TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
-------------------------------------

TẠ THỊ HỢP

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO HỌC SINH
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN PHONG,
HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY
THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh

Hà Nội, 2018


TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
-------------------------------------

TẠ THỊ HỢP

GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO HỌC SINH
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN PHONG,
HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY
THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

Th.S Phạm Thị Thúy Vân

Hà Nội, 2018


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ của các thầy, cô giáo
trong khoa Giáo dục Chính trị Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều
kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình làm khóa luận này. Đặc biệt tôi xin bày
tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến ThS. Phạm Thị Thúy Vân – người đã trực tiếp
hướng dẫn, chỉ bảo tận tình để tôi có thể hoàn thành khóa luận.
Trong quá trình thực hiện đề tài khóa luận, dù đã cố gắng nhưng do
thời gian và năng lực có hạn nên khóa luận vẫn còn nhiều thiếu sót và hạn
chế. Vì vậy, tôi mong nhận được sự tham gia góp ý kiến của các thầy cô và
các bạn.
Hà Nội, Tháng 5 năm 2018
Tác giả

Tạ Thị Hợp


LỜI CAM ĐOAN
Đề tài khóa luận: “Giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh Trường
trung học phổ thông Yên Phong, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh hiện
nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” được tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của
ThS. Phạm Thị Thúy Vân. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng cá nhân tôi. Kết quả thu được trong đề tài khóa luận là hoàn toàn
trung thực và không trùng với kết quả nghiên cứu của các tác giả khác.


Hà Nội, Tháng 5 năm 2018
Tác giả

Tạ Thị Hợp


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CÁCH
MẠNG CHO HỌC SINH ................................................................................. 6
1.1. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 6
1.2. Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo
đức cách mạng cho học sinh ....................................................................... 18
Chương 2. VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO
ĐỨC CÁCH MẠNG CHO HỌC SINH VÀO VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC
CÁCH MẠNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT YÊN PHONG HUYỆN
YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY.............................................. 35
2.1. Tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh theo tư
tưởng HCM ................................................................................................. 35
2.2. Thực trạng đạo đức của học sinh trường THPT Yên Phong, huyện Yên
Phong, Bắc Ninh ......................................................................................... 40
2.3. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh
trường THPT Yên Phong huyện Yên Phong, Bắc Ninh ............................. 50
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đạo đức là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu của Hồ Chí Minh

đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam, chúng ta phải đem hết tinh thần và
lực lượng ra phấn đấu, phải tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng. Hồ Chí
Minh luôn quan tâm đến vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức cách mạng cho
cán bộ, đảng viên nhất là đối với thanh thiếu niên học sinh là những người
chủ tương lai của đất nước. Đạo đức cách mạng còn là phẩm chất đầu tiên,
phải được coi là vấn đề gốc để giải quyết công việc cách mạng “gánh nặng,
đường xa” chống đế quốc, chống phong kiến, giành độc lập dân tộc, xây dựng
chủ nghĩa xã hội. Với mỗi người, Hồ Chí Minh ví đạo đức là nguồn nuôi
dưỡng và phát triển con người, như gốc của cây, như ngọn nguồn của sông
suối.
Từ những nhận định trên, ta thấy đạo đức cách mạng có vai trò và sức
mạnh vô cùng to lớn. Đạo đức cách mạng giúp cho con người vững vàng
trong mọi thử thách. Người viết “Người có đạo đức cách mạng thì gặp khó
khăn, gian khổ, thất bại không rụt rè, lùi bước”; “khi gặp thuận lợi, thành
công vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn”, mới “lo trước
thiên hạ, vui sau thiên hạ”; “lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn
cựa về mặt hưởng thụ; không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo,
không hủ hóa”. Vì vậy trong giáo dục, đối tượng chủ yếu mà Hồ Chí Minh
nhắm tới là nhi đồng và thanh thiếu niên. Bởi đây lứa tuổi đang trong quá
trình hình thành hoàn thiện nhân cách. Mặt khác, họ còn là những chủ nhân
tương lai của đất nước, là lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng của thế hệ
cha ông. Do đó, rất cần có sự định hướng của giáo dục, đặc biệt là giáo dục
đạo đức. Xuất phát từ mục tiêu của giáo dục là đào tạo những con người mới
vừa có đức vừa có tài, những công dân biết làm chủ để đóng góp tích cực vào

1


sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Hồ Chí Minh thường xuyên yêu cầu
Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các thế hệ đi trước phải quan

tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, đặc biệt là việc giáo dục đạo đức, lối
sống cho thế hệ trẻ.
Thực hiện lời căn dặn của Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách
mạng, đa số thanh niên, học sinh ngày nay đều luôn nâng cao lòng tự hào, tự
tôn dân tộc, giàu lòng yêu nước, sống có mục đích, lý tưởng tốt đẹp… Tuy
nhiên, bên cạnh sự nỗ lực không ngừng của đa số thanh niên, học sinh thì vẫn
còn một bộ phận thanh niên, học sinh do thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức,
lại còn rất trẻ, thiếu sự từng trải, thiếu kinh nghiệm trong cuộc sống nên để
cho chủ nghĩa cá nhân chi phối, vì vậy còn thờ ơ với gia đình và xã hội,
thường ham chuộng hình thức, thường mắc bệnh cá nhân, bệnh “anh hùng”.
Ngoài ra do họ còn chịu sự tác động trực tiếp, thường xuyên của điều kiện
sống, hoàn cảnh xã hội, môi trường sống mà dễ bị dao động, thiếu vững vàng
về tâm lý. Vì thế giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh có ý nghĩa vô
cùng quan trọng và cần thiết trong xã hội hiện nay.
Cùng với học sinh cả nước nói chung, học sinh huyện Yên Phong nói
riêng cũng đã phát huy được những mặt tích cực trong đạo đức cũng như học
tập.Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận học sinh trong trường có
nhận thức chưa chưa đúng đắn, sống không có mục đích, lý tưởng rõ ràng…
Vì vậy, trước yêu cầu của tình hình mới hiện nay, việc thực hiện những di
huấn của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng đối với học sinh cả nước, trong
đó có học sinh trường Trung học phổ thông Yên Phong là một yêu cầu hết sức
cần thiết. Từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài “Giáo dục đạo đức cách
mạng cho học sinh trường trung học phổ thông Yên Phong, huyện Yên
Phong, tỉnh Bắc Ninh hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài
khóa tốt nghiệp.

2


2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề giáo dục lý tưởng đạo đức cách mạng, lối sống cho thế hệ trẻ
được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu theo những khía cạnh, cách
tiếp cận khác nhau.
 Tài liệu là sách
- Trần Quy Nhơn, Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách
mạng cho đời sau, Nxb Giáo dục, 2004.
- Lê Duẩn, Thanh niên với cách mạng xã hội chủ nghĩa, Nxb Thanh
niên, Hà Nội, 1978.
- Đỗ Mười, Lý tưởng của Thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới,
Nxb Thanh niên, Hà Nội, 1995.
- Thành Duy, Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người
Việt Nam phát triển toàn diện, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
 Về luận văn, luận án
- Đặng Quang Thành, Xây dựng lối sống có văn hóa của Thanh niên
Thành phố Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ, 2005, Học viện Chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh.
- Trần Sỹ Phán, Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển
nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ Triết
học, 1999, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
- Phạm Tấn Xuân Tước, Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát
triền nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ
Triết học,1999, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
3. Mục đích và nhiệm vụ
3.1. Mục đích
Nghiên cứu những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về
đạo đức cách mạng, từ đó vận dụng hệ thống tư tưởng này vào việc giáo dục

3



đạo đức cách mạng cho học sinh trường trung học phổ thông Yên Phong,
huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
- Làm rõ những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức.
- Phân tích thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức cho học sinh trường
trung học phổ thông Yên phong, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh chỉ ra
nguyên nhân của thực trạng đó.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức
cách mạng cho học sinh trường trung học phổ thông Yên Phong, huyện Yên
Phong, tỉnh Bắc Ninh.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Vận dụng tư tưởng hồ chí minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho học
sinh vào việc giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh trường thpt yên
phong huyện yên phong, bắc ninh hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung
Nghiên cứu những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục đạo đức cho học sinh
Đạo đức và vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học phổ
thông Yên Phong hiện nay.
- Phạm vi về không gian
Trường trung học phổ thông Yên Phong, huyện Yên phong, tỉnh Bắc Ninh.
- Phạm vi thời gian: Từ năm 2011 đến năm 2018.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Khóa luận được triển khai trên nền tảng các quan điểm của chủ nghĩa

4



Mác–Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng về đạo đức và giáo
dục đạo đức cho học sinh.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Ngoài phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, khóa luận
còn sử dụng các phương pháp lôgíc lịch sử, so sánh, tổng hợp, nghiên cứu
khảo sát thực tiễn, điều tra xã hội học …
6. Đóng góp mới của khóa luận tốt nghiệp
- Góp phần làm rõ hơn những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí
Minh về đạo đức và giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh.
- Chỉ ra thực trạng của vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức cho học
sinh trường trung học phổ thông Yên Phong, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc
Ninh.
- Đề xuất những giải pháp có sở lý luận và thực tiễn trong giáo dục đạo
đức cho học sinh trường trung học phổ thông Yên phong, huyện Yên Phong,
tỉnh Bắc Ninh.
7. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và khóa
luận tốt nghiệp gồm 02 chương, 05 tiết.

5


Chƣơng 1
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC
CÁCH MẠNG CHO HỌC SINH
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm “Đạo đức cách mạng”
Ở phương Tây, danh từ đạo đức bắt nguồn từ tiếng Latinh là mos, moris,
nghĩa là phong tục, tập quán. Đạo đức còn có gốc từ tiếng Hy Lạp là ethicos,

cũng có nghĩa là thói quen, tập quán. Như vậy, theo phần gốc của khái niệm
khi nói đến đạo đức là nói đến những thói quen, tập quán sinh hoạt và ứng xử
của con người trong cộng đồng, trong xã hội.
Ở phương Đông, theo các học thuyết về đạo đức của người Trung Quốc
cổ đại, đạo có nghĩa là con đường, đường đi, là đường sống của con người
trong xã hội. Đức dùng để nói đến nhân đức, đức tính và nhìn chung đức là
biểu hiện của đạo, là đạo nghĩa, là nguyên tắc luân lý. Theo đó, đạo đức chính
là những yêu cầu, những nguyên tắc do cuộc sống đặt ra mà con người phải
tuân theo. Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác–Lênin, đạo đức xét đến
cùng là sự phản ánh của các quan hệ xã hội. Giá trị đạo đức được xác định ở
chỗ nó phục vụ cho tiến bộ xã hội vì hạnh phúc của con người. “Đạo đức giúp
cho xã hội loài người tiến lên trình độ cao hơn, thoát khỏi ách bóc lột lao
động” [4, tr.371]
Bàn về đạo đức cộng sản chủ nghĩa, Lênin cho rằng: “Đó là những gì
góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả
những người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội
mới của những người cộng sản” [5, tr.214]. Đây là một quan niệm mang tính
cách mạng và khoa học về đạo đức mà quan niệm của các tôn giáo và các nền
đạo đức khác không thể đạt tới.

6


Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức cách mạng là đạo đức của người cách
mạng xuất hiện trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc và đi lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là trung với
nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì
chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt
qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng; là cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư;
luôn yêu thương, quý trọng con người, sống có tình, có nghĩa và tinh thần

quốc tế trong sáng…
Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người
cách mạng, coi đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước. Người cách
mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được
nhiệm vụ cách mạng vẻ vang vì sự nghiệp độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội. Người viết: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn
thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng
phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo
được nhân dân”[9, tr.234] Người quan niệm đạo đức tạo ra sức mạnh, nhân tố
quyết định sự thắng lợi của mọi công việc: “Công việc thành công hoặc thất
bại, đều do cán bộ tốt hay kém”[7, tr.268]. Người còn ví đạo đức đối với
người cách mạng như là sức khỏe của người gánh nặng và đi xa. Theo Hồ Chí
Minh, nhiệm vụ cách mạng hoàn toàn không dễ dàng, đơn giản mà bao giờ
cũng khó khăn, phức tạp. Thực hiện nhiệm vụ cách mạng, đòi hỏi người cách
mạng phải có quyết tâm phấn đấu thật cao, phải dám hy sinh, phải kiên trì bền
bỉ “thắng không kiêu, bại không nản”. Vì thế “Người cách mạng phải có đạo
đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ vẻ vang” [13,
tr.253]. Người cán bộ đảng viên lại càng cần phải có đạo đức cách mạng. Vì
“không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”
[9, tr.254]. Theo Người, lãnh đạo không phải là ra lệnh mà chủ yếu bằng lôi

7


kéo, thuyết phục. Để con người, trước hết phải từ cái tâm, cái đức của con
người, phải miệng nói, tay làm, phải đầu tàu gương mẫu. Người dạy muốn
hướng dẫn, lãnh đạo nhân dân thì cán bộ đảng viên phải mực thước, phải “Lo,
thì trước thiên hạ; hưởng, thì sau thiên hạ” [11, tr.568].
Hồ Chí Minh cho rằng lấy đạo đức làm gốc, không có nghĩa là tuyệt đối
hóa mặt đức, xem nhẹ mặt tài. Đức là gốc, nhưng đức và tài, “hồng” và

“chuyên” phải kết hợp, phẩm chất và năng lực phải đi đôi, không thể có mặt
này, thiếu mặt kia. Người cho rằng có tài mà không có đức là người vô dụng,
nhưng có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó. Cho nên, đức là gốc
nhưng đức và tài phải kết hợp với nhau để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng.
Tưởng Hồ Chí Minh còn là sự thống nhất, hoà quyện giữa chủ nghĩa
yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng. Tinh thần quốc tế
trong sáng là phẩm chất đạo đức, là yêu cầu đạo đức nhằm vào mối quan hệ
rộng lớn, vượt qua khuôn khổ quốc gia, dân tộc. Nội dung chủ nghĩa quốc tế
trong tư tưởng Hồ Chí Minh rộng lớn và sâu sắc. Đó là sự thương yêu, tôn
trọng tất cả các dân tộc, nhân dân các nước, chống sự hằn thù, bất bình đẳng
dân tộc và sự phân biệt chủng tộc.
Theo Hồ Chí Minh, tiêu chí để đánh giá chính xác đạo đức con người là
ở hành động, ở việc làm, ở cách đối nhân xử thế. Đạo đức phải được xem xét
trong 3 mối quan hệ cơ bản: với mình, với người và với công việc. Trong 3 mối
quan hệ đó, hoạt động của con người hình thành nên những hành vi, chuẩn mực
đạo đức. Đó là việc mình có nghiêm khắc với chính bản thân hay không? Thái
độ của mình đối với ông bà, bố mẹ, anh chị, em, đối với đồng chí, đồng đội,
cấp trên, cấp dưới, đối với quần chúng nhân dân, đối với Đảng, với Nhà nước,
đối với kẻ thù như thế nào? Mình có hết lòng, toàn tâm, toàn ý đối với công
việc hay không? Điều đó xác định đạo đức của mỗi con người. Trong thư gửi
đồng chí Hoàng Mai - Giám đốc Sở công an Khu XII, Người viết:

8


Tư cách người công an cách mạng là:
Đối với tự mình, phải cần, kiệm, kiệm, liêm, chính.
Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ.
Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành.
Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép.

Đối với công việc, phải tận tụy.
Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo. [5, tr.406]
Đạo đức được xác định trong mối quan hệ với mình, với người và với
công việc. Như vậy, trong quan niệm của Hồ Chí Minh, đạo đức không phải
chỉ là những lý tưởng cao xa mà còn là những thái độ, hành vi, việc làm cụ
thể của mỗi người hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sống sinh hoạt, trong học
tập, trong lao động và trong chiến đấu. Mặt khác, ở đây Hồ Chí Minh còn chỉ
ra rằng đạo đức cách mạng và đạo đức đời thường là hoàn toàn thống nhất với
nhau, sẽ không có đạo đức đời thường tách rời với đạo đức cách mạng và
cũng không thể có đạo đức cách mạng đứng ngoài với đạo đức đời thường. Vì
vậy, không thể bào chữa cho khuyết điểm của bản thân mình, “cái đó là việc
riêng của tôi, gia đình tôi không liên quan gì với cái chung”. Cái riêng mà phù
hợp với cái chung (của Đảng, của cách mạng, của Tổ quốc, của nhân dân) thì
đó là đạo đức. Cái riêng mà đi ngược với cái chung là chủ nghĩa cá nhân, là vi
phạm đạo đức.
Vấn đề đạo đức được Hồ Chí Minh đặt ra và xem xét một cách toàn
diện trong tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của con người, từ việc tư đến việc
công, từ lao động sản xuất ở hậu phương đến chiến đấu ngoài mặt trận, từ học
tập, công tác đến sinh hoạt hàng ngày. Hồ Chí Minh cũng bàn đến đạo đức ở
mọi phạm vi từ gia đình tới ngoài xã hội, từ giai cấp đến dân tộc, từ quốc gia
đến quốc tế. Việc Hồ Chí Minh xem xét vấn đề đạo đức một cách toàn diện là
một cách nhìn mang tính khách quan, phù hợp với hoạt động phong phú đa
dạng của đời sống xã hội và mỗi con người.

9


Như vậy, đạo đức, đạo đức cách mạng là nhằm giải phóng và đem lại
hạnh phúc, tự do cho con người, đó là đạo đức của những con người được giải
phóng. Vì vậy tu dưỡng đạo đức phải gắn liền với hoạt động thực tiễn, trên

tinh thần tự giác, tự nguyện dựa vào lương tâm và trách nhiệm của mỗi người.
Hồ Chí Minh đã viết: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó
do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như
ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong. Có gì sung sướng, vẻ
vang hơn là trau rồi đạo đức cách mạng để góp phần xứng đáng vào sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải phóng loài người”[12, tr421].
1.1.2. Khái niện “Giáo dục đạo đức cách mạng”
Trong giáo dục, đối tượng chủ yếu mà Hồ Chí Minh nhắm tới là nhi
đồng và thanh thiếu niên. Bởi đây là lứa tuổi đang trong quá trình hình thành
hoàn thiện nhân cách. Mặt khác, họ còn là những chủ nhân tương lai của đất
nước, là lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng của thế hệ cha ông. Do đó, rất
cần có sự định hướng của giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạo đức. Xuất phát từ
mục tiêu của giáo dục là đào tạo những con người mới vừa có đức vừa có tài,
những công dân biết làm chủ để đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ đất nước. Hồ Chí Minh thường xuyên yêu cầu Đảng, Nhà nước, các tổ
chức chính trị - xã hội, các thế hệ đi trước phải quan tâm chăm lo đời sống vật
chất, tinh thần, đặc biệt là việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ.
Từ cái nhìn khách quan, khoa học, Hồ Chí Minh thấy rõ cả ưu điểm và
nhược điểm của tuổi trẻ. Một mặt là những điều vốn có như sự thiếu từng trải,
thiếu kinh nghiệm trong cuộc sống, thường hành động theo bản năng, thường
ham chuộng hình thức, thường mắc bệnh cá nhân, bệnh “anh hùng”...; mặt thứ
hai là sự tác động trực tiếp, thường xuyên của điều kiện sống, hoàn cảnh xã
hội, môi trường sống mà dễ bị thuyết phục, lay động, thiếu vững vàng về tâm
lý. Vì thế, Người nhiều lần lưu ý, nhắc nhở tổ chức Đảng, đoàn thể, nhà

10


trường, gia đình và xã hội cần phải nhìn nhận một cách đầy đủ, toàn diện về
thế hệ trẻ để giáo dục, bồi dưỡng kịp thời. Bác luôn nhắc nhở các bộ, ngành

ban hành chính sách nhằm giải quyết những vấn đề thuộc lợi ích, nguyện
vọng chính đáng của học sinh thanh niên “ Phải quan tâm đến đời sống, công
tác, học tập của học sinh thanh niên, phải tránh thành kiến, hẹp hòi, cô
độc”[12, tr.263]. Trong bài “Nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo dục
thiếu niên, nhi đồng” đăng trên báo Nhân dân số 5526, ngày 01/6/1969,
Người viết: “Thiếu niên, nhi đồng là người chủ tương lai của nước nhà. Vì
vậy chăm sóc và giáo dục tốt cho các cháu là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn
dân. Công tác đó phải làm kiên trì, bền bỉ... Vì tương lai của con em ta, dân
tộc ta, mọi người, mọi ngành phải có quyết tâm chăm sóc và giáo dục các
cháu bé cho tốt”[15, tr.473].
Từ quan niệm về “hồng” và “chuyên”, “đức” và “tài”, Hồ Chí Minh
yêu cầu việc đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ thành những người thừa kế xây
dựng xã hội chủ nghĩa cần phải chú trọng toàn diện các mặt, bao gồm thể dục,
trí dục, mỹ dục, đức dục và kết hợp các nội dung trên. Người chỉ rõ:
- Thể dục: Để làm thân thể mạnh khoẻ, đồng thời cần giữ vệ sinh riêng
và vệ sinh chung.
- Trí dục: Ôn lại những điều đã học, học thêm những tri thức mới.
- Mỹ dục: Để phân biệt cái gì là đẹp, cái gì là không đẹp.
- Đức dục: Là yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học,
yêu trọng của công[12, tr.74].
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành
những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội toàn diện, vừa “hồng” vừa
“chuyên” được thể hiện cụ thể ở 5 nội dung sau:
- Một là, coi trọng giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ. Hồ Chí
Minh thường ân cần khuyên nhủ thanh niên “Chúng ta không một phút nào

11


được quên lý tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc ta hoàn toàn

độc lập, cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta.
- Hai là, quan tâm đến việc giáo dục, bồi dưỡng nâng cao chí khí cách
mạng cho tuổi trẻ. “Chí” là ý chí, nghị lực vượt qua khó khăn để hoàn thành
sự nghiệp lớn; “khí” là khí phách, khí tiết, khí thiêng sông núi, khí hùng, khí
dũng trong con người.
Bác mong muốn thế hệ trẻ được trao truyền và phát huy bản sắc và
truyền thống tinh thần quý báu của dân tộc. Vì vậy, Bác luôn dạy thế hệ trẻ
chỉ có lý tưởng cách mạng chưa đủ, mà phải rèn luyện, tu dưỡng để có chí khí
thì mới biến lý tưởng đó thành hiện thực. Kế thừa những tinh túy của chí khí
truyền thống và chí khí cách mạng trong thời đại mới, Hồ Chí Minh đưa
những nội dung khái quát để thế hệ trẻ phấn đấu, đó là chí khí cách mạng:
“trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào
cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.
- Ba là, giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ trở thành
những công dân có ích, những người chiến sĩ tốt, người chủ xứng đáng của
đất nước. Người căn dặn tuổi trẻ phải thật thà, ngay thẳng, chí công vô tư,
phải coi tham ô, lãng phí tài sản của Nhà nước, của tập thể, của nhân dân là
hành động trộm cắp mà ai cũng thù ghét.Cùng với việc đưa ra những lời
khuyên cụ thể về đạo đức cách mạng của từng giới, từng thành phần, Chủ tịch
Hồ Chí Minh cũng đã bao quát những phẩm chất đạo đức cách mạng mà
người Việt Nam nói chung, tuổi trẻ nói riêng cần rèn luyện, tu dưỡng. Tiêu
chuẩn của con người mới xã hội chủ nghĩa đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh
nêu lên nhiều lần, có thể khái quát vào một số điểm chủ yếu là: Có tư tưởng
xã hội chủ nghĩa: Có ý thức làm chủ; có tinh thần tập thể xã hội chủ nghĩa; có
tư tưởng “mình vì mọi người, mọi người vì mình”; có tinh thần tiến nhanh,
tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội; có tinh thần dám nghĩ, dám

12



làm, vươn lên hàng đầu.Có đạo đức và lối sống xã hội chủ nghĩa: Trung với
nước, hiếu với dân; yêu thương con người; cần kiệm liêm chính, chí công vô
tư; có tinh thần quốc tế trong sáng; có lối sống lành mạnh, trong sạch. Có tác
phong xã hội chủ nghĩa: Lao động có kế hoạch, có biện pháp, có quyết tâm;
lao động có tổ chức, có kỷ luật, có kỹ thuật; lao động có năng suất, chất
lượng, hiệu quả; lao động quên mình không sợ khó, sợ khổ, vì lợi ích của xã
hội, của tập thể và của bản thân mình. Có năng lực để làm chủ bản thân, gia
đình và công việc mà mình đảm nhiệm, để với tư cách là công dân tham gia
làm chủ Nhà nước và xã hội; phải không ngừng nâng cao trình độ chính trị,
văn hóa, khoa học, kỹ thuật, chuyên môn nghiệp vụ để làm chủ.
- Bốn là, giáo dục, bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, học vấn, khoa
học, kỹ thuật và quân sự là điều kiện cơ bản để tuổi trẻ cống hiến ngày càng
nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân và đây cũng là điều kiện để bảo đảm khả
năng hoạt động thực tiễn của thế hệ trẻ. Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng
đến mối quan hệ hữu cơ giữa chính trị, học vấn, khoa học - kỹ thuật, lao động
sản xuất và quân sự. Chính Người đã giải thích, nếu không học tập, không có
trình độ học vấn không thể nào tiếp thu được chuyên môn nghiệp vụ. Nhưng
nếu chỉ học tập văn hóa, khoa học - kỹ thuật mà không học tập chính trị thì
như người nhắm mắt mà đi.
- Năm là, giáo dục, bồi dưỡng nếp sống văn hóa và thể chất cho thế hệ
trẻ. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi con người là nhân tố quyết định sự thành
công của sự nghiệp cách mạng, sự tiến bộ của xã hội. Người cho rằng, làm việc
gì cũng phải có sức khỏe mới thành công. Chính vì thế, Người quan tâm đặc
biệt việc giáo dục nếp sống văn hóa và thể chất cho các thế hệ cách mạng đời
sau. Cách mạng Tháng Tám thành công, Bác đã trực tiếp chỉ đạo nhân dân và
thanh niên ta cần phải quan tâm thực hiện bốn việc, đó là: Công tác vệ sinh,
công tác phòng bệnh, công tác thể dục thể thao và thực hiện đời sống mới.

13



Như vậy, giáo dục đạo đức theo quan điểm của Hồ Chí Minh là hoạt
động của các cá nhân và thiết chế xã hội nhằm hình thành những phẩm chất
đạo đức ổn định, những nhu cầu, niềm tin, tình cảm, thói quen trong hành vi
đạo đức trên cơ sở nhận thức lý tưởng đạo đức và những nguyên tắc đạo đức
xã hội. Thông qua giáo dục đạo đức, các khái niệm, giá trị đạo đức được nhận
thức sâu sắc hơn, những hành động của con người sẽ phù hợp hơn với các
chuẩn mực xã hội, làm cho con người có khả năng tự kiểm tra, đánh giá, thẩm
định và điều chỉnh hành vi của mình. Đạo đức có quan hệ chặt chẽ với lối
sống. Đạo đức là mặt nội dung, qui định lối sống. Còn lối sống là mặt thể hiện
của đạo đức. Do đó, giáo dục đạo đức chính là giáo dục lối sống một cách
gián tiếp, là quá trình định hướng lối sống cho mỗi cá nhân.
1.1.3. Giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh
Trong các nhà trường nước ta hiện nay luôn coi trọng và quán triệt sâu
sắc, toàn diện việc giáo dục tố chất, lấy giáo dục con người làm gốc, giáo dục
đạo đức là ưu tiên, coi sự nghiệp trồng người là nhiệm vụ cơ bản của giáo
dục. Chúng ta phải nỗ lực bồi dưỡng con người phát triển toàn diện đức – trí –
thể – mỹ với phương châm dạy chữ, dạy nghề, dạy làm người. Do đó, việc
giáo dục đạo đức cho học sinh là một quá trình dài lâu, xuyên suốt trong quá
trình giáo dục. Nó đòi hỏi phải có sự chung tay, góp sức của gia đình, nhà
trường và toàn xã hội. Muốn đưa nước ta trở nên giàu mạnh, văn minh thì
trước tiên phải xây dựng được những lớp người có đủ trí và đức. Những lớp
người đó không ai khác chính là thế hệ trẻ hôm nay, những học sinh, sinh viên
đang còn ngồi trên ghế nhà trường họ phải được trang bị đầy đủ đức và tài để
trở thành chủ nhân tương lai của đất nước. Trong giáo dục đạo đức cho học
sinh, việc giáo dục đạo đức truyền thống của dân tộc là rất quan trọng. Những
giá trị và chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam đã được lưu
giữ, truyền lại cho các thế hệ và không ngừng được phát huy qua hàng nghìn

14



năm dựng nước và giữ nước rất hào hùng, oanh liệt. Giá trị và chuẩn mực đạo
đức truyền thống của dân tộc ta tựu trung lại có những nội dung cơ bản:
- Một là, giáo dục cho học sinh lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc.
Lòng yêu nước là tình yêu quê hương đất nước là tinh thần sẵn sang
đem hết khả năng của mình để phục vụ lợi ích của Tổ quốc mà còn là cội
nguồn sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Chính sức mạnh đó đã giúp nhân dân
ta đánh thắng những kẻ thù xâm lược hùng mạnh và hung bạo nhất, tạo lên
“Dáng đứng Việt Nam” hiên ngang, bất khuất trong ánh mắt ngưỡng mộ và
thán phục của nhân dân trên thế giới. Với mỗi con người Việt Nam, lòng yêu
nước giữ một vị trí vô cùng thiêng liêng, cao quý song cũng rất tự nhiên, gần
gũi và giản dị với mỗi người. Đó là tình yêu, sự gắn bó với gia đình, làng
xóm, nơi mình sinh ra và lớn lên; là tấm lòng trung nghĩa luôn vì lợi ích dân
tộc; là khát vọng mang lại cuộc sống thanh bình, ấm no, hạnh phúc cho nhân
dân. Như vậy, yêu nước còn là phẩm chất đạo đức hàng đầu ở mỗi người Việt
Nam đối với Tổ quốc. Mỗi người Việt Nam đều có lòng yêu nước. Tuy nhiên,
lòng yêu nước của mỗi người lại được biểu hiện một cách khác nhau theo nét
riêng của mình. Vì vậy truyền thống yêu nước được thể hiện một cách phong
phú và đa dạng cho phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội hiện nay.
Truyền thống yêu nước chỉ biểu hiện rõ nét và được phát huy đến mức
cao nhất khi đất nước gặp biến cố, khó khăn. Bên cạnh đó lòng yêu nước cũng
được thể hiện lao động sản xuất xây dựng đất nước. Chính vì thế, truyền
thống yêu nước luôn luôn được đề cao trong chiến đấu chống giặc cứu nước
vì độc lập của dân tộc, tự do của nhân dân. Bên cạnh đó cũng rất coi trọng
những phẩm chất lao động làm giàu cho đất nước. Đất nước ta nằm ở vị trí
chiếm lược của khu vực Đông Nam Á và có nguồn tài nguyên thiên nhiên
phong phú nhưng ông cha ta chưa thể tận dụng có hiệu quả lợi thế đó để đưa
đất nước vươn lên đứng vào hàng ngũ các cường quốc trên thế giới. Dân chưa


15


giàu, nước chưa mạnh, tiềm lực quốc gia yếu thì việc thường xuyên bị các
nước lớn xâm lược là điểu tất yếu. Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội,
nhất là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, yêu nước có thêm
nội dung mới. Yêu nước phải được thể hiện bằng những hành động cụ thể
trong bảo vệ lẫn xây dựng phát triển đất nước. Trước hết, yêu nước là giữ
vững mục tiêu độc lập dân tộc và đi theo con đường chủ nghĩa xã hội; tuyệt
đối trung thành với nhân dân; tăng cường đoàn kết, chống chia rẽ nội bộ, kiên
quyết đập tan các âm mưu hành vi phá hoại, cản trở chia rẽ công cuộc đổi mới
của đất nước. Yêu nước gắn liền với tình yêu gia đình, làng xóm, quê hương
của mình, sẵn sàng đem hết khả năng và sức lực để phụng sự Tổ quốc, phục
vụ nhân dân. Yêu nước còn thể hiện ở ý chí tự lực, tự cường, quyết chiến
quyết thắng chống lại đói nghèo, lạc hậu; là hăng hái thi đua trong lao động
sản xuất, học tập góp phần thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước.
Như vây, giáo dục truyền thống yêu nước và lòng tự hào dân tộc chính
đáng là quá trình khơi dậy sức mạnh cách mạng tiềm ẩn trong mỗi học sinh
nhằm giúp họ thấy rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc quê
hương mà cố gắng nỗ lực học tập, ra sức tu dưỡng rèn luyện để góp phần xây
dựng đất nước giàu mạnh, mang lại ấm no, hạnh phúc cho nhân dân.
- Hai là, giáo dục cho học sinh lý tưởng xã hội chủ nghĩa và niềm tin
vững chắc vào sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.
Giáo dục lý tưởng, bồi dưỡng niềm tin, xây dựng ước mơ, hoài bão
cho tuổi trẻ nói chung và học sinh nói riêng đã khắc phục tình trạng suy thoái
đạo đức, mờ nhạt lý tưởng. Cuộc sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người
biết tự đặt ra cho mình những mục tiêu,ước mơ, hoài bão để theo đuổi thực
hiện. Tuy nhiên, mục tiêu của mỗi cá nhân không thể đi ngược với chuẩn mực
xã hội mà phải hướng vào mục tiêu chung của cả cộng đồng. Nếu con người


16


sống mà không có mục đích, hoài bão, ước mơ, thiếu lý tưởng là sống hoài,
sống phí sẽ cảm thấy cô đơn buồn chán bi quan về cuộc sống. Người có lý
tưởng sẽ có thêm sức mạnh để vượt qua khó khan vươn lên trong cuộc sống.
Mặt khác, lý tưởng còn là cơ sở để hình thành phát triển những phẩm chất đạo
đức cao quý, các giá trị nhân cách như: tương thân tương ái, đức hy sinh, lòng
dũng cảm,cần cù sang tạo, sự cao thượng, lòng vị tha, thái độ dám nghĩ, dám
làm, dám chịu trách nhiệm tinh thần vượt khó phấn đấu vươn lên … Công
cuộc xây dựng đất nước cần có nhân tài. Do đó, tương lai của đất nước trông
chờ rất nhiều vào thế hệ học sinh hôm nay. Là lớp người trẻ tuổi học sinh có
nhiều ước mơ, hoài bão, dám nghĩ, dám làm dám chịu trách nhiệm. Thế
nhưng, do tuổi đời còn ít, kinh nghiệm sống còn ít, vốn hiểu biết về chính trị –
xã hội có phần hạn chế nên học sinh đôi khi tỏ ra thiếu chín chắn trong suy
nghĩ và hành động, nên khó có thế phân biệt được đúng – sai, thật – giả, khó
xác định hoặc lựa chọn cho mình lý tưởng sống đúng đắn phù hợp. Vì thế,
giáo dục để định hướng lý tưởng cho học sinh là điều thật cần thiết. Học sinh
cần phải học tập, rèn luyện vì ngày mai lập thân lập nghiệp, vì tương lai của
bản thân và sự phát trển của đất nước sau này. Để hoàn thành mục tiêu: dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Để làm được đều đó
chúng ta phải đổi mới toàn diện trên tất cả các lĩnh vực nhưng lấy đổi mới
kinh tế làm trọng tâm. Cùng với đổi mới kinh tế là từng bước đổi mới về
chính trị. Nhờ đó, đất nước từng bước ra khỏi khủng hoảng nền kinh tế hồi
phục và tăng trưởng nhanh, đời sống nhân dân được cải thiện.
- Ba là, giáo dục cho sinh viên các phẩm chất: dũng cảm, trung thực,
khiêm tốn, sáng tạo, tự lập.
Điều dạy của Bác nhắc ta bài học quý. Trước hết là khiêm tốn. Người
dạy ta khiêm tốn nghĩa là không khoe khoang, không tự đề cao mình mà coi

thường người khác. Khiêm tốn là phải luôn nghiêm khắc với bản thân, thấy

17


được những mặt non yếu của mình để rèn luyện đồng thời luôn ý thức học hỏi
bạn bè và những người xung quanh. Còn thật thà là không gian dối trong
những việc mình làm đối với người xung quanh. Thật thà còn có nghĩa là luôn
nói đúng sự thực, ngay thẳng trong giao tiếp với mọi người. Còn bài học thứ 3
“dũng cảm” có nghĩa là gan dạ không sợ sệt khi làm những điều tốt đẹp. Dũng
cảm còn có nghĩa là dám làm dám chịu, không ươn hèn, không khuất phục
trước quyền uy và bạo lực. Như vậy khiêm tốn, thật thà, dũng cảm là những
đức tính tốt đẹp của con người.
Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm là những đức tính đòi hỏi phải biết rèn
luyện trong quá trình lâu dài mới có được. Là một học sinh, một đội viên Đội
Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, ta phải luôn ghi nhớ những lời Bác dạy
và có ý thức rèn luyện những đức tính đó ngay cả trong những công việc nhỏ
hàng ngày. Ngay trong cuộc sống với bạn bè xung quanh, có biết bao tấm
gương để mình có thể học hỏi: những bạn học sinh giỏi, học sinh nghèo hiếu
học, những học sinh tiêu biểu lúc nào cũng trung thực và nghiêm túc khi làm
bài, sẵn sàng nhận lỗi khi làm diều sai với thầy cô, cha mẹ, thẳng thắn trung
thực trong mối quan hệ với bạn bè… Những việc làm này tuy bình thường
nhưng đó chính là những việc mà mỗi chúng ta cần học hỏi và phấn đấu thực
hiện trong cuộc sống.
Bằng tình yêu thương thiếu niên nhi đồng, Bác Hồ đã để lại cho ta bao
lời giáo huấn quý báu. Phấn đấu thực hiện cho được những điều Bác dạy, ta
sẽ trở thành cháu ngoan của Bác. Năm điều Bác dạy luôn được nhắc nhở hàng
ngày giúp ta soi rọi lại mình. Không chỉ “khiêm, tốn, thật thà, dũng cảm” mà
ngay cả từ điều một đến điều năm điều nào ta cũng phải nhớ và cố làm theo.
Nếu ai cũng có ý thức như vậy, chúng ta sẽ sớm trở thành con ngoan, trò giỏi

và là người có ích cho mai sau.
1.2.

Những nội dung cơ bản của tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo
đức cách mạng cho học sinh

18


1.2.1. Nội dung giáo dục đạo đức
1.2.1.1. Giáo dục các phẩm chất đạo đức cách mạng
Giáo dục đạo đức cách mạng là một vấn đề quan trọng hàng đầu được
Hồ Chí Minh quan tâm là làm cho học sinh nhận thức được đạo đức cách
mạng là “Nhận rõ phải, trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với nước. Tận
hiếu với dân”[11, tr.480]. Tín, trung, hiếu là những giá trị đạo đức có từ rất
lâu ở Việt Nam và phương Đông đã được Hồ Chí Minh sử dụng linh hoạt và
đưa vào nội dung mới để giáo dục thế hệ trẻ.
Theo quan điểm Hồ Chí Minh, đất nước ta là của nhân dân và do nhân
dân làm chủ. Vì vậy, trung với nước trước hết là trung thành với nhân dân,
với lợi ích của nhân dân. Là chủ nhân tương lai của đất nước học sinh cần
phải ra sức đấu tranh bảo vệ quyền lợi của nhân dân, đặt lợi ích tập thể trên
lợi ích cá nhân. Người dạy học sinh, thanh niên “Việc gì lợi cho dân, ta phải
hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh”[8, tr.56]. Hiếu với dân,
thế hệ trẻ, chủ tương lai của đất nước phải biết quý mến nhân dân, quý trọng
nhân dân, học tập, làm việc hiểu rõ được trách nhiệm của mình đối với dân
tộc, chiến đấu vì nhân dân. Phải chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của
nhân dân,sẵn sàng giúp đỡ nhân dân vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống,
để tăng gia sản xuất, nâng cao đời sống cho nhân dân. Phải kiên quyết đấu
tranh chống lại mọi hành vi sai trái sách nhiễu, gây hại cho nhân dân.
Học sinh là những người chủ tương lai của đât nước phải có trách

nhiệm đối với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, phải suốt đời phấn đấu hy
sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng
hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
Giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh, Hồ Chí Minh còn chú trọng
đến việc giáo dục những phẩm chất cao quý như: cần, kiệm, liêm, chính, chí
công vô tư. Từng khái niệm được Người giải thích rất cụ thể dễ hiểu.

19


+ Cần tức là trong mọi công việc phải siêng năng, chăm chỉ, cố gắng,
dẻo dai, không lười biếng. Với học sinh, cần là siêng học, siêng làm; việc nên
làm, đáng làm như ủng hộ kháng chiến, tăng gia sản xuất, thì có khó mấy
cũng quyết tâm làm cho kỳ được; hăng hái thi đua trong lao động sản xuất; ra
sức học tập nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, khoa học kỹ thuật và quân sự
để cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân. Cần cù, siêng năng
nhưng phải có hiệu quả, năng suất. Vì thế Người dạy học sinh phải học tập
tốt, lao động tốt. Rèn luyện đức “cần”, học sinh phải chống tâm lý ham sung
sướng và tránh khó nhọc. Chống lười biếng. Chống thói xem khinh lao động,
nhất là lao động chân tay. Vì đó là những thói xấu kìm hãm chí tiến thủ của
học sinh.
+ Kiệm là tiết kiệm vật tư, tiền bạc, của cải, thời gian, không xa xỉ,
không hoang phí. Tiết kiệm không phải là bủn xỉn mà là chi tiêu cho hợp lý.
Việc không nên tiêu xài thì một đồng xu cũng không nên tiêu. Mặt khác, việc
đáng làm, việc ích quốc lợi dân, thì dù tốn bao nhiêu công, bao nhiêu của,
cũng vui lòng. Như thế mới đúng là kiệm.
+ Liêm là luôn luôn tôn trọng, giữ gìn của công; là trong sạch, không
tham lam tiền của, không thích người khác tâng bốc mình, không ham địa vị,
danh tiếng, chỉ được phép ham làm, ham học, ham tiến bộ.
+ Chính là không tà, là thẳng thắn, đứng đắn. Việc thiện thì dù nhỏ mấy

cũng làm, việc ác thì dù nhỏ mấy cũng tránh. Chính còn là yêu, ghét phân
minh; phải kiên quyết đấu chống lại cái ác, cái xấu; phải yêu quý, kính trọng,
giúp đỡ mọi người. Trong mọi công việc phải biết cân nhắc việc gì dù lợi cho
mình nhưng có hại cho nước thì quyết không làm. Tuy mỗi đức tính đều có nội
dung riêng nhưng lại liên quan mật thiết với nhau tạo nên bản chất “người” của
một con người. Theo Hồ Chí Minh, một người được xem là có đạo đức thì
trước hết phải hội đủ cần, kiệm, liêm, chính, không thể thiếu đức nào.

20