Giải mã bằng “Tiến sĩ” của ông Tạ Quang Đông,
Giám đốc Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh
Чан Конг Минь
Nhiều người Việt Nam chúng ta nghĩ rằng những người có bằng cấp tiến sĩ của nước ngoài
thì luôn có trí tuệ siêu việt, thế nhưng xã hội văn minh của ngoại quốc cũng xuất hiện những mặt
trái, tiêu cực đáng lên án. Hôm nay tôi muốn gửi đến các bạn thông tin về một người, chỉ mới đạt
được học vị “Ứng cử viên” - “Phó Tiến sĩ” của Nga nhưng về Việt Nam tự xưng có bằng cấp tương
đương với “Tiến sĩ”.
Tôi có một ít kiến thức như sau muốn chia sẻ đến các bạn Việt Nam có ý định
sang Nga du học, ở Nga, trình độ tiến sĩ có 2 bậc: bậc thứ nhất là “Ứng cử viên”
(“Кандидат наук” trong tiếng Nga hay “Candidate of Science” của tiếng Anh, viết
tắt “C.Sc”) và bậc thứ hai là “Tiến sĩ” (“Дóктор наýк” trong tiếng Nga hay “Doctor
of Science” của tiếng Anh, “D.Sc”). Đây là đặc trưng của bậc học tiến sĩ ở Nga và
các nước Liên Xô (cũ). “Ứng cử viên” là bậc học đầu tiên của trình độ tiến sĩ, là
bậc học trên Thạc sĩ và dưới Tiến sĩ, có thể gọi nôm na là “dự bị tiến sĩ”. Trước
đây, ở Trung Quốc và Việt Nam cũng có bậc học tương đương với “Ứng cử viên”
(Кандидат) của Liên Xô (LB Nga), Trung Quốc gọi là “Phó Bác sĩ” (副博士學位
- phó bác sĩ học vị) và ở Việt Nam gọi là “Phó Tiến sĩ”. Để đạt được học vị
Кандидат наук - “Ứng cử viên khoa học” hay “Phó Tiến sĩ”, người học phải học
qua bậc Cử nhân (Бакалавр) và bậc Thạc sĩ (Магистр) mới được học tiếp lên bậc
“Ứng cử viên”, người có bằng “Ứng cử viên” sẽ được học đến bậc “Tiến sĩ”.
Theo nhiều thông tin từ phía Việt Nam, từ năm từ khi có Luật Giáo dục 1998
trở đi, người có bằng “Ứng viên khoa học” (Кандидат наук) ở Nga, các nước
XHCN Đông Âu và bằng “Phó Tiến sĩ” ở Việt Nam trước năm 1998 thì được công
nhận tương đương với “Tiến sĩ” (Ph.D của các nước TBCN). Còn người đạt học vị
“Tiến sĩ” (Дóктор наýк) ở các nước XHCN Đông Âu thì được gọi là “Tiến sĩ khoa
học” (“Doctor of Sciences” hay “TSKH”). Tuy nhiên, đây chỉ là quy ước “ngầm”
để những người có bằng “Ứng viên khoa học” (Кандидат наук) được trở thành
“Tiến sĩ”, không có quy ước chính thức nào từ phía nhà nước Việt Nam khẳng định
“Ứng cử viên” (Кандидат наук) tương đương với “Tiến sĩ”.

Một bài viết đăng trên Báo Mới phản ánh, nguồn: />"Bởi nếu như trình độ cử nhân hay thạc sĩ là dễ hiểu đối với người thẩm định
nước ngoài thì trình độ phó tiến sĩ khoa học của Nga có thể gây nghi vấn: Nó không
hoàn toàn tương đương với học vị PhD của nước ngoài. Ngoài ra, kế hoạch dạy
học và phương pháp đánh giá kiến thức tổng thể của nước Nga thậm chí trong các
trường đại học xuất sắc cũng rất khác với các đại học nước ngoài. Vì vậy, 5 năm
học tập tại trường đại học Nga có thể được tính là 4 năm, hoặc người ta yêu cầu
ứng viên tìm việc thi thêm những môn nào đó. Nếu mọi chuyện diễn ra trót lọt thì
trong tay bạn sẽ xuất hiện chứng chỉ công nhận văn bằng tương đương".

Ông Tạ Quang Đông chỉ sở hữu bằng “Ứng cử viên” (Phó Tiến sĩ) của Nga,
không có bằng Tiến sĩ
Theo thông tin đã đăng trên trang eecpoland.eu: “Assoc.Prof.Dr. Ta Quang Dong graduated
piano performance Bachelor and Master degree at Gnessin Rusian Academy of Music (Russia)
under the guidance of Prof. N. Emelianova, V. Bunin, B. Berlin, T. Rusanova, T. Susico and later
was his Ph.D at the same institution. In 2005, he received Ph.D in Economy at Russian Academy
of Science. He was honored as Associate Professor by Vietnamese Government in 2013”. Tạm
dịch: “Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Quang Đông tốt nghiệp bậc Cử nhân và Thạc sĩ ngành biểu diễn
Piano ở Học viện âm nhạc Gnessin Nga dưới sự hướng dẫn của Giáo sư N.Emelianova, V. Bunin,
B. Berlin, T. Rusanova, T. Susico và sau đó ông lấy bằng Tiến sĩ cũng ở học viện này. Năm 2005,
ông nhận bằng Tiến sĩ Kinh tế ở Viện Hàn lâm khoa học Nga. Ông được phong tặng học hàm Phó
Giáo sư bởi Chính phủ Việt Nam vào năm 2013”.
Ông Tạ Quang Đông (та куанг донг), theo thông tin trên, nhận bằng tiến sĩ âm nhạc (2003)
ở Học viện âm nhạc Gnessin Nga (Российская академия музыки имени Гнесиных) và nhận
bằng tiến sĩ kinh tế (2005) của Viện nghiên cứu kinh tế và chính trị quốc tế của Viện Hàn lâm khoa
học Nga (Институт международных экономических и политическихисследований РAН).
Ông Tạ Quang Đông (та куанг донг) được cử đi Liên Xô năm 1988 để học bậc đại học (tốt
nghiệp năm 1994) và bậc cao học (tốt nghiệp năm 1996) ngành Piano. Năm 2003, ông Đông bảo
vệ luận án “Фортепианная соната и концерты вьетнамских композиторов:
национальные особенности и европейская традиция” (Sonate và concerto dành cho

piano của các nhạc sĩ Việt Nam: đặc thù quốc gia và truyền thống Châu Âu) ngành Nghệ thuật


âm nhạc (музыкальное искусство) mã ngành 17.00.02, đạt học vị “Ứng cử viên lịch sử nghệ
thuật” (“кандидата искусствоведения” - “candidate of art history” - "Phó Tiến sĩ lịch sử nghệ
thuật").

H1. Ảnh bìa Luận án Phó Tiến sĩ nghệ thuật của ông Tạ Quang Đông
Năm 2005, ông Tạ Quang Đông tiếp tục bảo vệ thành công (?) luận án “Реформа и
управление государственными предприятиями во Вьетнаме” (Cải cách và quản lý
doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam), ngành Kinh tế quốc tế (Мировая экономика) mã ngành
08.00.14, đạt học vị “Ứng cử viên khoa học kinh tế” (“кандидат экономических наук” hay
“Candidate of Economic Sciences”). Đến đây, tôi có một thắc mắc rằng ông Tạ Quang Đông từ bé


đến lớn chỉ học piano, vậy ông học ngành kinh tế khi nào? Vì sao ông Đông không tiến lên bậc
Tiến sĩ (Дóктор наýк) để đạt được đỉnh cao của sự nghiệp âm nhạc mà lại chuyển sang ngành kinh
tế? Ông có học qua bậc Cử nhân kinh tế và Thạc sĩ kinh tế không mà có thể đạt học vị “Ứng viên
khoa học kinh tế” vào năm 2005? Quá trình đào tạo cho bậc “Ứng cử viên” là 3 năm (nghiên cứu
toàn thời gian) đến 4 năm (nghiên cứu bán thời gian), nếu năm 2003 ông đạt học vị “Ứng cử viên
nghệ thuật” thì đến năm 2005 (chỉ trong 2 năm) đạt tiếp học vị “Ứng cử viên khoa học kinh tế” thì
thật đáng nghi vấn. Có lẽ ông Đông là thiên tài, có thể học cùng lúc 2 chương trình “Ứng cử viên”.
Hoặc ra “chợ” mua bằng và thuê người khác viết luận án “Ứng cử viên khoa học kinh tế” để về
Việt Nam có tư cách quản lý hành chính, chi tiêu của cơ sở công tác, nhờ đó thực hiện hàng loạt
các vụ bê bối về tiền bạc ở các trường nhạc danh giá ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam.

H2. Ảnh bìa Luận án Phó Tiến sĩ kinh tế của ông Tạ Quang Đông


Ông Đông về Việt Nam với 2 bằng “Ứng cử viên” (“кандидат”, “Candidate”, Phó Tiến sĩ)

của Nga: một bằng nghệ thuật, và một bằng kinh tế. Chính quyền Việt Nam có mấy ai biết tiếng
Nga để soi kỹ bằng cấp của ông Đông là “Ứng cử viên” (кандидат) hay là “Tiến sĩ” (Дóктор)? Ở
Hà Nội, nếu có một người đạt học vị tiến sĩ là niềm tự hào của một làng, nhưng ông Đông lấy 2
bằng “Ứng viên” về Hà Nội âm thầm lặng lẽ không ai biết, đến khi ông Đông tự bỏ tiền túi khao
làng thì mọi người mới biết.
Về Việt Nam, ông Đông khoe khoang có bằng tiến sĩ ở Nga (thực chất chỉ ở mức độ “Ứng
cử viên”- Кандидат) để được công nhận bằng “Ứng cử viên” tương đương “Tiến sĩ” (Doctor of
Philosophy - Ph.D). Nhưng ông Đông đã học theo chương trình của Nga, phải tuân thủ quy ước
của Nga, cấp độ “Ứng viên” (“кандидат”, “Candidate”) chỉ là dự bị cho bậc “Tiến sĩ” và luôn thấp
hơn “Tiến sĩ” một bậc. Bằng cấp của ông Đông, nếu dịch sát nghĩa là “Ứng cử viên” (“Кандидат”
- “Candidate” - “Phó Tiến sĩ”), chưa phải là “Tiến sĩ”, ông Đông có tư cách gì để được nhà nước
Việt Nam công nhận “Ứng cử viên” tương đương với “Tiến sĩ”? Quy định của Việt Nam nào khẳng
định điều đó? Ông Đông nghĩ rằng mọi người Việt Nam đều khờ khạo, không biết tiếng Nga nên
tùy tiện mang bằng "Ứng cử viên" - "Phó Tiến sĩ" ra để lừa gạt mọi người rằng ông là "Tiến sĩ" à?
Tôi nghĩ rằng, sau này chúng ta nên gọi đúng hơn về học vị của ông Tạ Quang Đông, không
phải là “Phó Giáo sư, Tiến sĩ” (Associate Professor Doctor), mà là “Phó Giáo sư, Ứng cử viên”
hay “Phó Giáo sư, Phó Tiến sĩ” (Associate Professor Candidate).

H3.Mẫu bằng Ứng cử viên - Phó Tiến sĩ"(Candidate of Science) của Nga
giai đoạn 1997 - 2006


Bằng “Ứng cử viên” - “Phó Tiến sĩ” của thực lực hay mua ngoài “Chợ”?
Từ khi Liên bang Xô Viết và khối Xã hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, đất nước Liên Bang
Nga nở rộ “Chợ bằng cấp” (đỉnh cao là trong giai đoạn 1993 đến 2005) và đến hiện nay tình trạng
mua bán bằng cấp thật, luận án tiến sĩ ở Nga vẫn còn tiếp diễn. Thật dễ dàng để sở hữu luận án
Phó tiến sĩ, Tiến sĩ và bằng cấp hợp pháp của Nga, nếu bạn có tiền. Các bạn nên lưu ý về thực
trạng bằng cấp thật được bày bán công khai ở Nga với mọi mức giá.
Xin trích dẫn bài viết Bằng tiến sĩ ở Nga giá bao nhiêu?, Báo Tuổi Trẻ [ngày
26/04/2010], nguồn: />"...

Ở Nga hiện đã hình thành một lớp người chuyên viết luận án để kinh doanh và
sự tồn tại của thị trường chợ đen chuyên buôn bán luận án này không còn là “bí mật
quốc gia” nữa. Lý do lại không mấy khó hiểu: giới quan chức nhà nước, các chính trị
gia, giới doanh nhân giàu có đang xem việc sở hữu bằng PTS (Phó Tiến sĩ), TS (Tiến
sĩ) là một thứ mốt thời thượng.
..."
Một bài viết khác mang tên "Chợ" bằng cấp ở Nga, đăng trên Báo Thanh Niên
[ngày 04/02/2010], nguồn: />...
Thật ra, đó là chuyện không mới ở nước Nga, khi mà chỉ cần lướt mạng cũng có
thể tìm được hàng trăm trang web với những tít tựa hấp dẫn như Happystudent hoặc
Superdiplom, mời mọc khách mua bằng tốt nghiệp mọi ngành nghề. Và bạn cũng khỏi
nhọc công lê bước ra khỏi nhà để trở thành luật sư, kỹ sư, kiến trúc sư hay bác sĩ vì
đã có sẵn… dịch vụ đưa bằng đến tận nhà.
Một trong những trang web khá nổi tiếng là Doconline.ru chào bán bằng của
các trường ĐH danh giá với giá mỗi tấm lên tới 31.000 rúp (gần 2.000 USD). Trên
trang chủ của nó có đôi dòng triết lý như một phần thưởng cho khách truy cập: “Mỗi
người là chủ nhân của cuộc đời và số phận mình. Và mua bằng hay chứng chỉ là việc
nên làm để khẳng định điều này”.
Để hiểu rõ hơn thứ logic cứ thẳng tay mua bằng tốt nghiệp hơn là phải nhọc
công trả tiền theo học, bạn hãy nghe đoạn đối thoại qua điện thoại gọi đến Doconline:


“Anh cần ngành nào? Y học tổng quát à? Giá vào khoảng 27.000 rúp (trên 1.000
USD). Sẽ có người giao tận nhà. Trả tiền khi nhận hàng”. “Nhưng liệu có mạo hiểm
không?”, “Giời ạ! Bằng của chúng tôi là đồ “xịn” in từ phôi bằng chính thức. Chúng
tôi đã có 8 năm làm việc trong lãnh vực này. Và nhờ chúng tôi, nhiều bác sĩ và y tá đã
tìm được việc làm, thậm chí còn mở cả phòng khám nữa…”, “Thế chúng tôi có thể
mua loại bằng thật của các trường ĐH Y Dược?”, “Được chứ. Nhưng giá sẽ cao hơn,
vào khoảng 20.000 USD”, “Ồ, mắc quá!”, “Anh nghĩ là trường ĐH sẽ cấp cho anh
bằng với giá 27.000 rúp à? Có biết người ta phải trả bao nhiêu để con em vào được

trường ĐH…”.
Một hãng khác (kupit-diplom.ru) hãnh diện vì mối “quan hệ” với các trường
ĐH danh tiếng, khi được hỏi còn mời chào cả gói dịch vụ của thị trường giáo dục:
“Vâng, chúng tôi có thể viết luận án cho các bạn. Một luận án dày cỡ 100 trang có
giá 17.500 rúp (gần 700 USD) và sẽ do chính các giảng viên của trường ĐH hàng đầu
viết. Thời gian giao nộp chỉ sau 2-3 tuần. Chúng tôi có nhiều kinh nghiệm. Không có
rắc rối gì”.
Bằng tiến sĩ? Nhet problem (không vấn đề)
Bằng cử nhân đã vậy, còn bằng phó tiến sĩ (ở nước Nga vẫn còn học vị này) và
tiến sĩ thì sao? Người ta dễ dàng trả lời bạn “nhet problem” (không vấn đề gì) khi
“cầu” tất yếu làm nảy sinh “cung”. Có thể tìm trên mạng hằng hà sa số lời rao từ các
cá nhân và các hãng giới thiệu dịch vụ viết luận án nghiên cứu sinh theo đủ hướng
nghiên cứu và ngành nghề. Thí dụ: “Nếu như bạn không có đủ thời gian để tìm kiếm
và lựa chọn tư liệu, nếu bạn không có thời gian rảnh đến thư viện tìm đọc, và nói
chung là bạn quá bận việc không thể viết luận án… thì hãy nghĩ bạn phải làm gì? Bạn
không phải làm gì. Cứ để chúng tôi - các chuyên gia với thâm niên 7 năm trong nghề
- lo giải quyết vấn đề giúp bạn!”.
Theo một nhân viên của hãng môi giới dịch vụ bằng cấp kiểu này, giá viết thuê
một luận án phó tiến sĩ vào khoảng 6.000 USD. Giá cả được xác định tùy thuộc thời
gian thực hiện hợp đồng. “Nếu như nghiên cứu sinh đã thu thập đủ tài liệu cần thiết
cho luận án thì thời gian hoàn thành phải mất từ 3 - 6 tháng. Còn nếu phải bổ sung
thêm tư liệu, thì sẽ kéo dài 6 - 9 tháng và nhiều khi mất cả năm trời”. Còn đối với luận
án tiến sĩ, tất nhiên giá cả sẽ phải nhỉnh hơn, không dưới 8.000 USD/luận án. Tại hãng


này, người ta giải thích rành mạch: “Viết luận án tiến sĩ là những nhà bác học có tiếng
và nhiều người trong số họ đã cộng tác với chúng tôi từ ngày đầu thành lập hãng cách đây hơn 7 năm. Ngoài ra, hãng còn có người làm việc tại các kho lưu trữ và thư
viện để giúp tìm kiếm và lựa chọn tư liệu cần thiết. Hãng dịch vụ nói trên còn cam kết,
luận án đã viết sẽ được chuyển vào hệ thống “sở hữu trí tuệ” và lưu giữ tại Cục Luận
án của Thư viện Quốc gia Nga.

Thế nhưng cách làm luận án này vẫn còn vướng “thủ tục” chuẩn bị và nhiêu khê
tiến trình thực hiện. Cách đơn giản hơn nữa là giải pháp “tay không bắt giặc”: tìm
kiếm một luận án đã bảo vệ, thay tên tác giả, pha loãng nguồn tư liệu và tài liệu trích
dẫn, rồi thế là luận án “mới” đã xong chờ trình lên hội đồng giám khảo. Theo ý kiến
ông S.Komkov, Chủ tịch Quỹ giáo dục Nga, cách làm này rất khó bị phát hiện vì có
nhiều công trình cũ chưa được số hóa và đến nay vẫn còn giá trị sử dụng. Người ta
lạm dụng nhiều nhất là các nghiên cứu có từ thời Liên Xô cũ, đặc biệt là trong lãnh
vực khoa học cơ bản. Tất nhiên, giá cả luận án tiến sĩ cũng “mềm” hơn: chỉ từ 1.500
- 2.000 USD. Nhưng có nói gì thì nói, độ an toàn của luận án vẫn phải phụ thuộc vào
hội đồng xét duyệt: nếu họ “không muốn” phát hiện đồ giả thì cuộc bảo vệ sẽ thành
công mỹ mãn và chỉ còn mỗi việc đi in “các vi-dít” giới thiệu Doctor Ph.D.
Còn một nguyên nhân khiến các vị “hội đồng” thường dễ dãi cho qua các luận
án bảo vệ là chuyện “thời thế, thế thời phải thế”: số lượng phó tiến sĩ và tiến sĩ hết
sức quan trọng với sự tồn tại của cơ sở đào tạo. Lượng càng nhiều thì uy tín của trường
càng lớn và càng thu hút được nhiều thí sinh, cũng như sự tài trợ từ phía nhà nước và
cộng đồng doanh nhân. Và với sự biến tướng của môi trường giáo dục đào tạo, sự lạm
phát bằng cấp, học vị ở nước Nga đang gây quan ngại cho các cấp quản lý, làm ảnh
hưởng đến sự phát triển của nghiên cứu khoa học. …
Có một sự trùng hợp lạ lùng, đó là 2 bằng Phó Tiến sĩ "thật" (nghệ thuật và kinh tế) của
ông Tạ Quang Đông có được vào thời điểm năm 2003 và 2005 tương ứng với giai đoạn đỉnh cao
phát triển của “Chợ bằng cấp”. Ông Tạ Quang Đông theo học ngành âm nhạc, nhưng đột nhiên có
bằng cấp của ngành kinh tế (trái ngành), ông học kinh tế từ lúc nào? Vì lý do nào mà ông Đông sở
hữu được bằng “Ứng cử viên khoa học kinh tế” trong giai đoạn “Chợ bằng cấp” của Nga nở rộ?
Cũng cần xem xét về trình độ của ông Tạ Quang Đông, nếu ông ấy thật sự đạt đến trình độ
Phó Tiến sĩ bằng thực lực thì hẳn đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học vĩ đại đóng góp


cho đất nước Việt Nam chứ không dừng lại ở các ấn phẩm "Nhạc lý cơ bản" (Chủ biên), hay Tuyển
tập cho Piano,... không có tính sáng tạo. Còn nếu ông Đông thật sự đạt đến trình độ Phó Tiến sĩ
kinh tế, thì cách điều hành các trường âm nhạc đã tốt hơn rất nhiều, không để xảy ra nhiều vụ bê

bối tài chính, bị thưa kiện đến mức phải nương tựa ông bạn thân là Đinh La Thăng để thăng chức
ở một nơi không ai biết, từ Trưởng phòng Hành chính - Đối ngoại ở Nhạc viện Hà Nội, vào làm
Phó Giám đốc Học viện âm nhạc Huế, rồi vào Sài Gòn làm Giám đốc Nhạc viện.
Tôi khẳng định ông Tạ Quang Đông mua bằng Phó Tiến sĩ kinh tế (năm 2005) ở "Chợ bằng
cấp" của Nga vì thực lực ông không có trình độ về kinh tế để điều hành các nhạc viện. Còn bằng
Phó Tiến sĩ nghệ thuật (2003) biết đâu ông cũng mua ở "Chợ bằng cấp".
Ông Tạ Quang Đông là một cán bộ đảng viên, một công chức của nhà nước nhưng lại dùng
bằng “Ứng cử viên” - “Phó Tiến sĩ” của Nga để được Việt Nam công nhận tương đương học vị
“Tiến sĩ” (không có quy định chính thức), những bằng cấp “Ứng viên” - “Phó Tiến sĩ” của Nga có
thể sở hữu dễ dàng và hợp pháp nếu có tiền. Từ nhân cách của con người này, mọi người nên suy
nghĩ về sức mạnh của đồng tiền, của quyền lực có thể đưa con người ta đến những danh vọng hư
ảo mang lợi ích cho chính bản thân họ, vì họ xấu xí nên nghĩ ai cũng xấu xí như họ.


PHỤ LỤC
Sơ đồ hệ thống giáo dục của Liên Bang Nga theo Bộ Giáo dục và Khoa học Liên Bang Nga:
/>