11/1/2011

Quan trắc và phân tích môi trường
Chi thi chat luong moi truong
Đánh giá vòng đời sản phẩm

CÁC CÔNG CỤ KỸ THUẬT
TRONG QLMT

1

2

Chỉ thị chất lượng môi trường
Chỉ thị môi trường (Environmental indicator) là
một hoặc tập hợp các thông số cơ bản (tác nhân
vật lý, hóa học, sinh học) phản ánh các yếu tố đặc

Ví bụi, SO2, Nox, CO, O3, chì hoặc tổng
hydrocacbon --- xđịnh tiêu chuẩn về chất
lượng kkhi xquanh

trưng của môi trường phục vụ mục đích đánh giá,
theo dõi diễn biến chất lượng môi trường, lập báo
cáo hiện trạng môi trường (Luật BVMT số
52/2005/QH11)

xđịnh mức độ ô nhiễm nguồn nước do các
yếu tố độc hại (kim loại nặng và các hóa chất
độc vi lượng) thông qua sinh vật chỉ thị động
vật đáy

Trên thế giới chỉ thị môi trường đã và đang được sử
dụng rộng rãi trong quan trắc và đánh giá tác động
môi trường

1. Các chỉ thị chất lượng môi trường nước
Muốn lựa chọn thông số chỉ thị chất lượng
nước cần phải hiểu bản chất nguồn gây ô
nhiễm và các tác động chính
Chỉ thị hóa lý và chỉ thị sinh học (bioindicator)

1


11/1/2011

Ghi chú: x, xx hoặc xxx: chỉ mức độ quan trọng của thông số trong chương trình quan trắc

Chỉ thị sinh học - Why?
Nguồn nước bị ô nhiễm do các nguồn khác nhau,
cần chọn các thông số chỉ thị bậc nhất (thông số
điển hình nhất) và một số thông số bậc hai (thông
số bổ sung) để đánh giá
Các thông số chỉ thị cho các nguồn gây ô nhiễm MT H20

Chỉ thị vi sinh: E.coli, tổng coliform và các vi
sinh vật gây bệnh (pathogen)
Động vật đáy không xương sống được sử
dụng làm chỉ thị sinh học để đánh giá ô nhiễm
môi trường nước. Why?

Sinh vật phù du (sinh vật trôi nổi)

2. Chỉ thị chất lượng không khí
Lựa chọn các thông số ô nhiễm không khí

QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG
(Environmental monitoring)

2


11/1/2011

Hệ thống quan trắc môi trường

QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG
(Environmental monitoring)
Quan trắc môi trường là quá trình theo dõi có
hệ thống về môi trường, các yếu tố tác động
lên môi trường nhằm cung cấp thông tin phục
vụ đánh giá hiện trạng, diễn biến chất lượng
môi trường và các tác động xấu đối với môi
trường (Luật BVMT số 52/2005/QH11)

Vị trí đặt các điểm quan trắc (cố định, không cố
định)
Các phương tiện kỹ thuật và nhân lực thực hiện
quan trắc, thu thập, phân tích, thông tin và các
biện pháp kiểm soát nguồn phát sinh chất ô
nhiễm.


Quan trắc MT gồm việc đo đạc, ghi nhận và
kiểm soát thường xuyên liên tục các hiện
tượng tự nhiên và nhân tạo
13

Phân loại các hệ thống monitoring môi trường
Theo quy mô quan trắc :
- Hệ thống monitoring môi trường quy mô địa
phương (nhà máy, xí nghiệp, thành phố, khu
công nghiệp).
- Hệ thống monitoring quy mô quốc gia (hệ thống
quan trắc môi trường quốc gia theo ngành như
nông nghiệp, năng lượng, nhiễm xạ, sinh thái,
thực phẩm,…)

Theo tính chất hoạt động quan trắc
Hệ thống quan trắc môi trường liên tục hay gián
đoạn
Hệ thống quan trắc môi trường cố định hay lưu
động
Theo mục đích của hoạt động hay quan trắc
- Hệ thống quan trắc môi trường nền
- Hệ thống quan trắc tác động ô nhiễm

- Hệ thống quan trắc môi trường quy mô toàn cầu
(hệ thống GEMS-Global Environmental
monitoring system,…)

Khái niệm đánh giá chu trình sản phẩm

Phương pháp Đánh giá Chu trình sản phẩm
Life Cycle Assessment (LCA)

LCA là một phương pháp đánh giá định lượng
về tác động của một sản phẩm đối với môi
trường ở mỗi giai đoạn của đời sống hữu dụng
của nó, từ lúc là nguyên liệu thô, đến lúc chế tạo
và sử dụng sản phẩm bởi người khách hàng
đến khi phân hủy cuối cùng.

3


11/1/2011

1. Xác định mục tiêu và phạm vi đánh giá (aims and scope) để đề
ra các mục tiêu và ranh giới của việc đánh giá
2. Phân tích kiểm kê chu trình sống (Life Cycle inventory
analysis): Phân tích qua quá trình sản xuất sản phẩm + phân
tích các đầu vào và đầu ra các công đoạn sản xuất: nêu rõ các
đầu vào và đầu ra (vd, tất cả nguyên liệu và năng lượng đã
dùng và hao phí) của mỗi công đoạn trong chu trình sống sản
phẩm.
3. Đánh giá tác động của chu trình sống (Life cycle impact
assessment): nhằm đánh giá cả hai tác động thực tại và tiềm
tàng đối với môi trường và sức khỏe liên quan đền sự sử dụng
tài nguyên và thải ra môi trường

1. Xác định mục tiêu và phạm vi LCA (goal and scope)
Xác định rõ mục đích của LCA là gì

- Giảm lượng chất thải
- Đánh giá và kiểm soát rủi ro
- Phát triển sản phẩm thân thiện mt
- Nhận dạng các vấn đề mt
Xác định phạm vi đánh giá là toàn bộ chu trình sống
của sp hay chỉ giới hạn một phần chu trình do giới
hạn về thời gian kinh phí và thông tin

2. Phân tích kiểm kê đầu vào – đầu ra (Life cycle
inventory)
Sử dụng sơ đồ khối, phân tích đầu vào và đầu ra của
từng giai đoạn trong vòng đời (nếu phạm vi LCA là cả
chu trình)
Sử dụng sơ đồ khối, phân tích đầu vào và đầu ra của
từng công đoạn sản xuất mô tả vòng đời sản phẩm,
nếu phạm vi LCA giới hạn trong quá trình sản xuất tại
nhà máy)
Thuyết minh chi tiết về đầu vào (năng lượng, nguyên
liệu, phụ gia…), đầu ra của từng giai đoạn và công
đoạn
Lập bảng kiểm kê định lượng hay bán định lượng về
đầu vào, đầu ra cho từng giai đoạn hay công đoạn

Qui trình chế biến thủy sản (đông lạnh)
Nguyên
liệu

Tiếp nhận và
rửa


Cấp đông

Cân, xếp khay

Mạ băng

Bao gói-đóng
thùng

Chế biến

Rửa

Rửa

Phân loại

Bảo quản

4


11/1/2011

Nước : 2,75 m3
Chlorine: 1ppm
Nước đá : 0,675 m3
Nước đá: 1m3
Nước: 1m3
Nước đá: 0,5 m3

Chlorine: 0,8-1.0 ppm

Tiếp nhận nguyên liệu
(GMP 5.01)

Nước thải: 3,425 m3
Cát, sạn, tạp chất

Bảo quản(GMP 5.02)

Nước thải: 1 m3

Bảng phân tích kiểm kê chu trình sản phẩm

Phế phẩm: 217 kg
Xử lý(Philê, lấy da, định hình) Khăn lau cá thải bỏ
(GMP 5.03)
Nước thải: 1,5 m3

Đổ
thải

Phân cỡ, cân lượng(GMP 5.04)
Nước sạch: 2m3
Chlorine: 0,8 – 1ppm
Nước đá: 1 m3

Rửa (GMP 5.04)

Bao bì nylon


Xếp khuôn (GMP 5.04)

Điện năng: 30 KW

Chờ đông (GMP 5.05)

Điện năng: 660 KW

Bán để
làm
thức
ăn cho
gia súc

Nước thải: 3 m3

Hệ thống xử lý nước
thải

Cấp đông (GMP 5.06)
Tách khuôn (GMP 5.06)

Nước sạch: 0,05 m3

Mạ băng (GMP 5.06)

Vật liệu bao gói

Bao gói (GMP 5.06)


Điện năng

Nước thải: 0,05 m3
Bao bì hỏng,
thùng carton

Bán phế liệu

Bảo quản thành phẩm (GMP 5.07)
Xuất hàng(GMP 5.08)

Biển

3. Lập bảng đánh giá tác động
Xem xét tác động môi trường
Ma trận đánh giá tác động
Chọn lọc và xếp hạng các tác động
Phân loại tác động
Mô tả đặc điểm tác động
Tổng hợp thành nhóm
Đánh giá và xem xét kết quả phân tích kiểm kê

Bảng đánh giá tác động môi trường chu trình sản phẩm

Các chỉ số sau đây được dùng
Làm suy yếu tài nguyên
Nóng lên toàn cầu
Khói bụi
Axit hóa

Sự phú dưỡng hóa
Chất thải độc hại
Giảm đa dạng sinh học
Sự xếp hạng có thể đưa ra qua các số biểu thị, ví dụ:
0 – Không có tác động rõ ràng
1 – tác động nhỏ
2- tác động có ý nghĩa
3 – tác động nghiêm trọng
4- tác động rất nghiêm trọng

Ma trận tác động trong quá trình sản xuất sợi

5


11/1/2011

4. Lập báo cáo LCA
Bối cảnh, giới thiệu về địa điểm,nhà máy sx sản
phẩm
Mục tiêu LCA
Phạm vi LCA
Phương pháp thực hiện, nguồn tài liệu
Quá trình đánh giá: chu trình, qui trình sản xuất,
phân tích kiểm kêm đánh giá tác động
Các phát hiện qua đánh giá có liên quan đến mục
đích của LCA
Các đề nghị (giảm thiểu, quản lý rủi ro, định thuế
gây ô nhiễm, định hướng quản lí mt…) từ kết quả
LCA


6