Đề 8: Kỹ năng phỏng vấn, quan sát trong điều tra


MỤC LỤC


MỞ ĐẦU
Không giống với một số thể loại báo chí khác, điều tra là thể loại
thường do các phóng viên chuyên nghiệp thực hiện. Người phóng viên viết
điều tra phải có năng khiếu phát hiện vấn đề và sự nhạy bén. Thông qua
những thông tin chi tiết và dấu hiệu không bình thường trong đời sống, người
có năng khiếu và sự nhạy bén sẽ phát hiện được những dấu hiện dẫn tới bản
chất của sự thật. Vậy, phỏng vấn, quan sát như thế nào trong điều tra để có thể
tiếp cận sự thật một cách nhanh và chính xác nhất. Đó là vấn đề kỹ năng.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề, em xin thực hiện bài tiểu luận của
mình với đề tài: Kỹ năng phỏng vấn, quan sát trong điều tra.

3


NỘI DUNG
Khái quát về điều tra

I.

Điều tra là phương pháp dùng những câu hỏi (hoặc bài toán) nhất loạt
đặt ra cho một số lớn người nhằm thu được số những ý kiến chủ quan của họ
về một vấn đề nào đó.
– Điều tra là phương pháp khảo sát một nhóm đối tượng trên một diện
rộng nhằm phát hiện những quy luật phân bố, trình độ phát triển, những đặc
điểm về mặt định tính và định lượng của các đối tượng cần nghiên cứu. Các

tài liệu điều tra được là những thông tin quan trọng về đối tượng cần cho quá
trình nghiên cứu và là căn cứ quan trọng để đề xuất những giải pháp khoa
học hay giải pháp thực tiễn. Có hai loại điều tra: điều tra cơ bản và điều tra
xã hội học.
1.

Điều tra cơ bản
Là khảo sát sự có mặt của đối tượng trên một diện rộng để nghiên cứu
các quy luật phân bố cũng như các đặc điểm về mặt định tính và định lượng.
Ví dụ: điều tra địa chất, điều tra dân số, điều tra trình độ văn hóa, điều tra chỉ
số thông minh (IQ) của trẻ em….
Các bước của điều tra cơ bản thường được tiến hành như sau:
• Xây dựng kế hoạch điều tra gồm: mục đích, đối tượng, địa bàn, nhân
lực, kinh phí…
• Xây dựng các mẫu phiếu điều tra với các thông số, các chỉ tiêu cần
làm sáng tỏ.
• Chọn mẫu điều tra đại diện cho số đông, chú ý tới tất cả đặc trưng
của đối tượng và chú ý đến: chi phí điều tra rẻ, thời gian có thể rút ngắn,
nhân lực điều tra không quá đông, có thể kiểm soát tốt mọi khâu điều tra,
dự tính được những diễn biến của quá trình điều tra và các kết quả nghiên
cứu đúng mục đích.
Có hai kỹ thuật chọn mẫu:
4


* Chọn mẫu xác suất là chọn mẫu ngẫu nhiên, đơn giản bằng cách lẫy
mẫu theo hệ thống, từng lớp, từng nhóm hay theo từng giai đoạn thời gian.
* Chọn mẫu chủ định là chọn mẫu theo địa chỉ tiêu cụ thể phục vụ cho
mục đích nghiên cứu. Về kích thước mẫu phải tính toán chi li cho phù hợp với
chiến lược điều tra và phạm vi đề tài.

Xử lý tài liệu: Các tài liệu thu được bằng điều tra có thể được phân loại
bằng phương pháp thủ công hay xử lý bằng công thức toán học thống kê và
máy tính cho ta kết quả khách quan. Khi kiểm tra kết quả nghiên cứu, có thể
dùng cách lặp lại điều tra thay đổi địa điểm, thời gian, thay đổi người điều tra
hoặc sử dụng các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ khác.
2. Điều tra xã hội học
Là điều tra quan điểm, thái độ của quần chúng về một sự kiện chính trị,
xã hội, hiện tượng văn hóa, thị hiếu …
Ví dụ: điều tra nguyện vọng nghề nghiệp của thanh niên, điều tra hay
trưng cầu dân ý về một luật mới ban hành….
Điều tra xã hội học thực chất là trưng cầu ý kiến quần chúng, được tiến
hành bằng cách phỏng vấn trực tiếp, thảo luận hay bằng hệ thống ankét (đóng,
mở).
– Điều tra là một phương pháp nghiên cứu khoa học quan trọng, một
hoạt động có mục đích, có kế hoạch, được tiến hành một cách thận trọng, do
đó người nghiên cứu cần tuân thủ nghiêm túc các bước sau đây:
+ Chuẩn bị điều tra gồm các thao tác: chọn mẫu, chọn địa bàn khảo sát,
lựa chọn thời gian khảo sát, thiết kế phiếu hỏi và khảo sát định tính.
+ Tiến hành điều tra: điều tra viên phải được tập huấn để quán triệt mục
đích, yêu cầu điều tra, thống nhất các biện pháp phù hợp với từng nhóm mẫu
và từng địa bàn điều tra. Trong quá trình điều tra, người nghiên cứu cần tuân
thủ những yêu cầu đã được đề ra. Nếu sử dụng cộng tác viên, điều tra viên,
người nghiên cứu cần giám sát điều tra với mục đích thu được thông tin một
cách khách quan, tin cậy.
5


+ Xử lý kết quả điều tra: được tiến hành bằng phương pháp nghiên cứu
lý thuyết: phân tích tư liệu, tổng hợp và phân loại tư liệu và tiến hành xử lý số
liệu bằng phương pháp thống kê, phân tích, so sánh … theo những biến số

độc lập để rút ra những thuộc tính chung của các tập hợp mẫu nhằm hình
thành luận cứ cho các giả thuyết nghiên cứu.
Tùy theo mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu cũng như trạng thái tồn tại của
đối tượng khảo sát, người nghiên cứu có thể lựa chọn, sử dụng một số biện
pháp điều tra như phỏng vấn, quan sát…
II.

Kỹ năng điều tra
Trong quá trình hoạt động viết điều tra, người phóng viên phải vận
dụng các phương pháp công tác một cách linh hoạt như: phỏng vấn, quan sát,
nghiên cứu tài liệu, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, v.v… Người viết
điều tra phải lăn lộn với thực tế, phải gặp nhiều người để hỏi, để quan sát.
Trực tiếp quan sát những sự thật đang diễn ra có thể giúp cho phóng viên
đánh giá, so sánh, thẩm định để rút ra được những kết luận đúng đắn.
Người phóng viên không chỉ quan tâm đến những mâu thuẫn mà còn
phải chú ý đến bối cảnh của những mâu thuẫn ấy. Thông qua bối cảnh sẽ giúp
cho công chúng hiểu rõ về các mối quan hệ thể hiện bản chất của các mâu
thuẫn. Thái độ của người phóng viên trong bài điều tra phải rõ ràng là biểu
dương hay phê phán dứt khoát, tránh thái độ mập mờ, nước đôi. Đồng thời
cầm bút trong trường hợp này phải đưa ra một thước đo chuẩn mực để công
luận nhìn vào đánh giá và hiểu cách nhìn nhận của cả nhân mình. Có làm
được như vậy, công chúng mới có thể chấp nhận những kết luận mà bài điều
tra ấy nêu lên.
Có rất nhiều yêu cầu rất khắt khe đặt ra đối với nhà báo làm điều tra và
viết điều tra. Từ việc chọn chủ đề chính xác đến nghệ thuật tìm tư liệu và chi
tiết báo chí đắt giá; từ cách thể hiện bài điều tra theo phương châm “lạt mềm
buộc chặt” đến những sách lược đối nội đối ngoại cần thiết cho một thông tin
gây chấn động xã hội nhất định; từ động cơ đúng đắn của nhà báo đến việc
bảo vệ lợi ích quốc gia - tất cả cần được cân nhắc kỹ càng của người Tổng
6



biên tập có sự đồng cảm cao của phóng viên và cộng tác viên trực tiếp tác
chiến”.1
1.

Kỹ năng phỏng vấn.
1.1 Kỹ năng giao tiếp bằng mắt
Trong cuộc sống hàng ngày, khi tiếp xúc với một người khác bạn
thường giao lưu bằng mắt với họ. Nếu không nhìn vào mắt người đối thoại
sẽ thật khó để đọc được suy nghĩ, trạng thái tình cảm của họ. Nếu lảng tránh
ánh mắt của họ bạn cũng không thể cảm nhận được sự thay đổi cảm xúc, và
mục tiêu của người đối thoại. Hãy dành cho họ một cái nhìn thân thiện, cởi
mở và phóng khoáng.
Thực hiện giao tiếp qua ánh mắt một cách thường xuyên khi giao tiếp
là quan trọng, nhưng “việc nhìn” không được thể hiện như nhìn chằm chằm
liên tục vào mắt đối tượng giao tiếp. Cần duy trì ánh mắt khi đối tượng của
mình đang nói và khi mình đặt câu hỏi. Khi đang nói, thỉnh thoảng bạn cần
dời ánh mắt khỏi đối tượng nhưng đừng nhìn ra những nơi không người. Cần
nghĩ đến việc bạn ăn nói như thế nào và để cho ngôn ngữ cơ thể mình thực
hiện nhiệm vụ của nó.
Khi tiếp xúc với các phóng viên ảnh hay phóng viên truyền hình, bạn
đừng quan tâm đến các thiết bị đó, hãy hướng cái nhìn về người đối thoại, về
nhà báo đang phỏng vấn chúng ta.
1.2 Kỹ năng sử dụng âm lượng thích hợp
Âm lượng khi giao tiếp là một nguyên tắc vàng trong phỏng và người
trả lời phải tương đương. Đây là một vấn đề của kỹ thuật giao tiếp mà không
được phép bỏ qua. Một âm lượng thích hợp sẽ làm bạn trở nên tự tin, hấp dẫn
trong cuộc tiếp xúc.
Nếu bạn nói theo tiếng địa phương thì nên cố gắng luyện tập nói theo

giọng chuẩn của người Hà Nội, đại diện cho vùng đồng bằng Bắc Bộ hoặc
1 />
7


giọng Sài Gòn, đại diện cho đồng bằng Cửu Long. Đây là quan điểm chính
thống của các nhà ngôn ngữ học Việt Nam. Sẽ rất thiệt thòi khi bạn nói bằng
tiếng địa phương khi giao tiếp và trả lời phỏng vấn.
1.3 Kỹ năng đặt câu hỏi
Trong cuộc sống, nếu nói chuyện với một người biết nêu vấn đề và biết
đặt những câu hỏi thì cuộc nói chyện sẽ rất thú vị. Dựa theo tiếng anh có một
công thức để đặt câu hỏi, công thức 5W và 1 H (What, When, Where, Why,
Who và How).
Công thức này là công thức gắn liền với các nhà báo. Hơn thế nó là
công thức trong giao tiếp xã hội cho mọi người, mọi giới. Khi bạn cảm thấy bí
những câu hỏi bạn hãy nhớ đến công thức này và áp dụng thật nhanh nhạy,
bạn sẽ không bao giờ bị lúng túng, mất bình tĩnh.
Một điều vô cùng quan trọng là đừng bao giờ bạn đặt câu hỏi với hai ý.
Đây là một lỗi tưởng đơn giản nhưng rất nhiều người mắc lỗi, kể cả những
người đang là người dẫn chương trình, nhà báo, nhà hoạt động xã hội, nghệ sĩ
khá tên tuổi ở Việt Nam. Trong một cuôc trò chuyện hay phỏng vấn nhà báo
luôn nghĩ đến công chúng của mình. Họ luôn tìm kiếm điều gì là quan trọng
nhất mà công chúng muốn biết.
Các dạng câu hỏi sau đây là những dạng câu hỏi nhà báo thường sử
dụng khi phỏng vấn:
-

Câu hỏi đóng: Đây là dạng câu hỏi nhà báo muốn chúng ta khẳng định thông
tin, quan điểm về một sự kiện, vấn đề nào đó. Câu hỏi đóng chỉ cho chúng ta
hai phương án trả lời là có hoặc không.


-

Câu hỏi thông tin: Dạng câu hỏi này được sử dụng trong trường hợp nhà báo
muốn có được thông tin ngắn gọn và chính xác. Nó cũng có thể là câu hỏi bổ
trợ hoặc với mục đích chi tiết hóa đề tài.

-

Câu hỏi mở: Dạng câu hỏi này thường dài hơn, nó tạo cho người trả lời cơ hội
đi sâu vào chi tiết, giải thích bối cảnh, nguyên nhân cũng như quan điểm cá
nhân.
8


-

Câu hỏi mang tính đề xuất: Với câu hỏi này, ngầm ý một điều gì đó với hy
vọng rằng đối tác sẽ tán thành hoặc phản đối một cách hết sức tự nhiên, sinh
động. Dạng câu hỏi này có thể buộc đối tác phải có lập trường rõ ràng và làm
cho cuộc phỏng vấn có thêm kịch tính. Tuy nhiên câu hỏi có tính đề xuất đôi
khi có thể bị đối tác coi là sự khiêu khích. Điều này có thể làm hỏng bầu
không khí của cuộc phỏng vấn, ảnh hưởng đến mức độ thông tin. Thâm chí
đối tác có thể đặt câu hỏi ngược cho nhà báo. Công chúng có cảm nhận rằng
các câu hỏi của bạn không công bằng, thậm chí thiếu thiện chí, khiêu khích.

-

Câu hỏi kiểu diễn giải: Đây là dạng câu hỏi nếu như đối tác phỏng vấn không
trả lời rõ ràng hoặc thậm chí cố gắng né tránh đưa ra phát ngôn rõ ràng. Câu

hỏi diễn giải hợp lý sẽ khiến cho đối tác phải có lập trường rõ ràng và làm cho
câu trả lời ban đầu của mình trở nên dễ hiểu với công chúng.

-

Câu hỏi gián tiếp: Trong câu hỏi gián tiếp, nhà báo lấy phát ngôn của bên thứ
ba làm câu hỏi đặt ra cho đối tác phỏng vấn. Thông thường, phát ngôn này sẽ
đối lập với những gì mà đối tác phỏng vấn của nhà báo nghĩ và nói. Làm như
vậy, bạn có thể dấu đi những nhận xét, phê phán mà ai đó đã phát biểu.
Phương pháp này giúp cho bạn trao đổi trực diện mà không gây ảnh hưởng
xấu đến không khí của buổi phỏng vấn.2
1.4 Kỹ năng lắng nghe
Kỹ năng lắng nghe là kỹ năng không thể thiếu với người phỏng vấn và
người trả lời.
Trong thực tế rất nhiều MC trẻ, các nhà báo thiếu kinh nghiệm luôn liến
thoắng với các câu hỏi được viết sẵn hoặc vừa nghĩ ra. Họ tấn công người trả
lời phỏng vấn không ngưng nghỉ. Dù người trả lời phỏng vấn là một chuyên
gia hàng đầu, một chính khách xuất sắc, một nhà hùng biện hàng đầu họ vẫn
có thể quên một ý tưởng, một chi tiết nào đó khi trò chuyện cùng chúng ta.
2 />
9


Biết lắng nghe bạn mới có thể tìm ra những chi tiết, quan điểm, tình
cảm, ý tưởng mới lạ hoặc khác biệt của người đối thoại, người trò chuyện.
“Khoảng lặng” - việc dừng lại từ hai đến ba giây trong phỏng vấn là
biểu hiện tinh tế nhất của kỹ năng lắng nghe. Đó chính là “khoảng lặng”
trong phỏng vấn!
Lắng nghe còn là biểu hiện sự tôn trọng, thân thiện trong quá trình trò
chuyện, phỏng vấn của cả người đi phỏng vấn và người trả lời phỏng vấn.

1.5 Kỹ năng 1: 1 (một trong một).
Một người biết trò chuyện bao giờ cũng là người nói “tròn vành, rõ
chữ”. Một người biết trò chuyện bao giờ cũng là người nói dễ hiểu. Một
người nói chuyện có duyên bao giờ cũng là người đặt câu hỏi chỉ có duy
nhất một ý.
Điều này tuy đơn giản nhưng không phải các nhà báo đều biết và thực
hiện nó trong quá trình tác nghiệp. Các nhà báo làm báo viết luôn có xu
hướng ghép các câu hỏi trong bài phỏng vấn của mình.
Thậm chí trong quá trình tác nghiệp, những nhà báo lão luyện luôn là
người biết tập trung vào một chủ đề của cuộc phỏng vấn hay một phóng sự.
1.6 Kỹ năng trước ống kính máy quay phim:
Dù là những MC chuyên nghiệp hay những chính khách lão luyện,
trước một biển người, trước ánh đèn trường quay, thiết bị máy móc hiện đại
đều có thể bị “khớp”, bị tâm lý.
Khoảng cách lý tưởng giữa người phỏng vấn và trả lời phỏng vấn theo
nghiên cứu của các nhà khoa học từ 1m- 3m (Đây là không gian giao tiếp xã
hội). Trong thực tế nhiều người không chú ý đến không gian giao tiếp chuẩn

10


nên gây ra những ức chế về tâm lý cho cả chủ và khách trong chương trình
phỏng vấn, talk show.
Khi cần đối diện với ống kính, nên chú ý có bốn điểm nhìn chính là
phía trên bên phải, bên trái và phía dưới bên phải và phía dưới bên trái.
Cấu tạo của mắt mỗi người có sự khác biệt nhất định, vì thế tại trường
quay mỗi người hãy lựa chọn điểm nhìn đẹp nhất của mình.
Vị trí ngồi lý tưởng khi phỏng vấn là chếch về phía bên trái nhân vật
phỏng vấn. Đây cũng là kết quả nghiên cứu và trắc nghiệm khoa học về vị trí
ngồi trong quá trình giao tiếp.

Công việc của các nhà báo là thuyết phục chúng ta, những nhân vật,
những người làm chứng…Bạn cần hiểu những nhà báo họ vừa tỏ ra lịch sự
nhưng cũng rất kiên trì đeo bám bạn vì mục đích tìm kiếm thông tin.
Nhà báo rất ít khi bỏ lỡ cơ hội để khai thác thông tin, vì thế họ luôn
khai thác bạn cạn kiệt. Lời khuyên của tôi bạn đừng bao giờ để mình cạn kiệt
thông tin và cảm xúc. Hãy dừng lại đúng thời điểm.
Nhìn tổng thể, một cuộc phỏng vấn sẽ trả lời một câu hỏi chủ đạo. Mục
tiêu thông tin của cuộc phỏng vấn chính là việc có được lời giải đáp cho câu
hỏi chủ đạo.
Thông thường, các nhà báo thường mở đầu buổi phỏng vấn bằng một
câu hỏi chung chung giúp cho người đối thoại có cơ hội nói chuyện thoải mái
và làm quen với không khí cuộc phỏng vấn.
Câu hỏi đầu tiên cũng thường được bắt đầu bằng một câu hỏi thú vị và
mới mẻ đối với người trả lời phỏng vấn và công chúng.

11


Cách xưng hô trong trò chuyện và trả lời phỏng vấn là một yếu tố vô
cùng quan trọng. Bạn nên nhớ rằng mỗi lời phát biểu của bạn đều tác động
trực tiếp đến hàng vạn độc giả, hàng triệu khán giả phát thanh, truyền hình.
Vậy có nguyên tắc nào trong cách xưng hô?
Đó chính là nguyên tắc bình đẳng trong xã hội văn minh, trong xu thế
toàn cầu hóa, trong xu thế hòa hợp giữa hai nền văn hóa phương tây và
phương đông.
Từ nguyên tắc bình đẳng bạn hãy tự tin xưng “tôi” trong tất cả các cuộc
trả lời phỏng vấn. Tuy nhiên với âm lượng khiêm tốn nhưng tự tin bạn sẽ
không làm mất lòng ai khi theo dõi cuộc trả lời phỏng vấn của bạn.
Bạn tránh sử dụng đại từ nhân xưng mang tính chất gia đình như xưng
cháu, xưng em và gọi đối tác là cô, chú …

Một hình thức phỏng vấn truyền thống được gọi là “cấu trúc ống khói”.
Bạn sẽ bắt đầu với những câu hỏi chung chung và dần dần đi vào chi
tiết cụ thể cho đến khi bạn kết thúc bằng câu hỏi đóng để lấy được những
thông tin, quan điểm mấu chốt của người được phỏng vấn. Làm theo cấu trúc
này phỏng vấn của bạn sẽ được kết thúc bằng một phát biểu rõ ràng, cụ thể
của đối tác phỏng vấn.
Đồng thời nó cũng làm cho công chúng của bạn có cảm tưởng rằng
phỏng vấn của bạn xứng đáng để họ lắng nghe bởi nó đã mang đến những
thông tin rõ ràng chính xác.
2.

Kỹ năng quan sát
Quan sát là một phương pháp thu thập dữ liệu đơn giản, dễ thực hiện
nhưng rất hữu ích, dù đây không phải là 1 phương pháp điều tra vì không có

12


các câu hỏi hay câu trả lời. Tuy nhiên, muốn phương pháp này đạt kết quả tốt
cần phải có 1 mẫu nghiên cứu cụ thể.
Có 2 cách khác nhau trong việc thực hiện phương pháp quan sát.
2.1. Quan sát, nghiên cứu các tài liệu có sẵn trong một thời gian:
Chẳng hạn như:
-Quan sát, nghiên cứu và phân tích các bản ghi chép có tính lịch sử hay
các bản quyết toán tài chính, các dữ liệu kinh tế hoặc các nội dung quảng cáo
cạnh tranh.
-Quan sát và phân tích các điều kiện vật chất để nhân viên thu thập
thông tin về doanh số một mặt hàng, các dữ liệu về giá cả, việc trưng bày và
cách trưng bày hàng hóa cũng được ghi nhận trong tiến trình nghiên cứu để
xác định điều kiện cạnh tranh.

Mục tiêu của việc quan sát bước này nhằm đảm báo tính chính xác và
không phức tạp cho quá trình nghiên cứu tiếp theo.
2.2. Quan sát để ghi nhận lại thái độ của đối tượng nghiên cứu
Hình thức quan sát này có thể phân thành các loại:
-Thái độ: gồm việc quan sát các động tác, những biểu lộ bằng hành
động (cái nhìn, ánh mắt…).
-Thái độ ngôn ngữ: quan sát nghiên cứu nội dụng trình bày, cách thức
truyền đạt thông tin và số lượng thông tin bao hàm trong nội dung của 1 tình
huống nào đó.
-Thái độ ngoài ngôn ngữ: như âm thanh (cao độ, cường độ và âm sắc của
lời nói), nhịp độ (tốc độ nói, khoảng ngừng, tiết điệu), sự tham gia (khuynh
hướng, sự ngắt lời, áp đảo hay e dè) và phong thái (từ ngữ, cách phát âm, từ địa
phương).
- Mức độ tương quan: quan sát sự biểu hiện mối tương quan với người
khác như việc giữ khoảng cách và phải giữa người này với người khác.

13


Khi sử dụng phương pháp quan sát, sự thành công phụ thuộc vào sự
nhạy cảm của người quan sát, thông tin chính xác và đầy đủ được ghi nhận từ
người quan sát.
Các thao tác trong tiến trình quan sát có thể được xác định như sau:
•

Ai? Người nghiên cứu cần hướng dẫn cho người quan sát các đặc điểm để xác
định đối tượng cần quan sát.

•


Cái gì? Các chi tiết cần quan sát ở đối tượng và ghi chép những gì có liên
quan đến việc nghiên cứu. Mặc dù, cái gì cần quan sát được vạch ra trước,
nhưng người quan sát vẫn thường khó quyết định ghi chép những gì.

•

Thời gian: khi thời gian là yếu tố quan trọng trong việc nghiên cứu, quan sát
viên phải biết khi nào cần quan sát. Họ cần được người nghiên hướng dẫn
phải quan sát vào 1 ngày hay 1 tuần đặc biệt, hoặc quan sát vào giờ giấc đặc
biệt trong ngày.

•

Địa điểm: người nghiên cứu cũng cần hướng dẫn các quan sát viên nên thực
hiện quan sát ở đâu.

•

Cách nào? Nội dung này thể hiện cách thức quan sát viên thực hiện việc quan
sát của mình như thế nào để quan sát đối tượng tượng tại địa điểm cụ thể.
Chẳng hạn như: quan sát viên có để cho đối tượng biết mình đang quan sát
không? Quan sát và ghi chép kết hợp như thế nào? Quan sát đám đông? Các
biểu mẫu giúp quan sát viên ghi chép nhanh các thông tin quan trọng và các
chỉ dẫn cách điền vào biểu mẫu…
Ưu thế phương pháp này là kết quả hiển nhiên trực quan, dễ thừa nhận
và tương đối chính xác. Tuy nhiên nó có thể bị hạn chế nếu dùng để nghiên
cứu nhóm cố định người tiêu dùng do khó khăn trong chọn mẫu hoặc do đối
tượng quan sát bị nhầm lẫn.3

3 />

14


KẾT LUẬN
Thể loại điều tra có nhiệm vụ trả lời những câu hỏi thông qua một hệ
thống các bằng chứng được bố trí một cách chặt chẽ, hợp lý, kết hợp với lý lẽ.
Câu trả lời mà bài điều tra mang lại cho công chúng phải là những vấn đề tiêu
biểu, nổi bật thể hiện xu thế phát triển của đời sống. Nêu vấn đề, phỏng vấn
và quan sát để làm sáng tỏ vấn đề trên cơ sở những sự kiện, sự việc từ đó dẫn
dắt khan thính giả đến những giá trị của một tác phẩm điều tra thực sự. Tác
phẩm điều tra thể hiện chỗ đứng và cách nhìn của tác giả. Một bài điều tra tốt
phải được xây dựng trên cơ sở những bằng chứng và luận cứ xác thực, kết
hợp với lý lẽ, lập luận và còn được thể hiện thông qua kỹ năng của người làm
báo trong suốt quá trình thực hiện tác phẩm điều tra.4

4 />
15


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
/> /> /> />
16