TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN
BỘ MÔN HÓA
----------

NGUYỄN DUY THANH
NGUYỄN THỊ THU SƯƠNG

PHÂN LẬP CHẤT TỪ CAO n-BUTANOL
CỦA THÂN VÀ LÁ THÙ LÙ CẠNH
(PHYSALIS ANGULATA L.), HỌ CÀ (SOLANACEAE)

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH: CỬ NHÂN HÓA DƯỢC

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
Ts. TÔN NỮ LIÊN HƯƠNG

12/2015


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN
BỘ MÔN HÓA
----------

NGUYỄN DUY THANH
NGUYỄN THỊ THU SƯƠNG

PHÂN LẬP CHẤT TỪ CAO n-BUTANOL
CỦA THÂN VÀ LÁ THÙ LÙ CẠNH

(PHYSALIS ANGULATA L.), HỌ CÀ (SOLANACEAE)

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH: CỬ NHÂN HÓA DƯỢC

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
Ts. TÔN NỮ LIÊN HƯƠNG

12/2015


LỜI CẢM ƠN

Chúng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
GVC. Ts. Tôn Nữ Liên Hương, cô không chỉ là một cố vấn học tập, một
người Thầy mà còn là một tấm gương cho chúng tôi về sự tận tâm trong sự
nghiệp trồng Người và nghiên cứu khoa học.
Quí Thầy, Cô, các anh chị khóa trước, các anh chị học viên cao học, những
thành viên của Lớp Hóa Dược K38 cùng các bạn sinh viên ở phòng thí nghiệm
Bộ môn Hóa, Khoa Khoa học Tự Nhiên, Trường Đại Học Cần Thơ đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi, cũng như luôn động viên, giúp đỡ chúng tôi hoàn thành tốt
luận văn này.
Cuối cùng là sự biết ơn và lời cảm ơn chân thành nhất đến gia đình, đặc
biệt là Cha, Mẹ đã tạo mọi điều kiện vật chất, là chỗ dựa tinh thần của chúng tôi
trên con đường học vấn.
Xin chân thành cảm ơn!

Physalis angulata L.

i



Trường Đại Học Cần Thơ
Khoa Khoa Học Tự Nhiên
Bộ Môn Hóa Học

Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
Độc Lập - Tự Do - Hạnh Phúc
------------

NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
1. Cán bộ hướng dẫn: Ts. Tôn Nữ Liên Hương
2. Đề tài: “Phân lập chất từ cao n-butanol của thân và lá Thù lù cạnh
(Physalis angulata L.), họ Cà (Solanaceae)”.
3. Sinh viên thực hiện: Nguyễn Duy Thanh
Nguyễn Thị Thu Sương
Lớp: Hóa Dược – Khóa: 38
4. Nội dung nhận xét:

MSSV: B1203503
MSSV: B1203500

a) Nhận xét về hình thức của LVTN:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
b) Nhận xét về nội dung của LVTN (đề nghị ghi chi tiết và đầy đủ):
 Đánh giá nội dung thực hiện của đề tài:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
 Những vấn đề còn hạn chế:

..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
c) Nhận xét đối với sinh viên tham gia thực hiện đề tài (ghi rõ từng nội dung
chính do sinh viên nào chịu trách nhiệm thực hiện nếu có):
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
d) Kết luận, đề nghị và điểm:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày… tháng… năm 2015
Cán bộ hướng dẫn

Ts. Tôn Nữ Liên Hương
Physalis angulata L.

ii


Trường Đại Học Cần Thơ
Khoa Khoa Học Tự Nhiên
Bộ Môn Hóa Học

Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
Độc Lập - Tự Do - Hạnh Phúc
------------

NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN
1. Cán bộ phản biện: ……………………………………………………………
2. Đề tài: “Phân lập chất từ cao n-butanol của thân và lá Thù lù cạnh
(Physalis angulata L.), họ Cà (Solanaceae)”.

3. Sinh viên thực hiện: Nguyễn Duy Thanh
Nguyễn Thị Thu Sương
Lớp: Hóa Dược – Khóa: 38
4. Nội dung nhận xét:

MSSV: B1203503
MSSV: B1203500

a) Nhận xét về hình thức của LVTN:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
b) Nhận xét về nội dung của LVTN (đề nghị ghi chi tiết và đầy đủ):
 Đánh giá nội dung thực hiện của đề tài:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
 Những vấn đề còn hạn chế:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
c) Nhận xét đối với sinh viên tham gia thực hiện đề tài (ghi rõ từng nội dung
chính do sinh viên nào chịu trách nhiệm thực hiện nếu có):
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
d) Kết luận, đề nghị và điểm:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày… tháng… năm 2015
Cán bộ phản biện

Physalis angulata L.


iii


TÓM TẮT
Từ dịch chiết n-butanol của thân và lá của cây Thù lù cạnh (Physalis
angulata L.) thu tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, hai hợp chất flavonoid
là
quercetin-3-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→6)-β-D-glucopyranoside
và
hesperetin-7-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→6)-β-D-glucopyranoside đã được
phân lập bằng phương pháp sắc ký cột pha đảo. Cấu trúc của các hợp chất được
xác định dựa vào các phương pháp phổ nghiệm hiện đại như 1D và 2D NMR,
kết hợp so sánh với tài liệu tham khảo. Kết quả thử hoạt tính sinh học cho thấy
tại nồng độ thử nghiệm ban đầu là 200 µg/mL, dịch chiết n-butanol biểu hiện
hoạt tính kháng 3 chủng vi sinh vật kiểm định.
Từ khóa: Physalis angulata L., dịch chiết n-butanol, sắc ký cột pha đảo,
kháng vi sinh vật.

Physalis angulata L.

iv


ABSTRACT
The study focused on the aerial parts of Physalis angulata L. collected
from Dong Thap Province. By obtaining the n-butanol extract and using the
method of reversed phase column chromatography, two flavonoid glycoside
compounds, quercetin-3-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→6)-β-D-glucopyranoside
and hesperetin-7-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→6)-β-D-glucopyranoside were
isolated. The structure of these compounds were determined by a variety

spectroscopic methods (1D and 2D NMR spectroscopy) and compared with
literature. At the initial concentration of 200 µg/mL, the n-butanol extract
performed the inhibitory activity against 3 microorganism species.
Key words: Physalis angulata L., n-butanol extract, reversed phase column
chromatography, inhibitory activity.

Physalis angulata L.

v


MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... i
TÓM TẮT ........................................................................................................ iv
ABSTRACT ...................................................................................................... v
DANH SÁCH BẢNG .................................................................................... viii
DANH SÁCH HÌNH ....................................................................................... ix
DANH SÁCH PHỤ LỤC ................................................................................. x
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... xi
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU............................................................................. 1
1.1 Lý do chọn đề tài ................................................................................. 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu............................................................................ 1
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 2
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................. 2
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu................................................................. 2
1.4 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................ 2
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................ 3
2.1 Đặc tính thực vật ................................................................................. 3
2.1.1 Giới thiệu về cây Thù lù cạnh ................................................. 3

2.1.2 Phân loại khoa học .................................................................. 3
2.1.3 Mô tả thực vật ......................................................................... 3
2.2 Các công dụng về mặt dược tính của cây thù lù cạnh ......................... 4
2.2.1 Y học cổ truyền Việt Nam ...................................................... 4
2.2.2 Y học dân gian nước ngoài ..................................................... 5
2.3 Tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đề tài trong và ngoài nước ....... 6
2.3.1 Các nghiên cứu trong nước ..................................................... 6
2.3.2 Các nghiên cứu ngoài nước ..................................................... 6
2.3.2.1 Nghiên cứu về thành phần hóa học ............................. 6
2.3.2.2 Nghiên cứu về hoạt tính sinh học ............................. 10

Physalis angulata L.

vi


CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 12
3.1 Phương tiện nghiên cứu .................................................................... 12
3.1.1 Hóa chất ................................................................................ 12
3.1.2 Thiết bị và dụng cụ ............................................................... 12
3.2 Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 12
3.2.1 Phương pháp chiết xuất và cô lập hợp chất .......................... 12
3.2.2 Phương pháp khảo sát và xác định cấu trúc hóa học của hợp
chất ................................................................................................................... 13
3.2.3 Phương pháp xác định hoạt tính sinh học ............................. 13
3.3 Thực nghiệm chiết xuất, điều chế cao thô và khảo sát cao n-BuOH 13
3.3.1 Thu hái và xử lý mẫu ............................................................ 13
3.3.2 Điều chế cao thô ................................................................... 14
3.3.3 Khảo sát cao n-BuOH ........................................................... 15
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................... 17

4.1 Hợp chất TL.Bu01 ............................................................................ 17
4.1.1 Đặc tính của TL.Bu01 .......................................................... 17
4.1.2 Nhận danh hợp chất TL.Bu01 .............................................. 17
4.2 Hợp chất TL.Bu04 ............................................................................ 22
4.2.1 Đặc tính của TL.Bu04 .......................................................... 22
4.2.2 Nhận danh hợp chất TL.Bu04 .............................................. 22
4.3 Kết quả thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định ........................... 28
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................... 30
5.1 Kết luận ............................................................................................. 30
5.2 Kiến nghị ........................................................................................... 30
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 31
PHỤ LỤC........................................................................................................ 33

Physalis angulata L.

vii


DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Một số thành phần hóa học đã được phân lập từ Thù lù cạnh ........... 6
Bảng 3.1 Kết quả sắc ký cột Diaion HP-20 cao n-BuOH ............................... 15
Bảng 3.2 Kết quả sắc ký cột pha đảo phân đoạn F4 ....................................... 16
Bảng 3.3 Kết quả sắc ký cột pha đảo phân đoạn F3 ....................................... 16
Bảng 4.1 Dữ kiện phổ 1H NMR, 13C NMR và DEPT của TL.Bu01 ............... 20
Bảng 4.2 Bảng số liệu phổ 1D NMR của TL.Bu01 và Rutin .......................... 21
Bảng 4.3 Dữ kiện phổ 1H NMR, 13C NMR, DEPT và HMBC của TL.Bu04
.......................................................................................................................... 26
Bảng 4.4 Bảng số liệu phổ 1D NMR của TL.Bu04 và Hesperidin ................. 27
Bảng 4.5 Hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định của các cao chiết phân đoạn

theo phương pháp pha loãng đa nồng độ xác định MIC (µg/mL) ................... 31

Physalis angulata L.

viii


DANH SÁCH HÌNH VÀ SƠ ĐỒ
Trang
Hình 2.1 Hoa và lá Thù lù cạnh ........................................................................ 5
Hình 2.2 Thân và quả Thù lù cạnh .................................................................... 7
Hình 4.1 Khung flavonol và các số chỉ vị trí .................................................. 18
Hình 4.2 Cấu trúc hóa học của quercetin ........................................................ 19
Hình 4.3 Cấu trúc hóa học của hợp chất quercetin-3-O-α-L-rhamnopyranosyl(1→6)-β-D-glucopyranoside hay quercetin-3-O-rutinoside (rutin) ................ 21
Hình 4.4 Khung flavanone và các số chỉ vị trí ................................................ 23
Hình 4.5 Cấu trúc hóa học của hesperetin ...................................................... 25
Hình 4.6 Cấu trúc hóa học của hợp chất hesperetin-7-O-α-L-rhamnopyranosyl(1→6)-β-D-glucopyranoside hay hesperetin-7-O-rutinoside (hesperidin) ..... 27
Sơ đồ 3.1 Sơ đồ điều chế các loại cao từ bột cây Thù lù cạnh ........................ 14

Physalis angulata L.

ix


DANH SÁCH PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1

Trang

Phụ lục 1.1 Tinh thể của TL.Bu01 và TL.Bu04 ........................................... 33

Phụ lục 1.2 Sắc ký lớp mỏng của TL.Bu01 và TL.Bu04 .............................. 33
Phụ lục 1.3 Kết quả thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định của dịch chiết
n-butanol và các dịch chiết khác của Thù lù cạnh ........................................... 34
PHỤ LỤC 2
Phụ lục 2.1 Phổ 1H NMR của TL.Bu01 ........................................................ 35
Phụ lục 2.2a Phổ 1H NMR giãn rộng của TL.Bu01 ....................................... 36
Phụ lục 2.2b Phổ 1H NMR giãn rộng của TL.Bu01 ....................................... 37
Phụ lục 2.3 Phổ 13C NMR của TL.Bu01....................................................... 38
Phụ lục 2.4 Phổ 13C NMR giãn rộng của TL.Bu01 ...................................... 39
Phụ lục 2.5 Phổ DEPT của TL.Bu01 ............................................................ 40
Phụ lục 2.6 Phổ DEPT giãn rộng của TL.Bu01 ............................................ 41
PHỤ LỤC 3
Phụ lục 3.1a Phổ 1H NMR của TL.Bu04 ........................................................ 42
Phụ lục 3.1b Phổ 1H NMR của TL.Bu04 ....................................................... 43
Phụ lục 3.2a Phổ 1H NMR giãn rộng của TL.Bu04 ....................................... 44
Phụ lục 3.2b Phổ 1H NMR giãn rộng của TL.Bu04 ....................................... 45
Phụ lục 3.3 Phổ 13C NMR của TL.Bu04....................................................... 46
Phụ lục 3.4a Phổ 13C NMR giãn rộng của TL.Bu04 ...................................... 47
Phụ lục 3.4b Phổ 13C NMR giãn rộng của TL.Bu04 ...................................... 48
Phụ lục 3.5 Phổ DEPT của TL.Bu04 ............................................................ 49
Phụ lục 3.6 Phổ DEPT giãn rộng của TL.Bu04 ............................................ 50
Phụ lục 3.7 Phổ HMBC của TL.Bu04 .......................................................... 51
Phụ lục 3.8a Phổ HMBC giãn rộng của TL.Bu04 .......................................... 52
Phụ lục 3.8b Phổ HMBC giãn rộng của TL.Bu04 .......................................... 53
Phụ lục 3.8c Phổ HMBC giãn rộng của TL.Bu04 .......................................... 54
Phụ lục 3.8d Phổ HMBC giãn rộng của TL.Bu04 .......................................... 55

Physalis angulata L.

x



DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
1D NMR

One-Dimensional Nuclear Magnetic Resonance

2D NMR

Two-Dimensional Nuclear Magnetic Resonance

1

Proton Nuclear Magnetic Resonance

H NMR

13

C NMR

Carbon (13) Nuclear Magnetic Resonance

DEPT

Distortionless Enhancement by Polarization Transfer

HSQC

Heteronuclear Single Quantum Correlation


HMBC

Heteronuclear Multiple Bond Correlation

ESI-MS

Electrospay Ionization Mass Spectroscopy

ppm

Part per million

n-BuOH

n-Butanol

MeOH

Methanol

MeCN

Acetonitrile

DMSO

Dimethylsulfoxyde

CTPT


Công thức phân tử

Hz

Hertz (đơn vị đo tần số)

J

Hằng số ghép spin

M

Khối lượng phân tử

MHz

Mega Hertz (đơn vị đo tần số)

Rf

Retention factor

SKLM

Sắc ký lớp mỏng

δ

Chemical shift (độ dịch chuyển hay độ dời hóa học)


λ

Bước sóng

d

doublet (mũi đôi)

dd

double of doublet (mũi đôi-đôi)

m

multiplet (mũi đa)

q

quarlet (mũi bốn)

s

singlet (mũi đơn)

t

triplet (mũi ba)

Physalis angulata L.


xi


Chương 1: Giới Thiệu

CHƯƠNG 1
------ GIỚI THIỆU -----1.1 Lý do chọn đề tài
Với sự đa dạng về khí hậu, thổ nhưỡng và điều kiện thiên nhiên ưu đãi,
Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng to lớn về tài nguyên cây thuốc. Do đó,
việc nghiên cứu các loài thảo dược có công dụng điều trị bệnh là một hướng đi
gần gũi với thiên nhiên, ít gây ra tác dụng phụ, ít tốn kém và phù hợp với xu
hướng hiện nay. Mặt khác, y học hiện đại dù có phát triển song không thể thay
thế hoàn toàn cho y học dân gian, vì vậy việc tận dụng và khai thác được nguồn
dược liệu quý giá từ thiên nhiên không những bổ sung vào kho tàng dược liệu
cổ truyền mà còn là tiền đề cho y học hiện đại nhằm kết hợp hài hòa tạo ra
phương thức điều trị bệnh tốt nhất.
Các kỹ thuật sắc ký đa dạng, đặc biệt sắc ký cột pha đảo là một hướng đi
tương đối mới, cùng với sự hỗ trợ đắc lực của phương pháp phân tích ngày càng
hiện đại như quang phổ hồng ngoại (IR), khối phổ (MS), cộng hưởng từ hạt
nhân (NMR), quang phổ hấp thụ (UV-Vis), nhiễu xạ tia X… góp phần xác định
được cấu trúc hóa học của hợp chất thiên nhiên một cách nhanh chóng và chính
xác, khám phá ra được những hợp chất mới có giá trị đóng góp không nhỏ vào
lĩnh vực hóa học vũng như y học thế giới.
Thù lù cạnh thường được dùng để điều trị các bệnh ngoài da, nhiễm trùng,
sốt và bệnh gan,… [1]. Dịch chiết ethanol của Thù lù cạnh cho thấy hoạt tính
gây độc tế bào in vitro và in vivo đối với một số dòng tế bào ung thư như máu,
phổi, ruột, cổ tử cung và da [2]; vì vậy, loại cây này được xem là một loại dược
liệu khá phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà còn trên nhiều quốc gia khác. Tuy
nhiên, tại Việt Nam, Thù lù cạnh vẫn chỉ là một thành phần trong các bài thuốc

Đông y, việc tìm hiểu về thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học và
dược tính của Thù lù cạnh còn khá hạn chế, đặc biệt là trên các dịch chiết có độ
phân cực cao như n-butanol hoặc MeOH/H2O. Căn cứ vào những tình hình trên,
việc khảo sát về dược tính cũng như thành phần hóa học của cây Thù lù cạnh ở
Việt Nam là một công việc rất có ý nghĩa và cấp thiết. Vì những lý do đó, chúng
tôi lựa chọn và thực hiện đề tài tôt nghiệp “Phân lập chất từ cao n-butanol
của thân và lá Thù lù cạnh (Physalis angulata L.), họ Cà (Solanaceae)”.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
Ứng dụng kỹ thuật sắc ký cột pha đảo vào cao n-butanol nhằm phân lập
và nhận danh được các hợp chất có tính phân cực. Đồng thời đóng góp vào

Physalis angulata L.

1


Chương 1: Giới Thiệu

nghiên cứu khảo sát các thành phần hóa học trong cây Thù lù cạnh (Physalis
angulata L.).
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
Phần thân và lá của cây Thù lù cạnh (Physalis angulata L.), họ Cà
(Solanaceae) được thu tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
Cao chiết n-butanol từ phần nguyên liệu.
Thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định của cao chiết.
1.4 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa thực tiễn
Tìm hiểu về công dụng của cây Thù lù cạnh trong y học cổ truyền Việt

Nam.
Nghiên cứu nguồn nguyên liệu tự nhiên có tiềm năng ứng dụng làm thuốc.
Ý nghĩa khoa học
Thực nghiệm phương pháp sắc ký cột pha đảo nhằm cô lập các chất trong
cây Thù lù cạnh, đặc biệt là thành phần hợp chất phân cực chứa trong cây.

Physalis angulata L.

2


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

CHƯƠNG 2
------ TỔNG QUAN TÀI LIỆU -----2.1 Đặc tính thực vật [3, 4]
2.1.1 Giới thiệu cây Thù lù cạnh (Physalis angulata L.)
Chi Thù lù (Physalis) trên thế giới hiện nay có khoảng 75-90 loài, phân bố
chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Mỹ và châu Á. Tại Việt Nam, chi này có 4 loài,
trong đó có Thù lù cạnh (P. angulata L.).
Thù lù cạnh có tên khoa học là Physalis angulata L., thuộc họ Cà
(Solanaceae). Ở Việt Nam thường được gọi là cây Tầm bóp, cây Thù lù; song
song đó còn có nhiều tên gọi khác như cây Bôm bốp, cây Lồng đèn, Lù đù,…
Thù lù cạnh có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Châu Mỹ, chúng mọc hoang
ở khắp nơi, ở trên các bờ ruộng, bãi cỏ, đất hoang hay ven đường làng quê hoặc
ở các vùng núi cao khoảng 1500 m khắp nam Châu Âu, Châu Phi, Châu Á, Châu
Úc và các đảo ở Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, Thù lù cạnh được người dân
dùng làm rau ăn và dùng làm thuốc trong dân gian để chữa bệnh.
2.1.2 Phân loại khoa học
Giới: Thực vật (Plantae)
Ngành: Thực vật có hoa (Magnoliophyta)

Lớp: Thực vật 2 lá mầm (Magnoliopsida)
Bộ: Cà (Solanales)
Họ: Cà (Solanaceae)
Chi: Thù lù (Physalis)
Loài: Physalis angulata
2.1.3 Mô tả thực vật
Thân: Thù lù là loài thực vật thân thảo, phân nhánh nhiều, chiều cao thân
từ 50 – 100 cm. Thân có góc cạnh, rỗng, mập, giòn với những nhánh phía dưới
và có rễ mọc tại các đốt.
Lá: lá hình trứng dạng mác đầu nhọn, đơn, phần dưới lá không đều, mọc
cách, đính thành vòng xoắn, đôi khi thẳng, dài 30 – 35 mm, rộng 20 – 40 mm;
cuống lá dài từ 15 – 30 mm.

Physalis angulata L.

3


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

Hoa: hoa đơn, mọc ở nách lá, hình chuông, thẳng đứng hay rũ, đài hoa
hình chuông dài khoảng 3 – 5 mm, có 5 thùy.
Quả: quả mọng, tròn hay hình trứng, màu xanh khi quả còn non, màu
vàng cam khi chín. Quả được bao quanh bởi một đài hoa đồng trưởng cao. Khi
chín quả có vị chua ngọt, bên trong có nhiều hạt.

Hình 2.1 Hoa và lá Thù lù cạnh

Hình 2.2 Thân và quả Thù lù cạnh
2.2 Các công dụng về mặt dược tính của cây Thù lù cạnh

2.2.1 Y học cổ truyền Việt Nam [4]
Theo kinh nghiệm y học cổ truyền nước ta cũng như Đông y, Thù lù cạnh
được gọi là Cẩm đăng lông, có vị đắng, tính mát, không độc, tác dụng lợi tiểu,
giải nhiệt, giải độc, tiêu đờm, làm êm dịu cổ họng. Dùng trị viêm họng, khan
tiếng, ho khan, ho có đờm đặc, trị tiểu ít, ban đỏ, thủy đậu, bệnh tay chân
miệng... Ngoài ra, cây Thù lù cạnh tươi giã đắp trị chàm (eczema), trị cảm cúm,
sốt do siêu vi, trị nhọt vú, đinh độc, rôm sảy ở trẻ em.
Lá Thù lù cạnh rất tốt cho dạ dày, do đó ngoài việc dùng làm thuốc chữa
bệnh người ta còn dùng loài cây này như một vị rau ăn hàng ngày.
Physalis angulata L.

4


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

Quả có vị chua, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu đờm.
Rễ được dùng để điều trị viêm họng, viêm tuyến nước bọt, bí tiểu.
2.2.2 Y học dân gian nước ngoài [5]
Ở châu Phi, người dân sử dụng lá cây Thù lù cạnh để băng các vết thương
bị nhiễm trùng.
Ở Ấn Độ, toàn cây được sử dụng làm thuốc lợi tiểu, lá Thù lù cạnh được
dùng để đắp lên các vết thương, trị rối loạn dạ dày.
Tại vùng Bắc và Nam Mỹ, các nhà thảo dược học sử dụng cây Thù lù cạnh
để chữa các bệnh nhiễm trùng và bổ sung vào phát đồ trị liệu ung thư và bệnh
bạch cầu.
Tại Peru, để điều trị bệnh tiểu đường, người ta dùng rễ của 3 cây Thù lù
cạnh được thái lát và ngâm trong 1/4 lít rượu rum trong 7 ngày và uống 1/2 ly
thuốc này 2 lần mỗi ngày trong 60 ngày kèm với mật ong. Ngoài ra, lá cây còn
được dùng như là một thuốc lợi tiểu tốt, trị nhiễm trùng hậu sản, rễ cây được sử

dụng để điều trị viêm gan, phần trên mặt đất (thân, lá, hoa, quả) được dùng như
một loại trà để trị bệnh hen suyễn và bệnh sốt rét.
Trong y học thảo dược của người Brazil và Nigeria, cây Thù lù cạnh được
sử dụng trị bệnh thấp khớp mãn tính, các bệnh về da, sốt và ói mửa, làm thuốc
an thần và thuốc lợi tiểu, điều trị các vấn đề về thận, gan, túi mật. Những bộ tộc
ở vùng Amazon dùng nhựa cây này để chữa bệnh đau tai, dùng rễ trị chứng vàng
da, thân cây dùng cho các trường hợp rối loạn nội tiết ở nữ giới. Người dân ở
Pará (bang phía Bắc Barzil) dùng rễ cây cho các triệu chứng viêm gan, thiếu
máu, nhiễm trùng đường tiểu, đau dạ dày, tuyến tiền liệt và sỏi thận.
Người dân trên quần đảo Solomon dùng hoa và trái Thù lù cạnh như một
loại thuốc thúc đẩy khả năng sinh sản.
Tại Jamaica và Tây Ấn, Thù lù cạnh được dùng làm trà để ngăn ngừa sẩy
thai.
Ở Samoa, lá được sử dụng như một loại thuốc kháng khuẩn. Tại Vương
quốc Tonga, lá Thù lù cạnh cũng được nghiền nát và đắp để chống viêm da.
Người dân Indonesia sử dụng thuốc sắc từ rễ cây Thù lù cạnh như một phương
thuốc cho phụ nữ sau khi sinh, đau cơ và viêm gan.

Physalis angulata L.

5


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

2.3 Tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đề tài trong và ngoài nước
2.3.1 Các nghiên cứu trong nước
Tại Việt Nam, các nghiên cứu để tìm hiểu chính xác về các hợp chất có
trong cây Thù lù cạnh vẫn còn khá hạn chế.
2.3.2 Các nghiên cứu ngoài nước

2.3.2.1 Nghiên cứu về thành phần hóa học
Cây chứa một số hợp chất loại flavonoid như anthocyanin, alkaloid như
withaminimin, withangulatin… và steroid. Trong đó quan trọng nhất là các
withasteroid như physalin A-D, F, L-O, physagulin A-G, physagulide. Ngoài ra
còn có chlorogenic acid, cholin, xocarpanolid, myricetin, phygrine (Bảng 2.1)
[4, 6-9].
Bảng 2.1 Một số thành phần hóa học đã được phân lập từ Thù lù cạnh
STT

Tên gọi

Công thức
Physalin

1

Physalin A

2

Physalin B

3

Physalin D

Physalis angulata L.

6



Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

4

Physalin E

5

Physalin F

6

Physalin G

7

Physalin I

8

Physalin J

9

Physalin K

Physalis angulata L.

7



Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

10

Physalin U

Withanolide

11

Physagulin A

12

Physagulin B

13

Physagulin C

14

Physagulin D

Physalis angulata L.

8



Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

15

Physagulin E

16

Physagulin F

17

Withagulatin A

18

Withagulatin B

19

Withagulatin I

Physalis angulata L.

9


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu


Flavonoid

20

Myricetin 3-O-neohesperidoside

21

Quercetin

22

Hyperoside

23

Kaempferol 7-O-rhamnoside

Alkaloid

24

Phygrine

2.3.2.2 Nghiên cứu về hoạt tính sinh học
Thử nghiệm tại Khoa dược, Đại học Y khoa, Viện Đại học Quốc gia Đài
Loan ghi nhận physalin F và physalin D (từ dịch chiết ethanol của cả cây Thù
lù cạnh) có hoạt tính gây độc tế bào trên 8 dòng tế bào ung thư: 5 dòng loại ung
thư ở người gồm HA22T (ung thư gan – hepatoma), ung thư tế bào HeLa (ung
Physalis angulata L.


10


Chương 2: Tổng Quan Tài Liệu

thư cổ tử cung), ung thư KB (mũi – khí quản), ung thư ruột Colo 205, ung thư
phổi (Calu-1) và 3 dòng ung thư ở động vật vật: melanoma (H1447), Hep-2 và
8401 glioma (não). Hoạt tính diệt tế bào ung thư mạnh nhất đối với ung thư gan
và tử cung. Riêng physalin F còn có tác dụng chống u bướu loại P338
lymphocytic leukemia khi thử trên chuột [10].
Nghiên cứu tại Khoa dược, Đại học Houston (Texas) ghi nhận một
flavonol glycoside trích từ lá của Thù lù cạnh bằng methanol là myricetin-3-Oneohesperidoside có tác dụng diệt tế bào ung thư loại murine leukemia P-338,
epidermoid carcinoma KB-16, ung thư phổi adenocarcinoma A-549 ở những
nồng độ ED50 theo thứ tự 0,048; 0,50 và 0,55 µg/mL [2].
Nghiên cứu tại Viện khảo cứu các hợp chất thiên nhiên thuộc Đại học Y
khoa Kaohsiung (Đài Loan) về hoạt tính chống ung thư gan của Physalis
angulata ghi nhận: Các dịch chiết nước và ethanol toàn cây được đánh giá về
hoạt tính chống ung thư gan trên các dòng tế bào Hep G2, Hep 3B, PLC/PRF/5
ghi nhận hoạt tính chống ung thư do gây ra hiện tượng tự hủy tế bào (apoptosis)
phối hợp với những rối loạn chức năng của các mitochondria của màng tế bào
bị ung thư. Tác dụng diệt bào này không xảy ra nơi các tế bào gan lành mạnh
[11].
Nghiên cứu tại khoa vi trùng và miễn dịch học, ĐH y khoa quốc gia Cheng
Kung (Đài Loan) ghi nhận các dịch chiết từ Physalis angulata có những hoạt
tính điều hòa hệ miễn dịch như cải thiện đáp ứng blastogenesis; kích hoạt các tế
bào T; gia tăng đáp ứng kháng thể… [12].
Một số các nghiên cứu trong những năm gần đây chứng minh được hoạt
tính in vitro của dịch chiết Physalis angulata trên các vi khuẩn mycobacterium
và mycoplasmas, như mycobacterium kansasii, mycobacterium avium và cả

HIV [13]. Một số vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Candida albicans [14].
Nghiên cứu tại Brazil ghi nhận physalin B, D, F và G phân lập từ Physalis
angulata có hoạt tính diệt được một số ký sinh trùng, đặc biệt là ký sinh trùng
sốt rét [15].
Ngoài ra, còn có cây Thù lù nhỏ (Physalis minima) cũng được dùng làm
dược liệu (nhất là trong y dược cổ truyền Trung Quốc, gọi Thù lù nhỏ là Thiên
bao tử).

Physalis angulata L.

11


Chương 3: Phương Pháp Nghiên Cứu

CHƯƠNG 3
------ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU -----3.1 Phương tiện nghiên cứu
3.1.1 Hóa chất
Dung môi hữu cơ (Chemsol, Việt Nam): petroleum ether (PE),
dichloromethane (DC), ethyl acetate (EtOAc), n-butanol (n-BuOH), acetone
(Ace) và methanol (MeOH).
Hóa chất khác: Nước cất (H2O), acetonitrile (MeCN), acid acetic (AcOH),
acid formic (HCOOH), dung dịch FeCl3 5% trong ethanol, dung dịch thuốc thử
vanillin/H2SO4 trong methanol, muối Na2SO4.
Silica gel pha đảo Bondesil-C18 cỡ hạt 40 µm, chất hấp phụ Diaion
HP-20, bản mỏng sắc ký silica gel GF254 (Merck) và bản mỏng sắc ký silica gel
RP-18 GF254 (Merck).
3.1.2 Thiết bị và dụng cụ
Tủ sấy Ecocell.
Máy cô quay chân không Heidolph.

Đèn UV (bước sóng 365 nm và 254 nm).
Bếp điện.
Cân điện tử.
Bể cách thủy.
Các loại cột sắc ký.
Các dụng cụ trong phòng thí nghiệm:
 Beaker 100 mL, 250 mL, 500 mL, 1000 mL.
 Bình lóng 250 mL, 500 mL.
 Ống đong 10 mL, 50 mL, 100 mL.
 Bình cô quay 50 mL, 250 mL, 500 mL.
 Phễu, đũa thủy tinh, giấy lọc.
3.2 Phương pháp nghiên cứu
3.2.1 Phương pháp chiết xuất và cô lập hợp chất [16]
Phương pháp được sử dụng là các phương pháp thường quy trong tách
chiết hợp chất thiên nhiên:

Physalis angulata L.

12