ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
-----------------------------

LÊ THỊ KIỀU NGÂN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÂN TÍCH,
TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1975
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Demo Version - Select.Pdf SDK

(CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thừa Thiên Huế, năm 2018


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
-----------------------------

LÊ THỊ KIỀU NGÂN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÂN TÍCH,
TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1975
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRÌNH
CHUẨN)

Demo (CHƢƠNG
Version - Select.Pdf
SDK
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ
Mã số: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. TRẦN VĨNH TƢỜNG

Thừa Thiên Huế, năm 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho
phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Họ và tên tác giả

Lê Thị Kiều Ngân

Demo Version - Select.Pdf SDK


LỜI CẢM ƠN

Lời Cảm Ơn
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân
thành đến:

Ban giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Huế; Phòng Đào
tạo Sau đại học, Thư viện - Trường Đại học Sư phạm Huế, Thư
viện Tổng hợp tỉnh Thừa Thiên Huế.
Quý thầy cô trong Tổ Lý luận và Phương pháp dạy học bộ
môn Lịch sử, Khoa Lịch sử - Trường Đại học Sư phạm,Đại
học Huế đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực
hiện đề tài.
Các trường: trường THPT Hai Bà Trưng, Trường THPT
Gia Hội, Trường THPT Cao Thắng, Trường THPT
Version - Select.Pdf SDK
Nguyễn Demo
Sinh Cung
(Tỉnh Thừa Thiên Huế) đã giúp đỡ tôi
trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
Đặc biệt, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo
PGS.TS. Trần Vĩnh Tường đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn, giúp
đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn bên cạnh,
quan tâm, giúp đỡ và ủng hộ tôi.
Huế, tháng 10 năm 2018

Lê Thị Kiều Ngân


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

GV

:


Giáo viên

HS

:

Học sinh

LS

:

Lịch sử

NLNT

:

Năng lực nhận thức

NT

:

Nhận thức

SGK

:


Sách giáo khoa

THPT

:

Trung học phổ thông

TNSP

:

Thực nghiệm sư phạm

Demo Version - Select.Pdf SDK


MỤC LỤC
MỤC LỤC ..................................................................................................................1
DANH MỤC SƠ ĐỒ, LƢỢC ĐỒ ............................................................................4
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................5
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................5
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ......................................................................................8
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................12
4. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................12
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................12
6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................13
7. Giả thuyết khoa học của đề tài ..............................................................................14
8. Đóng góp của luận văn ..........................................................................................14
9. Cấu trúc của luận văn ............................................................................................14

NỘI DUNG ..............................................................................................................15
Chƣơng 1: Demo
CƠ SỞVersion
LÍ LUẬN
VÀ THỰC SDK
TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
- Select.Pdf
NĂNG LỰC PHÂN TÍCH, TỔNG HỢP CHO HỌC SINH TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............................15
1.1. Cơ sở lí luận .......................................................................................................15
1.1.1. Một số khái niệm liên quan .............................................................................15
1.1.2. Bộ môn lịch sử với việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh ...25
1.1.3. Ý nghĩa của việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong
dạy học Lịch sử ở trường THPT ...............................................................................28
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh
trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông ...............................................31
1.2.1. Mục đích, đối tượng, phương pháp điều tra ....................................................31
1.2.2. Đối tượng, phạm vi điều tra ............................................................................31
1.2.3. Phương pháp điều tra ......................................................................................31
1.2.4. Nội dung điều tra .............................................................................................31

1


1.2.5. Xử lí kết quả điều tra và rút ra kết luận về thực trạng vấn đề phát triển năng
lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1954 đến
1975 ở trường trung học phổ thông (chương trình chuẩn)........................................32
Chƣơng 2: HỆ THỐNG KIẾN THỨC CẦN PHÂN TÍCH, TỔNG HỢP CHO
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN
NĂM 1975 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (CHƢƠNG TRÌNH

CHUẨN) ...................................................................................................................35
2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung khóa trình lịch sử Việt Nam từ 1954 đến 1975 .......35
2.1.1. Vị trí ................................................................................................................35
2.1.2. Mục tiêu của lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ..........................35
2.1.3. Kiến thức lịch sử Việt Nam cơ bản từ năm 1954 đến năm 1975 ( Sách giáo
khoa 12, chương trình chuẩn) ...................................................................................37
2.2. Nội dung lịch sử cần khai thác để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho
học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường
Trung học phổ thông (Chương trình chuẩn) .............................................................43
2.3. Bảng tổng
hợp nội
dung lịch
sử cần phát triển
Demo
Version
- Select.Pdf
SDKnăng lực phân tích, tổng hợp cho
học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 .....................45
Chƣơng 3:.................................................................................................................59
PHƢƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÂN TÍCH, TỔNG HỢP
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1954
ĐẾN NĂM 1975 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (CHƢƠNG
TRÌNH CHUẨN) .....................................................................................................59
3.1. Nguyên tắc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học
lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến nắm 1975 ở trường THPT.................................59
3.1.1. Phải đảm bảo tính Đảng, tính khoa học ..........................................................59
3.1.2. Phải đảm bảo mục tiêu, nội dung, chương trình sách giáo khoa ....................60
3.1.3. Phải đảm bảo tính vừa sức trong hướng dẫn học sinh phân tích, tổng hợp ....61
3.1.4. Phải đảm bảo việc phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh .................63
3.1.5. Phải đảm bảo yêu cầu giáo dục, tư tưởng, tình cảm, đạo đức và phát triển

nhân cách cho học sinh .............................................................................................66
2


3.2. Biện pháp phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học
lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường THPT.................................66
3.2.1. Sử dụng tài liệu để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh ......66
3.2.2. Tạo tình huống có vấn đề để phát triển năng lực phân tích, tống hợp cho học
sinh ............................................................................................................................75
3.2.3. Sử dụng câu hỏi nhận thức để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho
học sinh .....................................................................................................................79
3.2.4. Tổ chức thảo luận nhóm để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học
sinh ............................................................................................................................81
3.2.5. Sử dụng sơ đồ tư duy để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học
sinh ............................................................................................................................88
3.3. Thực nghiệm sư phạm ........................................................................................92
3.3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................92
3.3.2. Đối tượng thực nghiệm ...................................................................................92
3.3.3. Nội dung thực nghiệm .....................................................................................93
3.3.4. Phương
pháp tiến
hành thực
nghiệm sư phạm
Demo
Version
- Select.Pdf
SDK................................................93
3.3.5. Kết quả thực nghiệm (xem phụ lục 3) .............................................................93
KẾT LUẬN ..............................................................................................................95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................97

PHỤ LỤC ...............................................................................................................102

3


DANH MỤC SƠ ĐỒ, LƢỢC ĐỒ
Lược đồ 3.1 chiến dịch Tây Nguyên .........................................................................65
Lược đồ 3.2. Phong trào “Đồng khởi” ở miền Nam. ................................................72
Sơ đồ 3.1. Những cuộc đấu tranh của quân dân miền Nam chống âm mưu, hành
động mới của Mĩ – ngụy trong những năm đầu sau hiệp Pari ..................................74

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Theo dự đoán của những nhà tương lai học, thế kỉ XXI là thế kỉ của sự
bùng nổ kì diệu về trí tuệ của con người. Nó đóng vai trò quyết định đối với sự tiến
bộ cũng như tốc độ phát triển của văn minh nhân loại. Điều ấy đặt ra những thách
thức không nhỏ đối với nền giáo dục của tất cả các quốc gia trên thế giới. Chính từ
những yêu cầu cấp thiết đó, đòi hỏi giáo dục nhà trường phải thay đổi phương thức
đào tạo và có những đổi mới thực sự trong phương pháp dạy học để phát triển tối đa
năng lực của học sinh. Như vậy, mới đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao
phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và phát triển của mỗi quốc gia.
Cùng với các lĩnh vực khác của đời sống chính trị, xã hội, giáo dục và đào tạo
được xem là quốc sách hàng đầu, là “một động lực thúc đẩy và là một điều kiện cơ bản
bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước”
[7;tr.14]. Trong điều kiện đất nước ta hiện nay, đổi mới giáo dục và đào tạo có ý nghĩa

vô cùng to lớn,
là yếuVersion
tố quan trọng
hàng đầu nhằm
Demo
- Select.Pdf
SDK“đào tạo bồi dưỡng và nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa”. Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội năm 2011-2020, Nghị quyết Đại
hội Đảng lần thứ XI đã khẳng định: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực đáp ứng yêu cầu đa dạng, đa tầng của công nghệ và trình độ phát triển của các
lĩnh vực ngành nghề… Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng
chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế…” [6;tr.9].
Trước những yêu cầu đó, trong những năm qua đã có sự thay đổi về chương
trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học các môn học nói chung và môn lịch sử
nói riêng, cũng đang có sự đổi mới đáp ứng dần với yêu cầu của xã hội. Trong đó,
việc đổi mới phương pháp dạy học được xem là điểm “then chốt” của quá trình đổi
mới giáo dục. Điều 28.2, chương II Luật giáo dục năm 2005 nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo
5


nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [59; tr.19].
Như vậy, trước thực tiễn giáo dục nước ta hiện nay, việc đổi mới phương pháp
dạy học là một vấn đề quan trọng và cần thiết. Đòi hỏi giáo dục phải phát huy tính
tích cực của học sinh, nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục ở trường phổ thông là
giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ

năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây
dựng tư cách, trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi
vào cuộc sống lao động.
1.2. Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học
lịch sử nói riêng là một trong những mặt mang tính chiến lược, cấp thiết trước những
yêu cầu đổi mới toàn diện của đất nước. Trong nghị quyết của Hội nghị Ban chấp
hành Trung ương Đảng lần thứ II, khóa VIII đã nêu rõ: “Đổi mới phương pháp giáo
dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của
người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào
quá trình dạy
học, bảo
đảm điều
kiện và thời
gian tự học, tự nghiên cứu cho học
Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
sinh” [7; tr.19]. Thực chất của việc đổi mới phương pháp dạy học là giúp học sinh
tích cực, chủ động lĩnh hội kiến thức mới dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của giáo viên.
Thực tiễn dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay đã có bước tiến nhưng
vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử đang
giảm sút một cách nghiêm trọng. Bộ môn Lịch sử đang có vị thế xã hội thực tế quá
thấp trong hệ thống các môn học ở trường phổ thông, đa số các em vẫn chưa yêu
thích môn lịch sử, nhận thức lịch sử còn hạn chế. Một thực tế đang diễn ra là học
sinh biết, hiểu rất mơ hồ về lịch sử, không chỉ là lịch sử thế giới mà còn cả lịch sử
dân tộc, không hiểu được kiến thức lịch sử cơ bản… Nguyên nhân là các em chưa
có quan niệm đúng đắn về vai trò của bộ môn lịch sử, đa số cho rằng môn lịch sử là
môn phụ, ít có tác động cuộc sống, khô khan, khó nhớ, do phương pháp dạy học
nặng nề, nhồi nhét kiến thức, chưa phát huy tính tích cực của học sinh.

Để khắc phục những sai lầm thiếu sót trên, cần phải phát huy tính tích cực, chủ
động của người học, trong đó phát triển năng lực phân tích, tổng hợp trong dạy học lịch
6


sử ở trường THPT là rất cần thiết. Bởi lẽ, quá trình nhận thức của học sinh từ “biết, hiểu
rõ bản chất các sự kiện, hiện tượng lịch sử để phân tích,tổng hợp”, từ đó rút ra các bài
học lịch sử và vận dụng vào thực tiễn xã hội nhằm đạt được mục tiêu cá nhân, phát triển
kiến thức và tiềm năng cá nhân và tham gia vào xã hội. Như vậy, mục tiêu phát triển
năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh không chỉ dừng lại ở tái hiện lịch sử, trau dồi
kiến thức, rèn luyện kĩ năng tư duy, phân tích, tổng hợp các sự kiện lịch sử mà còn mục
đích khác như: rút ra quy luật và bài học lịch sử để từ đó áp dụng vào thực tiễn đời sống,
đáp ứng nguyện vọng cá nhân, làm phong phú và mở rộng với cá nhân như bày tỏ thái
độ, quan điểm của mình khi tham gia vào xã hội trên các mặt văn hóa, chính trị.
1.3. Khóa trình lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 gắn liền với
nhiều sự kiện quan trọng của dân tộc. Đây là thời kì nhân dân ta đứng lên tiến hành
cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ xâm lược, giành lại nền độc lập dân tộc. Dạy
học giai đoạn này phải giúp học sinh hiểu rõ cách mạng nước ta phải thực hiện hai
nhiệm vụ song song đó là: vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, vừa đấu
tranh giải phóng miền Nam. Đây là giai đoạn lịch sử thể hiện sự đóng góp của nhân
dân hai miền.
Có thểVersion
thấy rằng-các
sự kiện lịch
sử nêu trên ít nhiều đều chịu sự tác
Demo
Select.Pdf
SDK
tác động, chi phối của yếu tố khác, nếu như giáo viên biết khai thác, chọn lọc kiến
thức để giúp học sinh có thể phân tích, tổng hợp và lĩnh hội kiến thức đạt kết quả

cao. Với khối lượng lớn các sự kiện lịch sử quan trọng như vậy nên thời lượng
chương trình dành cho giai đoạn lịch sử này cũng được bố trí tương đối hợp lí, nội
dung chương trình được bố trí trong chương IV sách giáo khoa Lịch sử lớp 12 ở
trường THPT. Chính vì vậy, có thể giúp học sinh nắm vững, hiểu sâu kiến thức lịch
sử Việt Nam giai đoạn này, góp phần giáo dục truyền thống, tư tưởng, tình cảm.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi mạnh dạn chọn vấn đề: “Phát triển năng
lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm
1954 đến năm 1975 ở trƣờng Trung học phổ thông (Chƣơng trình chuẩn) làm
đề tài luận văn thạc sĩ.

7


2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
2.1. Nghiên cứu của các tác giả nƣớc ngoài
Trong dạy học lịch sử, việc phát triển năng lực nói chung và năng lực phân
tích, tổng hợp nói riêng luôn được sự quan tâm của những người trực tiếp giảng dạy
và của các nhà nghiên cứu giáo dục, sử học, quản lí giáo dục… Đã có nhiều công
trình nghiên cứu được công bố góp phần không nhỏ trong việc đổi mới phương
pháp dạy học lịch sử.
Trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?”, Đai – ri chỉ ra những
dấu hiệu tạo điều kiện cho sự hình thành tính tự lập của tư duy học sinh. Đó là học
sinh vận dụng những kiến thức và kĩ năng của bản thân mình, vận dụng những kinh
nghiệm sống, thế giới quan của bản thân và phát hiện một cách đúng đắn bản chất
và hiện tượng khi học sinh trình bày lập luận riêng của mình và biểu lộ óc sáng kiến
– cơ sở đầu tiên có tính chất sáng tạo.
Trong tác phẩm “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào?”, tác
giả Kharlamốp đã nhấn mạnh biện pháp tăng cường tính tích cực tư duy của học sinh
thông qua việc
giáo Version

viên trình -bày
kiến thức bằng
Demo
Select.Pdf
SDKlời. Tác giả cho rằng: “chúng ta
không nên quên rằng tài liệu học tập tự nó chứa đựng nhiều yếu tố kích thích, động
viên tính ham hiểu biết và tính tích cực của học sinh”..
Đặc biệt trong cuốn “Tư duy của học sinh”, Sacđacốp đã nêu ra được những
quy luật cơ bản của sự phát triển tư duy và nhấn mạnh về con đường phát triển tư
duy hành động của học sinh. Tác giả cho rằng: “Nó cũng được thể hiện thông qua
phân tích, tổng hợp và so sánh, trừu tượng hóa, khái quát hóa và cụ thể hóa, qua
việc tìm ra các mối liên hệ và quan hệ”.
Trong cuốn “Phát triển tư duy học sinh” (M. Alêxêep chủ biên, 1976), tác giả
đã đề cập đến các phương pháp dạy học tích cực khác nhau để giúp học sinh ghi
nhớ kiến thức một cách dễ dàng và phát triển năng lực tư duy, sự liên tưởng, rèn
luyện kĩ năng học tập cho học sinh.
Liên quan đến khái niệm và phân loại năng lực, OECD (Tổ chức kinh tế các nước
phát triển) đã chia năng lực thành hai nhóm: năng lực chung và năng lực chuyên môn.
Cộng hòa Liên Bang Đức đưa ra 4 nhóm năng lực chung: năng lực chuyên môn, năng
8


lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực đánh giá.
Ngoài ra, một số vấn đề lí luận về phát triển năng lực học sinh còn được đề cập
trong một số tác phẩm như “Những cơ sở dạy học nêu vấn đề” của V.Ô.Kôn, tác giả
M.N Sác – đa – cốp với tác phẩm “Tư duy học sinh” đề cập chủ yếu đến các thao tác tư
duy và ý nghĩa của việc phát triển tư duy trong dạy học.
M. Alêxcôp từng đề cập đến việc phát triển của học sinh trong cuốn “Các
phương pháp dạy học hiệu quả” xuất bản năm 1976. Cuốn “Các phương pháp dạy
học hiệu quả” của tác giả Rober. Jmarzano, Derbra J Pickring, Jane E. Pollock có

tác dụng định hình cho hoạt động phát triển khả năng học tập cho học sinh.
Trên cơ sở khai thác, kế thừa những nội dung đã được đề cập trong những
nghiên cứu nêu trên, chúng tôi đã giải quyết được một số vấn đề lí luận trong nội
dung của đề tài: khái niệm năng lực, phân loại năng lực, cấu trúc năng lực, các mức
độ phát triển của năng lực, đặt cơ sở lí luận để xây dựng các biện pháp sư phạm có
thể sử dụng nhằm phát triển năng lực cho học sinh trong quá trình học tập bộ môn
lịch sử ở trường phổ thông.
2.2. Tài liệuDemo
trong nƣớc
Version - Select.Pdf SDK
Ở nước ta hiện nay, trong một số công trình nghiên cứu thuộc các lĩnh vực tâm
lí học, giáo dục học và giáo dục lịch sử ở những mức độ khác nhau cũng đã đề cập
đến vấn đề phát triển năng lực.
Trong một số công trình nghiên cứu về tâm lí học và giáo dục học như giáo
trình “Tâm lí học” do Phạm Minh Hạc chủ biên (1988); tác phẩm “Các thuộc tính
tâm lí định hình của nhân cách” do Lê Thị Bừng chủ biên (2008); giáo trình “Tâm
lí học đại cương”của Nguyễn Quang Uẩn… các tác giả đã đưa ra những quan điểm
của mình về khái niệm năng lực và những vấn đề liên quan đến năng lực. Khai thác,
kế thừa thành tựu của các công trình nghiên cứu này tôi có được những định hướng
chung về cơ sở lý luận về khái niệm năng lực, cấu tạo năng lực… để giải quyết
nhiệm vụ mà đề tài đặt ra.
Trong cuốn “Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường”, Phan Trọng
Ngọ đã đi sâu nghiên cứu một số phương pháp cụ thể để phát triển năng lực tư duy
học sinh trong dạy học nói chung. Hay trong cuốn “Phương pháp dạy học truyền
9


thống và đổi mới”, Thái Duy Tuyên đã đề cập đến các hệ thống phương pháp dạy học
hiện đại nhằm phát triển tư duy học sinh, các thao tác tư duy cơ bản khi hình thành
khái niệm, những biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh.

Trong cuốn “Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở
trường phổ thông”, tác giả Nguyễn Thị Côi đã nêu lên bản chất của quá trình nhận
thức tích cực, độc lập, ý nghĩa đối với hiệu quả bài học. Đồng thời, đưa ra các con
đường, biện pháp nhằm phát huy tính tích cực, độc lập trong nhận thức, đặc biệt
trong tư duy của học sinh để bàn về vấn đề: “Phát triển năng lực nhận thức và thực
hành cho học sinh trong dạy học lịch sử”. Trong đó, các tác giả đã làm rõ về khả
năng và ưu thế của môn lịch sử đối với việc phát triển các năng lực của học sinh,
trên cơ sở đó, tác giả đề xuất một số biện pháp chung để phát triển năng lực tư duy
và năng lực thực hành cho học sinh. Tuy nhiên, những nội dung được đề cập trong
chương này cũng chỉ mang tính chất định hướng bước đầu chứ chưa đi sâu vào phân
tích và làm rõ được những cơ sở lí luận của vấn đề năng lực trong dạy học lịch sử.
Tác giả Phan Ngọc Liên trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử” (tập 2) đã
khẳng định việc
phátVersion
triển các -hoạt
động nhậnSDK
thức độc lập, tích cực nhất là tư duy
Demo
Select.Pdf
độc lập, sáng tạo của học sinh, có ý nghĩa đặc biệt đối với hiệu quả bài học. Đồng
thời, có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy, giáo dục và
phát triển toàn diện nhân cách học sinh.
Một số công trình nghiên cứu khác như “Phát huy tính tích cực của học sinh
trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông” của Phan Ngọc Liên, Trịnh
Đình Tùng; “Phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập” của Trần Bá
Hoành ; “Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh để nâng cao hiệu quả bài học lịch sử ở trường trung học
phổ thông (tài liệu bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên tỉnh An Giang và Bình
Định)” do PGS.TS Đặng Văn Hồ (chủ biên)… đã đi sâu nghiên cứu và đề xuất các
nguyên tắc, biện pháp sư phạm nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh.

Ngoài những công trình nghiên cứu nêu trên, chúng ta có thể tham khảo một
số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành liên quan đến phát triển năng lực hay
các bài biết tham gia ở các Hội thảo khoa học như: “Dạy học Lịch sử ở trường phổ
10


thông với việc phát triển các năng lực bộ môn cho học sinh” của tác giả Nguyễn
Thị Côi; “Một số biện pháp tích hợp kiến thức để phát triển năng lực thực hành bài
tập lịch sử cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông” của
tác giả Đặng Văn Hồ, Nguyễn Thị Thu Vân đăng trên Kỉ yếu Hội thảo khoa học
“Dạy học lịch sử ở trường phổ thông theo hướng phát triển năng lực học sinh” của
Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế (2016)… Các công trình
nghiên cứu nói trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề “năng lực”
như vai trò, ý nghĩa của việc phát triển năng lực.
Hiện nay, để chuẩn bị cho việc áp dụng đề án đổi mới căn bản và toàn diện
trong ngành giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh, trong “Chương
trình giáo dục phổ thông tổng thể” (Dự thảo), Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu lên
những mục tiêu mà chương trình giáo dục phổ thông cần đạt được, trên cơ sở đó
một số vấn đề liên quan đến năng lực của học sinh phổ thông đã được đề cập. Theo
đó, dự thảo chương trình giáo dục phổ thông xác định rõ những biểu hiện năng lực
chung của học sinh phổ thông với 8 nhóm năng lực chung cần phát triển cho học
sinh. Đây là Demo
cơ sở lí Version
luận quan -trọng
định hướng
cho việc xác định các biện pháp sư
Select.Pdf
SDK
phạm nhằm phát triển năng lực cho học sinh trong quá trình dạy học lịch sử.
Về hướng dạy học phát triển năng lực của học sinh gần đây nhất là quyển

“Những vấn đề chung và đổi mới giáo dục trung học phổ thông môn lịch sử”, hay
“Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng
năng lực học sinh môn lịch sử” gồm 2 quyển, quyển 1 – khoa học tự nhiên, quyển 2 –
khoa học xã hội cung cấp cơ sở cần thiết về dạy học theo hướng phát triển năng lực.
Đặc biệt, trong luận văn Thạc sĩ “Phát triển tư duy học sinh trong dạy học lịch
sử Việt Nam giai đoạn 1919 – 1945 ở trường THPT” của Dương Văn Trai đã phân
tích cụ thể các thao tác tư duy, đồng thời đưa ra một số nguyên tắc và biện pháp để
phát triển tư duy cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau
của vấn đề năng lực, vai trò, ý nghĩa của việc phát triển năng lực, một số biện pháp
sư phạm để phát triển năng lực của học sinh trong dạy học lịch sử cũng đã được các
tác giả và nhóm tác giả đề xuất.
11


Ngoài ra, còn có một số bài viết đăng trên các tạp chí Giáo dục, Dạy và học
ngày nay… đã đề cập đến việc phát triển tư duy học sinh trong dạy học nói chung và
dạy học lịch sử nói riêng. Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình nào đề cập một cách
toàn diện, đầy đủ, chuyên biệt về vấn đề phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho
học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Các công trình trên là nguồn tài liệu quan trọng để tác giả kế thừa, vận dụng
giải quyết vấn đề do đề tài đặt ra.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Từ việc xác định lí do chọn đề tài nêu trên, đối tượng nghiên cứu chính của đề
tài là: Quá trình phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học
lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường Trung học phổ thông
(Chương trình chuẩn).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Do điều kiện khuôn khổ của Luận văn Thạc sĩ, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu

việc phát triển
năng lực
phân tích,
tổng hợp choSDK
học sinh trong dạy học lịch sử Việt
Demo
Version
- Select.Pdf
Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường THPT (Chương trình chuẩn) trong bài
nội khóa, chủ yếu là bài cung cấp kiến thức mới và phạm vi tiến hành thực nghiệm
sư phạm ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Huế.
4. Mục đích nghiên cứu
Xác định đối tượng nghiên cứu như trên, đề tài tập trung nghiên cứu, tìm hiểu
nguyên tắc và đề xuất các biện pháp sư phạm để phát triển năng lực phân tích, tổng
hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở
trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Điều tra xã hội học về việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học
sinh trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông.
- Nghiên cứu về mặt lí luận về việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho
học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường
12


Trung học phổ thông.
- Xác định nội dung kiến thức cơ bản phần lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến
năm 1975, làm cơ sở định hướng cho việc phát triển năng lực phân tích, tổng hợp
cho học sinh trong giai đoạn này.
- Đề xuất các nguyên tắc và biện pháp sư phạm góp phần phát triển năng lực

phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến
năm 1975 ở trường THPT đạt hiệu quả cao.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm, đối chiếu kết quả thu được từ các lớp thực
nghiệm và lớp đối chứng để rút ra những kết luận về tính khoa học và tính khả thi
của đề tài.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
* Phƣơng pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của luận văn là lí luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh về lịch sử, về giáo dục và giáo dục lịch sử, mà chủ yếu là lí
luận dạy học bộ môn lịch sử.
* Phƣơng
phápVersion
nghiên cứu
cụ thể
Demo
- Select.Pdf
SDK
- Điều tra xã hội học: Điều tra GV và HS về vấn đề phát triển năng phân tích,
tổng hợp trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường
THPT để tìm hiểu thực trạng vấn đề nghiên cứu và rút ra nguyên nhân của thực
trạng vấn đề nghiên cứu.
- Nghiên cứu tài liệu:
+ Nghiên cứu tài liệu giáo dục học, tâm lí học, lý luận dạy học nói chung để
xác định cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu.
+ Nghiên cứu tài liệu LS, sách giáo khoa (SGK) lịch sử phổ thông để xác định
các tri thức LS cần triệt để khai thác nhằm phát triển năng lực phân tích, tổng hợp
cho HS trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 nguyên tắc,
biện pháp sư phạm nhằm phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho HS trong dạy
học LS ở trường THPT.
- Phương pháp tham vấn chuyên gia: để nêu giả thuyết khoa học của đề tài định

hướng mục đích, nhiệm vụ cần tiến hành để kiểm định giả thuyết khoa học của đề tài.
13


- Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu điều tra xã hội
học và số liệu đo kết quả thực nghiệm sư phạm.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm định tính khả thi của đề tài.
7. Giả thuyết khoa học của đề tài
NẾU thực hiện đúng nguyên tắc, biện pháp mà luận văn đề xuất THÌ sẽ nâng
cao phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt
Nam từ 1954 đến 1975 ở trường THPT (Chương trình chuẩn), góp phần tích cực
vào quá trình đổi mới phương pháp dạy học.
8. Đóng góp của luận văn
- Về lí luận: Góp phần hệ thống hóa, lí luận về phát triển năng lực phân tích,
tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông.
- Về thực tiễn
+ Sưu tầm hệ thống tài liệu cần thiết phục vụ cho việc phát triển năng lực phân
tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm
1975 ở trường Trung học phổ thông (Chương trình chuẩn).
+ Đề xuất
các Version
nguyên tắc- và
biện pháp sư
phạm để phát triển năng lực phân
Demo
Select.Pdf
SDK
tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm
1975 ở trường Trung học phổ thông (Chương trình chuẩn), nhằm nâng cao hiệu quả
dạy học môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay.

9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có 3
chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực phân tích,
tổng hợp cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông
Chƣơng 2: Hệ thống kiến thức cần phân tích, tổng hợp cho học sinh trong dạy
học lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường Trung học phổ thông
(Chương trình chuẩn)
Chƣơng 3: Phương pháp phát triển năng lực phân tích, tổng hợp cho học sinh
trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở trường Trung học
phổ thông (Chương trình chuẩn)
14