Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

B. Nội Dung
I. Khái quát chung về vi phạm pháp luật chứng khoán.
Vi phạm pháp luật chứng khoán và thị trường chứng khoán là hành vi trái pháp
luật của tổ chức, cá nhân, xâm hại tới quan hệ xã hội được pháp luật chứng khoán xác
lập và bảo vệ, theo đó phải chịu trách nhiệm pháp lí theo quy định của pháp luật chứng
khoán. Dựa vào tính chất của trách nhiệm pháp lý có thể chia chúng thành các loại sau:
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán
được hiểu là những hành vi của cá nhân, tổ chức cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định
quản lí nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán mà chưa đến mức bị truy
cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử lí hành chính.
Vi phạm dân sự trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán là những
hành vi trái pháp luật, có lỗi, xâm hại tới quan hệ về tài sản giữa các chủ thể tham gia
thị trường. Chủ thể có hành vi vi phạm dân sự sẽ phải chịu trách nhiệm pháp luật dân
sự do hành vi vi phạm của mình gây nên.
Vi phạm hình sự về chứng khoán và thị trường chứng khoán là những hành vi
nguy hiểm cho xã hội được quy định trong bộ luật hình sự do người có năng lực chịu
trách nhiệm hình sự gây ra một cách cố ý hoặc vô ý, xâm hại đến hoạt động của thị
trường chứng khoán, các quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác. Chủ thể vi
phạm hình sự sẽ gánh chịu trách nhiệm pháp lí hình sự với các hình thức trách nhiệm
cụ thể căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi và hậu quả thiệt hại của hành vi đó gây
ra...
Theo Mục 2 chương IX luật chứng khoán năm 2006 sửa đổi, bổ sung năm 2010
quy định về xử lý vi phạm từ điều 118 đến điều 130. Điều 121 đến Điều 130 quy định
10 nhóm hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng
khoán, là: vi phạm quy định về hoạt động chào bán chứng khoán ra công chúng; vi
phạm quy định về công ty đại chúng; vi phạm quy định về niêm yết chứng khoán; vi
phạm quy định về tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán; ... Ngoài ra, Luật Chứng
1
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

khoán còn quy định: tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này và các
quy định khác của pháp luật có liên quan đến hoạt động chứng khoán và thị trường
chứng khoán thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành
chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo
quy định của pháp luật; việc xử phạt vi phạm hành chính thực hiện theo quy định của
Luật này và pháp luật về xử lý vi phạm hành chính.
Việc xử lý vi phạm hành chính trên lĩnh vực này, ngoài việc áp dụng Luật Chứng
khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành, các chủ thể là người được Nhà nước trao
quyền còn phải vận dụng các quy định pháp luật có liên quan, đó là Pháp lệnh Xử lý vi
phạm hành chính năm 2002, đã được sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008 (Pháp lệnh
2008) và các văn bản hướng dẫn.
Về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, Điều 120 Luật Chứng khoán quy định
Chánh Thanh tra chứng khoán, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có quyền xử
phạt cảnh cáo, phạt tiền; ngoài ra, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán có quyền áp dụng các
hình thức xử phạt bổ sung và các biện pháp khắc phục hậu quả do luật định. Như vậy,
về thẩm quyền, quy định của Luật cũng thống nhất với Pháp lệnh 2008.
Thông tư liên tịch số 46/2009/TTLT-BTC-BCA quy định 8 nhóm hành vi vi phạm
trong lĩnh vực chứng khoán gây hậu quả nghiêm trọng cần sự phối hợp của cơ quan
điều tra và Ủy ban chứng khoán Nhà nước gồm: hành vi lập hồ sơ đăng ký giả mạo để
chào bán chứng khoán; lập hồ sơ giả mạo để niêm yết chứng khoán trên thị trường; tổ
chức thị trường chứng khoán trái pháp luật; lợi dụng chức trách, nhiệm vụ sử dụng
tiền, chứng khoán trên tài khoản của khách hàng khi chưa được khách hàng ủy thác;
lập quỹ đầu tư chứng khoán mà không đăng ký hoặc báo cáo, vi phạm về giao dịch
chứng khoán; công bố thông tin sai lệch để trục lợi...
Mặc dù Luật Chứng khoán năm 2006, có hiệu lực pháp luật từ ngày 01/01/2007,
nhưng mãi đến năm 2009, các quy định về tội phạm trên lĩnh vực chứng khoán mới

được bổ sung vào BLHS. Đó là: tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự
thật trong hoạt động chứng khoán (Điều 181 a), tội sử dụng thông tin nội bộ để mua
bán chứng khoán (Điều 181 b), tội thao túng giá chứng khoán (Điều 181 c). Đây là ba
tội danh đưa ra nhằm xử lý các hành vi vi phạm pháp luật được quy định tại Điều 9
Luật Chứng khoán. Bên cạnh đó, như đã đề cập, trong 10 điều của Luật Chứng khoán ở
Mục 2 Chương IX (từ Điều 121 đến Điều 130 Luật Chứng khoán), có 7 điều quy định

2
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

về các hành vi vi phạm pháp luật sẽ bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm
hình sự; đó là: vi phạm quy định về hoạt động chào bán chứng khoán ra công chúng
(Điều 121); vi phạm quy định về niêm yết chứng khoán (Điều 123); vi phạm quy định
về tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán (Điều 124); vi phạm quy định về hoạt
động kinh doanh chứng khoán và chứng chỉ hành nghề chứng khoán (Điều 125); vi
phạm quy định về giao dịch chứng khoán (Điều 126); vi phạm quy định về đăng ký,
lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán, về ngân hàng giám sát (Điều 127); có hành
vi cản trở việc thanh tra (Điều 130). Trong khi đó, Khoản 1 Điều 8 BLHS quy định:
“Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS…”; như vậy,
chỉ có các hành vi nguy hiểm cho xã hội đã được quy định trong BLHS mới là tội
phạm, còn các hành vi như đã nêu trên trong Luật Chứng khoán, rõ ràng là có nguy
hiểm cho xã hội, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, nhưng
chưa được quy định trong BLHS, nên chưa được coi là tội phạm, và đương nhiên là
không thể xử lý bằng pháp luật hình sự được. Điều này đặt ra vấn đề cần nghiên cứu,
bổ sung một số tội danh như đã đề cập trong BLHS, nhằm xử lý các hành vi vi phạm
pháp luật đã vượt quá giới hạn phải chịu trách nhiệm hành chính.
II. Thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán.

1, Thực trạng:
Thị trường chứng khoán việt nam đã trải qua 10 hoạt động phát triển, cùng với sự
phát triển củathị trường chứng khoán, thì tình trạng vi phạm pháp luật về chứng khoán
cũng phát triển mạnh, có những loại “vi phạm pháp luật trở nên phổ biến công khai “
và đã nhiều lần gây bất ổn cho thị trường chứng khoán.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, trong năm 2009 đã ra 33 quyết định xử
phạt hành chính đối với các hành vi sai phạm của công ty đại chúng vi phạm quy định
chào bán cổ phiếu ra công chúng, vi phạm về báo cáo thông tin và các quy định về giao
dịch chứng khoán, phao tin đồn thất thiệt, thông tin nội gián, công bố thông tin sai
lệch.1
Riêng quý I/2010 thanh tra đã ra 50 quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với
các tổ chức và cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về CK và TTCK. Khoảng 20%
quyết định xử phạt là xử phạt các hành vi vi phạm quy định về giao dịch, vi phạm chế
1

/>
3
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

độ báo cáo và công bố thông tin của tổ chức niêm yết, Cty đại chúng, của cổ đông nội
bộ trong các tổ chức niêm yết; hành vi vi phạm giao dịch nội bộ, thao túng thị trường2.
Với sự phát triển của thị trường chứng khoán thì hành vi vi phạm pháp luật về
chứng khoán ngày càng phổ biến, công khai. Đến cuối năm 2010 đầu năm 2011 hành
vi Thao túng, “làm giá” trên thị trường chứng khoán là một trong những hành vi khiến
TTCK Việt Nam lộn xộn, bất ổn và khiến nhà đầu tư mất niềm tin sâu sắc. Đặc biệt,
nhiều “vi phạm pháp luật trở nên phổ biến, công khai”, đang hoành hành trên thị
trường. Trong ba tháng đầu năm 2011, Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) đã liên

tục công bố hàng loạt nhà đầu tư và công ty chứng khoán vi phạm hành chính trong
lĩnh vực chứng khoán. Mới đây nhất, ngày 4/4, SSC đã xử phạt vi phạm hành chính
250 triệu đồng đối với ông Dương Đức Huấn (Quận 11, TP. Hồ Chí Minh) về hành vi
thao túng giá chứng khoán. Qua kiểm tra của SSC, trong khoảng thời gian từ ngày
1/6/2010 đến 15/9/2010, ông Huấn đã sử dụng 1 tài khoản của mình và 12 tài khoản
đứng tên người khác liên tục mua, bán cổ phiếu của Công ty Cổ phần Vận tải Hà Tiên
(mã chứng khoán HTV) với tần suất và khối lượng giao dịch lớn, chiếm tỷ trọng cao
nhằm thao túng giá cổ phiếu HTV.
Không chỉ nhà đầu tư, mà nhiều công ty chứng khoán cũng công khai vi phạm
các quy định trong lĩnh vực này. Cụ thể, ngày 31/3/2011, SSC đã xử phạt vi phạm hành
chính với số tiền 90 triệu đồng đối với Công ty cổ phần Chứng khoán Đại Nam (Hà
Nội). Theo Giấy phép thành lập và hoạt động, Công ty này được phép thực hiện các
nghiệp vụ kinh doanh bao gồm: môi giới chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán, lưu
ký chứng khoán. Tuy nhiên, kiểm tra của SSC, ngày 15/4/2010, Đại Nam đã cho một
số khách hàng bán chứng khoán khi chứng khoán chưa được Trung tâm Lưu ký Chứng
khoán hạch toán vào tài khoản chứng khoán giao dịch của thành viên… Đại Nam đã
thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán khi chưa được cấp giấy phép…
Mới đây nhất, ngày 5/04/2011, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước ban hành Quyết
định số 09/QĐ-TT xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Cổ Phần Chứng khoán
Artex (Địa chỉ: Tầng 2, tòa nhà CEO, lô HH2-1 khu đô thị Mễ Trì Hạ, Phạm Hùng, Từ
Liêm, Hà Nội).

2

/>
4
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán


Chỉ tính sơ bộ trong tháng 3/2011, SSC đã có tới 7 quyết định xử phạt hành
chính đối với nhà đầu tư và công ty chứng khoán vi phạm. Ngoài hành vi vi phạm ở
mức độ nhẹ, trên thị trường còn diễn ra nhiều loại vi phạm pháp luật mang tính nghiêm
trọng khác, như: hiện tượng gian lận báo cáo tài chính, làm đẹp báo cáo tài chính từ
một số Ban quản lý doanh nghiệp nhằm các mục tiêu như để dễ dàng thuận tiện trong
huy động vốn, bán cổ phần theo giá ảo cho cổ đông nội bộ, tạo thành tích giả để lên
chức cao hơn hoặc để tồn tại mặc dù doanh nghiệp đang kinh doanh thua lỗ… Bên
cạnh đó, là sự cấu kết của một số “đội lái” với một số nhân viên công ty chứng khoán,
thậm chí với ban quản trị doanh nghiệp để làm giá chứng khoán…
Như vậy hiện nay các hành vi vi phạm pháp luật chứng khoán ngày càng phổ
biến và công khai và đó là hiện tượng gian lận báo cáo tài chính, làm đẹp báo cáo tài
chính từ một số Ban quản lý doanh nghiệp nhằm các mục tiêu như để dễ dàng thuận
tiện trong huy động vốn, bán cổ phần theo gía ảo cho cổ đông nội bộ, tạo thành tích giả
để lên chức cao hơn hoặc để tồn tại mặc dù doanh nghiệp đang kinh doanh thua lỗ ….3
Hiện nay việc vi phạm được ẩn dưới các hành vi và thủ đoạn :
Thủ đoạn hoạt động của tội phạm trên TTCK cũng có nhiều diễn biến phức tạp
với thủ đoạn tinh vi hơn. Nhiều đối tượng đã sử dụng thủ thuật làm giá, lừa đảo, giao
dịch nội gián trên thị trường chứng khoán. Một số nhân viên của các công ty chứng
khoán bị nghi ngờ lợi dụng quá trình nhập lệnh để sót lệnh, mất lệnh, sửa đổi lệnh của
các nhà đầu tư nhỏ lẻ để làm lợi cho một đối tượng “trùm” đứng phía sau chi phối.
Một số đối tượng là nhân viên môi giới, kế toán, quản trị tin học và nhân viên
nhập lệnh câu kết với nhau sử dụng nghiệp vụ bán khống, mượn tạm chứng khoán,
thậm chí là mượn tài khoản chủ đầu tư mở tại công ty mình để trục lợi. Có đối tượng
trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện các hành vi gian lận, lừa đảo, tạo dựng thông tin sai
sự thật hoặc bỏ sót thông tin cần thiết gây hiểu nhầm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến
hoạt động chào bán chứng khoán ra công chúng, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu
tư chứng khoán, dịch vụ về chứng khoán và TTCK.
Công bố thông tin sai lệch nhằm lôi kéo, xúi giục mua bán chứng khoán hoặc
công bố thông tin không kịp thời, đầy đủ về các sự việc xảy ra có ảnh hưởng lớn đến

giá chứng khoán trên thị trường.
3

/>
5
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

Thông đồng để thực hiện việc mua bán chứng khoán nhằm tạo ra cung cầu giả
tạo, giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục mua,
bán để thao túng giá chứng khoán, kết hợp sử dụng các phương pháp giao dịch để thao
túng giá chứng khoán. Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán chưa thực hiện đúng các
quy định về quản lý nhân viên và quy trình quản lý nghiệp vụ còn lỏng lẻo, khiến các
đối tượng xấu có thể lợi dụng để trục lợi.
Dự báo trong thời gian tới, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế và
xu hướng tất yếu của cổ phần hóa, thị trường chứng khoán sẽ hoạt động quy củ hơn
theo hướng chuyên nghiệp hóa, nhưng cũng là mảnh đất mà các đối tượng cũng vẫn sẽ
lợi dụng hoạt động với thủ đoạn tinh vi hơn, mới hơn.
2, Nguyên nhân và một số kiến nghị nhằm hạn chế vi phạm.
Nguyên nhân:
- Pháp luật còn nhiều bất cập
Mặc dù luật chứng khoán 2006 và sửa đổi 2010 và các văn bản hướng dẫn thi hành,
nghị định 85/2010/NĐ-CP đã có nhiều thay đổi, bổ sung, bám sát thị trường hoạt động
của chứng khoán, khắc phục được những lỗ hổng pháp luật trước đây, tuy vậy, với sự
thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế - xã hội, thì luôn luôn tiềm ẩn những hạn chế
nhất định, khung pháp lý để phát hiện, xử lý tội phạm loại này còn thiếu và yếu. Việc
xác định giá trị thiệt hại trong các vụ án thường rất khó, thậm chí không thể xác định
được chính xác ai là người bị hại. lực lượng cảnh sát kinh tế chưa đủ kiến thức, kinh

nghiệm trong khi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán lại muôn hình vạn trạng. Trong
khi đó, việc vận dụng những tội danh hiện có để “áp” cho các vi phạm trong hoạt động
chứng khoán cũng vô cùng khó khăn.
- Mức xử phạt vi phạm còn thấp:
So với chế định xử phạt hành chính trước đây thì mức phạt quy định tại
Nghị định 85/2010/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán
đã được nâng lên đáng kể (tối đa là 500 triệu đồng), tuy vậy với thời kỳ bão giá hiện
nay thì mức xử phạt này không đủ sức răn đe, phòng ngừa vi phạm. nhiều cá nhân, tổ
chức cố tình vi phạm và chịu xử phạt hành chính vì mức luận nhuận thu được còn lớn
hơn mức nộp phạt rất nhiều. Năm 2011, thị trường chứng khoán tiếp tục dao động theo
hướng sụt giảm cả về giá các loại cổ phiếu cũng như giá trị giao dịch toàn thị trường.
Một số nhà đầu tư còn có hành vi tung tin thất thiệt tạo sốt ảo một số cổ phiếu, thao
6
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

túng giá cổ phiếu nhằm trục lợi… Trước những hành vi vi phạm pháp luật về chứng
khoán ngày càng tinh vi, UBCKNN đã lập các đoàn kiểm tra, thanh tra một số Công ty
chứng khoán và nhà đầu tư. Kết quả đã phát hiện nhiều sai phạm, ra 55 quyết định xử
phạt vi phạm hành chính với số tiền phạt 4,2 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo khảo sát của một
CTCK, việc kiểm tra, xử phạt như vậy có thể nói là không xuể.
- Khó phát hiện kịp thời
Trong khi, hiện nay các chế tài pháp luật xử lý các vi phạm, tội phạm trong lĩnh
vực này còn những bất cập, như việc xác định giá trị thiệt hại của tội phạm trong lĩnh
vực chứng khoán rất khó, thậm chí nhiều hành vi không thể xác định được vì giá trị
chứng khoán thay đổi qua từng phiên giao dịch. Các chế tài pháp luật xử lý các vi
phạm, tội phạm trong lĩnh vực này còn những bất cập. Chẳng hạn, việc xác định giá trị
thiệt hại của tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán rất khó, thậm chí nhiều hành vi

không thể xác định được vì giá trị chứng khoán thay đổi hằng ngày trên thị trường, vì
vậy, việc xác định tổn thất do một hành vi gây ra cho các nhà đầu tư trên thị trường
cũng rất khó để xác định để có chế tài xử lý thích hợp.
- Hạn chế về hiểu biết pháp luật
Doanh nghiệp nói chung và các cổ đông nội bộ nói riêng chưa nhận thức được
nghĩa vụ và trách nhiệm của mình theo quy định của pháp luật. Trong đó, có rất nhiều
trường hợp vi phạm lần đầu, do thiếu hiểu biết pháp luật. Đa số đều giải trình do không
hiểu biết các quy định của Luật Chứng khoán và thông tư hướng dẫn; không biết làm
báo cáo như thế nào và gửi tới ai (mặc dù pháp luật đã có quy định), gây khó khăn cho
công tác xử lý vi phạm. Tuy nhiên rất nhiều trường hợp cố tình không hiểu luật, biết
mà vẫn cố tình vi phạm, khi phát hiện xử lý lại gây nhiều khó khăn cho các cơ quan
chức năng.
Một số kiến nghị nhằm hạn chế vi phạm
Thứ nhất, tăng mức xử phạt hành chính để đủ sức răn đê, hạn chế vi phạm.
Với mức xử phạt hành chính hiện nay thì vẫn chưa đủ sức răn đe, ngăn ngừa các hành
vi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán, trong khi khoản lợi nhuận thu về do hành vi
trái pháp luật đấy rât lớn thì so với mức xử phạt chỉ chiếm một phần không đáng kể. vì
vậy trong thời gian tới, nhà làm luật nên nâng mức xử phạt cao hơn nữa. ngoài ra thủ
tục xử phạt vi phạm hành chính phải tuân theo quy trình chặt chẽ, các đối tượng vi
phạm phải thừa nhận hành vi vi phạm, trên cơ sở đó mới có thể ra quyết định xử phạt.
Thứ hai, phổ biến pháp luật
Với hệ thống pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán hiện nay số lượng văn bản được
ban hành nhiều, trong quá trình áp dụng khó tránh khỏi những khó khăn nhất định, tình
7
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

trạng chồng chéo không thể tránh khỏi. với những quy định chuyên ngành đặc trưng

như trong lĩnh vực này không phải ai cũng có thể hiểu và áp dụng đúng luật vì vậy
thiếu sự am hiểu pháp luật chứng khoán gây ra tình trạng vi phạm pháp luật với số
lượng không nhỏ. Vì vậy cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức
pháp luật về chứng khoán đối với các đối tượng tham gia thị trường chứng khoán.
Thứ ba, Có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng
Trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của pháp luật,
Bộ Tài chính và Bộ Công an có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với nhau trong công tác
phòng ngừa, phát hiện, làm rõ, xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và
thị trường chứng khoán. Kịp thời cung cấp cho nhau các văn bản quy phạm pháp luật
có liên quan và tình hình vi phạm hành chính và tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán
và thị trường chứng khoán. Khi xem xét vụ việc vi phạm pháp luật trong lĩnh vực
chứng khoán và thị trường chứng khoán, cơ quan có thẩm quyền phải xác định rõ tính
chất vụ việc là dân sự, kinh tế, hành chính hay hình sự để xác định đúng thẩm quyền,
áp dụng đúng quy định pháp luật, tránh gây phiền hà, thiệt hại cho tổ chức, cá nhân
tham gia thị trường chứng khoán. Phải đánh giá khách quan, toàn diện, đầy đủ về
nguyên nhân, tính chất, mức độ và hậu quả của các hành vi vi phạm pháp luật trong
lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán; trường hợp cần thiết thì phải tiến
hành trưng cầu giám định của cơ quan chuyên môn theo quy định của pháp luật.
III. Hiệu quả xử lý vi phạm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
1. Kết quả đạt được trong việc xử lý vi phạm
Thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức đi vào hoạt động ngày 20/7/2000
với sự khai trương của trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (nay
là Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh). Trước đó, để chuẩn bị cho sự
ra đời của thị trường chứng khoán, Ủy ban chứng khoán nhà nước đã được thành lập
theo Nghị định số 75/CP ngày 28/11/1996 của Thủ tướng Chính phủ nhằm thực hiện
chức năng tổ chức và quản lý Nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Khác với nhiều quốc gia trên thế giới, nhà nước chỉ tham gia vào việc ban hành
hành lang pháp lý cho thị trường chứng khoán hoạt động thì đối với thị trường chứng
khoán Việt Nam nhà nước tham gia thị trường với tư cách là một chủ thể quản lý. Rút
kinh nghiệm từ những lần sụp đổ của các thị trường chứng khoán ở các nước (như thị


8
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

trường chứng khoán New York – năm 1929, thị trường chứng khoán Tokyo,…), từ sự
ảnh hưởng của thị trường chứng khoán tới các ngành kinh tế và từ bản chất, đặc điểm
của giao dịch có thể thấy rằng việc tổ chức quản lý một cách thống nhất và chặt chẽ đối
với một thị trường còn non trẻ như Việt Nam là điều cần thiết để duy trì và phát triển
thị trường này.
Trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền đã đạt được những thành tựu nhất định trong việc quản lý thị trường chứng
khoán nói chung và trong việc xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán nói
riêng, cụ thể:
Bộ Tài chính thường xuyên kiểm tra, giám sát việc xử phạt vi phạm pháp luật
trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán thuộc phạm vi quản lý của Bộ,
giải quyết kịp thời các khiếu nại, tố cáo về vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực chứng khoán; xử lý nghiêm những cán bộ vi phạm pháp luật khi thực hiện
nhiệm vụ xử lý vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán. Bên cạnh đó, Ủy ban chứng
khoán nhà nước còn tiến hành các hoạt động thanh tra, kiểm tra và giám sát các đối
tượng tham gia hoạt động trên thị trường chứng khoán và xử lý các vi phạm về chứng
khoán, thị trường chứng khoán. Đồng thời với hoạt động của thanh tra chứng khoán
(thanh tra chuyên ngành về chứng khoán và thị trường chứng khoán, chịu sự chỉ đạo
nghiệp vụ của thanh tra Bộ Tài chính) đã góp phần phòng ngừa, phát hiện và xử lý các
vi phạm hành chính trong hoạt động chứng khoán một cách nhanh chóng, hiệu quả.
Trên thực tế với vô vàn các hành vi vi phạm hành chính, pháp luật đã xác định rõ
ràng từng hành vi vi phạm đặc thù. Tương ứng với mỗi hành vi vi phạm lại có các chế
tài và trách nhiệm pháp lý mà các tổ chức, cá nhân phải gánh chịu do hành vi vi phạm

của mình gây ra. Căn cứ vào tính chất và mức độ vi phạm, các tình tiết tăng nặng, tình
tiết giảm nhẹ để người có thẩm quyền ra quyết định xử phạt phù hợp. Đồng thời có các
biện pháp cưỡng chế thi hành khi không tự giác thực hiện quyết định xử phạt. Chính vì
vậy, trong thời gian vừa qua, hàng loạt các hành vi vi phạm bị cơ quan có thẩm quyền
phát hiện và xử lý, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật góp phần bảo vệ pháp chế
xã hội chủ nghĩa, thể hiện:
Trong năm 2009, Ủy ban chứng khoán nhà nước đã ban hành 170 quyết định xử
phạt, trong đó đã xử phạt 4 trường hợp thao túng thị trường, 3 trường hợp giao dịch nội
gián. Trong 170 quyết định này có tới 20% là quyết định xử phạt các hành vi vi phạm
9
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

quy định giao dịch. Tổng số tiền phạt nộp vào Ngân sách Nhà nước là 4,5 tỷ đồng.
Ngoài ra, Ủy ban đã tiếp nhận và xử lý 18 đơn thư khiếu nại, tố cáo về các hoạt động
liên quan tới việc điều hành các công ty đại chúng và giao dịch chứng khoán tại các
công ty chứng khoán.4
Trong năm 2011, Uỷ ban chứng khoán nhà nước đã ban hành 164 quyết định xử
phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức và cá nhân với tổng số tiền thu nộp về
ngân sách gần 11 tỷ đồng, cụ thể: Ủy ban chứng khoán nhà nước đã xử lý 63 trường
hợp vi phạm các quy định về chào bán chứng khoán ra công chúng, chế độ báo cáo và
công bố thông tin, xử lý 9 cá nhân có hành vi giao dịch giả tạo, thao túng thị trường.
Ngoài ra, Ủy ban chứng khoán nhà nước cũng đã xử lý 47 trường hợp có hành vi thực
hiện giao dịch chứng khoán không báo cáo của các cổ đông nội bộ công ty niêm yết, 11
trường hợp vi phạm quy định về chế độ báo cáo và công bố thông tin của công ty
chứng khoán, công ty quản lý quỹ, kiên quyết làm rõ sai phạm và xử lý nghiêm đối với
các công ty niêm yết có hành vi vi phạm quy định về chế độ báo cáo và công bố thông
tin (định kỳ và bất thường) trên thị trường chứng khoán. Đặc biệt, là quy trách nhiệm

pháp lý cụ thể tới từng cá nhân tại các công ty có vi phạm. Ủy ban chứng khoán nhà
nước cũng đã phối hợp chặt chẽ với hai Sở giao dịch chứng khoán và Trung tâm lưu ký
chứng khoán trong việc giám sát giao dịch chứng khoán theo quy định của pháp luật,
đồng thời giám sát trách nhiệm của công ty chứng khoán trong việc đảm bảo hoạt động
giao dịch, hoạt động khác công khai, minh bạch, công bằng đúng pháp luật.5
2. Hạn chế của việc xử lý vi phạm
Thứ nhất, các hành vi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán ngoài bị xử lý hành
chính còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Luật sửa đổi bổ sung một số điều của
Bộ luật hình sự lần đầu tiên quy định 3 tội danh trong lĩnh vực chứng khoán. Tuy nhiên
ranh giới để phân định thế nào là vi phạm chịu xử lý hành chính hay hình sự vẫn chưa
rõ ràng. Trong khi đó, thị trường đang đòi hỏi sớm có hướng dẫn của cơ quan chức
năng để đấu tranh có hiệu quả với các sai phạm nghiêm trọng đang diễn biến ngày một
phức tạp, tinh vi.
Thứ hai, việc giám sát, thanh tra xử lý vi phạm được thực hiện theo một quy
trình chặt chẽ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, từ dấu hiệu nghi vấn đến kết luận về hành
4

Theo: />p_page_id=1096905&pers_id=1095341&folder_id=&item_id=23696438&p_details=1
5
Theo: />p_page_id=1318451&pers_id=1108323&folder_id=&item_id=30234170&p_details=1

10
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.


Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

vi vi phạm là một quá trình khó khăn, không chỉ vì thẩm quyền của UBCK còn hạn
chế, mà để kết luận về hành vi vi phạm đòi hỏi phải có thời gian để thu thập chứng cứ
rõ ràng.

Thứ ba, ủy ban chứng khoán trực thuộc Bộ Tài chính, tương đương với cấp vụ.
Vì vậy, vai trò, vị thế và tính độc lập trong tổ chức hoạt động của Ủy ban chứng khoán
không cao, do đó sẽ có những hạn chế trong việc xử lý vi phạm. Ngoài ra, bên cạnh
UBCK, một số cơ quan khác cũng tham gia quản lý, giám sát thị trường chứng khoán
nên không tránh khỏi sự chồng chéo, mâu thuẫn.
Thứ tư, với chức năng là cơ quan giám sát hoạt động của thị trường và xử lý vi
phạm nhưng UBCK lại chưa được trao thẩm quyền tiến hành điều tra, xác minh các
bằng chứng về hành vi vi phạm. Vì vậy sẽ làm hạn chế đáng kể hiệu quả thực thi
nhiệm vụ của UBCK.
3. Một số ý kiến đề xuất
Những giải pháp để khắc phục những hạn chế trong việc xử lí vi phạm pháp luật
trong lĩnh vực chứng khoán của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Thứ nhất, để việc xử lí vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán thực sự đạt
được hiệu quả tốt nhất, phát huy tinh thần xử đúng người đúng tội đảm bảo tính răn đe
cần thiết thì trước tiên cần phải có được sự rõ ràng trong những quy định của pháp luật
về vấn đề này. Cụ thể, cần phải có những hướng dẫn đầy đủ và rõ ràng để người áp
dụng pháp luật có thể xác định được một cách chính xác vi phạm nào bị xử lý hành
chính và vi phạm nào thì bị xử lý hình sự.
Thứ hai, như đã nêu ở phần trên ta có thể thấy hầu hết những hạn chế trong việc xử
lí vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
đều bắt nguồn từ việc Ủy ban Chứng khoán chưa được trao đủ quyền lực cũng như là
các nguồn lực cần thiết và năng lực để thực thi tốt các chức năng quản lý, giám sát,
thanh tra và cưỡng chế thi hành pháp luật về chứng khoán. Các quyền hạn của Ủy ban
Chứng khoán được quy định trong luật còn chung chung và thiếu những quyền năng cụ
thể để hỗ trợ nâng cao năng lực hoạt động của cơ quan này. Và do đó giải pháp để khắc
phục những hạn chế này chính là cần nâng cao thẩm quyền cho Ủy ban chứng khoán.
Cụ thể, cần tạo lập cho Ủy ban Chứng khoán vị thế độc lập hơn, có đầy đủ quyền lực,

11
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.



Bài tập nhóm tháng 2 – Luật chứng khoán

các nguồn lực cần thiết và năng lực để thực hiện các chức năng quản lý, giám sát thị
trường chứng khoán. Có như vậy thì Ủy ban Chứng khoán mới làm tốt vai trò bảo vệ
nhà đầu tư, duy trì thị trường công bằng, trật tự và hiệu quả, giảm thiểu rủi ro hệ thống,
tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tạo vốn cho nền kinh tế.
Thứ ba, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các cơ quan có thẩm quyền với
Ủy ban chứng khoán nhà nước để nâng cao hiệu quả xử lí các vi phạm phạm pháp luật
trong lĩnh vực chứng khoán. Về vấn đề này, Liên Bộ Tài chính- Bộ Công an đã ban
hành Thông tư liên tịch 46/2009/TTLT-BTC-BCA quy định cụ thể việc phối hợp, trao
đổi thông tin và xử lý vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán
(TTCK). Theo đó, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) và Cơ quan điều tra có
trách nhiệm phối hợp phát hiện, xử lý các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng
khoán và TTCK. Trong quá trình thực hiện thanh tra hoặc xử lý vi phạm pháp luật, nếu
phát hiện tổ chức, cá nhân vi phạm có dấu hiệu tội phạm, trong thời hạn 5 ngày
UBCKNN có trách nhiệm chuyển hồ sơ vụ việc vi phạm đến Cơ quan điều tra có thẩm
quyền kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. Đối với vi phạm
trên TTCK, cơ quan có thẩm quyền phải xác định rõ tính chất vụ việc là dân sự, kinh
tế, hành chính hay hình sự để xác định đúng thẩm quyền, áp dụng đúng quy định pháp
luật, tránh gây phiền hà, thiệt hại cho tổ chức, cá nhân tham gia TTCK. Theo những
quy định trên của thông tư 46/2009/TTLT-BTC-BCA thì những hạn chế nêu trên phần
nào đã được giải quyết tuy vậy việc đưa những quy định này vào thực tế còn rất nhiều
vấn đề đòi hỏi sự phối hợp và hợp tác tích cực giữa các cơ quan có thẩm quyền.
Thứ tư, Ngoài ra, trong khi hoàn thiện các văn bản pháp luật chuyên ngành có liên
quan, các cơ quan chủ trì soạn thảo và ban hành cần rà soát nhằm đảm bảo sự thống
nhất về nội dung để không cản trở hay hạn chế thẩm quyền của Ủy ban Chứng khoán
trong lĩnh vực quản lý, giám sát thị trường chứng khoán.


12
Tìm hiểu về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chứng khoán và hiệu quả xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.