CHỦ ĐỀ: SÂM NGỌC LINH


NỘI DUNG CHÍNH

NỘI DUNG

GIỚI THIỆU

DƢỢC TÍNH VÀ CÔNG DỤNG
TIỀM NĂNG
BẢO TỒN VÀ NHÂN GiỐNG
KHÓ KHĂN

2


GIỚI THIỆU
_Sâm Ngọc Linh đƣợc gọi là sâm
Việt Nam , sâm Khu 5 ( sâm K5) ,
sâm trúc củ ngải rọm con hay cây
thuốc Dấu ( Xê Đăng) là loài sâm quý
đƣợc tìm thấy tại vùng Trung Trung
Bộ Việt Nam.
_Mọc tập trung ở các huyện miền
núi Ngoc Linh thuộc huyện Đăk Tô
tỉnh Kon Tum, huyện Nam Trà My
tỉnh Quảng Nam
_Sâm Ngọc Linh cũng là loại nhân
sâm thứ 20 đƣợc tìm thấy trên thế
giới.

_Một trong những loại sâm có hàm
lƣợng saponin nhiều nhất.


1.1-Lịch sử phát hiện
• 1973: Bộ y tế Trung Trung Bộ phát hiện ra cây sâm dọc
theo chân núi Ngọc Linh thuộc huyện Đăk Tô tỉnh Kon
Tum.
• Sau 15 ngày nghiên cứu -> núi Ngọc Linh là quê hƣơng
của cây sâm mới.
• Tháng 10/ 1978: thực hiện cuộc khảo sát thứ 2 lên vùng
núi Ngọc Linh để ƣớc lƣợng về diện tích mọc của sâm.

4


1.2 – Phân loại.
•
•
•
•
•
•
•
•

Giới: Plantae
Ngành: Magnoliophyta
Bộ: Apiales
Họ: Ngũ Gia Bì (Araliaceae)

Chi: Panax
Loài: Panax
Loài: Panax vietnamensis Ha et Grush
Tên khác: Sâm Việt Nam, Sâm Ngọc Linh, Sâm Khu
Năm, Thuốc Dấu (Xê Đăng).
• Tên nƣớc ngoài: Vietnamese ginseng.

5


1.3- Đặc điểm về hình thái.
 Dạng thân khí sinh thẳng đứng, màu lục
hoặc hơi tím, nhỏ, có đƣờng kính thân độ 48mm.
 Thân rễ có đƣờng kính 1-2cm, mọc bò
ngang, mang nhiều rễ nhánh và củ.
 Các thân mang lá và tƣơng ứng với mỗi
thân mang lá là một đốt dài khoảng 0,50,7cm.
 Trên đỉnh của thân mang lá là lá kép hình
chân vịt mọc vòng với 3-5 nhánh lá.
 Cuống lá kép dài 6-12mm, mang 5 lá chét,
lá chét ở chính giữa lớn hơn cả với độ dài 1215 cm, rộng 3-4 cm.
6


 Quả mọc tập trung ở trung tâm của
tán lá, dài độ 0,8cm-1cm và rộng
khoảng 0,5cm-0,6cm, sau hai tháng
bắt đầu chuyển từ màu xanh đến
xanh thẫm, vàng lục, khi chín ngả
màu đỏ cam với một chấm đen

không đều ở đỉnh quả.
 Mùa hoa: tháng 4 – tháng 6.
 Mùa quả: tháng 7 – tháng 9.

7


1.4- Điều kiện tự nhiên và phân bố Sâm Ngọc Linh.
 Đặc điểm về sinh thái:
_ Sâm Ngọc Linh là loại thân thảo ƣa ẩm,sinh trƣởng ở độ cao
1200-2100 so vs mặt nƣớc biển.
_ Nhiệt độ 15-18°C.
_Lƣợng mƣa 3000 mm/năm.
 Đặc điểm về phân bố:
Vùng núi Ngọc Linh thuộc 2 tỉnh Quảng Ninh và Kon Tum.
_Có tọa độ địa lý từ 107°50‟-108°7‟ kinh tuyến Đông và từ 15°0‟15°10‟ vĩ tuyến Bắc.
_Sâm Ngọc Linh mọc từ độ cao khoảng 1500 m đến 2200 m, (chủ
yếu tập trung ở 1800 – 2000 m).
8


DƢỢC TÍNH VÀ CÔNG DỤNG
1. Dƣợc tính
• 24 Saponin Pammaran có
cấu trúc không bắt gặp ở
những sâm khác
• Chứa chủ yếu Saponin
Triterpen
• 16 acid amin, 18 nguyên
tố đa lƣợng, vi lƣợng



DƢỢC TÍNH VÀ CÔNG DỤNG
2. Công dụng đối với sức khỏe
Giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi
Tăng cường sức khỏe toàn diện
Giúp ăn ngon miệng hơn
Cải thiện giấc ngủ

10


TIỀM NĂNG

Nhân giống trên diện
rộng để phục vụ nhu
cầu ngƣời dân và kiếm
thêm thu nhập bản
thân

11


MỘT SỐ THÔNG TIN LIÊN QUAN
Vƣờn sâm Ngọc Linh tiền tỷ trên
thành phố cao nguyên
Một thầy lang ở TP Đà Lạt (Lâm
Đồng) đã sưu tầm và nhân giống
thành công sâm Ngọc Linh quý hiếm.
Với hơn 1 tạ sâm giá 10-12 triệu

đồng/kg xuất bán mỗi tháng, ông thu
về cả tỷ đồng.
Chuyện nhà sƣ gieo trồng,
nhân giống „thần dƣợc‟ sâm
Ngọc Linh
Thượng tọa Thích Huệ Đăng ở
Lâm Đồng được cấp bằng sáng
chế độc quyền với công trình
“Quy trình trồng cây sâm Ngọc
Linh nuôi cấy mô”.

12


MỘT SỐ THÔNG TIN LIÊN QUAN
Trồng sâm Ngọc Linh trong... 20 ngày
Từ một số tế bào gốc của sâm Ngọc Linh,
bằng công nghệ sinh khối tế bào, nhóm
nghiên cứu của Học viên Quân y đã thành
công trong việc nuôi cấy thành số lượng
lớn. Toàn bộ quy trình chỉ mất 10 - 20 ngày,
trong khi bình thường phải mất khoảng 6
năm sâm mới cho thu hoạch.

Rừng sâm quý đƣợc trồng “bí mật” tại
Kon Tum
Theo VTV, rừng sâm này, được trồng trên
đỉnh núi Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum, nơi có
độ cao hơn 2.000 mét so với mực nước
biển. Với 140 ha sâm Ngọc Linh, mỗi ha

cho sản lượng ít nhất 1 tấn sâm, theo giá
thị trường hiện nay có thể thu về 50 tỷ
đồng.

13


BẢO TỒN
Những năm 90 của thế kỉ XX, vùng sâm mọc tự nhiên giữa
Quảng Nam và Kon Tum dần cạn kiệt, kéo theo hàng
ngàn hecta rừng nguyên sinh bị tàn phá nặng nề.
Chính phủ Việt Nam đã quyết định thành lập vùng cấm
quốc gia ở khu vực có sâm mọc tập trung tại 2 tỉnh Kon Tum
và Quảng Nam, đồng thời xếp sâm Ngọc Linh vào danh sách
các loại cây cấm khai thác, mua bán bất hợp pháp.


BẢO TỒN
Quảng Nam: Trại dƣợc liệu Trà
Linh đƣợc thành lập.

Từ tháng 1 năm 1995, công việc
nghiên cứu gieo trồng sâm Ngọc
Linh đƣợc tiến hành một cách
có hệ thống hơn.

Kon Tum: mở lâm trƣờng
Ngọc Linh

15



BẢO TỒN
Tuy nhiên trồng chƣa đúng kỹ
thuật nên cây còi cọc, ra hoa
đậu quả không đáng kể nên ban
đầu còn chƣa sản xuất đƣợc
giống.

Thực trạng khai thác, buôn bán
và sử dụng tràn lan sâm Ngọc
Linh trái phép vẫn còn tồn tại.

16


NHÂN GIỐNG
I. KĨ THUẬT TRỒNG THEO LUỐNG CÓ MÁI CHE

Đất trồng: trên 1000m, luống rộng
120cm, dài 4m,cao 30-35cm, rãnh
luống 30cm
Làm nhà mái che: nhà bằng lưới
và khung gỗ, mái nilon đen
Phân bón: phân gà hoai mục
Giống: đạt tiêu chuẩn
Thời vụ trồng: tháng 8 hàng năm.

17



NHÂN GIỐNG
I. KĨ THUẬT TRỒNG THEO LUỐNG CÓ MÁI CHE
Trồng cây: sâu 5-7cm, ấn chặt gốc,
vun một lớp đất mỏng kín hố,
không để hố úng đọng nước gây
thối củ.
Cây giống đánh lên khỏi vườn ươm
không được làm đứt củ giống.
Khoảng cách trồng là 20x30cm
Chăm sóc: giữ ẩm, tránh nắng hạn,
làm cỏ, thoát nước, củng cố mái che
Phòng trừ sâu bệnh: Vệ sinh đồng
ruộng chặt chẽ.
Thu hoạch: 4 năm, tháng 11, 12
18


NHÂN GIỐNG
II. CÁC PHƢƠNG PHÁP VI NHÂN GIỐNG
1. Vi nhân giống truyền thống (Nuôi cấy in vitro thông thƣờng)
Vi nhân giống quang dị dƣỡng
Vi nhân giống dị dƣỡng
2. Vi nhân giống quang tự dƣỡng

19


NHÂN GIỐNG
Vi nhân giống quang dị dƣỡng

•Giai đoạn 0: Lựa chọn mẫu cây

•Giai đoạn 1: Thiết lập hệ thống nuôi cấy vô trùng
•Giai đoạn 2: Nhân chồi

•Giai đoạn 3: Tạo rễ và chuẩn bị các điều kiện cần cho sự
phát triển trong môi trƣờng tự nhiên.
•Giai đoạn 4: Thuần hóa cây để đƣa ra điều kiện môi
trƣờng ex vitro
20


NHÂN GIỐNG
III. NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO THỰC VẬT:
1. Nuôi cấy mô sẹo

2. Tái sinh cây qua con đƣờng tạo mô soma
3. Tái sinh chồi từ mô sẹo
4. Nuôi cấy rễ
5. Nuôi cấy sinh khối

21


NHÂN GIỐNG
Nuôi cấy mô
sẹo

Tạo mô soma Nuôi cấy rễ:


Tái sinh chồi từ mô
sẹo

Nguyên
liệu

Các mẫu lá và
cuống lá

Các mẫu lá
Sử dụng các mô
non hay đầu sẹo đã hình
mẫu thân, rễ thành

Các mô sẹo đã hình
thành

Môi
trường

Môi trường nền
MS, SH. Bổ
sung: 1,0 mg/l
2,4-D và 0,2
mg/l TDZ
pH = 5,8. Hấp
khử trùng bằng
autoclave ở
nhiệt độ 121 độ
C, áp suất 1 atm


Môi trường
nền MS. Bổ
dung các
chất điều
hòa sinh
trưởng phù
hợp với từng
giai đoạn
phát triển

Môi trường nền
MS. Bổ sung:
1,0mg/l BA, 1,0
mg/lNAA và 50g/l
sucrose và 5,0g/l
than hoạt tính.
pH = 5,8. Hấp khở
trùng bằng
autoclave ở nhiệt
độ 121oC, áp suất
1atm.

Môi trường nền MS.
Bổ sung: 1,0mg/l BA,
1,0 mg/lNAA và 50g/l
sucrose và 5,0g/l than
hoạt tính. pH = 5,8.
Hấp khử trùng bằng
autoclave ở nhiệt độ

121oC, áp suất 1atm.

22


NHÂN GIỐNG
Nuôi cấy mô sẹo
•Quy trình thực hiện:
Chọn mẫu
Cắt mẫu lá có kích thước thoảng 1,0 x 1,0 cm. Cuống lá bổ
dọc thành 2 mảnh và cắt đoạn dài khoảng 1,0 cm.
•Khử trùng mẫu cấy: Javel, cồn, nước cất
•Khử trùng trong phòng cấy: HgCl2, nước cất
•Điều kiện nuôi cấy:
Nhiệt độ: 25 ± 2°C
Cường độ chiếu sáng: 2.500 - 3.000 lux
Thời gian chiếu sáng 16 giờ/ngày
Độ ẩm: 75-80%
23


NHÂN GIỐNG
Nuôi cấy sinh khối
•Nguyên liệu:
Các mô sẹo đã hình thành
•Môi trường:
Sử dụng môi trường nền MS. Ngoài ra bổ sung 1,0
mg/l 2,4 D và 0,2 mg/l TDZ.

24



NHÂN GIỐNG
Nuôi cấy sinh khối
Cây sâm
Ngọc Linh
Callus sâm
Cắt lá
Sinh
khối rễ

Cảm ứng tạo callus

NUÔI CẤY
SINH KHỐI

Nuôi cấy
lỏng bằng
Bioreactor

Rễ phát
sinh từ
callus

Rễ bất
định

Rễ bên

25