BÁO CÁO THỰC TẬP DƯỢC LIỆU
BÀI: DƯỢC LỆU CHỨA COUMARIN

I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Coumarin là các hợp chất thuộc nhóm phenylpropanoid (C6-C3) với khung cơ bản
là benzo-α-pyron, với một số tính chất sau:
- Thường tồn tại dưới dạng aglycon, dễ kết tinh, không màu, có mùi thơm và đa số
dễ thăng hoa.
- Ở dạng glycosid thì có thể tan trong nước, ở dạng aglycon thì dễ tan trong dung
môi kém phân cực.
- Phát huỳnh quang dưới UV 365nm, cường độ huỳnh quang phụ thuộc vào nhóm
oxy của phân tử coumarin cũng như pH của dung dịch, mạnh nhất đối với
coumarin có nhóm –OH ở C7 (nhiều coumarin có -OH ở vị trí này).
- Do có vòng lacton (ester nội) nên coumarin dễ bị mở vòng bởi kiềm tạo thành
muối tan trong nước, nếu acid hóa thì thường sẽ có sự đóng vòng trở lại.
- Sau khi mở vòng lacton bằng dung dịch kiềm, các coumarin đơn giản sẽ tạo thành
dẫn chất hydroxy cinnamic ở dạng cis (muối của acid coumarinic), có huỳnh quang
yếu trong UV 365nm. Dưới tác dụng của tia UV 365nm, chất này sẽ chuyển thành
dạng trans (muối của acid coumaric), có huỳnh quang mạnh hơn.

II. DƯỢC LIỆU THÍ NGHỆM
- Bạch chỉ: rễ củ cây bạch chỉ
- Rễ tranh: thân ngầm của cây cỏ tranh


III. Tiến hành: CỎ TRANH
1. Chiết xuất

Cho bột cỏ tranh vào erlen, thêm cồn 96%

Giã nhỏ cỏ tranh thành bột

Đun sôi trên cách thủy 5 phút

Lọc qua bông và thu dịch lọc

Giải thích:
Chiết xuất cỏ tranh bằng cồn cao độ vì hoạt
chất mong muốn thu được là coumarin, mà
coumarin kém phân cực.Nếu dùng cồn thấp độ
thì tỉ lệ nước/cồn cao→môi trường dung môi
phân cực hơn→hiệu suất chiết xuất thấp


2. Định tính coumarin bằng phản ứng hóa học
Nhỏ vào tâm vòng tròn 1-2 giọt
dung dịch FeCl3 1% sẽ cho 1
màu xanh

2.1. Phản ứng với dung dịch FeCl3

Nhỏ vài giọt dịch lọc lên 1 tờ
giấy lọc thành 1 vòng tròn, chờ
khô dung môi

Giải thích: Hợp chất coumarin có nhóm –OH phenol tự do nên khi tác dụng
với FeCl3 sẽ tạo nên phức có màu xanh
2.2. Phản ứng đóng mở vòng lacton

Cho vào 2 ống nghiệm
2ml dịch lọc


Ống 1: Thêm 4ml nước cất


Dd trở nên đục

Ống 2: Thêm 0,5ml
NaOH 10%


Dd tăng
màu vàng
Đun cách thủy
ống 2
2-3 phút


Thêm nước bằng
ống 1

Ống 2 trong hơn ống 1

Acid hóa ống 2 bằng
HCl đậm đặc

2 ống có độ
đục như nhau

*Giải thích:
-


Do trong cỏ tranh có coumarin có vòng lacton (ester nội) nên coumarin dễ bị
mở vòng bởi kiềm tạo thành muối tan trong nước, nếu acid hóa thì sẽ có sự
đóng vòng trở lại.

2.3. Sự tăng huỳnh quang trong môi trường kiềm dứơi tác dụng của tia UV
Nhỏ một giọt dịch chiết lên 1 tờ giấy lọc, chờ khô dung môi và lặp lại
như trên 4 lần nữa
Nhỏ chồng lên đó 1 giọt dung dịch NaOH 5%, sấy thật khô.


Che nữa vết dịch chiết bằng 1 miếng kim loại rồi đem soi đèn
UV 356nm trong 1-2 phút

Lấy miếng kim loại ra ta thấy nữa không bị che phát sáng
giống như nữa bị che

Kết luận : Dưới tác dụng của tia UV hai nữa vết chiết phát sáng như
nhau nên trong cỏ tranh không có chứa Coumarin.
2.4. Thử nghiệm vi thăng hoa
Nghiền nhỏ dược liệu thô
Cho vào chén đun nhỏ, đun trân lưới amiang , thỉnh thoảng đảo đều cho bay hơi hết hơi nước rồi đậy
chén bằng 1 phiến kính trên có đặt một miếng bông bông gòn thấm nước lạnh, tiếp tục đun khoảng 510 phút nữa (thỉnh thoảng thay bông lạnh)


Cho vào chén đun nhỏ, đun trân lưới amiang , thỉnh thoảng đảo đều cho bay hơi
hết hơi nước rồi đậy chén bằng 1 phiến kính trên có đặt một miếng bông bông
gòn thấm nước lạnh, tiếp tục đun khoảng 5-10 phút nữa (thỉnh thoảng thay
bông lạnh)


Lấy phiến kính ra , để nguội quan sát dưới kính hiển vi 10x sẽ thấy tinh thể
hình kim không thăng hoa

Giải thích: Vì Coumarin là những chất dễ kết tinh và dễ thăng hoa.


IV. TIẾN HÀNH: BẠCH CHỈ
1.
Chiết xuất
1(g) bột bạch chỉ cho vào erlen100ml

Thêm 20ml cồn 96% rồi đun sôi cách
thuỷ trong 5’

Lọc qua bông, được dịch lọc

2. Định tính coumarin bằng phản ứng hóa học


2.1. Phản ưng với dd FeCl3
Nhỏ vài giọt dịch lọc bạch chỉ
lên 1 tờ giấy lọc thành 1 vòng
tròn, chờ khô dung môi

Nhỏ vào tâm vòng tròn 1-2 giọt
dung dịch FeCl3 1% , sau phản
ứng cho màu xanh chuối non

Giải thích: Trong bạch chỉ có chứa coumarin có nhóm –OH phenol tự do nên khi
tác dụng với FeCl3 sẽ tạo nên phức có màu xanh chuối non.

2.2. Phản ứng đóng mở vòng lacton
Cho vào 2 ổng nghiệm giống hệt nhau, mỗi ống 2ml dịch chiết

Ống 1:Thêm 4ml nước
Dung dịch
cất đục hơn

Ống 1 Figure 1 Ống 2

Ống 2: Cho vào ống nghiệm 2ml dịch
lọc


Thêm 0.5ml dd NaOH 10%
Dung dịch đục hơn

(thường tăng màu hơn so nếu có coumarin)

Ống 2

Figure 2

Đun cách thủy trong 2-3 phút, thêm nước
đến thể tích bằng ống nghiệm 1

Quan sát thấy ống 2 trong hơn ống 1

Acid hóa bằng HCl đậm đặc

Cả 2 ống có độ đục như nhau



-

Nhận xét và giải thích :
+ ống 1 : sau khi thêm 4ml nước cất dung dịch trở nên đục vì coumarin trong
dung dịch phần lớn tồn tại ở dạng aglycon ( dễ tan trong dung môi kém phân cực )
mà nước là dung môi phân cực => dung dịch không tan trong nước.
+ ống 2 : *Sau khi thêm dd NaOH 10%, ống nghiệm 2 tăng màu hơn so với
dịch chiết ban đầu là do coumarin khi tác dụng với NaOH tạo gốc OH ( có tác dụng
tăng màu ).Phản ứng hóa học :

*Sau khi thêm nước vừa bằng thể tích ống 1, quan sát ống 2 thấy
dung dịch trong hơn so với ống 1 do ống 2 chứa NaOH có phản ứng mở vòng ( tạo
thành muối tan) với coumarin => dung dịch trong hơn.
*Thêm dung dịch HCl đậm đặc thì 2 ống có độ đục như nhau là do
khi cho vào ống 2, HCl phản ứng hết với NaOH đồng thời tham gia phản ứng đóng
vòng trở lại nên tạo dung dịch đục ( như trường hợp của ống 1 với nước).Phản ứng
hóa học :

-

Kết luận : dịch chiết của Bạch Chỉ có thể chứa coumarin.
2.3. sự tăng huỳnh quang trong môi trường kiềm dưới tác dụng của tia UV
Nhỏ một giọt dịch chiết lên 1 tờ giấy lọc, chờ khô
dung môi và lặp lại như trên 4 lần nữa
Nhỏ chồng lên đó 1 giọt dung dịch NaOH 5%, sấy thật khô.


Che nữa vết dịch chiết bằng 1 miếng kim loại rồi

đem soi đèn UV 356nm trong 1-2 phút

Lấy miếng kim loại ra ta thấy nửa không
bị che phát sáng hơn nửa bị che

Kết luận : Dưới tác dụng của tia UV nửa không bị che phát sáng hơn nửa bị che
do coumarin phản ứng chuyển từ đồng phân cis sang đồng phân trans dưới tác
dụng của tia UV.
lưới amiang
, thỉnh thoảng
2.4. Đun
Thửtrên
nghiệm
vi thăng
hoa đảo đều cho bay hơi hết hơi nước rồi đậy chén bằng 1 phiến kính
trên có đặt một miếng bông bông gòn thấm nước lạnh, tiếp tục đun khoảng 5-10 phút nữa (thỉnh
thoảng thay bông lạnh)

Cho vào chén đun nhỏ 1 ít bột bạch chỉ


Đun trên lưới amiang , thỉnh thoảng đảo đều cho bay hơi hết hơi nước rồi
đậy chén bằng 1 phiến kính trên có đặt một miếng bông bông gòn thấm
nước lạnh, tiếp tục đun khoảng 5-10 phút nữa (thỉnh thoảng thay bông
lạnh)

Lấy phiến kính ra , để nguội quan sát dưới kính hiển vi 10x sẽ thấy tinh thể hình kim không
thăng hoa

Giải thích: Vì Coumarin là những chất dễ kết tinh và dễ thăng hoa.