B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

Đ I H C CÔNG NGH

THƯƠNG M

TP.HCM

I HÓA

S N PH M
CÔNG NGH

SINH H C

Biên So n:
ThS. Lâm V Nguyên

www.hutech.edu.vn


TH

NGăM IăHÓAăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

năb nă2015


M CăL C

I

M CăL C
M C L C ...................................................................................................................I
H

NG D N ............................................................................................................. V

BÀIă1:ăT NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C........................................... 1
1.1 CÔNG NGH SINH H C ....................................................................................... 1
1.1.1

nh ngh a ỗ ng qỘẬỗ ....................................................................................... 1

1.1.2 N i dỘng khoa h c c a công ngh sinh h c ......................................................... 4
1.1.3 S n ph m Công ngh sinh h c .......................................................................... 5
1.1.4 NhỘ c Ộ ộậ giẬ ỗr ỗh

ng m i c a s n ph m Công ngh sinh h c .......................... 8

1.1.5 QỘy đ nh ộ qỘ n lý ỗh c ph m có ngỘ n g c ỗ

sinh ộ ỗ bi n đ i … Th gi i ........ 16

1.1.6 Nh ng ộ n đ c n qỘan ỗâm ỗrong qỘẬ ỗrình ỗh

ng m i hóa … sinh h c .............. 19

TÓM T T ................................................................................................................ 22

CÂU H I ÔN T P .................................................................................................... 22
BÀIă2:ăTÀIăS NăTRÍăTU ,ă
2.1 TÀI S N TRÍ TU -

IăT
IT

NGăS ăH U TRÍăTU ăVÀă… TRÍăTU ...................... 23
NG S

H U TRÍ TU ............................................... 23

2.1.1 CẬc khẬi ni m liên qỘan ................................................................................. 23
2.1.2 Vai ỗrò ộậ giẬ ỗr c a ỗậi s n ỗrí ỗỘ ộậ đ i ỗ

ng s h Ộ ỗrí ỗỘ ............................ 26

2.1.3 CẬc ỗậi s n ỗrí ỗỘ có ỗh có ỗrong qỘẬ ỗrình nghiên c Ộ ộậ … sinh h c ................. 28
2.1.4 R i ro liên qỘan đ n ỗậi s n ỗrí ỗỘ ỗrong ho ỗ đ ng c a đ n ộ ............................ 30
2.2 SÁNG CH ......................................................................................................... 33
2.2.1 KhẬi ni m ..................................................................................................... 33
2.2.2

i Ộ ki n đ b o h b ng đ c qỘy n sẬng ch , b ng đ c qỘy n gi i phẬp h Ộ ích . 33

2.2.3 QỘy ỗrình đ ng ký b o h sẬng ch ................................................................. 37
2.2.4 QỘy ỗ c đẬnh đ i khi đ ng ký b o h sẬng ch .................................................. 42
2.3 QUY N TÁC GI ................................................................................................ 43
2.3.1 TẬc ph m – TẬc gi ....................................................................................... 43
2.3.2 QỘy n ỗẬc gi ............................................................................................... 45

2.3.3 Khai ỗhẬc ỗẬc ph m đẰ công b ....................................................................... 50
2.3.4 B o ộ qỘy n ỗẬc gi ..................................................................................... 53
2.4 BÍ M T KINH DOANH - CÁC THÔNG TIN KHÔNG TI T L

................................... 53

2.4.1 KhẬi ni m ..................................................................................................... 53
2.4.2

iỗ

ng không đ

c b o h ộ i danh ngh a bí m ỗ kinh doanh ......................... 55

2.4.3 Ch s h Ộ bí m ỗ kinh doanh ........................................................................ 55
2.4.4 Hậnh ội xâm ph m qỘy n đ i ộ i bí m ỗ kinh doanh .......................................... 56
2.5 NHÃN HI U ...................................................................................................... 58
2.5.1 KhẬi ni m ..................................................................................................... 58
2.5.2

i Ộ ki n b o h nhẰn hi Ộ ............................................................................ 59

2.5.3 Y Ộ ỗ xâm ph m qỘy n đ i ộ i nhẰn hi Ộ ....................................................... 62


II

M CăL C


2.6 GI NG CÂY TR NG ........................................................................................... 64
2.6.1 KhẬi ni m......................................................................................................64
2.6.2 QỘy n đ i ộ i gi ng cây ỗr ng .........................................................................64
2.6.3
2.6.4

i Ộ ki n chỘng đ i ộ i gi ng cây ỗr ng đ

c b o h ..........................................66

ng ký b o h gi ng cây ỗr ng .......................................................................71

2.6.5 Gi i h n qỘy n đ i ộ i gi ng cây ỗr ng .............................................................79
2.7 QUY N LIÊN QUAN ........................................................................................... 80
2.7.1 C n c

phẬỗ sinh qỘy n ..................................................................................80

2.7.2 Ch s h Ộ qỘy n liên qỘan ............................................................................80
2.7.3 Khai thẬc qỘy n liên qỘan ...............................................................................82
2.8 KI U DÁNG CÔNG NGHI P - C

CH B O H

ÝT

NG THI T K T O DÁNG ..... 85

2.8.1 KhẬi ni m......................................................................................................85
2.8.2


i Ộ ki n b o h đ i ộ i ki Ộ dẬng công nghi p .................................................85

2.8.3 Y Ộ ỗ xâm ph m qỘy n đ i ộ i ki Ộ dẬng công nghi p ......................................88
TÓM T T ................................................................................................................ 89
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................... 90
BÀIă3:ăCÁCHăTH CăGIAOăK TăH Pă
3.1 H P

NGăLI-X NG .................................................... 91

NG LI-X NG ......................................................................................... 91

3.1.1 KhẬi qỘẬỗ l ch s

phẬỗ ỗri n..............................................................................91

3.1.2 C Ộ ỗrúc c b n c a m ỗ h p đ ng li-x ng ỗhƯo phẬp lỘ ỗ Vi ỗ Nam .....................93
3.1.3 Các n i dỘng c b n ỗh

ng g p nh t trong m ỗ h p đ ng li-x ng đ n gi n ..........94

3.2 M T S

LO I HÌNH DOANH NGHI P THEO PHÁP LU T VI T NAM .................... 102

3.3 M T S

KÝ HI U THÔNG D NG LIÊN QUAN


NS

H U … S N PH M ........... 105

TÓM T T .............................................................................................................. 107
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 107
BÀI 4: AN TOÀN SINH H CăPHÕNGăTHÍăNGHI M .................................................... 108
4.1 KHÁI NI M ..................................................................................................... 108
4.2 AN TOÀN SINH H C VI SINH V T .................................................................... 108
4.2.1 L i ích ộậ ỗẬc h i c a ội sinh ộ ỗ ..................................................................... 108
4.2.2 Phân lo i cẬc ội sinh ộ ỗ ỗhƯo nhóm ngỘy c .................................................... 111
4.2.3 Phân lo i phòng xéỗ nghi m ỗhƯo c p đ an ỗoận sinh h c ................................. 112
4.2.4 Th c hậnh ỗrong phòng xéỗ nghi m ................................................................ 120
4.2.5 M ỗ s ký hi Ộ an ỗoận sinh h c ỗhông d ng .................................................... 122
4.2.6 H ỗh ng ỗhông ỗin ộ ỗ li Ộ ngỘy hi m ỗ i n i lậm ội c (… SYSTEM - WHMIS) ...... 124
4.3 AN TOÀN SINH H C SINH V T BI N

I GENE ............................................... 127

4.3.1 M ỗ s khẬi ni m .......................................................................................... 127
4.3.2 L i ích c a ội c

ng d ng sinh ộ ỗ bi n đ i gƯnƯ .............................................. 128

4.3.3 Lo ng i đ i ộ i ội c

ng d ng sinh ộ ỗ bi n đ i gƯnƯ......................................... 129

4.3.4 QỘ n lý an ỗoận sinh h c sinh ộ ỗ bi n đ i gƯnƯ ............................................... 130
TÓM T T .............................................................................................................. 133

CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 133


M CăL C

BÀIă5:ăH ăTH NGăQU N LÝăCH TăL

III

NG ................................................................ 134

5.1 CÁC NGUYÊN T C TH C HÀNH T T (GXP/GPX) ............................................... 134
5.1.1 KhẬi ni m c b n ......................................................................................... 134
5.1.2 CẬc ngỘyên ỗ c ỗh c hậnh ỗ ỗ (GXP) Ập d ng ỗrong cẬc c s s n xỘ ỗ ỗhỘ c ....... 136
5.1.3 Th c hậnh ỗ ỗ s n xỘ ỗ ỗhỘ c (Good ManỘưacỗỘring PracỗicƯ – GMP) ................... 139
5.1.4 Th c hậnh ỗ ỗ phòng ki m nghi m ỗhỘ c (Good Laboraỗory PracỗicƯ – GLP) ......... 144
5.1.5 Th c hậnh ỗ ỗ phòng ki m nghi m ỗhỘ c (Good SỗoragƯ PracỗicƯ – GLP) ............. 163
5.2 TIÊU CHU N ISO/IEC 17025:2005: YÊU C U CHUNG V … HI U CHU N ......... 176
5.2.1 Gi i ỗhi Ộ chỘng ........................................................................................... 176
5.2.2 M c đích ..................................................................................................... 178
5.2.3 Ý ngh a ộậ l i ích .......................................................................................... 178
5.2.4 QỘan đi m ỗri ỗ lý ........................................................................................ 179
5.2.5 NgỘyên ỗ c .................................................................................................. 179
5.2.6 N i dỘng ộậ yêỘ c Ộ c a công c ................................................................... 179
TÓM T T .............................................................................................................. 189
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 189
BÀIă6:ăMARKETINGăC ăB N .................................................................................... 190
6.1 L CH S

HÌNH THÀNH MARKETING ................................................................. 190


6.2 M T S

KHÁI NI M ........................................................................................ 190

6.3 MARKETING MIX (4PS+) ................................................................................. 191
6.3.1 ProdỘcỗ (S n ph m hậng hóa) ....................................................................... 191
6.3.2 Pricing (đ nh giẬ) .......................................................................................... 191
6.3.3 PlacƯmƯnỗ hay disỗribỘỗion (V ỗrí - Phân ph i) ................................................. 193
6.3.4 Promoỗion (Xúc ỗi n, h ỗr ) .......................................................................... 196
6.4 PHÂN TÍCH SWOT ........................................................................................... 197
TÓM T T .............................................................................................................. 202
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 202
BÀI 7: TÍNH TOÁN CHI PHÍ (PROJECT COSTING) .................................................... 203
7.1 CHI PHÍ S N XU T, PHÂN LO I CHI PHÍ S N XU T......................................... 203
7.1.1 KhẬi ni m chi phí s n xỘ ỗ ............................................................................ 203
7.1.2 Phân lo i chi phí ........................................................................................... 204
7.2 GIÁ THÀNH S N PH M, PHÂN LO I GIÁ THÀNH S N PH M............................. 207
7.3 M I QUAN H GI A CHI PHÍ S N XU T VÀ GIÁ THÀNH … S N PH M .............. 209
7.3.1 M i qỘan h gi a chi phí s n xỘ ỗ ộậ giẬ ỗhậnh s n ph m ................................. 209
7.3.2 Nhi m ộ c a k ỗoẬn chi phí s n xỘ ỗ ộậ ỗính giẬ ỗhậnh s n ph m .................... 210
TÓM T T .............................................................................................................. 211
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 211
BÀI 8: NGHIÊNăC UăVÀăPHÁTăTRI NăS NăPH MăTRONGăNGÀNH D

C ................... 212

8.1 QUÁ TRÌNH NGHIÊN C U, BÀO CH – S N XU T THU C M I .......................... 212
8.1.1 S đ ỗ ng qỘẬỗ ........................................................................................... 212
8.1.2 Giai đo n nghiên c Ộ, bậo ch ỗhỘ c ngỘyên m Ộ ............................................ 213



IV

M CăL C

8.1.3 Giai đo n xin gi y phép s n xỘ ỗ ỗhỘ c đ a ra ỗh ỗr

ng .................................. 218

8.1.4 Giai đo n s n xỘ ỗ ộậ ki m ỗra ...................................................................... 218
8.2 QUÁ TRÌNH NGHIÊN C U, BÀO CH – S N XU T M T … TH TR
8.2.1 Nghiên c Ộ ỗìm ki m, l a ch n công ỗh c ỗ i
8.2.2 Th

NG ............ 219

Ộ ............................................... 220

nghi m ộậ xây d ng ỗiêỘ chỘ n ch ph m ................................................ 221

8.2.3 G i m Ộ đ n c qỘan ki m nghi m ................................................................ 221
8.2.4 Xây d ng qỘy ỗrình s n xỘ ỗ (so n ỗh o) ........................................................ 222
8.2.5 T p h p, so n ỗh o h s xin đ ng ký s n xỘ ỗ ................................................ 222
8.2.6 S n xỘ ỗ ộậ ki m ỗra ch ỗ l
8.3 QUY TRÌNH TH
8.3.1 Gi i ỗhích ỗ

ng .................................................................... 222


THU C TRÊN LÂM SÀNG T I VI T NAM ................................. 222
ng .......................................................................................... 222

8.3.2 NgỘyên ỗ c ỗh

ỗhỘ c ỗrên lâm sậng ............................................................... 223

8.3.3 CẬc hậnh ội b nghiêm c m ............................................................................ 223
8.3.4 CẬc ỗhỘ c ph i ỗh
8.3.5

i Ộ ki n ộ ỗh

8.3.6 CẬc giai đo n ỗh

lâm sậng, mi n ỗh

lâm sậng ộậ … lâm sàng ........................ 224

ỗhỘ c ỗrên lâm sậng ............................................................. 228
ỗhỘ c ỗrên lâm sậng ộậ ỗi n hậnh ỗh

nghi m......................... 231

NH TH

NGHI M LÂM SÀNG T I VI T NAM .......................................... 238

8.4.1 Gi i ỗhích ỗ


ng .......................................................................................... 238

8.4 QUY
8.4.2

i Ộ ki n ho ỗ đ ng h ỗr nghiên c Ộ ỗh

nghi m lâm sậng ỗ i Vi ỗ Nam ........... 239

8.4.3

ng ký ho ỗ đ ng h ỗr nghiên c Ộ ỗh

nghi m lâm sậng .............................. 242

TÓM T T .............................................................................................................. 245
CÂU H I ÔN T P .................................................................................................. 245
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................... 246


H

H

V

NGăD N

NGăD N


MÔăT ăMÔNăH Că
Th

ngă m iă hóaă s nă ồh mă Côngă ngh ă sinhă h că lậă mônă h că nh mă cỘngă c ồă choă

sinhă ộiênă ngậnhă Côngă ngh ă sinhă h că nh ngă ki nă ỗh că c ă b nă ộ
ỗhậnhăýăỗ
-

ngăđ năỗh

ỔỘẬă ỗổìnhă ỗ ă hìnhă

ngăm iăhóaăs năồh mănghiênăc Ộ.ăBaoăg m:

Nh ngăki năỗh căc ăb năc aăỔỘẬăỗổìnhăỗ ăhìnhăỗhậnhăýăỗ

ng,ăs năớỘ ỗăđ năỗh

ngă

m iăhóaăs năồh măcôngăngh ăsinhăh c.
-

CẬcăk ăn ngăgiúồăđ nhănh nădi n,ăỗhi ỗăl ồăộậăb oăộ ăỔỘy năs ăh ỘăỗổíăỗỘ
cẬcăđ iăỗ

-

đ iăộ iă


ngăs ăh ỘăỗổíăỗỘ ăồhẬỗăsinhăỗổongăỔỘẬăỗổìnhănghiênăc Ộăộậăs năớỘ ỗ.

Ho chă đ nhă chiă ồhíă ộà xâyă d ngă chi nă l

că ồhẬỗă ỗổi nă s nă ồh mă Côngă ngh ă sinhă

h c.
-

Ph

ngăỗh căgiaoăk ỗăh ồăđ ngăchỘy năgiao/chỘy nănh

ngăcôngăngh .

-

An toàn sinhăh căộậăanăỗoậnăồhòngăỗhíănghi măCôngăngh ăsinhăh c.

-

QỘyăỗổìnhăs năớỘ ỗăỗhƯoăh ăỗh ngăỔỘ nălýăch ỗăl

ngăGớPăộậăTiêỘăchỘ n ISO/IEC

17025
-

QỘyăỗổìnhăỗh ănghi măỗhỘ călâmăsậngăộậăỗổênălâmăsậng.


N IăDUNGăMÔNăH Că
-

Bậiă1:ăT ngăỔỘẬỗăộ ăs năồh măcôngăngh ăsinhăh c. BậiănậyăcỘngăc ồăchoăsinhăộiênă
nh ngă ki nă ỗh că c ă b nă ỗổongă ội că ớẬcă đ nhă m ỗă s nă ồh mă Côngă ngh ă sinhă h c;ă
phân bi ỗăđ

căs năồh măCôngăngh ăsinhăh căhi năđ iăộậăc ăđi n.

giúồăsinhăộiênăớẬcăđ nhăs ăb ăồh
-

Bậiă2:ăTậiăs năỗổíăỗỘ ,ăđ iăỗ
cẬcăđ iăỗ

ngăỗh căđ nhăh

ngăs ăh ỘăỗổíăỗỘ

ngănghiênăc Ộăđ ăđ ỗăhi ỘăỔỘ .

ộậăcẬchăỗh căớẬcăl ồăỔỘy năđ iăộ iă

ngăs ăh Ộ ỗổíăỗỘ . Bậiănậyăgiúồăsinhăộiênănh nădi năđ

ỗỘ ăộậăcẬcăđ iăỗ

ngăỗh iăc ngă


căcẬcăỗậiăs năỗổíă

ngăs ăh ỘăỗổíăỗỘ ă(ki ỘădẬngăcôngănghi ồ,ănhãnăhi Ộ,ăsẬngăch ,bíă

m ỗăkinhădoanhă…) phát sinh ỗổongăm ỗăỔỘẬăỗổìnhănghiênăc Ộăộậăỗh

ngăm iăhóaă

s năồh măCôngăngh ăsinhăh căộậăcẬchăỗh căớẬcăl ồăỔỘy năs ăh Ộăđ iăộ iăcẬcăđ iă
ỗ

ngăs ăh ỘăỗổíăỗỘ ăđó.


VI
-

H

NG D N

Bậiă3:ăB oăộ ăỔỘy năs ăh ỘăỗổíăỗỘ

ộậăcẬchăỗh căgiaoăk ỗăh ồăđ ng.ăBậiănậyăcỘngă

c ồăchoăsinhăộiênănh ngăki năỗh căc năỗhi ỗăỗổongăội căỔỘ năỗổ ăỗậiăs năỗổíăỗỘ ăộậă
cách ỗh căgiaoăk ỗăh ồăđ ngăchỘy năgiaoăcôngăngh đ ỗăhi ỘăỔỘ ăỗ ỗănh ỗ.
-

Bậiă4:ăAnăỗoậnăsinhăh c. Bài này giúồăsinhăộiênăhi ỘăổõăcẬcăngỘyăc ăộậăýăỗh căđ


că

ỗ mă ỔỘană ỗổ ngă c aă ội că đ mă b oă ană ỗoậnă khiă ỗi nă hậnhă nghiênă c Ộ,ă s nă ớỘ ỗă
trongăl nhăộ căCôngăngh ăsinhăh căc ngănh ăđẬnhăgiẬăđ

căm căđ ăngỘyăh iăc aă

cẬcăs năồh măcôngăngh ăsinhăh căđ iăộ iăs căkh Ư,ămôiăỗổ
-

Bậiă5:ăH ăỗh ngăỔỘ nălýăch ỗăl

ng.ăBậiănậyăgiúồăsinhăộiênăn măđ

đ nhăc ăỗh ăộ ăh ăỗh ngăỔỘ nălýăch ỗăl
h ăỗh ngăỔỘ nălýăch ỗăl

ngăộậăc ngăđ ng.
cănh ngăỔỘyă

ngăGớPăộậăTiêỘăchỘ năISO/IECă17025ăộ ă

ngăẬồăd ngăchỘyênăbi ỗăchoăồhòngăỗh ănghi măộậăhi Ộă

chỘ n
-

Bài 6: MaổkƯỗingăc ăb n.ăBậiănậyăgiúồăsinhăộiênăcóănh ngăki năỗh căc ăb năỗổongă
maổkƯỗingănh :ăchi năl


-

cămaổkƯỗing,ăồhânăỗíchăSWOTă…

Bài 7: Tính toán chi phí (ProjecỗăCosỗing).ăBậiănậyăgiúồăsinhăộiênăn măđ

cănh ngă

ki năỗh căc ăb năộ ăchiăồhíăộậăcẬchăỗínhăỗoẬnăchiăồhíăỗổongăỔỘẬăỗổìnhăđ Ộăỗ ,ăs nă
ớỘ ỗ.
-

Bậiă 8:ă Nghiênă c Ộă ộậă ồhẬỗă ỗổi nă s nă ồh mă ỗổongă ngậnhă d
ộiênăn măđ

c.ă Bậiă nậyă giúồă sinhă

căỔỘy ỗổìnhăộậănh ngăỗh ăỗ căộậăyêỘăc Ộăđ ăỗi năhậnhăcẬcăỗh ănghi mă

lâmăsậngăộậăỗổênălâmăsậngăđ iăộ iăs năồh măỗhỘ c

KI NăTH CăTI Nă
-

Sinhăh căđ iăc

-

Côngăngh ăsinhăh căđ iăc


-

Côngăngh ălênămƯn

-

Côngăngh ăƯnờymƯăồổoỗƯin

ă

ng
ng


H

NGăD N

VII

YÊUăC UăMÔNăH Că
Sinh viên ồh iăd ăh căđ yăđ ăcẬcăbỘ iălênăl ồ.

CÁCHăTI PăNH NăN IăDUNGăMÔNăH Că
ăh căỗ ỗămônănậy,ăsinh viên c năônăỗ ồăcẬcăbậiăđãăh c,ăỗổ ăl iăcẬcăcâỘăh iăộậălậmă
đ yăđ ăbậiăỗ ồ;ăđ căỗổ

căbậiăm iăộậăỗìmăỗhêmăcẬcăỗhôngăỗinăliênăỔỘanăđ năbậiăh c.


iăộ iăm iăbậiăh c, sinhăộiênăc n đ căỗổ

căm căỗiêỘăộậăỗómăỗ ỗăbậiăh c,ăsaỘăđóă

đ căn iădỘngăbậiăh c.ăK ỗăỗhúcăm iăýăc aăbậiăh c,ăsinh viên ỗổ ăl iăcâỘăh iăônăỗ ồăộậă
k ỗăỗhúcăỗoậnăb ăbậiăh c,ăng

PH

NGăPHÁPă ÁNHăGIÁăMÔNăH Că

Mônăh căđ
-

iăđ călậmăcẬcăbậiăỗ ồ.

căđẬnhăgiẬăg m:

i măỔỘẬăỗổình:ă30%.ăHìnhăỗh căộậăn iădỘngădoăGVăỔỘy ỗăđ nh,ăồhùăh ồăộ iăỔỘyă
ch ăđậoăỗ oăộậăỗìnhăhìnhăỗh căỗ ăỗ iăn iăỗ ăch căh căỗ ồ.

-

i mă ỗhi:ă 70%.ă Hìnhă ỗh că bậiă ỗhi ỗ ă lỘ nă ỗổongă 60ă ồhúỗ.ă N iă dỘngă g mă cẬcă ki nă
ỗh c ỗ

bậiăỗh ă1ăđ năbậiăỗh ă8.ă

d ngăỗậiăli Ộ


ăỗhiăcóăỗh ăchoăồhéồăho căkhôngăchoăồhéồăs ă



BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

1

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH Mă
CÔNGăNGH ăSINHăH C
1.1 CÔNG NGH
1.1.1

SINH H C

ốhăốgh aăỗ ng quát

Cóă nhi Ộăđ nhă ngh aă ộậă cẬchă di nă đ ỗă khẬcănhaỘăộ ă côngăngh ă sinhă h că ỗùyă ỗhƯoă
ỗ ngăỗẬcăgi ăkhẬcănhaỘ,ănh ngăỗ ỗăc ăđ Ộăỗh ngănh ỗăộ ăkhẬiăni măc b năsaỘăđây:ă
Côngăngh ăsinhăh călậăs ăs năớỘ ỗăcẬcăs năồh măỗổênăỔỘyămôăcôngănghi ồ,ăỗổongă
đóănhânăỗ ăỗhamăgiaăỗổ căỗi ồăộậăỔỘy ỗăđ nhălậăcẬcăỗ ăbậoăs ngă(ộiăsinhăộ ỗ,ăỗh căộ ỗ,ă
đ ngăộ ỗ).ăM iăỗ ăbậoăs ngăc aăc ăỗh ăsinhăộ ỗăho ỗăđ ngăỗổongăl nhăộ căs năớỘ ỗănậyă
đ

căớƯmănh ăm ỗălòăồh nă ngănh .ă
Ộă nh ngă n mă 1980,ă đãă b ỗă đ Ộă hìnhă ỗhậnhă côngă ngh ă sinhă h că hi nă đ iă lậă l nhă

ộ căcôngănghi ồăs ăd ngăho ỗăđ ngăsinhăh căc aăcẬcăỗ ăbậoăđãăđ

căbi năđ iădiăỗổỘy n.ă


Côngăngh ăsinhăh căhi năđ iăổaăđ iăcùngăộ iăs ăớỘ ỗăhi năk ăỗhỘ ỗăgƯn.ăC ăs ăsinhăh că
đ

căẬồăd ngă ăđâyăbaoăg măsinhăh căồhânăỗ ,ăsinhăh căỗ ăbậo,ăhóaăsinhăh c,ădiăỗổỘy nă

h c,ăộiăsinhăộ ỗăh c,ămi năd chăh c,ăcùngăcẬcăngỘyênălýăk ăỗhỘ ỗămẬyăỗính...ă
CóăhaiăcẬchăđ nhăngh aăcôngăngh ăsinhăh căm ỗăcẬchăỗ ngăỔỘẬỗănh ỗ:ă
-

Doă UNESCOă (1985)ă đ nhă ngh a:ă Côngă ngh ă sinhă h că lậă côngă ngh ă s ă d ngă m ỗă b ă
ồh năhayăỗ ăbậoăổiêngăổ ăc aăc ăỗh ăsinhăộ ỗăộậoăội căkhaiăỗhẬcăs năồh măc aăchúng.ă

-

Doă Tổ

ngă LỘ ỗă Sỗanưoổdă (1995)ă đ nhă ngh a:ă Côngă ngh ă sinhă h că lậă côngă ngh ă

chỘy n m ỗăhayănhi ỘăgƯnăộậoăsinhăộ ỗăch ănh măm căđíchăkhaiăỗhẬcăs năồh măộậă
ch căn ngăc aăgƯnăđó.ă
S ăkhẬcăbi ỗăổõăổ ỗănh ỗăc aăhaiăđ nhăngh aăỗổênăỗhỘ căộ ăđ iăỗ

ngăỗẬcăđ ngăc aă

côngă ngh ă sinhă h c:ă UNESCOă ớƯmă c ă ỔỘan,ă b ă ồh n,ă ỗ ă bậoă ộậă ch că n ngă ổiêngă ổ ă


2


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

c aăsinhăộ ỗălậăđ iăỗ

ng,ăỗổongăkhiăđóăTổ

ngăLỘ ỗăSỗanưoổdăl iăcoiăgƯnălậăđ iăỗ

ngă

ỗẬcăđ ngăc aăcôngăngh .
nhăngh aăỗ ngăỔỘẬỗă“Công ngh sinh h c lậ m ỗ l nh ộ c công ngh cao d a ỗrên
n n ỗ ng khoa h c ộ s

s ng, k ỗ h p ộ i qỘy ỗrình ộậ ỗhi ỗ b k

ỗhỘ ỗ nh m ỗ o ra

cẬc công ngh khai ỗhẬc cẬc ho ỗ đ ng s ng c a ội sinh ộ ỗ, ỗ bậo ỗh c ộ ỗ ộậ đ ng
ộâỗ đ s n xỘ ỗ
ộ

qỘy mô công nghi p cẬc s n ph m sinh h c có ch ỗ l

cho l i ích, nhỘ c Ộ c a con ng

môi ỗr

i đ ng ỗh i phẬỗ ỗri n kinh ỗ


ng cao, ph c

- xẰ h i ộậ b o ộ

ng”

T ăcẬcăđ nhăngh aăỗổên,ăcóăỗh ăồhânăbi ỗăđ
-

Côngăngh ăsinhăh căỗổỘy năỗh ng

-

Côngăngh ăsinhăh căhi năđ i

căhaiănhómăcôngăngh ăsinhăh c:ă

1.1.1.1 Công ngh sinh h c truy n th ng (Traditional Biotechnology)
Baoăg m:ă
-

Th căồh mălênămƯnăỗổỘy năỗh ngă(FoodăoưăTổadiỗionalăFƯổmƯnỗaỗions)ă

-

Côngăngh ălênămƯnăộiăsinhăộ ỗă(MicổobialăFƯổmƯnỗaỗionăTƯchnology)ă

-

S năớỘ ỗăồhânăbónăộậăỗhỘ căỗổ ăsâỘăộiăsinhăộ ỗă(PổodỘcỗionăoưăMicổobialăFƯổỗiliờƯổă

and Pesticide)

-

S năớỘ ỗăsinhăkh iăgiậỘăồổoỗƯină(PổoỗƯin-Rich Biomass Production)

-

Nhânăgi ngăộôăỗínhăb ngănỘôiăc yămôăộậăỗ ăbậoăỗh căộ ỗă(PlanỗăMicổoồổoồagaỗion)ă

-

Th ăỗinhănhânăỗ oă(InăộiỗổoăFƯổỗiliờaỗion)ă

Hình 1.1: M ỗăs ăs ốăồh ỐăCẾốgăốgh ăsỌốhăh ƠăƠ ăđỌ ố


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

3

1.1.1.2 Công ngh sinh h c hi ốăđ i (Modern Biotechnology)
Baoăg m:ă
-

Nghiênăc ỘăgƯnomƯă(GƯnomics)ă

-

Nghiênăc ỘăồổoỗƯomƯă(PổoỗƯomics)ă


-

Th căộ ỗăộậăđ ngăộ ỗăchỘy năgƯnă(TổansgƯnicăAnimalăandăPlanỗ)ă

-

Nhânăb năộôăỗínhăđ ngăộ ỗ (Animal Cloning)

-

Chip gen (DNA chip)

-

Li ỘăồhẬồăỗ ăbậoăộậăgƯnă(GƯnăandăCƯllăThƯổaồy)ă

-

Côngăngh ăsinhăh cănanoă(NanobioỗƯchnology)ă

-

Tinăsinhăh că(Bioinưoổmaỗics)ă

-

Ho ỗăch ỗăsinhăh că(BioacỗiộƯăComồoỘnds)ă

-


PổoỗƯinăbi ỗăd

că(ThƯổaồƯỘỗicăPổoỗƯin)ă

Hình 1.2: M ỗăs ăs ốăồh ỐăCẾốgăốgh ăsỌốhăh ƠăhỌ ốăđ Ọ


4

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

1.1.2 N i dung khoa h c c a công ngh
Côngă ngh ă sinhăh că c ngă cóă ỗh ă đ

sinh h c

că ồhânălo iă ỗhƯoă cẬcă ki Ộă khẬcă nhaỘ.ăXéỗă ộ ă

gócăđ ăcẬcăỗẬcănhânăsinhăh căỗhamăgiaăộậoăỔỘẬăỗổìnhăcôngăngh ăsinhăh c,ăcóăỗh ăchiaă
thành các nhóm sau:
-

Côngăngh ăsinhăh căỗh căộ ỗă(PlanỗăBioỗƯchnology)ă

-

Côngăngh ăsinhăh căđ ngăộ ỗă(AnimalăBioỗƯchnology)ă

-


Côngăngh ăsinhăh căộiăsinhăộ ỗă(MicổobialăBioỗƯchnology)ă

-

Côngăngh ăsinhăh căƯnờymƯăhayăcôngăngh ăƯnờymƯă(Enờyme Biotechnology)
G năđây,ăđ iăộ iăcẬcăỗẬcănhânăsinhăh căd

iăỗ ăbậoăcònăhìnhăỗhậnhăkhẬiăni măcôngă

ngh ăồổoỗƯină(PổoỗƯină EnginƯƯổing)ă ộậă côngă ngh ă gƯnă(GƯnăEnginƯƯổing).ă Côngăngh ă
PổoỗƯină ộậă côngă ngh ă gƯnă ớỘyênă sỘ ỗă ộậă ỗổ ă ỗhậnhă côngă ngh ă chìaă khóaă n mă ỗổong
côngăngh ăsinhăh căỗh căộ ỗ,ăcôngăngh ăsinhăh căđ ngăộ ỗăộậăcôngăngh ăsinhăh căộiă
sinhăộ ỗ.ăNh ăk ăỗhỘ ỗăđ căỗổìnhăỗ ăgƯnăộậăk ăỗhỘ ỗăDNAăỗẬiăỗ ăh ồ,ăcôngăngh ăgƯnăđãă
đ ỗă đ

că nh ngă ỗhậnhă ỗ Ộă h ỗă s că ỗoă l nă mangă ỗínhă ỔỘy ỗă đ nh,ă m ă ổaă nh ngă giaiă

đo năồhẬỗăỗổi năm i.ă óălậănghiênăc Ộăộ ăỗoậnăb ăgƯnomƯăc aănhi Ộăsinhăộ ỗ,ăỗổongă
đóăđẬngăchúăýălậăội căgi iămãăgƯnomƯăc aăconăng
ỗhậnhăc ăm ỗăồh

ngăh

iăộậăc aăcâyălúa.ă óălậăội căhìnhă

ngănghiênăc Ộ,ă ngăd ngăộậăkinhădoanhăcẬcăsinhăộ ỗăchỘy nă

gen (Gentically Modified Organism-GMO)ă ộậă cẬcă ỗh că ồh mă chỘy nă gƯnă (GƯnỗicallyă
Modified Food-GMF).ăCôngăngh ăồổoỗƯinăcóăỗi măn ngă ngăd ngăổ ỗăl năỗổongăội căs nă

ớỘ ỗăổaăcẬcăồổoỗƯinăỗẬiăỗ ăh ồă(RƯcombinanỗăPổoỗƯin)ădùngălậmăd

căồh măđi Ộăỗổ ăcẬcă

b nhăhi mănghèoănh :ăinỗƯrferon, interleukin, insulin...
M ỗă khẬc,ă ỗùyă ộậoăđ iă ỗ

ngăồh că ộ ă c aă côngăngh ă sinhăh c,ă cóă ỗh ă chiaă ổaă cẬcă

l nhăộ căcôngăngh ăsinhăh căkhẬcănhaỘănh :ă
-

Côngăngh ăsinhăh cănôngănghi ồă(BioỗƯchnologyăinăAgổicỘlỗỘổƯ)ă

-

Côngăngh ăsinhăh căch ăbi năỗh căồh m (Biotecnology in Food Processing)

-

Côngăngh ăsinhăh căyăd

-

Côngăngh ăsinhăh cămôiăỗổ

-

Côngăngh ăsinhăh căộ ỗăli Ộă(MaỗƯổialăBioỗƯchnology)ă


că(BioỗƯchnologyăinăMƯdicinƯ-Pharmaceutics)
ngă(EnộiổonmƯnỗalăBioỗƯchnology)ă4ă


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

-

Côngăngh ăsinhăh căhóaăh că(BioỗƯchnology in Chemical Production)

-

Côngăngh ăsinhăh căn ngăl

5

ngă(BioỗƯchnologyăinăEnƯổgyăPổodỘcỗion)...ă

M ỗăs ăỗẬcăgi ăchoăổ ngăloậiăng

iăđãăẬồăd ngăcôngăngh ăsinhăh căỗ ăổ ỗălâỘăộậoă

cẬcăho ỗăđ ngăs năớỘ ỗ,ăộíăd :ăcôngăngh ăs năớỘ ỗăđ ăỘ ngă(ổ
ngh ăs năớỘ ỗăỗh căồh mă(mƯnăbẬnhămì,ăn

căm m,ăỗ

Ộ,ăbia...) ho căcôngă

ng,ăchao...).ăDoăđó,ăội căđ nhă


ngh aă ộậă ồhânălo iă côngă ngh ă sinhă h că ỗổongă giaiă đo nă ồhẬỗăỗổi năbanăđ Ộă cóă m ỗă ýă
ngh aăổ ỗăỔỘanăỗổ ngăđ ăcóănh ngăchínhăsẬchăđ Ộăỗ ăh ồălýăộậă Ộăỗiênăchoăcôngăngh ă
sinhăh c.ăD

iăđâyălậăcẬcăl nhăộ că ngăd ngăcôngăngh ăsinhăh căhi nănayăđangăđ

că

ỔỘanăỗâmăhậngăđ Ộ.ă

1.1.3 S n ph m Công ngh
1.1.3.1 Công ngh

sinh h c

sinh h c trong nông nghi p

L nhă ộ că nôngă nghi ồă ỗỘyă khôngă ồh iă lậă m că ỗiêỘă ồhẬỗă ỗổi nă hậngă đ Ộă c aă côngă
ngh ăsinh h că ănhi Ộăn

căcôngănghi ồăỗổênăỗh ăgi i,ănh ngăỗổênăỗh căỗ ănh ngăho ỗă

đ ngănghiênăc ỘăộậăồhẬỗăỗổi n,ăs năớỘ ỗăộậăỗh

ngăm iăhóaă ăl nhăộ cănậyăc ngăđ

că

nhi Ộăỗ ồăđoậnăl n.ăCóăỗh ănêỘăbaăl nhăộ căchínhălậ:ă

Gi ngă câyă ỗổ ngă ộậă ộ ỗă nỘôiă nhână ộôă ỗínhă ộậă chỘy nă gƯnă mangă nh ngă đ că đi mă
nông-sinhăỔỘýăgiẬămậăcẬcăồh
đ

ngăồhẬồăỗổỘy năỗh ngăkhôngăỗ oăổaăđ

c,ăđ ngăỗh iăl iă

căb oăộ ăỗhôngăỔỘaăb năỔỘy năỗẬcăgi .ă
CẬcăch ăồh măsinhăh cădùngăỗổongăb oăộ ăcâyăỗổ ngăộ ỗănỘôi,ănh :ăộaccinƯ,ăỗhỘ că

ỗổ ăsâỘăb nhăộậăồhân bón vi sinh.
Côngă ngh ă b oă ỔỘ nă ộậă ch ă bi nă nông-h iă s nă b ngă cẬcă ch ă ồh mă ộiă sinhă ộậă
ƯnờymƯ.ă GiẬă ỗổ ă nôngă s nă đ

că nângă lênă nhi Ộă l nă ộậă ỔỘyă ỗổìnhă côngă ngh ă điă kèmă

ỗổangăỗhi ỗăb ălậăm ỗăd ngăhậngăhóaăỗổongăkinhădoanhăchỘy năgiaoăcôngăngh .ă
Ngoậiăổaăcóăỗh ăli ỗăkêăỗhêmăm ỗăs ăl nhăộ căkhẬc:ă
-

CNSHă ch ă bi nă ỗh că ồh m:ă CẬcă ƯnờymƯă (amylasƯ,ă ổƯnnin,ă

-galactosidase,

invertase, gluco-isomƯổasƯ,ăồƯcỗinasƯ),ăcẬcăch ỗăồh ăgiaăỗh căồh mă(cẬcăch ỗăỗ oă
ng ỗ,ăh

ngăộ ,ăỗ oămậỘ,ăb ỗăn ăộậălậmă năđ nh,ăcẬcăvitamine, các amino acid, các


ch ỗăch ngăoớyăhóa,ăcẬcăch ỗăb oăỔỘ n,ăcẬcăch ỗăho ỗăhóaăb ăm ỗ...).ă


6

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

-

CẬcălo iăỗh că năb ăsỘngăchoăch nănỘôiă(khẬngăsinhăm i...).ă

-

CẬcă lo iă ỗhỘ că ỗổ ă sâỘ,ă di ỗă c ă ộ iă ỗínhă đ că hi Ộă ỗ ngă lênă (cẬcă s nă ồh mă Bỗ,ă cẬcă
bacỘloộiổỘs,ăỗỘy năỗổùngăkýăsinh...).ă

-

CẬcăhoổmonƯăsinhăỗổ

-

CẬcăhóaăch ỗăch năđoẬnăb nhăchoăđ ng-ỗh căộ ỗ.ă

1.1.3.2 Công ngh

ngăỗh căộ ỗă(cẬcăcyỗokinin...).ă

sinh h ƠăỗổỒốgăỜăơ


Cóăl ăỗhậnhăỗ Ộăcôngăngh ăsinhăh căđ

c

căỗh ăhi năổõănéỗănh ỗălậă ăl nhăộ căyăh c.ă

Hi nă nay,ă h Ộă h ỗă cẬcă s nă ồh mă ỔỘană ỗổ ngă saỘă đâyă đ Ộă đ

că s nă ớỘ ỗă ỗổênă c ă s ă

CNSH,ăbaoăg măcẬcă ngăd ngăsaỘ:ă
-

CẬcă lo iă khẬngă sinhă ộậă cẬcă ch ỗă di ỗă khỘ n,ă cẬcă lo iă ộiỗaminƯă ộậă ch ỗă b ă d

ng,ă

cẬcă lo iă aminoă acidă ộậă h nă h ồă c aă chúngă ỗổongă d chă ỗổỘy n,ă cẬcă lo iă ộaccinƯă ộậă
cẬcălo iăhoổmonƯăch aăb nh.ă
-

CẬcăb ăkiỗăchỘ nădùngăỗổongăch năđoẬnăb nhăộậăch năđoẬnăhóaăsinhăỗổongăyăd

-

Câyăỗổ ngăộậăộ ỗănỘôiăđ

c.ă

căc yăchỘy nănh ngăgƯnăs năsinhăổaăcẬcălo iăồổoỗƯinăỗổ ă


li Ộăđangălậăm căỗiêỘăđ Ộăỗ ăc aăkhẬănhi Ộăcôngăỗyăyăd

căhậngăđ Ộăỗh ăgi iăhi nă

nay.
-

Nghiênă c Ộă ộậă s nă ớỘ ỗă cẬcă d
hoổmonƯă (hoổmonƯă sinhă ỗổ

că ồh m,ă cẬcă khẬngă ỗh ă đ nă dòng,ă inỗƯổưƯổon,ă cẬcă

ng,ă insỘlin,ă ƯổyỗhổoồooiƯỗin,ă ỗhổombopoietin...), các

enzyme (urokinase, heparinase, alcohol dehydrogenase), các protein khác (các kháng
ngỘyênă đ că hi Ộ,ă albỘmin,ă anỗiỗhổombin,ă ưibổonƯcỗin...),ă cẬcă khẬngă sinh,ă ỗhỘ că ộậă
ộiỗaminƯăm i,ăcẬcăd

căồh măcóăb năch ỗăồổoỗƯin,ăcẬcălo iăộaccinƯăộiêmăgan B, HIV,

cúm,ă s ỗă ổéỗ,ă ộiêmă não,ă ỗ ă ộậă cẬcă ỗẬcă nhână gâyă b nhă ỗiêỘă ch y,ă cẬcă kiỗă ch nă đoẬn:ă
ch năđoẬnăs ăcóăm ỗăHIV,ăộiổỘsăộiêmăganăBăỗổongămẬỘ,ăm ỗăs ăch năđoẬnăỗhai...ă i Ộă
ỗổ ăgƯn:ăđi Ộăỗổ ăcẬcăgƯnăgâyăb nhădiăỗổỘy n.ă
Hi nănay,ăcẬcăcôngăỗyăCNSHăyăd

căhậngăđ Ộăỗh ăgi iăđangăỗ ồăỗổỘngăộậoănghiênă

c Ộăỗ oăổaăs năồh măch ngăl iăcẬcăc năb nhănh :ăHIV/AIDS,ăcẬcălo iăb nhăỘngăỗh ,ă
đẬiăỗhẬoăđ


ng,ăcẬcăb nhăỗimăm ch,ăcẬcăb nhăỗổỘy nănhi m...ă


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

1.1.3.3 CNSH công nghi p và ch

7

bi n th c ph m

CNSHă côngă nghi ồă baoă g mă cẬc l nhăộ că s nă ớỘ ỗă cẬcălo iă ƯnờymƯă nh ă amylasƯ,ă
cƯllỘlasƯă ộậă ồổoỗƯasƯă dùngă ỗổongă côngă nghi ồă d ỗ,ă côngă nghi ồă ớậă ồhòngă ộậă m ă
ồh m,ăcôngănghi ồăbẬnhăk o,ăổ

Ộăbiaăộậăn

căgi iăkhẬỗă

SaỘăđâyălậăcẬcălo iăs năồh măc aăCNSHăcôngănghi ồ:ă
-

Côngă nghi ồă hóaă ch ỗ:ă CẬcă hóaă ch ỗă ỗhôngă d ngă (ộíă d :ă acổylamidƯ)ă đ Ộă cóă ỗh ă
s năớỘ ỗăb ngăCNSH.ăCôngănghi ồăhóaăh căs ăcóăhi ỘăỔỘ ăh năn ỘădùngăcẬcăch ỗă
ớúcă ỗẬcă sinhă h că (ƯnờymƯ),ă ỗẬiă sinhă ộậă ớ ă lýă cẬcă dỘngă môiă b ngă conă đ

ngă sinhă

h c.ă

-

QỘẬă ỗổìnhă ch ă bi nă ỗinhă b ỗ:ă Dùngă cẬcă ƯnờymƯă doă CNSHă ỗ oă ổaă đ ă d chă hóaă ộậă
đ

-

ngăhóaăỗinhăb ỗăỗhậnhăglỘcosƯăộậăchỘy năhóaăỗhậnhăưổỘcỗosƯ.ă

Côngă nghi ồă lậmă s ch:ă CẬcă ch ỗă gi ỗă ỗ yă hi nă đ iă đỘ că b ă sỘngă ồổoỗƯasƯă ộậă cẬcă
ƯnờymƯăkhẬcălậmăs chăcẬcăộ ỗăb năồổoỗƯin,ăỗinhăb ỗăộậăch ỗăbéo.ă

-

Côngă nghi ồă b ỗ g ă ộậă gi y:ă NhỘă c Ộă c aă ỗh ă ỗổ

ngă ộậă b oă ộ ă môiă ỗổ

ngă ngậyă

cậngăl năđ iăộ iăgi yăíỗăch aăcẬcăh ồăch ỗăchloổinƯăgâyăôănhi m.ăQỘẬăỗổìnhăs năớỘ ỗă
b ỗă gi yă hi nă nayăgâyă ôă nhi mă ổ ỗăn ng.ă CNSHă đ aă ổaă gi iăồhẬồă sinhă h că đ ă s nă
ớỘ ỗăb ỗăgi yăkhôngăgâyăôănhi măb ngăcẬchăs ăd ngăcẬcălo iăn măồhânăh yălignincƯllỘlosƯăđ ăỗ oăb ỗ.ăCẬcăƯnờymƯăc ngăđ
l
-

cădùngănângăcaoăch ỗăl

ngăs iăộậăch ỗă


ngăgi y.ă

Côngă nghi ồă khaiă khoẬngă ộậă ồhẬỗă hi nă khoẬngă s n.ă Cóă 2ă côngă ngh :ă l că sinhă
h c/oớyăhóaăsinhăh căcẬcăkimălo i;ăớ ălýăô nhi măkimălo iăộậăỗẬiăsinh.ăCôngăngh ă
l căkimălo iădùngăcẬcăộiăsinhăộ ỗăcóăỗh ăỗhỘăđ

căcẬcăkimălo iăỔỘíănh ăđ ng,ăk mă

ộậăcobalỗ.ăCôngăngh ăớ ălýăsinhăh căôănhi măcóăỗh ăẬồăd ngăđ iăộ iăcẬcăkimălo iă
n ng.ă

1.1.3.4 Công ngh

sinh h ƠăỐẾỌăỗổ

ng

TỘyălậăl nhăộ căkhẬăm iănh ngăs ăồhẬỗăỗổi năộậă ngăd ngăc aăCNSHămôiăỗổ

ngăổ ỗă

đẬngăk .ăM iăỔỘẬăỗổìnhăớ ălýăch ỗăỗh iăn Ộăkhôngăkhéồăkínăb ngăớ ălýăsinhăh căỗhìăkhóă
cóăỗh ăỗhậnhăcôngăỗổ năộ n.ă


8

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

CẬcăho ỗăđ ngăchínhăc aăCNSHămôiăỗổ

-

ngăđangăđ

căchúăỗổ ngălậ:ă

Côngăngh ăồhânăh yăsinhăh c:ăDùngăcẬcăc ăỗh ăs ngăồhânăh yăcẬcăch ỗăỗh iăđ că
ỗ oă nênă cẬcă ch ỗă khôngă đ că nh ă n

c,ă khíă CO2ă ộậă cẬcă ộ ỗă li Ộă khẬc.ă Baoă g m,ă

côngă ngh ă kíchă ỗhíchă sinhă h c:ă b ă sỘngă ch ỗă dinhă d
ỗổ

ngă đ ă kíchă ỗhíchă s ă sinhă

ngăc aăcẬcăộiăsinhăộ ỗăồhânăh yăch ỗăỗh iăcóăs năỗổongămôiăỗổ

b ăsỘngăộiăsinhăộ ỗăộậoămôiăỗổ

ng,ăcôngăngh ă

ngăđ ăồhânăh yăch ỗăôănhi m,ăcôngăngh ăớ ălýăôă

nhi măkimălo iăộậăcẬcăch ỗăôănhi măkhẬcăb ngăỗh căộ ỗăộậăn m.ă
-

D ăồhòngămôiăỗổ

ng:ăPhẬỗăỗổi năcẬcăỗhi ỗăb ădòăộậăỗhƯoădõiăôănhi mămôiă ỗổỘ ng,ă


đ că bi ỗă ỗổongă ội că dòă n
ỗổ

că ộậă khíă ỗh iă côngă nghi ồă ỗổ

că khiă gi iă ồhóngă ổaă môiă

ng

1.1.4 Nhu c u và giá tr ỗh
ngh

ốgă Ố i c a s n ph m Công

sinh h c

Hình 1.3: M ỗăs ăs ốăồh ỐăCẾốgăốgh ăsỌốhăh ƠăƠóăgỌứ ỗổ ăỗh
(NgỘ ố:ăGỒổơỒốăE.ăMỒỒổƢ,ă2004)

ốgăỐ ỌăƠaỒ


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

1.1.4.1 Công ngh

9

sinh h c trong nông nghi p


GỌ ốgăƠừỜăỗổ ốgăƠẾốgăốgh ăsỌốhăh Ơă– Biotech Crops

Hình 1.4: T ốgăơỌ ốăỗíƠhăỗổ ốgăƠừỜăỗổ ốgăbỌ ốăđ ỌăơỌăỗổỘỜ ốăỗổêốăTh ăgỌ Ọ
(NgỘ ố:ăCỏỌộƢăJaỐƢs,ă2014)
Tínhă đ nă h ỗă n mă 2014,ă ỗổênă Th ă gi iă đãă cóă 28ă ỔỘ că giaă ch ồă ỗhỘ nă choă ồhéồă
ỗổ ngăổ ngăổãiăộậăỗh

ngăm iăhóaăcẬcăs năồh măcóăngỘ năg căỗ ăcâyăỗổ ngăbi năđ iăđiă

ỗổỘy n (GM Crops, Biotech Crops) ộ iăỗ ngădi năỗíchăgiƯoăỗổ ngăkho nă181,5ăỗổi Ộăha,
ỗổongă đóă ội că giaă ỗ ngă di năỗíchă câyă ỗổ ngă bi năđ iă diă ỗổỘy nă ỗ iă cẬcăn
ỗổi năđangălậăớỘăh

ngăhi nănay.

că đangă ồhẬỗă


10

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

B ốgă1.1: T ốgăơỌ ốăỗíƠhăgỌƢỒăỗổ ốgă
ộậăƠh ốgăỏỒ ỌăƠừỜăỗổ ốgăbỌ ốăđ ỌăơỌăỗổỘỜ ốăỗổêốăTh ăgỌ Ọ

 T ỌăHỒaăK :
N mă 2014,ă Hoaă K ă ộ nă lậă n

că ỗổ ngă câyă ỗổ ngă bi nă đ iă diă ỗổỘy nă l nă nh ỗă ỗổênă


Th ă gi i.ă T ngă di nă ỗíchă ỗổ ngă câyă ỗổ ngă bi nă đ iă gƯnă ỗ iă Hoaă K ă lậă 73,1ă ỗổi Ộă ha,ă
chi măh nă40%ăỗ ngădi năỗíchăỗổ ngăc aăTh ăgi i.


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

Hoaă K ă choă ồhéồă ỗổ ngă b ồ,ă đ Ộă nậnh,ă bôngă ộ i,ă c iă d Ộ,ă c ă c iă đ

11

ng,ă c

linh

l ng,ăđỘăđ ăộậăbíăđao.
 T ỌăChừỘăÂu:

Hình 1.5: B ốăđ ăốh ốgăỔỘ ƠăgỌaăƠhỒăồhỰồăỗổ ốgăgỌ ốgăb ồăBt ỗ ỌăChừỘăÂỘ
Gi ngă câyă ỗổ ngă bi nă đ iă diă ỗổỘy nă đ

că choă ồhéồă ỗổ ngă lậă gi ngă b ồă MON810ă –

gi ngă b ồă chỘy nă gƯnă Bt khẬngă l iă sâỘăđ că ỗhân.ă T ngă di nă ỗíchă giƯoă ỗổ ngă đãă ỗ ngă
đ Ộăđ ngăhậngăn m.ăTỘyănhiên,ăộậoăn mă2014,ăỗ ngădi năỗíchăgiƯoăỗổ ng b ồ bi năđ iă
diăỗổỘy năgi m nh ớỘ ngăcònă131.477 ha (n mă2013:ăg nă150.000ăha)ădo ớỘăh

ngă

gi măỗ ngădi năỗíchăgiƯoăỗổ ngăb ồă ăChâỘăÂỘ.

Gi ngă b ồă Bt ỗổ ngă ỗ iă ChâỘă ÂỘă ch ă y Ộă đ
ớỘ ỗăkhíăsinhăh c.

că dùngă lậmă ỗh că nă giaă súcă ộậă s nă


12

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

B ốgă1.2: T ốgăơỌ ốăỗíƠhăỗổ ốgăb ồăBt Ơ aăChừỘăÂỘă(đ ốăộ :ăhƢƠỗaổƢ)
Ngu n: ISAAA (2014)

Cóă 5ă ỔỘ că giaă choă ồhéồ ỗổ ngă b ồă bi nă đ iă diă ỗổỘy n,ă baoă g mă Tâyă Bană Nha,ă B ă
ậoăNha,ăC ngăhòaăSéc,ăRomaniaăộậăSloộakia.ăTổongăđó Tây Ban Nha lậăn

căcóădi nă

ỗíchăỗổ ngăb ồ Bt l nănh ỗ,ăchi mă90%ăỗ ngădi năỗích.ăB ồăBt chi mă30%ăs năl

ngă

b ồăc aăTâyăBanăNha.
Cóă 9ă ỔỘ că giaă c mă ỗổ ngă b ồă bi nă đ iă diă ỗổỘy n,ă baoă g mă Áo, Bulgaria, Hyă L ồ,ă
Hungary, Ý, Luxemburg, PhẬồ,ă
ỗổ ngăộậăỗh

căộậăBaăLan. PhẬồ,ă

ngăm iăgi ngăb ồăMON810ănh ngăđãăl năl


căộậăBaăLanăđãăỗ ngăchoăồhéồă
ỗăc măỗổ ngăỗ ă2008, 2009,

2013.
M ỗăs ăỔỘ căgiaăkhẬcăỗ iăChâỘăÂỘăkhôngăc măỗổ ngăb ồăbi năđ iădiăỗổỘy nănh ngă
doă đi Ộă ki nă ỗ ă nhiênă khôngă ồhùă h ồă nênă khôngă ỗổ ngă nh ă V

ngă ỔỘ că Anh,ă ană

M ch,ăTh yă i n,ăPh năLan, Hà Lan,ăB …
XỘ ỗăkh Ộ:ăC ngăđ ngăchỘngăChâỘăÂỘăkhôngăớỘ ỗăkh Ộăồh măcóăngỘ năg căỗ ăcâyă
ỗổ ngăbi năđ iădiăỗổỘy n.


BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

Nh ồă kh Ộ:ă ChâỘă ÂỘă lậă ỗh ă ỗổ

13

ng nh ồă kh Ộă chínhă c a nh ngă s nă ồh mă ỗ ă đ Ộă

nậnhăộậă b ồă bi năđ iă diă ỗổỘy n,ă ngỘyênă li Ộă ch ăy Ộ dùngă ỗổongă ỗh că nă giaă súcă ộậă
giaă c m.ă NgỘ năồổoỗƯinăngỘyênăli Ộă lậmăỗh că nă ỗổongă ch nănỘôiă c aă ChâỘă ÂỘă ch aă
đẬồă ngă đ

că nhỘă c Ộă ỗh ă ỗổ

ng.ă Ch aă cóă s ă li Ộă chiă ỗi ỗă ộ ă l


ngă nh ồă kh Ộă đ Ộă

nậnhă ộậă b ồă bi nă đ iă diă ỗổỘy nă soă ộ iă cẬcă gi ngă ỗổỘy năỗh ngă ỗ iă ChâỘă ÂỘ.ă B ngă s
li Ộăd

iăđâyăchoăỗh yăs ăl

ngănh ồăkh Ộăđ Ộănậnhăộậăb ồăỗ iăChâỘăÂỘăộậăỗ ăl ăỗổ ngă

đ Ộănậnhăộậăb ồăbi năđ iădiăỗổỘy năỗ iăcẬcăn
B ốgă1.3: T ăỏ ă
ỗổỒốgăỗ ốgăs ốăỏ

căớỘ ỗăkh Ộăl năỗổênăTh ăgi i.

Ộăốậốhăộậăb ồăbỌ ốăđ ỌăơỌăỗổỘỜ ốă

ốgăs ốăớỘ ỗăố Ốă2014ă(NgỘ ố:ăUSDAăFAS)

Hậốgăố ỐăChừỘăÂỘăốh ồăỎh Ộăh ốă30ăỗổỌ Ộăỗ ố s ốăồh Ố đ Ộăốậốh
Kho ng 42ăỗổi Ộ ỗ n s năồh m đ Ộănậnh đ
y Ộ là ỗh că năgiaăsúc, ỗẬmăm

căỗiêỘăỗh

hậngăn mă

Châu Âu, ch ă


iăồh năỗổ m ỗổongăs ăđó lậănh ồăkh Ộ. NhậăcỘngăc ồ

ch ă y Ộ c a Châu Âu là Brazil, Argentina và Hoa K . Tổongă m

i n mă ỔỘa, l

ngă

nh ồăkh Ộ ỗổỘngăbìnhăc aăkhôăđ Ộ nành hậngăn mălênăỗ i 21ăỗổi Ộ ỗ năộậ đ Ộănành là
13 ỗổi Ộăỗ n. Khô đ Ộănậnh lậăs năồh m cóăngỘ năg căỗ ăcâyăỗổ ngăbi năđ iădiăỗổỘy n
chínhăđ
n

cănh ồăkh Ộ vào EU. Nó là ngỘ n cỘngăc ồ protein chính cho gia súc. Nh ngă

c s ăd ng khô đ Ộănậnhăl nănh ỗ (TâyăBanăNha,ă

c,ăPhẬồ,ăÝ,ăvà Benelux) c ng

lậă nhậă s nă ớỘ ỗ gia súc,ă giaă c m c aă ChâỘă Ộ. Nh ngă n
ỗổ m c a ỗ ngăs ỗiêỘăỗh ăc aăEU.

că ỗổênă cỘngă c ồ 65 ồh nă


14

BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

Hình 1.6: S ốăỏ


ốgăốh ồăỎh Ộăb ồ

ộậăđ Ộăốậốh ỗ ỌăChừỘăÂỘăgỌaỌăđỒ ốă2004ă– 2014 (NgỘ ố:ăCỏỌộƢăJaỐƢs,ă2014)
Hậốgăố ỐăChừỘăÂỘăốh ồăỎh ỘăỗổỘốgăbìốhă6ăỗổỌ Ộăỗ ốăb ồăỐ Ọăố Ố
S nă l

ngă ỗiêỘă ỗh ă b ồă ỗổỘngă bìnhă hậngă n mă c aă ChâỘă ÂỘă lênă ỗ iă 62ă ỗổi Ộă ỗ n,

kho nă10%ăỗổongăs ăđóălậănh ồăkh Ộ,ăỗ ăl ăb ồăcóăngỘ năg căbi năđ iădiăỗổỘy năíỗăh nă
25%ăỗ ngăs ăs năl

ngăỗiêỘăỗh .

Choăđ năn mă1997,ăh năm căớỘ ỗăkh Ộăb ồăc aăHoaăK ăsangăChâỘăÂỘăkho nă2-4
ỗổi Ộăỗ năm iăn m.ăSaỘăđóăh năm cănậyăch ăcònă400.000ăỗ năm iăn mă(ỗổ ăn mă2010,ă
2011). Vi căb ỗăđ Ộăỗổ ngăgi ngăb ồăbi năđ iădiăỗổỘy nă ăHoaăK ăđãăd năđ năs ăsỘyă
gi mă m nhă m ă ỗổongă ớỘ ỗă kh Ộă b ồă c aă Hoaă K ă sangă ChâỘă ÂỘă doă ội că khôngă ch ồă
nh năcâyăỗổ ngăbi năđ iădiăỗổỘy nă ăChâỘăÂỘăỗ iăỗh iăđi măđó.
Tổongăn mă2009,ăcẬcălôăhậngăkho ngă180.000ăỗ năđ Ộănậnh c aăHoaăK

đãăb ăỗ ă

ch iă nh ồă c nhă vào Châu Âu ộìă chúngă cóă ch aă d Ộă ộ ỗă c aă baă lo iă b ồă bi nă đ iă diă
ỗổỘy năkhôngăđ

căch ồănh năỗh

ngăm iăhóaăỗ iăChâỘăÂỘ.



BÀI 1: T NGăQUANăV ăS NăPH MăCÔNGăNGH ăSINHăH C

1.1.4.2 Công ngh

sinh h ƠăỗổỒốgăYăơ

15

c

Hình 1.7: QỘỜăỗổìốhăồhứỗăỗổỌ ốăỗhỘ Ơăỗ ỌăHỒaăK
(NgỘ ố: Gordon E. Moore, 2004)
B ốgă1.4: M ỗăs ăốghỌêốăƠ Ộăộậăỗhậốhăỗ ỘăỗổỒốgăỏ ốhăộ ƠăCNSHăYăơ

Ơ

(NgỘ ố:ăGỒổơỒốăE.ăMỒỒổƢ,ă2004)
N ỌăơỘốg
i Ộăỗổ ăỘngăỗh

Thậốhăỗ Ộ
i Ộăỗổ ăỗhƯoăỗ ngălo iămôăỘngăỗh ăổiêngăbi ỗăộậăíỗăỗẬcăd ngăồh

T oădòng

TẬiăỗ oămôăộậăỗ ăbậo

Ch năđoẬn


T ngăc

B nhăỗổỘy nănhi m

Giaăỗ ngăhi ỘăỔỘ ăđi Ộăỗổ ăb nh

K ăỗhỘ ỗădiăỗổỘy n

XẬcă đ nhă ộậă đi Ộă ỗổ ă nh ngă gƯnƯă khi mă khỘy ỗ,ă ỗ ngă c
nh ngăgƯnƯă“ỗ ỗ”

Giaăỗ ngăỗỘ iăỗh

XẬcăđ nhăộậăch ngăl iănh ngăồhânăỗ ăc ăb năgâyănênălãoăhóaăộậă
s ăỗổ ngăỗh

C yăghéồăn iăỗ ng

Ghéồăđ

ngăkh ăn ngăch năđoẬnăb nhăỗhôngăỔỘaăki măỗổaăgƯnƯ

cănh ngăn iăỗ ngăngo iălaiăộậoăc ăỗh ăb nhănhân

ngă