TẠO MÔI TRƯỜNG SỐNG THÍCH HỢP CHO CÁ LA HÁN CON
Phương pháp chọn cá con là chọn những cá thể lớn, hoạt bát, hiếu chiến, trên
vây lưng không có đốm đen. Bể cá được coi là thích hợp là có kích cỡ chừng
90x40x50cm (dài x rộng x cao), dùng tấn ngăn cách thuỷ tinh chia thành 6 khu vựa,
hai bên đầu lớn hơn một chút do đặc ống nước và máy lọc, phân thành 20cm và
15cm. Những khu vực khác rộng khoảng 12- 13cm, mỗi khu vực một nuôi con, hai
bên đầu bể đặc 2 con lớn nhất.
Tấm thủy tinh dùng giác mút hút vào thành bể, dưới đáy dùng một miếng thủy
tinh chừng 3mm lót bên dưới. Chất cặn bã sẽ được lọc sạch qua khe hở bên dưới tấm
thủy tinh. Nhiệt độ luôn luôn giữ ở 31oC.Để tăng dòng chảy mạnh và lọc sạch, nên
dùng máy lọc công suất lớn, mực nước trong bể là 34cm (khoảng 1200l), máy lọc nên
dùng có công suất 100l/h. Mỗi giờ nước trong bể phải tuần hoàn ít nhất 7 lần. Lọc
sinh hoá và lọc sinh học cũng rất quan trọng. Vật liệu trong máy lọc là 5 lớp bông lọc,
2 lớp bông sinh hoá, bông sinh hoá dày 4cm. cát san hô, lớp hỗn hợp vòng gốm.
CHĂM SÓC CÁ CON HÀNG NGÀY
Thức ăn chính cho cá con là tôn biển và thịt cá, tôn biển và thịt cá sau khi băm
nhỏ, trộn đều và để đông lạnh. Phải đông lạnh thức ăn là để tiêu diệt ký sinh trùng và
vi khuẩn có khả năng tồn tại trong thức ăn. Không tùy tiện cho cá con ăn thức ăn
sống chưa qua đông lạnh để tránh lây nhiễm ký sinh trùng. Khi cho cá con ăn, cần vo
thức ăn lại thành từng miếng nhỏ, cho ăn đến khi cá không còn muốn ăn nữa thì thôi.
Khi cho cá con ăn xong hãy mở máy lọc. Không được để chất thải quá nhiều
trong hồ sẽ gây ô nhiễm nước. Nếu máy lọc không được sạch, cần phải dùng các biện
pháp thủ công để tránh ảnh hưởng đến chất lượng nước.
Sau một tháng nuôi dưỡng theo phương pháp trên, nếu chăm sóc tốt cá con sẽ
khoẻ mạnh, mập mạp, con lớn nhất có thể dài từ 5-8cm gồm cả đuôi.
Phần đầu tròn đấy, mọc lên cái bướu nhỏ, bên trong trong suốt, phát sáng.
Tuy vẫn chưa lớn nhưng sẽ lên gù, đốm châu trên thân cũng nổi bật rất
đẹp.Những con khác. Tuy chưa lên gù nhưng vẫn tăng trưởng rất nhanh và vô cùng
khoẻ mạnh, chỉ có khuyết điểm là màu sắc chưa được tươi tắn. Đợi cho đến khi cá đạt
khoảng 12-13cm thì sẽ bắt đầu chọn lựa từ 6 con ban đầu ra 2 con đẹp nhất về dáng
đầu, hoa văn, dàn châu để nuôi dưỡng riêng.

KINH NGHIỆM LÊN MÀU
Hiện có rất nhiều loại thức ăn lên màu cho cá. Chúng ta vẫn có thể mua về cho
cá dùng, thế nhưng trước “một rừng” thức ăn, nhiều người e ngại không biết chọn
loại nào tốt nhất, và với xu hướng “thích màu tự nhiên vì vĩnh cữu” người chơi cá
1


đang tự học cách lên màu cá theo hướng tự nhiên. Để cá có màu tự nhiên bạn có thể
tham khảo những kinh nghiệm sau:
Lên màu tự nhiên với thức ăn tươi sống (tép, trùng vĩ, cá con)
Tùy theo độ tuổi của cá, với cá bột (cá con) sau khi nở hai ngày nên cho ăn trứng
Artemia. Trứng Artemia có chất lượng tốt, bảo đảm dinh dưỡng cho cá con. Cho ăn
trứng là cách ngăn ngừ các ký sinh trùng – mối đe dọa thường xuyên của cá con.
Trước khi cho ăn cần ấp cho trứng nở. Cách cho ấp trứng đã được hướng dẫn sau hộp
Artemia. Khi một tuần tuổi, cho cá ăn trùng vĩ đông lạnh, được bán tại các cửa hàng
chuyên bán cá kiểng. Giá cả trùng vĩ cũng khá mềm, tiết kiệm lại rất sạch và đảm bảo
dinh dưỡng.
Khi cá 1,5 tháng cho cá ăn thức ăn tươi sống như tép, cá con. Tuy nhiên với tép
nên tỉa bớt râu để tránh làm rách miệng cá khi cá ăn. Khi cho ăn không nên cho cá ăn
quá nhiều vì cá có thể bị sình bụng.
LÊN MÀU CHO CÁ TRƯỞNG THÀNH
Với cá đã trưởng thành, ta có thể lên màu bằng cách: Chu kì 1 tháng nên thả cá
mái vào kè với cá trống, có thể kè bằng cách ngăn kiếng cho trống mái mỗi con 1
ngăn, kè trong vòng 1-2 ngày. Sau đó vớt ra hoặc có thể kè bằng cách trực tiếp thả cá
mái vào chung cá trống. Tuy nhiên với cách kè này chỉ có thể thả cá mái trong vòng
1-2 giờ rồi vớt ra. Với chú cá trống sau khi được gặp gỡ cá mái sẽ tăng kích thích tố
trong cơ thể, giúp màu sắc cá đẹp hơn. Khi chọn cá nên chọn cá bố mẹ khỏe, đẹp,
màu sắc sáng, không bệnh, trong thời kì sinh sản sung mãn. Sung mãn nhất là thời
gian giao mùa từ mùa nắng chuyển sang mùa mưa hoặc ngược lại.
LÊN ĐẦU GÙ

Lên gù tự nhiên: Bằng thức ăn tươi sống hoặc thức ăn viên
Tương tự như cách lên màu. Tuy nhiên cần lưu ý, trong chiếc đầu gù của cá La
Hán có đến 80% là chất đạm, nên trong khẩu phần ăn của cá cần bổ sung nhiều đạm
để cá mau lên gù. Thức ăn nhiều đạm thường là trùng huyết đông lạnh, tôm, tép, thịt
bò…Với những loại này nên cho ăn đúng liều lượng và điều độ. Ngoài ra nên bổ sung
thêm thức ăn viên để lên gù. Hiện nay trên thị trường có bán nhiều loại thức ăn
khô đóng hộp như ( JBL.NoVo.ToP.XO) bạn dễ tìm mua tại các cửa hàng cá kiểng.
Lên gù bằng cách thả cái mái vào:
Cách cho kè này tương tự như cách cho kè lên màu. Lưu ý trong thời gian cho
kè, đầu cá trống sẽ xẹp xuống nhưng sau khi vớt cá mái ra đầu sẽ lên rất nhanh.
Soi gương:
Ngoài cách cho kè với cá mái, có thể cho kè với chính nó bằng cách đặt gương
trên vách hồ. Chú cá sẽ sung mãn hơn, kích thích các hormon và dễ lên đầu. Một kinh
nghiệm nhỏ chúng tôi muốn chia sẽ với người chơi cá: Với người mới bắt đầu chơi
2


nên bắt đầu từ chú cà rẻ đến chú cá mắc hơn. Nên mua cá đã trưởng thành vì tỉ lệ lên
màu, lên đầu cao hơn cá con. Tìm hiểu thêm sách, báo để biết thêm thông tin.
VÌ SAO CÁ LA HÁN CÓ ĐẦU GÙ
Rất nhiều người nuôi cá la hán thường xuyên cho rằng việc lên đầu cá La Hán
tuỳ thuộc vào số tuổi tăng trưởng hoặc protein nhiều dẫn đến lớp mỡ tích tụ ở dưới
trán khiến đầu cá La Hán phình to ra. Thực ra, đầu cá lớn nhỏ là do các tuyến ở
xương trán tiết ra nhiều hay ít quyết định và tuổi cá không có quan hệ với việc tích tụ
lớp mỡ. Vậy tại sao phần xương trán của cá La Hán xuất hiện sớm nhất trước kia
không có chất tiết ra? Vấn đề này phải truy tìm cấu tạo sinh lý của tổ tiên cá miệng
lửa Mexico ( còn gọi là hổ vàng xanh) của cá La Hán có quan hệ với đầu to của cá hổ
vàng xanh vì hoa giác thời kỳ đầu cũng tiếp thu đặc điểm điển hình nhất của cá La
Hán. Nhưng thay đổi đầu của mỹ nhân ngư ( cách gọi cá La Hán của người Malaysia)
chính là nhờ công’’ người sáng tạo’’ ra Hoa La Hán, ông Tạ Ngọc Đường.


ĐẦU GÙ LỚN HAY KHÔNG PHỤ THUỘC NHIỀU VÀO GENE
Kể từ năm 1997 đến nay đã một thập kỷ trôi qua và hình dáng của chủng loại
Hoa La Hán đã có nhiều thay đổi to lớn, trong đó mang trí tuệ và tâm huyết cúa bao
ghệ nhân. Tuy nhiên, quan điểm cũ trước kia vẫn không hề thay đổi, nguyên nhân
khiến đầu cá La Hán lớn nhỏ chính là việc "đầu nước", "đầu thịt", "đầu xừng" mà mọi
người thường tranh luận, do chất tiết ra ở xương trán ít hay nhiều tạo thành. Cách
phân biệt 3 loại này cũng không có tiêu chuẩn hệ thống, chỉ là dựa vào cảm quan để
phán đoán. Nói đầu mềm là đầu nước cũng không đúng, chủ yếu là cảm nhận mức độ
trong suốt của phần đầu. Nhưng cũng không phải đầu to thì tốt, cảm nhận tổng thể là
quan trọng nhất. Những người nuôi cá La Hán cho rằng cung cấp thức ăn dinh dưỡng
cao thì sẽ đạt được hiệu quả lên đầu ( gien là điều kiện đầu tiên không thể phủ nhận).
Thiệt ra, cá mang theo gien đầu gù khi được khoảng 100-240 ngày tuổi là thời gian
tốt nhất tăng thêm thức ăn có lượng dinh dưỡng cao. Lượng thức ăn nhiều chỉ làm
thân hình cá lớn thêm chú đầu vẫn không đẹp. Thời gian này, cần cung cấp cho chúng
những loại dinh dưỡng cần thiết, đừng quan tâm đến vấn đề tích tụ mỡ có thể lên đầu,
cho ăn lượng thích hợp thì ngừng.
NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG NƯỚC
Hàm lượng oxy: nguồn oxy có từ 2 nguồn, một là do tác dụng quang hợp thực
vật thủy sinh sinh ra, hai là do tiếp xúc giữa dưỡng khí và mặt nước trong không khí,
đồng thời từ từ hòa tan vào trong nước. Nguồn oxy trong bể cá nhiệt đới chủ yếu
được hình thành thông qua sự tiếp xúc giữa không khí và mặt nước. Căn cứ theo các
tư liệu liên quan, hàm lượng oxy cần đối với cá nhiệt đới là 7mg/lít, nếu thấp hơn
1mg/lít, cá s4 xuất hiện phản ứng sinh lý thiếu khí. Đa số cá kiểng nhiệt đới được
nuôi trong hồ nhỏ và được đặt trong phòng, diện tích tiếp xúc giữa không khí và nước
có giới hạn, sự lưu thông không khí trong phòng cũng yếu hơn so với môi trường bên
3


ngoài, vì vậy lượng oxy có được trong nước nuôi chủ yếu dựa vào sự trợ giúp của

bơm tăng khí, bơm tăng khí bình thường vận động liên tục 24 giờ.
Nhiệt độ nước: Cá nhiệt đới là loài cá chịu nhiệt độ cao, thường sinh sống
trong môi trường nhiệt độ nước khoảng 20 độ C đến 32 độ C, nếu nhiệt độ nước trong
khoảng 20oC đến 24oC vẫn có thể duy trì hoạt động sống, nếu nhiệt độ giảm xuống
dưới 20oC, cá có thể bị chết. Nhiệt độ là yếu tố rất quan trọng đối với sinh mệnh của
cá nhiệt đới. Sự ổn định của nhiệt độ có thể sử dụng 2 phương pháp: khống chế nhiệt
độ của phòng ở phạm vi hợp lý. Đa số những người nuôi cá kiểng tại gai đình thường
áp dụng phương pháp này, còn đối với những người nuôi với quy mô lớn thường lựa
chọn phương pháp khống chế nước trong phạm vi hợp lý. Hiện nay trên thị trường có
bán nhiều loại ống tăng nhiệt bằng thủy tinh có thể tự động điều chỉnh nhiệt độ bằng
thép không rỉ để điều chỉnh nhiệt độ dao động từ 24oC – 27oC. Như vậy nhiệt độ
trong bể sẽ luôn ổn định trong phạm vi bình thường, lắp thêm thiết bị tăng nhiệt là lợi
thế để nuôi cá nhiệt đới.
Độ acid của nước: Độ acid của nước biểu thị qua chỉ số pH, độ pH=7 phẩm
chất nước là trung tính, khi pH lớn hơn là pH có tính kiềm, pH nhỏ hơn 7 là pH có
tính acid. Hầu hết các loài cá cảnh nhiệt đới đều thích môi trường nước trung tính, chỉ
có 1 số loài thích tính acid yếu hoặc tính kiềm yếu. Đối với cá nhiệt đới, độ pH thích
hợp trong khoảng từ 6 đến 8. Nếu sử dụng nước máy nuôi cá thì tính trung tính của
nước máy dễ bị tác động, chuyển hóa thành nước có tính acid yếu hoặc nước có tính
kiềm yếu.
Có nhiều cách xác định độ pH như: giấy thứ độ pH, dịch kiềm định độ pH hoặc
máy kiểm tra độ pH chuyên nghiệp…cũng có thể dùng chất hóa học điều tiết độ acid
kiềm của nước. Sau khi thêm vào bicarbonat natri, tính chất nước sẽ chuyển sang tính
kiềm yếu, sau khi thêm biphosphat natri hoắc giấm gạo, chất nước sẽ chuyển sang
tính acid yếu.
Độ cứng mềm của nước: độ cứng, mềm của nước chủ yếu là chỉ số số lượng
các ion kim loại chứa trong nước như ion calci, magiê, sắt. Các ion kim loại này ở
trong nước tồn tại dưới dạng carbonat, carbonat nặng, sulfat và chất clo. Khi hàm
lượng carbonat calci là 65mg/lít gọi là nước độ vừa, khi hàm lượng carbonat calci ít
hơn 65mg/lít gọi là nước mềm và vượt quá 65mg/lít là nước cứng. Phương pháp đơn

giản để kiểm tra độ cứng, mềm của nước là đem đun sôi. Nếu như dưới đáy có lợp
màu trắng, chứng tỏ nước có độ cứng, ngược lại là có độ mềm. Sử dụng thiết bị đo độ
chuyên dùng để đo và điều tiết độ cứng, mềm của nước, có thể dùng than hoạt tính
lọc nước cũng có tác dụng làm giảm độ cứng của nước.
Ngoài chất lượng nước, việc bảo dưỡng nước nguồn nước cũng quan trọng:
Đổi nước: là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả. Trước khi đổi nước, phải
tắt hết các nguồn điện của những thiết bị trong hồ như: máy bơm lọc tuần hoàn, bơm
sung khí, máy tăng nhiệt. Sau khi tắt hết các thiết bị, dùng khăn lau sạch thành kính
của hồ cá hoặc rêu trên đá trong hồ, để nước yên tĩnh trong thời gian 15 phút, khi các
vật thể nổi đã chìm xuống đáy hồ, dùng ống cao su nhẹ nhàng hút sạch các tạp chất.
4


Mỗi lần đổi nước chỉ nên hút khoảng 1/4 hoặc 1/3 lượng nước trong hồ, sau đó đổ
nước mới có cùng nhiệt độ với nước trong hồ đã chuẩn bị sẵn trước đó để tránh cho
cá bị shock.
Thay nước: là biện pháp thay đổi toàn bộ môi trường nước trong hồ tương tự
như công việc đổi nước, trước tiên phải tắt hết các nguồn điện của thiết bị trong hồ,
vớt cá và các vật liệu trang trí ra khỏi hồ, rút bỏ toàn bộ nước cũ, vệ sinh hồ sạch sẽ,
sát trùng hồ nước trước khi cho nước mới vào, khi vớt cá phải làm thật nhẹ nhàng
tránh cho cá không bị hoảng sợ mà mất sức.
ĐÁNH GIÁ CÁ ĐẸP HAY XẤU
Việc đánh giá vẻ đẹp mang tính chủ quan và không giống nhau. Cái được xem
là đẹp ở nơi này lại không được đánh giá cao ở nơi khác, không có thước đo chắc
chắn nào cho việc đánh giá vẻ đẹp. Vì lí do đó, ấn tượng chung ban đầu là rất quan
trọng. Bạn có thể nhận ra những khuyết điểm hoặc những phần không hấp dẫn khi
bạn quan sát kỹ toàn bộ cơ thể cá, nhưng sau khi nhìn lại thì những khuyết điểm đó sẽ
không gây chướng mắt nữa mà thậm chí còn rất ưa nhìn. Sự đánh giá công bằng là ấn
tượng chung bạn có được, và nó hoàn toàn chủ quan. Vì vậy, ngoài một số nguyên tắc
cơ bản thì yếu tố quan trọng nhất để lựa chọn cá La hán là cảm giác mà bạn cảm nhận

được từ con cá đó. Sử dụng phương pháp này ắt hẳn tốt hơn phương pháp "vạch lá
tìm sâu".
Đầu cá: là yếu tố đập vào mắt trước tiên. Người Singapore và Malaysia thích
những con cá trưởng thành với châu tròn, cao và nhô. Trên thực tế, chính đặc điểm
của đầu là nguồn gốc mà cá có tên gọi là La hán (nó được ví như vị anh hùng Arhats
đầu to trong truyền thuyết Trung Hoa).
Cá La hán là giống lai có tổ tiên gồm nhiều loài American Cichlid khác nhau.
Không phải loài cá La hán nào cũng có những châu nhô vì loài cá này đã có sẵn vẻ
đẹp quyến rũ. Nhưng không thể phủ nhận rằng châu càng cao thì cá càng đẹp. Châu
phải phù hợp với toàn bộ hình dáng cơ thể cá. Nó phải có hình tròn trơn tru, không
biến dạng hay rụt xuống. Nhìn từ phía trước, châu phải đầy đặn và cân xứng. Các vảy
đốm đen trên đầu phải có kích thước phù hợp và tốt nhất là phải phân bố đồng đều ở
cả 2 bên. Những đốm màu ngọc trai hay đỏ phải được phân bố đều trên đầu.
Chúng phải có kích thước đồng đều và không có các đốm khác thường. Tốt
nhất là miệng không nhô ra quá nhiều gây cảm giác miệng lớn hơn so với đầu.
Các đốm ngọc trai
Những người yêu thích cá cảnh hiện nay đang rất quan tâm đến sự phân bố của
các đốm ngọc trai trên thân cá. Ban đầu, các đốm ngọc trai được người nuôi sử dụng
để cải thiện giống cá nuôi, nhưng sau đó nó trở nên rất phổ biến và ngày càng được
xem trọng. Các đốm ngọc trai phải được phân bố đều trên hai bên thân cá. Tuy các
đốm ngọc trai được xem là lý tưởng nếu phủ đều trên cơ thể cá, nhưng trên thực tế
chúng hiếm khi xuất hiện ở bụng. Một số giống cá được lai tạo để có các đốm đỏ phủ
lên má và đầu, thay cho các đốm ngọc trai, và điều này cũng được xem như 1 ưu
5


điểm. Nếu những đốm đỏ và những đốm ngọc trai được phân bố đều trên toàn bộ cơ
thể thì con cá này được xem là giống vượt trội. Các đốm ngọc trai phải sáng và lấp
lánh, còn các đốm đỏ phải tươi và không dính vào nhau.
Vảy đốm đen

Một số người cho rằng cá La hán sẽ không đẹp nếu không có các vảy đốm
đen. Nhưng gần đây một số giống La hán mới không có đốm đen lại được lai tạo.
Những giống này có màu sáng và các đốm ngọc trai. Tuy nhiên, không thể phủ nhận
rằng các vảy đốm đen vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn cá La hán. Vì
vậy, bản thân đọc giả phải quyết định xem cá của mình muốn có cần phải có vảy đốm
đen không. Thông thường, người ta cho rằng những vảy đốm đen phải to và bắt mắt,
đồng thời phải được phân bố đều trên cơ thể.
Các vảy đốm đen nên nằm xen kẽ với các vảy màu bạc, mà thường được biết
đến như "những sợi chỉ bạc phủ lên mình đen". Nếu có sự kết hợp của hai loại vảy
này tạo nên những ký tự hay hình ảnh ngẫu nhiên thì con cá đó có giá trị lớn hơn
nhiều so với bình thường. Nếu các vảy đốm đen được xếp thành hai hàng (hàng thứ 2
nằm gần vây lưng) thì sự phân bố của nó phải giống như khi các vảy này nằm trên
một hàng. Vì những con cá có hai hàng vảy là rất hiếm nên những con cá này được
xem là có giá trị hơn nhiều.
Vây cá
Tuy tất cả vây của cá đều được chú ý nhưng vây lưng và vây bụng lại không
thay đổi nhiều. Vì chúng đều giống nhau ở các con cá nên chúng không được chú ý
lắm. Hầu hết mọi người tập trung vào 3 vây còn lại. Vì vậy, chúng ta sẽ phân tích
cách lựa chọn cá dựa trên 3 vây này.
Cá có vây đuôi và vây hậu môn có phần kéo dài ra sau sẽ là tiêu chuẩn quan
trọng để chọn cá. Tuy không ai thắc mắc về vấn đề này nhưng kích thước, hình dạng
và độ cân đối của vây có mối quan hệ mật thiết với hình dáng và tỉ lệ cơ thể. Nếu vây
không phù hợp với hình dáng bên ngoài của cá, nó quá lớn hoặc phần kéo dài của nó
quá dài thì cũng không mang lại vẻ đẹp cho cá. Ví dụ, phần đuôi vây quá dài có thể sẽ
bị rũ xuống hoặc cong lại nếu chúng thiếu sức sống, điều này làm cho cá thiếu sinh
khí và trông kỳ quặc. Vì vậy phần trên và dưới của vây phải cân đối, và hình dáng
của vây càng mềm mại càng tốt. Các đốm ngọc trai trên vây và các tia vây phải sắc
sảo và được sắp xếp hài hòa.
Dù mọi người thích cá La hán Pearl có màu tươi sáng và hình dáng quyến rũ,
nhưng vây đuôi dài và rũ xuống của chúng thực ra lại không đẹp. Các giống La hán

trước đây có vây đuôi to hình cánh quạt, đặc điểm đã đem lại cho cá La hán diện mạo
khoẻ mạnh và cứng cáp. Ngoài màu sắc đẹp thì đuôi hình quạt là 1 yếu tố quan trọng
để lựa chọn cá La hán, và nhiều người xem đó là mục tiêu để cải thiện giống cá.
Màu sắc
Người ta thường cho rằng mọi người thích cá La hán màu đỏ hoặc hơi đỏ,
nhưng điều đó không hoàn toàn đúng. Vì thị trường tràn ngập cá màu đỏ nên người
6


mua không có cơ hội để lựa chọn các màu khác. Thật ra, cá La hán có rất nhiều màu
sắc.
Tuy cá màu đỏ không giành được sự ưu tiên hàng đầu, nhưng màu sắc rực rỡ
và sắc sảo của chúng là 1 tiêu chuẩn quan trọng. Những lời đồn đại sai lệch có thể
làm cho người nuôi hiểu lầm rằng cá màu đỏ là tốt nhất, nhưng ý nghĩ này lại luôn
âm ỉ trong quá trình lai tạo giống. Tuy cá La hán có thể có màu bạc, đỏ, cam, vàng,
xanh lá cây, xanh dương, tím, đen hoặc xám nhưng màu đỏ là màu nổi bật và bắt mắt
nhất. Vì vậy, không có gì là ngạc nhiên khi màu đỏ vẫn luôn chiếm ưu thế.
Để đánh giá xem màu sắc của cá có đẹp hay không thì câu hỏi đầu tiên là nó
đơn màu hay đa màu. Cũng cần phải xem các đốm ngọc trai và vảy đốm đen có được
phân bố đều không và ấn tượng chung đối với con cá đó. Cá một màu (không có đốm
ngọc trai hay những hình thù khác) thường có màu vàng, bạc, xanh lá cây, xám hoặc
đỏ. Màu sắc của những con cá này thường sáng đều. Cá đa màu sắc có các đốm ngọc
trai và các mảng màu sắc trên những vùng đồng màu.
Các mảng màu đỏ này thường có nhiều nhất ở trên đầu, mặt và cằm cá, còn các
đốm màu ngọc trai thì phân bố trên phần sau của cá. Tốt nhất nên lựa chọn những con
cá có màu sắc bắt mắt, đặc biệt là những mảng màu phải lớn phân bố phía trên và
phía dưới cơ thể cá. Chẳng hạn như cá đỏ phải có màu đỏ tươi và cá vàng phải có
màu vàng tươi. Vì tính thẩm mỹ tổng thể được chú trọng nên các vảy đốm đen phải
được phân bố đều và tương xứng. Tốt nhất là vừa phải chứ không nên quá ít hoặc quá
nhiều.

Mắt: Đã từng có thời gian người ta chỉ chú ý đến những con cá La hán có hình
dáng cơ thể, đầu và vây đẹp. Cá phải có những vành trắng xung quanh mắt và viền
phía nửa trên mắt, đồng thời phải hài hoà về màu sắc. Vì thế, người ta cho rằng màu
sắc mắt cũng là 1 yếu tố quan trọng.
Qua quá trình nhiều lần lai tạo, cá La hán ngày nay có các viền mắt màu đỏ và
cơ thể đa màu sắc. Cá có mắt màu đỏ rubi được rất nhiều người ưa chuộng. Vốn dĩ
người ta tin rằng mắt cá có màu đỏ có thể xua đuổi tội ác, đó là lí do cá La hán mắt
đỏ được ưa thích.
Mắt được phân loại dựa trên sắc đỏ, độ sáng, sự sắc nét của đường viền. Sắc đỏ
và độ sáng là điều hiển nhiên. Nhưng làm thế nào để đánh giá được sự sắc nét của
đường viền? Trước đây, người ta cho rằng cá đẹp phải có viền mắt màu đen phía nửa
trên mắt, nếu đường viền đen này nổi bật thì cả con mắt sẽ trông sáng hơn. Vì vậy, nó
được ví như chân mày của con người. Viền đỏ của mắt phải liền nét và sẽ không đẹp
nếu không liền mạch khi có viền đen chen vào. Một số ít các loài cá có những viền
đen ngắn bao quanh bởi 1 đường viền màu bạc phía dưới mắt.
Những con cá như vậy được gọi là "những viên ngọc trai rơi" và rất được ưa
chuộng. Loài cá này minh họa cho sự đa dạng của các loài cá La hán, và giải thích tại
sao cá La hán lại được ưa chuộng hơn hẳn so với những loài cá nhiệt đới khác.
Hình dạng cơ thể: bao gồm 2 yếu tố là kích thước và hình dạng. Vây đuôi
thường không được tính đến khi cá La hán được đo và hầu hết những loài cá tham gia
7


cuộc thi ở một số nơi (Malaysia, Singapore...) của một số loài đã trưởng thành. Ở
những nước này, cá La hán dài tối thiểu 15cm, không tính chiều dài của đuôi. Cá có
chiều dài lớn hơn 20cm được xem là khá lớn, và có điểm rất cao trong cuộc thi. Cá
La hán đạt kỷ lục ở Malaysia dài 42cm (không tính vây đuôi). Những người gây
giống và những người đam mê loại cá này đang dành hết sự chú ý nhiều hơn vào sự
tăng kích thước.
Cá La hán có sức chịu đựng rất tốt và tương đối dễ nuôi. Tuy nhiên cũng có

một số kỹ thuật và phương pháp cần được biết nếu như bạn muốn con cá mình có vẻ
đẹp hoàn mỹ nhất.
Thức ăn
Cá La hán ăn nhiều, nên cho cá ăn số lượng ít, nhiều lần trong ngày, 4 lần khi
cá còn nhỏ và giảm xuống 2 lần khi đã trưởng thành, nếu không cá sẽ bị béo phì.
Thức ăn tươi sống gồm có tôm,tép, thịt ,trùn huyết, cá nhỏ, tôm, sâu gạo... Trùn huyết
đông lạnh là thức ăn ưa thích của cá La hán. Thức ăn đóng hộp có nhiều protein, chất
làm tăng sắc màu. Cần có sự cân bằng giữa thức ăn tươi và thức ăn chế biến sẵn.
Có nên nuôi chung?
Cá La hán thích chiếm cứ lãnh địa và hung hãn, không nên nuôi chung với cá
khác. Nếu nuôi hai con cá La hán trong một hồ, cần phải ngăn hồ ra để cá khỏi đánh
nhau. Kỹ thuật dùng vách ngăn hồ rất có ích nếu có ý định ép đẻ cá La hán. Việc nuôi
một con cá La hán trống và một con cá La hán mái trong cùng một hồ có vách ngăn
trong suốt sẽ làm cho hai con cá quen với nhau
THỨC ĂN CHO CÁ
Giá trị dinh dưỡng trong loại thức ăn này rất cao, tương đối phù hợp với
phương thức sống của cá kiểng là đớp mồi tự nhiên, nhưng loại thức ăn này cũng có
khuyết điểm đó là thời gian bảo tồn không được lâu; đồng thời rất dễ mang theo
những ký sinh trùng và vi khuẩn có hại đối với sức khỏe của cá.
A. Trùn đỏ : Hay còn gọi là bọ chét nước, đây được xem là loại thức ăn dành
cho cá được nhiều người lựa chọn nhất.
B. Trùn huyết : Một loại ấu trùng của muỗi, là loại thức ăn có giá trị và hàm
lượng dinh dưỡng cao nhất trong loại thức ăn tươi sống (có chứa hàm lượng Protein
rất phong phú), và tương đối sạch sẽ, loại thức ăn này có một khuyết điểm đó là rất
khó bảo tồn vào mùa hè .
C. Giun tơ : Loại thức ăn này rất dễ mang theo ký sinh trùng, trước khi cho cá
ăn phải rửa qua trong nước sạch rồi mới thả vào cho cá ăn, nhưng vẫn không chắc đã
thanh trừ và loại bỏ được hết thủy tức và đỉa bám ở trên nó, cho nên không thích hợp
cho ăn trong thời gian dài .
D. Tôm biển : Loại thức ăn này rất tiện lợi cho người nuôi cá, phần lớn người

ta dùng ấu trùng vô tiết của tôm biển làm loại thức ăn chính cho cá, ấu trùng vô tiết
mới được nở ra từ trứng nên nó chứa hàm lượng dinh dưỡng rất cao, khi lớn lên thành
8


trùng hàm lượng nước chiếm đại đa số, giá trị dinh dưỡng không cao, hiện nay trên
thị trường cá kiểng loại thức ăn này không nhiều.
THỨC ĂN ĐÔNG LẠNH, THỨC ĂN ĐÔNG LẠNH SẤY KHÔ, THỨC ĂN
KHÔ
Cũng chính là loại thức ăn tươi sống được xử lý rồi mới đem đông lạnh hoặc
sấy khô.
A. Trùn đỏ đông lạnh : Giá trị hàm lượng chứa trong loại thức ăn này rất cao,
do thức ăn tươi sống trực tiếp cho vào đông lạnh mà thành.
B. Tôm biển đông lạnh : Tôm biển đông lạnh bao gồm hai loại là tôm đã
trưởng thành và tôm con. Giá trị dinh dưỡng có chứa trong loại tôm biển trưởng
thành đông lạnh tương đối thấp nhưng cá lại rất thích ăn, có thể trộn chung với các
loại thức ăn khác có chứa đủ hàm lượng và các thành phần dinh dưỡng để đảm bảo
sức khỏe cũng như quá trình sinh trưởng và phát triển của cá. Còn tôm biển con đông
lạnh là lọai thức ăn có chứa nhiều hàm lượng dinh dưỡng cao, nếu không thuận tiện
dùng loại tôm biển mới nở làm thức ăn cho cá trong giai đọan cá còn nhỏ thì có thể
dùng tôm biển con đông lạnh để thay thế. Nhưng tôm biển con đông lạnh trong một
thời gian dài có chứa hàm lượng dinh dưỡng không bằng loại tôm biển con tự nở.
C. Trùn đỏ sấy khô : Dùng kỹ thuật hong khô để bảo tồn thức ăn. Trùn đỏ sấy
khô sẽ không mang theo ký sinh trùng, sử dụng loại thức ăn này cho cá tương đối an
toàn hơn thức ăn sống đông lạnh, nhưng cá lại không hào hứng lắm với loại thức ăn
này.
THỨC ĂN CÔNG NGHIỆP
Đây là loại thức ăn được ưa chuộng nhất hiện nay, không chỉ lợi về mặt kinh tế
mà còn giúp người nuôi tiết kiệm thời gian và công sức, loại thức ăn này cũng không
mang theo ký sinh trùng nên rất an toàn khi sử dụng, dễ khống chế hàm lượng khi

cho ăn. Loại thức ăn này rất đa dạng, có loại hạt tròn, có loại miếng mỏng. Với thức
ăn nhân tạo tốt nhất nên cho ăn nhiều loại khác nhau để cung cấp đầy đủ và đa dạng
các thành phần dinh dưỡng cho cá .
A. Thức ăn miếng mỏng có tác dụng giúp cá sinh trưởng :
Thức ăn công nghiệp dạng miếng mỏng được chế tạo từ hơn 40 loại nguyên
liệu khác nhau, chất Protein trong loại thức ăn này cao nên cá rất dễ hấp thu, có thể
thúc đẩy cá trưởng thành khỏe mạnh và nhanh chóng.
B. Thức ăn miếng mỏng có tác dụng tăng màu cho cá : loại thức ăn này khi
sử dụng sẽ có tác dụng thúc đẩy và giúp cá lên màu tươi sáng và tự nhiên.
C. Thức ăn công nghiệp miếng mỏng chứa hàm lượng Protein cao : Trong
thành phần của các loại thức ăn này có thêm chất iốt và rong biển, tôm rỗng, tôm biển
9


và một số sinh vật nổi, thích hợp dùng làm thức ăn cho các loại cá nhiệt đới như cá
cichlids có kích thước lớn và các loài cá biển như cá Bơn, cá Ông Tiên...
D. Thức ăn miếng mỏng có chứa chất rau : Là loại thức ăn có tính thực vật
thích hợp với tất cả các loại cá thuộc tính ăn cỏ.
E. Thức ăn cho cá con : Thức ăn dạng bột mịn có đủ chất dinh dưỡng sẽ làm
cho bạn không phải lo lắng khi tìm thức ăn cho cá con mới nở. Loại thức ăn này thích
hợp dùng cho cả cá nước mặn và nước ngọt.
F. Thức ăn dạng viên có chứa hàm lượng Protein cao : có chứa đủ các chất
dinh dưỡng, vitamin, các nguyên tố vi lượng quan trọng và cần thiết đối với quá trình
sinh trưởng và phát triển của cá kiểng, thích hợp dùng cho các loại cá có thể hình lớn
không giống nhau.
G. Thức ăn dạng sợi có hàm lượng Protein cao : Loại thức ăn này có tính
nổi rất riêng biệt, thích hợp cho các loại cá có tập tính đớp mồi ở tầng trên của mặt
nước.
H. Thức ăn dính : Loại thức ăn này có đặc tính là dính vào thành bể, rất tiện
lợi đối với cá con.

I. Thức ăn dạng thỏi : Thích hợp dùng cho các loài cá sống tầng đáy và có thể
dùng cho san hô và hải quỳ trong quần thể sinh vật không xương sống của biển.
J. Tôm biển sấy khô : Có chứa lượng chất Carotene rất phong phú, không chỉ
tăng cường thể sắc cho cá, mà còn có thể lợi dụng các chất có trong thức ăn như
Protein, chất béo, Vitamin, để thúc đẩy cá phát triển nhanh.
K. Thuốc Vitamin : Có thể bổ sung các chất vitamin bị thiếu ngoài định mức
trong thức ăn, thích hợp sử dụng trong giai đoạn cá con sinh trưởng, khôi phục lại sức
khỏe cho cá bệnh, và thời kỳ sinh sản
CÁC YẾU TỐ GÂY BỆNH CHO CÁ
Các nhân tố gây bệnh từ bên ngoài:
Các nhân tố vật lý:
- Nhiệt độ:Nhiệt độ cơ thể cá biến đổi theo nhiệt độ bên ngoài,nếu nhiệt độ
nước đột ngột thay đổi,cá không kịp thích ứng sẽ bị sốc,bệnh,hoặc tệ hơn có thể
chết.Do đó phải căn cứ nhiệt độ thích hợp cho từng loại cá mà điều chỉnh để tránh
tình trạng xấu cho sức khỏe của cá.
- Tổn thương cơ:Nguyên nhân khi thay nước,lúc vớt cá di chuyển ra khỏi hồ
quá mạnh tay làm tổn thương đến các cơ bắp của chúng.
Các nhân tố hóa học:
10


- Lượng oxy trong nước có ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng của
cá.Trong môi trường nước thiếu 0xy,cá không hấp thu được thức ăn,cơ thể bị suy
yếu,biểu hiện trồi đầu lên mặt nước để hấp thu oxy.
- Độ pH trong nước:Mỗi loài cá sẽ thích hợp sinh trưởng trong môi trường có
độ pH khác nhau.Do đó phải điểu chỉnh chất lượng nước có độ pH thích hợp tránh
cho cá sống trong môi trường bị "tress"sẽ dễ bệnh.
- Thành phần hóa học và các chất độc tố trong nước:Thức ăn dư và các bài tiết
của cá sẽ ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cá,nếu chúng thường phải sống trong môi
trường ô nhiễm sẽ sinh bệnh.

- Nhân tố sinh học:Là do các sinh vật gồm các vi khuẩn,siêu vi trùng,vi khuẩn
nấm,xâm nhập truyền bệnh vào cơ thể cá.
Nhân tố con người:
- Khi mật độ cá quá nhiều rất dễ dẫn đến thiếu 0xy va hấp thu thức ăn giảm,cá
sinh trưởng kém.Nuôi nhiều giống cá khác nhau chung thì những con có tính khí
hung hăng sẽ công kích những con có tính ôn hòa, dẫn đến việc cá không phát triển
bình thường.
- Chế độ dinh dưỡng không thích hợp:Nếu không duy trì chất lượng nước
sạch,cho ăn lượng thức ăn thích hợp,qúa lâu mới thay nước,chất bẩn sẽ là những
nguyên nhân gây bệnh cho cá.
Nhân tố gây bệnh từ bên trong:
- Ngoài những điều kiện về môi trường,do truyền nhiễm,sức khỏe của cá còn
phụ thuộc vào sự miễn dich{sức đề kháng}trong cơ thể cá.Do đó nên cân bằng chế độ
dinh dưỡng để cá sinh trưởng mạnh mẽ,nâng cao sức đề kháng dể chúng không dể
dàng mắc bệnh
Với loài cá, sống khỏe mạnh hay không là nhờ nước. Với cá La Hán môi
trường nước môi trường nước lại càng quan trọng, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh
trưởng, phát triển lên màu, lên gù của cá. Chúng tôi xin chia sẽ với các bạn những
kinh nghiệm chuẩn bị cho một môi trường thật tốt cho chú cá cưng của bạn .
HỒ CÁ – KÍCH THƯỚC
Thao tác đầu tiên cần chuẩn bị để rước chú cá của mình về là hồ cá. Việc lựa
chọn hồ và kích thước sẽ tùy thuộc vào kích cỡ và độ tuỏi của từng chú cá. Cá nhỏ
nuôi hồ vừa, cá lớn nuôi hồ lớn. Tuy nhiên theo kinh nghiệm thực tế hồ càng to càng
rộng thì cá càng phát triển tốt, nhưng cần lưu ý không nên chọn hồ có kích thước quá
lớn so với kích thước cá, vì khi ấy chú cá của bạn sẽ gặp không ít khó khăn khi “rượt
11


đuổi” con mồi. Thông thường cá cỡ 5 đến 8cm, có thể chọn hồ 80-90 lít. Vị trí đặt hồ
cần được ưu ái nơi cao ráo, thoáng mát. Không nên đặt quá thấp vì khi ấy chú cá sẽ

thường xuyên thấy người “khổng lồ” to lớn khiến chú cá sợ hãi, rụt rè. Nếu đặt cá lên
một nơi ngang tầm khi cho cá ăn, cá sẽ sung mãn hơn và mau lên màu hơn.
SỎI: La Hán có thói quen thích ngậm sỏi và nhả xuống, ngoài ra chúng cũng
có thói quen dời đá để xây nhà cho mình. Do đó nên thả một ít sỏi vào hồ cá, vừa tạo
cảnh quan vừa duy trì độ pH, lại vừa giúp cá vận động (cá năng vận động sẽ có thân
hình đẹp). Lớp sỏi cũng giúp giữ lại các chất thải lơ lửng trong nước và làm sạch
nước, và là nơi trú ngụ của các loại “ vi sinh vật có ích” cho chú La Hán. Tuy nhiên
không nên cho sỏi quá nhiều vào hồ cá cũng như cho sỏi quá to vì nó sẽ làm xấu đi
chú cá. Màu sỏi nên đậm hơn màu sắc cá để tạo nền tôn vẻ đẹp cho chú cá cưng của
bạn.
NỀN: Chọn nền đẹp sẽ làm tăng kích thích đối với chú cá La Hán, vừa tăng
kích thích ngắm nhìn cá. Màu thích hợp của nền thường là màu đậm như xanh hoặc
xanh đen để tương phản với màu sắc cá.
NƯỚC: Cần lưu ý khi cho nước vào hồ. Nếu là nước máy, bạn cần để ngoài
nắng từ 24-48 giờ để nước bay hết Clo. Không nên dùng nước giếng vì nước giếng
chứa nhiều vi khuẩn có thể gây hại cho cá. Lưu ý những ngày mưa ròng rã không nên
dùng nước máy, vì khi ấy nguồn nước dễ bị ô nhiễm. Lượng nước cho vào hồ không
quá đầy để đảm bảo chú cá cưng của bạn không thể ngao du ra ngoài. Trong trường
hợp nước hồ quá đầy thì dùng nắp đậy che chắn bề mặt hồ. Thực tế nhiều người nuôi
cá thường không dùng nắp đậy để bảo vệ chú cá, nhưng trong những trường hợp đi
công tác xa, đi dài ngày không thể lo cho chú cá cưng, bạn nên dùng nắp đậy.
MUỐI: khoáng chất cần thiết cho cơ thể cá. Khi cho nước vào hồ, bạn đừng
quên bỏ thêm muối vào cho tương ứng với lượng nước. Nên dùng muối biển dạng
hột, không có iốt để tạo lớp màng bảo vệ mỏng trên cơ thể cá. Ngoài ra muối sẽ kích
thích hệ tiêu hóa của cá, tiêu diệt một số vi sinh vật, động vật ký sinh có hại trên cơ
thể cá. Lượng nước muối vừa phải, thông thường 2 muỗng nhỏ cho 2 lít nước.
ĐỘ Ph: Cần duy trì độ pH ổn định cho hồ cá của bạn. Độ pH thích hợp với
chú La Hán là từ 7-7,5 độ. Trong môi trường này cá khỏe mạnh và có thể lên màu,
lên gù tốt. Lưu ý khi thay nước độ pH sẽ tăng lên, trong khi nước cũ độ pH lại giảm
xuống. Bạn có thể duy trì độ pH bằng cách bỏ sỏi hoặc san hô vụng vào hồ. Sỏi và

san hô vụn vừa có thể trang trí hồ vừa duy trì độ pH của nước “một công đôi việc”.
Để theo dõi độ pH trong nước, bạn nên tậu cho mình một bộ đo độ pH có bán ở các
cửa hàng bán cá kiểng, trong đó có sách hướng dẫn sử dụng. (Giá khoảng 25 ngàn
đồng).
NHIỆT ĐỘ: Cá La Hán sống khỏe trong môi trường có nhiệt độ 28-32oC.
Vào những tháng 12, tháng 1, tháng 2 thời tiết trở nên lạnh, nhiệt độ trong hồ sẽ giảm
xuống. Khi nhiệt độ giảm cá dễ bị các bệnh ngoài da, cụ thể là nấm. Do đó cần sưởi
ấm cho cá để duy trì nhiệt độ ổn định. Bạn nên mua một cây sưởi làm ấm cá. Nhiệt
độ cao và phù hợp góp phần kích thích cá mau ăn chóng lớn, lên màu và lên gù.
12


BỘ LỌC: Đừng tiếc tiền khi mua thêm một bộ lọc để hoàn chỉnh hồ cá yêu
thích của bạn. Đây là công cụ hổ trợ đắc lực duy trì môi trường nước trong sạch cho
chú cá cưng của bạn. Ngoài chức năng làm sạch nước, bộ lọc còn giúp tăng lưu lượng
oxy và tạo nên dòng chảy. Trên thị trường hiện có rất nhiều loại lọc nước. Có thể
dùng bộ lọc với than hoạt tính, hoặc bộ lọc với xốp (mousse).
VỆ SINH HỒ, THAY NƯỚC: Tùy theo kích cỡ hồ và độ tuổi cá mà bạn làm
vệ sinh hồ, thay nước. Với chú cá con, còn nhỏ không nên thay nước nhiều lần vì cá
dễ bị shock. Với cá trưởng thành, nên tạo một thời khóa biểu thay nước định kỳ, thay
nước mỗi tuần 1 lần, mỗi lần thay 1/3 hoặc 1/4 hồ. Lưu ý khi thay nước mới vào cần
điều chỉnh nhiệt độ nước mới cho bằng nhiệt độ nước cũ. Nên cho thêm lượng muối
tương ứng với lượng nước mới.
CÁCH PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH CÁ LA HÁN
1. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO ĐỐM ĐEN TRÊN VÂY LƯNG CÁ CON
(Tỷ lệ chính xác đạt khoảng 60%)
Hoa La Hán là giống cá lai tạp giao nên phương pháp phân biệt giới tính căn
cứ vào đốm đen trên vây lưng của chúng cũng không chính xác lắm. Nhưng những
phương pháp phân biệt thông thường lại không thể áp dụng khi cá con nhỏ, cho nên
phương pháp phân biệt này vẫn được sử dụng.Vây lưng không có đốm đen: 80% là cá

đực
Vây lưng có đốm đen: 60% là cá mái
2. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO QUAN SÁT ĐỘNG THÁI CÁ CON
(Tỷ lệ chính xác là 75%)
Thông thường cá La Hán đực nhỏ tương đối "lì lợm", còn cá La Hán cái nhỏ
rất dễ sợ (nhát) và bị chuyển màu. Khi chúng sống trong tình trạng thức ăn không đầy
đủ (ở các của hàng kinh doanh cá kiểng), dùng tay quẫy nhẹ vào trong bể cá, nếu thấy
cá Hoa La Hán không hoảng hốt bỏ đi phần lớn là cá đực, còn nếu thấy cá ẩn náu lâu
dưới đáy bể hoặc sau các hòn đá tạo cảnh và thể sắc chuyển màu đen thì thông
thường là cá mái. Khi ăn no, thông thường cá Hoa La Hán sẽ có một chút thay đổi
chẳng hạn như khi thấy con người đến gần, thông thường cá Hoa La Hán phần lớn sẽ
bơi tán loạn, còn cá Hoa La Hán đực sẽ bơi đến một cái hốc nào đó bên cạnh.
3. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO QUAN SÁT TRẠNG THÁI TĨNH
(Tỷ lệ chính xác khoảng 80%)
Quan sát cá Hoa La Hán con, bộ phận bụng của chúng hơi phình to ra một chút
thì khả năng tính cái là rất lớn. Còn khi lật mình cá xem cơ quan sinh dục của chúng,
nếu thấy nó hơi lồi ra thì phần lới chúng mang giới tính đực, còn nếu xem không thấy
có gi lồi ra thì đó là cá mái.
4. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO QUAN SÁT TOÀN BỘ THỂ THÁI
CỦA CÁ TRUNG
13


(Tỷ lệ chính xác khoảng 80%)
Thông thường cá có hình thể hơi thô, có gờ có cạnh là cá có giới tính đực. Còn
thể thái cá tròn. Mượt mà thì là cá có giới tính cái.
5. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH BẰNG XƯƠNG VÂY LƯNG CÁ TRUNG
(Tỷ lệ chính xác khoảng 60%)
Xương vây lưng từ cái thứ nhất đến cái thứ sáu có biểu hiện tương đối thô kệch
và có hình tròn là cá có giới tính đực, còn có biểu hiện nhỏ, có hình dẹp thì là cá cái.

6. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO THUỘC TÍNH CỦA VÂY BỤNG CÁ
TRUNG (Tỷ lệ chính xác khoảng 60%)
Do cá mái khi sinh sản phải dùng vây bụng để lắc cho rớt trứng và cung cấp
khí oxy; đề phòng các vi khuẩn xâm nhập và dùng vây để loại bỏ các tạp vật, vì thế
nếu như dùng tay tiếp xúc, đụng vào vây bụng, nếu thấy mềm mại thì đó là cá cái,
con hơi cứng là cá đực.
7. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH DỰA VÀO TUYẾN NGỰC CÁ TRUNG
(Tỷ lệ chính xác khoảng 90%)
Cách nhìn của phương pháp nhận biết này tương đối mơ hồ, nhưng tỷ lệ chính
xác lại rất cao. Thông thường cá đực sẽ có tuyến ngực phần bụng tương đối nhọn, và
chỗ hàm dưới của cá giống như là nhiều cục thịt rất to. Còn tuyến ngực phần bụng cá
cái thì thương đối tròn.
6. PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH CÁ HOA LA HÁN HÁN BẰNG TUYẾN SINH
DỤC CÁ TRUNG
(Tỷ lệ chính xác cao nhất, khoảng 95%)
Lúc bình thường lỗ sinh dục của cá đực sẽ lồi ra hình chử V. còn lỗ sinh dục
của cá mái sẽ lồi ra hình chủ U. khi phát dục, tuyến sinh dục của cá mẹ lồi hẳn ra, lúc
này là lúc quan sát để phân biệt chính xác nhất.

BẠN CỦA LA HÁN
Sự nhút nhát là bản năng sinh tồn ở hầu hết các loài bởi vì loài nào cũng có kẻ
thù đe dọa. Cá La Hán trở nên nhút nhát khi môi trường sống thay đổi; chẳng hạn, cá
mua ngoài tiệm rất dạn dĩ nhưng khi bắt về nhà một thời gian lại trở nên rất nhút nhát
với biểu hiện màu sắc nhợt nhạt, lẩn trốn sau các vật dụng trong hồ như máy bơm,
tảng đá, san hô và nếu không có chỗ nào để trốn thì nó cũng nép dúm dụm ở một góc
hồ …
Sự hiện diện của cá mồi sẽ làm giảm sự lo lắng và đem lại cảm giác an toàn
cho cá La Hán. Giống như nhiều loài khác, cá La Hán có khả năng đánh giá độ an
toàn của môi trường dựa trên sự phản ứng và thái độ của các loài khác cùng sống
14



trong hồ. Cá mồi phải là các loài có khả năng lẩn trốn nhanh có thể chọn cá sặt đồng,
cá chim trắng hay “silver dollar”. Loại cá sống theo bầy đàn có thể chọn cá châm, cá
chép nhỏ, cá bảy màu…chúng thường bơi tụm lại với nhau như là một cách để chống
lại kẻ săn mồi, vì cá La Hán sẽ không biết tập trung vào cá thể nào để săn đuổi.
Khi nuôi chung với cá dữ như cá La Hán, cá mồi để hết tâm trí vào việc đề
phòng kẻ thù trước mắt mà rất ít quan tâm đến sự hiện diện của chúng ta. Thái độ
dửng dưng này, đến lượt nó lại có tác động tích cực lên lên cá La Hán và giúp chúng
dạn dĩ hơn. Cá chùi kiếng không thể dùng làm cá mồi vì chúng rất nhát. Loài cá mồi
giỏi lẩn tránh chỉ có tác dụng trong trường hợp hồ lớn, đủ không gian cho chúng bơi
nếu không thì chúng sẽ bị cắn chết rất nhanh. Nhưng mà hầu hết những người nuôi cá
La Hán đều có khuynh hướng ngăn hồ để nuôi được nhiều cá hơn. Vì vậy, loài cá mồi
sống theo bầy đàn là thích hợp hơn cả. Loại cá mồi có kích thước lớn còn có một tác
dụng khác là kích thích cho cá La Hán sinh sản ! Bởi vì, ngoài cảm giác an toàn mà
nó mang lại cho cá La Hán, nó còn là đối tượng để cho cặp cá “trút” sự hung dữ trong
thời kỳ sinh sản của chúng. Bởi vậy, nếu cá của bạn vẫn chưa chịu đẻ, bạn hãy thử
một hai chú cá sặt đồng cỡ 2 ngón tay hay vài chú cá chim trắng đôi vào hồ nhé .
Chúc bạn thành công !

ĐIỀU KIỆN ĐỂ CÁ LA HÁN LÊN ĐẦU, LÊN MÀU.
Cung cấp cho cá có màu sắc rực rỡ :
Nuôi dưỡng, chăm sóc là quá trình cung cấp chất dinh dưỡng cho cá, chẳng
hạn cá Cislasoma có màu đỏ, thì chủ yếu vẫn là bản thân con cá phải có sắc gien sắc
tố đỏ, khi nuôi chỉ cần khi pha chế thức ăn thì tăng thêm chất Astaxanthin (chất tăng
màu đỏ) là được, khi cá ăn những thức ăn có chất astaxanlin thì các chất này sẽ tác
động lên các phiến vảy, do đó cá của chúng ta sẽ ngày càng đỏ. Nhưng nếu như vảy
cá của bạn không có gien sắc tố màu đỏ vàng kim, vàng quýt, thì chất astaxanlin
trong thức ăn cung cấp cho cá cũng không thể nào mang lại hiệu quả, để cho các vảy
cá không biến hòa thành các màu sắc khác thì chỉ có thể dựa vào những gien sắc tố

tương đồng mới có thể đạt được hiệu quả xuất sắc.
Thức ăn lên đầu chỉ có tác dụng khi cá có gien đầu u :
Thức ăn lên đầu cho cá la hán cũng vậy, ngoài thực phẩm ra thì cá thì cá cũng
phải có gien đầu u thì mới đạt được hiệu quả mong muốn. cách thức chế biến thức ăn
lên đầu cho cá la hán về cơ bản chỉ cần sử dụng một hàm lượng cao nhất Protein khi
pha chế, loại chất này có trong các loại thịt chứa hàm lượng Cholesterol cao, hương
vị dầu. Sau khi cho cá ăn một lượng lớn thức ăn này thì chúng sẽ tăng cân rất nhanh,
do đó cũng sẽ nhanh chóng thấy trên đầu của chúng sẽ lồi lên một cục bướu rất rõ
ràng. Nhưng chiếu theo trình tự bình thường thì ít nhất cũng phải từ 30-60 ngày thì
mới có hiệu quả. Vì chúng cũng phải mất một khoảng thời gian nhất định thì cơ thể
15


của chúng mới có thể tích lũy và hấp thu được những chất có trong thức ăn này khi
đó mới có những biểu hiện ra bên ngoài. Còn đối với cá con thì bắt buộc chúng phải
có gien u đầu thì mới có thể phối hợp với các thức ăn giàu cholesterol và sau đó tích
lũy lên đầu được.
Cá la hán của bạn nuôi không đẹp như ở cửa hàng bán cá hay trong sách vỡ, có
thể chúng vẫn có đầu u và biểu hiện màu sắc tươi đẹp nhưng không nhiều, những con
cá biểu hiện như thế này chỉ chiếm tỉ lệ 1/1.000 hoặc ít hơn nữa. Những chú cá mà
bạn thấy màu sắc của chúng rất đẹp và tươi. Sở dĩ chúng có được “phong độ” như thế
là ví chúng luôn được hưởng thức những thực phẩm có chứa chất tăng màu.
Điều kiện sống để cá giữ được màu sắc đẹp, đầu gù lớn :
1. Nuớc tuần hoàn – có thể sẽ đào thải được các phế vật ô nhiễm trong bể một
cách tạm thời.
2. Lượng thức ăn cho vào bể phải vừa đủ - nếu cho nhiều quá sẽ làm ô nhiểm
nguồn nước, còn quá ít thì cá không đủ no, thông thường khi cho ăn trông thấy bụng
cá to hơn bình thường một chút là được.
3. Dùng cát san hô làm lưới lọc nước – loại cát này rất giàu chất calcium, tác
dụng nâng cao độ PH trong nước, làm cho nước không bị biến chất.

4. Tăng lượng ánh sáng. Mỗi ngày cá cần 1 lượng ánh sáng thích hợp, như thế màu
sắc của cá sẽ tươi và sáng hơn.
Công dụng của Muối trong việc nuôi cá La Hán
Muối ( nên dùng muối hột, không được sử dụng muối iốt)
1. Sử dụng muối như thuốc diệt ký sinh trùng :
Nếu sử dụng đúng liều, muối có khả năng kiểm soát hiệu quả các nguyên sinh
động vật trên mang và da cá la hán.
Nhúng cá trong dung dịch với liều lượng 3% sẽ giúp loại trừ các nguyên sinh
động vật nước ngọt từ da, mang và vây. Liều này cũng dùng kích thích việc tiết chất
nhầy trên da cá. Cá la hán có thể chịu đựng được liều dùng này từ 30 giây đến 10
phút, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của cá. Nói chung nên đưa cá ra khỏi dung
dịch muối ngay khi thấy cá có biểu hiện mất thăng bằng hoặc lăn mình trong nước.
Nếu thấy hiện tượng đó, lập tức đưa cá ra khỏi dung dịch muối và cho cá vào hồ nước
nuôi không có muối.
Nếu việc nhúng cá không thể làm được, cá la hán có thể được đặt vào trong
môi trường nước lợ 1% muối (1 kg muối cho 100 lít nước) từ 30 phút đến vài giờ.
Cách này cũng có cùng hiệu quả với việc nhúng cá, giúp loại thải đi ngoại ký sinh
16


trùng và tăng cường tiết chất nhầy. Liều dùng này cũng giúp cá mau lành vết thương
trên da.
Một dung dịch loãng từ 0,1 đến 0,2% muối (100g đến 200g muối cho 100 lít
nước) có thể sử dụng liên tục trong hồ nuôi.
Nồng độ này loại trừ rất hiệu quả các ngoại ký sinh trùng đơn bào. Cá la hán
rất thích hợp với nồng độ này trong thời gian lâu dài.
2. Sử dụng muối khi vận chuyển và thao tác cá ( vớt cá,…)
Khi vận chuyển hay thao tác cá, cá la hán sẽ sử dụng rất nhiều năng lượng cho
việc điều hòa thấm thấu trong cơ thể (để tạo trạng thái cân bằng với môi trường
nước). Cá la hán có khuynh hướng tích nước trong suốt thời gian vận chuyển hay

thao tác do nước từ môi trường bên ngoài đi qua mang vào trong máu cá. Để bù đắp
cho sự mất cân bằng thấm thấu này,cần phải gia tăng hàm lượng muối ở môi trường
nước bên ngoài, ức chế hiện tượng nước qua mang và giúp cá không mất năng lượng
để điều hòa thẩm thấu. Muối có thể cung cấp trong trường hợp này với nồng độ từ 0,1
đến 0,3 % ( 100 g đến 300 g cho 100 lít nước) sẽ giúp giảm nhẹ sốc thẩm thấu cho cá
trong suốt thời gian vận chuyển hay khi thao tác cá trong hồ.
Việc sử dụng muối liều cao trong thời gian ngắn có tác dụng chống ký sinh
trùng. Sử dụng muối với nồng độ thấp trong thời gian dài hơn giúp cân bằng thẩm
thấu, gia tăng tiết chất nhầy bảo vệ da ( da rất dễ bị tổn thương trong suốt thời gian
thao tác hay vận chuyển).
3. Sử dụng muối để phòng và trị bệnh máu nâu :
Bệnh máu nâu gây ra do sự tích tụ nhiều nitrite (NO2) trong nước. Trong nước
ngọt, độc tính của nitrite có liên quan trực tiếp đến nồng độ chlotid (Cl) , vì các phân
tử nitrite và chlorid cạnh tranh nhau vị trí bám trên mang và vào máu. Nếu nồng độ
Chlorid trong nước tăng lên, khả năng xâm nhập nitrite qua mang vào máu sẽ giảm.
Vấn đề ở đây là hàm lượng Chlorid trong muối rất cao. Do vậy, hàm lượng
chlorid ở 20 ppm ( khoảng 10g cho 100 lít nước) được khuyến cáo là liều tối thiếu để
đề phòng độc tính của nitrite trong hồ nuôi.
Bể nuôi La Hán Hoa
Kích thước cá “Hoa La Hán” theo ghi nhận là 30cm, hoặc có thể nhỏ hơn do di
truyền.Kích thước cá đạt tới 30cm, thì nên chọn bồn kiếng tối thiểu là 60x45, thỏi
mái hơn thì 90x45 hoặc có thể rộng hơn, nếu nhà bạn rộng rải và dư giả. Nuôi trong
mội trường rộng cá tăng trưởng nhanh ( do vận động nhiều thi ăn càng nhiều).Hoa La
Hán” là lòai năng động . Cá thường bợi lội sục sạo khắp bể, nên việc trang trí cây
thủy sinh hay non bộ….. sẽ không hợp lí. Cảnh vậy dễ bị cá phá hủy, đôi khi gây tai
nạn cho cá. Tốt nhất là chơi hồ trống là ok nhất, cũng nên thả vài viên sỏi để nó có
17


chuyện mà làm, vân động, đôi lúc thấy nó phun châu nhả ngọc cũng vui( chỉ có “Hoa

La Hán” mới làm thôi nha, chứ các lòai cá khác thì NHBĐ chưa thấy).Trường hợp
nuôi nhiều “Hoa La Hán” các bạn cần phải nuôi mỗi con bằng 1 vách ngăn( nếu “Hoa
La Hán” bầy nhỏ thì có thể nuôi chung) trong bể kiếng. Ý thức có cộng đồng bên
cạnh kích thích sự tăng trưởng và phát sắc của cá. Khi nuôi chung 2 cá thể trở lên nếu
ko có vách ngăn, thì cá lớn nuốt cá bế hoặc sẽ đánh nhau tới chết ( hiện tượng này
thường gặp ở họ cá Cichlidae).
Thức ăn
“Hoa La Hán” là cái giống phàm ăn (nhưng ko phải cho cái gì là nó cũng ăn).
Nó có thể ăn các lọai thực phẩm khác nhau từ mồi sống như lăng quăng, trùn chỉ, cá
con, tôm tép…… đến cả thức ăn khô đóng hộp sẵn.Theo cách nuôi của mỗi người thì
việc cho ăn có khác. Có người cho ăn tôm bốc vỏ đông lạnh, thịt bò nhưng cái nào
cũng có cái hại của nó cả.
1. Trùn chỉ hay ấu trùng đỏ: nguồn dinh dưỡng rất cao, đa số các lòai cá điều
thích nhất, nhưng cá La Hán chê(nên chỉ cho cá con mới lớn ăn thôi, chứ cỡ bằng 1
ngón cái thì ko nên)
2. Lăng quăng: là ấu trùng của muỗi, các lòai cá thích ăn,nó có nguồn sinh
dưỡng lớn, khi cá sắp đẻ thì nên cho ăn nhiều vào, vì theo các chuyên gia nó có
hoocmon kích thích sinh sản…
3. Cá con: gồm cá trâm, cá chép con….. tiện lợi hợp vệ sinh, mau ăn chóng lớn
4. Tôm tép: mấy thứ này mua về bốc vỏ, bẻ đầu, hoặc mua tôm đông lạnh, nhớ
tan đá rồi cho ăn.
5. Thịt bò:thái nhỏ ra hay xay nhuyễn,nhưng cho ăn cũng có chừng, tùy con
“Hoa La Hán” thích nghi, nếu ko thì ăn vào sình bụng( thịt bò có cholectoron ko tốt
cho cơ thể, cả người cũng ko tốt chứ dừng nói là cá).
6. Thức ăn dạng hạt: trên thi trường có nhiều loại nh ưng kinh nghi ệm c ủa các
bạn cho thấy chỉ có tác dụng lên màu,không có tác dụng làm to đầu
8. Người nuôi nên thử để tìm ra loại thức ăn tốt cho cá của mình, mồi sống tốt
nhất vẫn là cá con, tôm tép.
Cách cho ăn
Ngày 3 bữa như người ta là ok rồi, tuy nhiên hơi rắc rối. Cá con thì cho ăn

nhiều hơn, muốn biết chúng đói hay không thì nếu thấy chúng cứ bơi gần mặt nước là
đòi ăn.Tùy theo cách cho ăn của bạn mà có thể cho thức ăn phối hợp với nhau. Nên
nhớ dù cho ăn gì đi nữa, nếu cứ thấy cá ăn hoài thì ko nên cho ăn tiếp, ông bà ta có
đâu “Ăn no phải chừa 1 chút đói”, như thế cái bao tử làm việc mới tốt, và kích thích
sự thèm ăn ở cá.
Quản lý nước Cần sử dụng bể lọc, luôn thay nước mới trong bể nuôi.
- 3 ngày nên thay 1 lần. màu sắc cá luôn đẹp, nhanh phát triển.
- 1 tuần nên thay 1 lần. màu sắc cá luôn đẹp.
- 2 tuần nên thay 1 lần.
18


Bạn nào lười quá thì nữa tháng nên thay( nhưng phải có bộ lọc tốt, chứ phân cá
La Hán to, dơ mau hư nguôn nước).Đặc biệt màu sắc cá dễ bị thay đổi do ảnh hưởng
môi trường , nên dăt hồ cá nơi thoáng mát, nhớ chăm sóc nó thường xuyên như bản
thân mình.
Đó là những vấn đề ban đầu cho bạn nào muốn nuôi cá “Hoa La Hán”
CÁCH ÉP CÁ
Phần 1: Cách chọn và cho cá bắt cặp
Cá La Hán là một loài thích nghi rất nhanh với môi trường sống. Chúng cũng
năng động và tò mò nữa. Người nuôi sẽ khám phá ra rằng loài này khá thông minh và
có thể tạo mối quan hệ gần gũi với người nuôi chỉ trong vài ngày. Ở châu Á, đặc biệt
là ở Malaysia, quê hương của cá La Hán, các cuộc thi được tổ chức hàng năm. Vì
vậy, những người đam mê thường cố gắng tạo cho chính mình một giống mới không
giống ai, không đụng hàng. Có 1 bộ sưu tầm phong phú về chủng loại là giấc mơ của
những người chơi cá La Hán. Cá La Hán rất dễ cho đẻ, nhưng để duy trì một cặp cá
đẹp, đẻ nhiều là cả một thách thức. Nguyên tắc đầu tiên cần phải nhớ là cá trống phải
to hơn cá mái. Giải thích cho việc này là bởi vì trong thời gian đẻ trứng, cá mái rất dữ
và có thể làm cá trống bị thương nghiêm trọng hoặc nặng hơn là có thể giết chết nó.
Một con trống lớn có thể khống chế con mái một cách dễ dàng, và điều quan trọng

hơn hết là bạn phải có nhiều hồ, nếu không bạn sẽ bị đọng khi cá con nở và lớn lên,
vì cá lớn rất nhanh.
Khi đã chọn được cặp cá ưng ý, cho cả 2 vào cùng 1 hồ, nên ngăn đôi bằng 1
tấm kính.
Đợi cho đến khi nào chúng không còn tỏ vẻ hung hăng với nhau nữa thì hãy bỏ
tấm kính ngăn đi. Nhớ là phải tiếp tục quan sát chúng để đề phòng rủi ro.
Sau khi 2 con cảm thấy thích hợp và bắt cặp với nhau thì cá mái sẽ có những sọc đen
trên thân mình và bắt đầu dùng miệng dời sỏi hoặc làm sạch giá thể để làm tổ. Cá mái
sẽ dọn dẹp sạch sẽ nơi nó dự định đẻ trứng, đôi khi con trống cũng tham gia công
việc này.
Lúc này, cơ quan sinh dục của cá mái sẽ lòi ra, và sẵn sàng đẻ trứng trong vòng
5-7 giờ. Con trống thì rất hung hăng và màu sắc có vẻ hơi "phai" một chút, nhưng bạn
đừng bận tâm vì khi ép xong khỏang 2 ngày sau nó sẽ trở lại bình thường
Phần 2: Cá đẻ và cách ấp trứng
Nếu quan sát bạn sẽ thấy rằng cứ mỗi sau khi cá mái đẻ 1 lượt thì cá trống sẽ đi
theo và thụ tinh cho trứng, bằng cách "chà" lên ổ trứng. Cố gắng đừng cử động mạnh
hay gây tiếng động lớn để cho cá đừng bị stress. Cá sẽ đẻ trong vòng 30 phút đến 3
giờ và số trứng đạt được khoảng từ 1000 - 5000 trứng.
19


Sau khi cá đẻ xong, bạn có 2 lựa chọn:
Thứ nhất: để trứng lại cho cá bố mẹ chăm sóc. Cách này ít người chọn, vì cá
mẹ thường ăn con
Thứ hai: Lấy trứng ra và đặt nó vào một cái hồ nhỏ đã được xử lý nước và khử
trùng (hoặc lấy nước từ hồ cá bố mẹ đã bắt cặp). Việc khử trùng giúp cho những
trứng hư không lây san những trứng khác.
Cá bố mẹ bảo vệ và ấp trứng tốt nhưng cũng có thể sẽ ăn hết trứng nếu chúng
cảm thấy bất an. Vì vậy, bạn nên lấy trứng ra ấp riêng để tránh được rủi ro.
Đặt giá thể có trứng vào hồ ấp. có 2 cách :

* 1. để nghiêng (khỏang 75 độ) vào thành hồ.
* 2. để nằm ngang với đáy bể
Những trứng màu trắng là trứng hư, nếu giá thể được đặt nằm ngang cá con sẽ
ăn những trứng này (cũng itện chứ hỉ).
Bật sủi không khí với cường độ nhẹ. Không được để bọt khí sủi trực tiếp vào
trứng, nên để cách xa khoảng 5 - 10 cm. Đừng quên tắt máy lọc nếu bạn không muốn
cá bột khi nở ra sẽ bị hút vào máy
Phần 3: Cách chăm sóc cá bột
Trứng sẽ nở sau khoảng 50 giờ, nếu hơn 72 giờ thì chất lượng cá con sẽ không
tốt. Trứng đầu tiên sẽ mọc đuôi và nếu bạn quan sát kỹ, bạn sẽ thấy những chấm đen
nhỏ, đó là mắt cá. Bạn sẽ nhận ra rằng không phải tất cả mọi trứng đều nở. Một số
trứng không thể nở vì không được thụ tinh. Đã có trường hợp trứng nở rất ít nhưng
bạn đừng lo, cá sẽ đẻ trong khoảng từ 3 - 6 tuần sau nếu có chế độ cho ăn tốt. Do vậy,
nếu thất bại, bạn vẫn còn cơ hội để thử lại.
Sau khi cặp cá đẻ trứng, bạn phải tách riêng chúng ra. Cặp cá có thể oánh nhau
dữ dội sau khi đẻ, vì vậy, hãy lưu tâm đến chúng.
Trong vòng từ 2 - 4 ngày sau khi nở, cá bột không cần phải cho ăn. Chúng sẽ
sử dụng noãn hoàn để sống. Sau đó, bạn có thể cho cá bột ăn bo bo hoặc luộc kỹ 1
quả trứng gà, bóc vỏ và lấy lòng đỏ, lấy 1 ít vào 1 cái chén và dùng 1 ít nước ấm đành
lõang ra và tạt đều vào hồ, cá con sẽ ăn ngay khi hết nõan hòan, theo hv cá đến ngày
thứ 4 cho ăn bo bo và đến ngàt thứ 7 bắt đầu cho ăn trùn chỉ và vẵn bỏ 1 ít bo bo. Cá
con rất phàm ăn, bạn nên cho ăn càng nhiều càng tốt trong giai đoạn này để giúp cá
có một nền tảng vững chắc để phát triển về sau. Nhưng nhớ thay nước thường xuyên
hv thay 1 ngày 2 lần và gần như là thay 200% nước mới

20


Vậy là bạn đã có 1 đàn cá con tha hồ mà lựa chọn nhé. Theo thông tin từ nhiều
phía thì cá đẻ ra có khoảng 50% mái và 50% là cá trống. Tỉ lệ cá trống đẹp (đầu to,

màu đẹp) là khoảng 20 - 30%. Đó chính là lý do mà cá La Hán tuy đẻ nhiều nhưng
giá vẫn đắt.
Đèn hồ cá
Hồ cá cần có ánh sáng để làm tăng thêm vẽ đẹp,bạn có thể nhìn ngắm các tư
thế bơi lội và các hành vi của cá. Đối với hồ cá La Hán, bạn cần trang trí một cái đèn
ống ,chiều dài tùy theo kích cỡ của hồ, thông thường là loại 0.6m và 1.2m, màu đèn
thích hợp nhất là màu hồng để giúp cho cá tăng thêm màu sắc, đẹp hơn khi nhìn từ
bên ngoài.Nếu bạn đặt hồ cá trong phòng khách thì không cần bật đèn chiếu sáng
trong hồ.
Các dụng cụ bổ sung:
Ngoài các thiết bị đã kể trên,nên chuẩn bị thêm một số dụng cụ hỗ trợ cho việc
nuôi cá như máy cho ăn tự động,thiết bị đo nhiệt độ nước,thiết bị đo độ pH..v.v…
Ngoài ra cần có thêm một cái hồ nhỏ dùng để chữa bệnh cho cá khi cần thiết.
Trang trí hồ cá:
Cá La Hán vốn rất hiếu động nên tốt nhất không nên trang trí hồ bằng những
vật quá cầu kỳ,dễ vỡ sẽ làm cá bị thương.Ngoài ra loài cá này rất thích sục sạo dưới
nền sỏi nên hồ không nên trồng các cây thủy sinh vì sẽ bị cá làm xáo trộn, dẫn đến
những va chạm có thể làm ảnh hưởng đến cơ thể cá.
Kiểm tra chất lượng nước:
Nước máy hàng ngày sử dụng đã được khử trùng bằng những hóa chất, nên
phải lọc nước để thảy bớt các chất độc hại, dùng khí oxy để trung hòa nồng độ Clo và
cung cấp đầy đủ dưỡng khí cho cá. Sau khi đã lọc sạch nước, phải chú ý đến nhiệt độ
và độ pH. Cá La Hán cũng không có yêu cầu cao và có thể thích nghi với môi trường
sống, miễn là môi trường không bị ô nhiễm. Độ pH thường từ 6-8, nhiệt độ nước từ
24-30 độ C. Ở giai đoạn đầu, nhiệt độ hồ nên điều chỉnh từ 26-28độC và độ pH từ
6.5-7.5 nếu nhiệt độ thấp hơn sẽ làm cho cá biếng ăn và chậm lớn,dễ dàng mắc bệnh.
Thay nước hồ cá:
Cá nuôi trong hồ kính thường phải đối mặt với 2 bất lợi là nguồn dưỡng khí và
các chất thảy ra trực tiếp trong nước. Vì thế, cho dù hệ thống lọc nước có hoạt động
có hiệu quả tới đâu thì nguồn dưỡng khí trong nước sẽ tụt giảm một khi nồng độ

nitrite tăng cao trong nước. Cho nên, biện pháp hữu hiệu nhất để có một nguồn nước
sạch là cần phải thay bớt một phần nước trong hồ,thời gian thay nước khoảng từ 2-3
tuần một lần và chỉ thay 1/3 lượng nước trong hồ. Khi thay nước ta nên quậy nhẹ đáy
hồ rồi dung ống để hút hết các chất bẩn ra ngoài và cho vào ngay lượng nước mới
thay vào. Cọ rửa hệ thống lọc thật kỹ, kiểm tra bên ngoài trước khi đưa vào hồ sử
dụng.

PHƯƠNG PHÁP PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH CÁ LA HÁN
21


Như chúng ta cũng đã biết trên thị trường cá Kiểng thì riêng về cá La Hán đã
được thị trường đánh giá là dòng cá được yêu thích nhất
hiện nay tại VN. Trào lưu cá La Hán phát triển mạnh thì
điều kiện đáp ứng về kinh nghiệm cũng như kỹ thuật nuôi
cũng được nhiều người quan tâm,có rất nhiều những câu
hỏi được gởi về qua email trên website :
www.nuhoangkimcuong.com.
Phương pháp chăm sóc và phân biệt được giới tính
cá La Hán ? Sau đây là bài viết được dựa trên các kinh
nghiệm chăm sóc,quan sát và theo dõi trong suốt quá trình Lai tạo cho đến khi cá
trưởng thành.
1.Giai đoạn cá mới nở : Cá mới nở đến ngày thứ 8-9 thì bắt đầu bơi khỏe và biết ăn.
Từ 10-30 ngày sau cá sẽ có chiều dài phát triển từ : 1mm – 20 mm. ( trong giai
đoạn này cá chưa thể phát triển về màu sắc do các tế bào sắc tố chưa được hình
thành ).Cũng có một số bầy cá con do ảnh hưởng của đặt tính gien quá mạnh trong
thời gian 30 ngày cá cũng phát triển được một số chấm sáng điểm trên thân cá hay
còn gọi là Châu thân ( Riêng về đặt tính của các giống cá này nếu chúng ta dùng các
loại thức ăn khô tổng hợp chuyên bổ trợ cho cá sẽ giúp cho cá phát triển 80 % về
Châu sắc trong giai đoạn 60 ngày tuổi ).

2.Giai đoạn cá 60 ngày tuổi :
Không có phương pháp nào để phân biệt được về giới tính cho cá La Hán trong
khoảng thời gian này. ( Giai đoạn này chúng ta nên tách bầy và form riêng cá ra trong
từng hộc để tránh tình trạng cá cắn nhau ).Nếu quan sát chúng ta thấy con nào phát
triển về màu sắc sớm hơn thì tỉ lệ mái sẽ cao hơn.Những con phát triển về kích cỡ và
chiều cao của thân thì nghiêng về phía tỉ lệ cá trống.
3.Giai đoạn cá từ 60 – 120 ngày tuổi :
Cá phát triển nhanh về châu sắc, các hoa văn hiện rõ theo hai bên thân cá.
4.Giai đoạn cá từ 6 – 8 tháng :
Đây là giai đoạn cá thật sự đã trưởng thành để chúng ta có thể quan sát và áp
dụng các phương pháp phân biệt về giới tính.
CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỂ PHÂN BIỆT VỀ GIỚI TÍNH.
Hình dáng : Cá trống luôn có vây lưng , vây đuôi và vây hậu môn dài hơn. Cá
trống sẽ phát triển màu sắc riêng biệt khi được 60 ngày tuổi, có hàm dưới rộng và dày
hơn.

22


Hoa Văn : Những hoa văn trên vây lưng cùng màu với màu sắc của thân cá
( Tuy nhiên về đặc điểm này chúng ta cũng có thể thấy ở một số loài Cichlids khác
nên phương pháp này cũng không được chính xác.
Bộ phận sinh dục : Bìu sinh dục to hơn, vòi nhú ra có hình chữ V là cá trống.
Cá mái có vòi sinh dục hình chữ U.
Vùng bụng cá : Nhiều Nghệ Nhân thường sử dụng phương pháp độc đáo và
hiệu quả nhất là bắt cá ra ngoài dùng tay lật cá nằm ngang rồi dùng hai ngón tay bóp
nhẹ từ trên vùng bụng trên chạy dọc xuống vùng bụng dưới nơi bộ phận sinh dục.
Nếu thấy có chất lỏng hơi đục đi ra từ lỗ sinh dục thì chính xác đó là cá trống.
( phương pháp này có thể áp dụng cho cá từ 6 tháng tuổi trở lên ).
BỘ PHẬN CỦA

CÁ
Thân Cá
Đầu gù

Vây lưng cá

Vây bụng
Ức cá
Cơ quan sinh dục

CÁ TRỐNG

CÁ MÁI

Thân hình lớn, rộng và dày hơn. Thân hình nhỏ.
Đầu gù to và nhô cao, tùy theo
hình đầu của cá.

Đầu gù thấp hơn hoặc không
có đầu gù ( Riêng dòng Kim
Cương thì cá mái có đầu gù
rất to ).
Vây lưng sạch, không có những Các vết đen hiện rõ trên vây
vệt đen ( cũng có những trường lưng của cá ( còn được gọi là
hợp ngoại lệ, cần xem thêm về cờ tang ).
các chi tiết khác để hổ trợ )
Có vây bụng cứng hơn, màu sắc Vây bụng mềm mại, màu sắc
nổi bật.
nhạt hơn.
Ức cá nở , hai múi dưới nắp

Ức cá lép, hai múi dưới nắp
mang trước ức dày và to hơn.
mang hẹp.
Có hình chữ “V”

Có hình chữ “U”

THÂN HÌNH CÁ MÁI NHỎ HƠN

23


ĐẦU GÙ THẤP HƠN HOẶC KHÔNG CÓ ĐẦU GÙ

CÁC VẾT ĐEN HIỆN RÕ TRÊN VÂY LƯNG CỦA CÁ

24


VÂY BỤNG MỀM MẠI-MÀU SẮC NHẠT HƠN

ỨC CÁ LÉP-HAI MÚI DƯỚI NẮP MANG HẸP

25