Đề thi xã hội học
1. Thế nào là thiết chế kinh tế,thiết chế chính trị,ý nghĩa của nghiên cứu các thiết
chế này ?
•

Phải nghiên cứu thiết chế chính trị và thiết chế kinh tế để biết tầm bao quát sự kiểm
soát của chúng đến các hoạt động kinh tế,chính trị trong xã hội

• Thiết chế kinh tế
Là hệ thống quy định xã hội hình thành nền kinh tế quốc dân để thỏa mãn nhu cầu của đời
sống xã hội.Thiết chế mà nhờ nó xã hội được cung cấp đầy đủ về vật chất và dịch vụ.Nó bao
gồm chủ yếu sự sản xuất,phân phối và trao đổi sản phẩm.Thiết chế chính là các luật điều tiết
trong lĩnh vực kinh tế(luật doanh nghiệp,luật đầu tư,luật thuế,luật thương mại….)Các thiết
chế phụ thuộc là các quy định của nhà nước các cấp,các tổ chức kinh tế nhằm thực thi các
hoạt động kinh tế trong xã hội.Các chức năng chuyên biệt của thiết chế kinh tế gồm :
-sản xuất,trao đổi hàng hóa và dịch vụ
-phân phối hàng hóa và dịch vụ
-tiêu dùng sản phẩm và sử dụng dịch vụ
* Thiết chế chính trị
Là hệ thống quyền lực xã hội nhằm điều hành hoạt động xã hội theo định hớng thống nhất và
duy trì trật tự trị an xã hội.Biểu hiện tập trung về quan hệ chính trị tồnt ại trong xã hội,thiết
chế chính trị quyết định bản chất gia cấp của hệ thống chính trị-xã hội,quyết định ức độ dân
chủ hóa các lĩnh vực của đời sống xã hội.Thiết chế chính là các luật xác lập quyền lực xã hội
và tiến hành phân quyền cho các tổ chức quyền lực.Các thiết chế phụ thuộc là các quy định
của các tổ chức quyền lực nhằm thực thi quyền lực đã được phân quyền.Các chức năng
chuyên biệt của thiết chế chính trị là :
-thiết lập luật pháp và đưa luật pháp vào đời sống xã hội
-thực thi các điều luật đã thông qua
-giải quyết các xung đột xã hội về quyền lực chính trị giữa các nhóm thành viên xã hội
-thiết lập các bộ phận dịch vụ an sinh xã hội như sức khỏe ,giáo dục,phúc lợi
* Ý nghĩa :

Thiết chế kinh và chính trị giúp điều chỉnh và kiểm soát hành vi của các cá nhân ,các nhóm
xã hội để phù hợp với các hoạt động kinh tế chính trị trong xã hội,đem lại sử ổn định của các
thành viên trong XH.định hướng vai trò cá nhân trong XH
2. Xung đột cơ bản trong xã hội và biểu hiện của nó trong các phân hệ cấu trúc xã
hội cơ bản
* Cấu trúc xã hội-giai cấp
Trong các nước tư bản,các giai cấp được phân chia theo địa vị xã hội,chiếm hữu xã hội về tư
liệu sản xuất và mức thu nhập.Các giai cấp gồm có :giai cấp tư sản,giai cấp địa chủ,giai cấp
công nhân,giai cấp nong dân,giai cấp tiểu tư sản.Sự vận động của xã hội tư bản đã dẫn đến sự
phát triển ko ngừng của giai cấp tư sản và công nhân cho đến XH hậu công nghiệp chỉ còn
đối mặt với 2 giai cấp này.Các giai cấp khác luôn có sự suy giảm tương ứng với ựu phát triển
của 2 giai cấp trên


Trong thực tế,các giai cấp có lợi thế về vật chất và quyền lực luôn tìm mọi cách chiếm lấy
đặc quyền đặc lợi xã hội.Do vậy trong vận động xã hội,các giai cấp luôn có các xung đột với
nhau biểu hiện dưới dạng :
+xung đột về lợi ích :các giai cấp luôn tìm mọi cách để chiếm lấy lợi ích lớn để củng cố sức
mạnh vật chất cho giai cấp mình.Sự chiếm đoạt đó chủ yếu bằng cách là :tước đoạt trực tiếp
= bạo lực thông qua các cuộc cách mạng,bóc lột sức lao động thông qua các cuộc cách
mạng,bóc lột sức lao động qua các hợp đồng lao động và sử dụng thương mại bất bình đẳng
+xung đột về địa vị xã hội :các giai cấp luôn tìm mọi cách để chiếm lấy quyền lực xã hội để
tăng cường sức mạnh cho giai cấp mình.Do vậy quyền lực xã hội là mục tiêu trnah giành của
các giai cấp đã dẫn đến xung đột mạnh trong xã hội
+xung đột về tâm lý xã hội :các giai cấp có đời sống xã hội khác nhau,có quan điểm,thái
độ,và cách sống khác nhau.Trong thực tế,các giai cấp khai thác nhau,lợi dụng nhau,khinh rẻ
nhau và thậm chí tiếm quyền công dân lẫn nhau.Từ đó dẫn đến xung đột mạnh mẽ trong cuộc
sống hàng ngày
• Cấu trúc xã hội-dân tộc
Một xã hội bao gồm nhiều dân tộc khác nhau,cùng tồn tại và hoạt động theo 1 hệ thống thiết

chế XH.Các dân tộc cùng chung sống với nhau trên 1 vùng lãnh thổ nhất định ,nhưng do sự
phát triển ko đều về các mặt kinh tế,chính trị-xã hội,tư tưởng-văn hóa của các dân tộc nên
dẫn đến quá trình đồng hóa giữa các dân tộc phát triển đối với các dân tộc chậm phát
triển,tạo nên sự bất bình đẳng và mâu thuẫn giữa các dân tộc.Mâu thuẫn dân tộc thường bị
các thế lực đối lập trong nước hoặc nước ngoài lợi dụng,kích động và lôi kéo các dân tộc
chống đối chính phủ và ly khai làm rối loạn xã hội
• Cấu trúc xã hội-dân số
Biểu hiện là các lớp dân cư độ tuổi khác nhau và cấu trúc thế hệ.
Xã hội gồm nhiều thế hệ,kế tiếp nhau và tác động lẫn nhau tạo thành 1 tổng thể hoạt động
cung.Do mỗi thế hệ có đặc thù riêng về tâm lý xã hôi và nhận thức xã hội,vì vậy những bất
đồng giữa các thế hệ luôn có khả năng xảy ra,do các nguyên nhân sau :
-tính bảo thù của thế hệ già,dẫn đến sự áp đặt của họ đối với thế hệ trẻ về nhận thức,hành
động
-do khuyết tật của nền giáo dục đối với thế hệ trẻ,khiến họ nhận thức sai lầm về thế hệ
trước,thậm chí phủ nhận vai trò xã hội của các thế hệ đi trước
--do vị trí và vai trò của mỗi thế hệ trong xã hội quá bất bình đẳng
-do chuyển giao thế hệ châm đã làm tính năng động xã hội giảm
* Cấu trúc xã hội-giới tính
+sự bất đồng tâm lý giữa các giới tính dẫn đến sự mâu thuẫn nhất định trong hoạt động của
gia đình,tập thể và xã hội.Bất đồng này thường do các nguyên nhân là :sự khác biệt bản sắc
nam nữ,sự khác biệt đặc tính tâm lí giới tính,sự khác biệt về địa vị xã hội,khác biệt về vai trò
trong giáo dục thế hệtrẻ và tổ chức cuộc sống
+sự mất cân bằng giới tính ở phạm vi toàn xã hội hay ở những vùng những miền nào đó sẽ là
nguyên nhân dẫn đến các hành vi xã hội ko lành mạnh ảnh hưởng đến sự phát triển chung
của xã hội
*

Cấu trúc xã hội-lãnh thổ



Các vùng lãnh thổ có sự khác biệt nhất định về điều kiện sống,trình độ sản xuất,lối sống,đặc
trưng văn hóa,mật độ dân cư,thiết chế xã hội cũng như có sự khác biệt về mức sống,thị hiếu
tiêu dùng,thị hiếu nghệ thuật,phong tục tập quán…
+cấu trúc xã hội đô thi và cấu trúc xã hội nông thôn :đây là sự phân chia trên cơ sở phát triển
của lực lượng sản xuất để thấy sự khác biệt trong hành động xã hội của các vùng.Tỷ trọng
dân cư ở các vùng này cho ta thấy mức độ đô thi hóa của quá trình công nghiệp hóa xã hội
diễn ra nhanh chậm thế nào và trình độ văn minh của xã hội đạt đến mức nào
+cấu trúc xã hội lãnh thổ theo các điều kiện tự nhiên ảnh hưởng tới phát triển kinh tế là sự
phân chia các vùng kinh tế như :núi cao,trung du,đồng bằng,ven biển.Sư phân chia này cho
thấy phương thức khai thác các điều kiện tự nhiên vào phát triển sản xuất,dịch vụ xã hội
• Cấu trúc xã hội-học vấn,nghề nghiệp
Trong thực tế người ta phân chia dân cư trong độ tuổi lao động theo trình độ học vấn và nghề
nghiệp thành 3 lớp sau đây
-lớp có năng lực lao động thấp,khả năng đảm bảo đời sống thấp
-lớp có năng lực lao động trụng bình. khả năng đảm bảo đời sống TB
- lớp có năng lực lao động cao, khả năng đảm bảo đời sống cao
Sự chênh lệch về trình độ học vấn giữa các tầng lớp dân cư,nam nữ,giữa thành thị và nông
thôn đã tạo nên sự phát triển ko đồng đều về ktế xã hội vào văn hóa tư tưởng,tạo nên sự káhc
biệt giữa các loại lao động
=> Ý nghĩa :
-thấy được bản chất các xung đột cơ bản trong xã hội
-có cơ sở khoa học để vach ra 1 chính sách xã hội đúng đắn,nhằm phát huy những nhân tố
tích cực điều chỉnh và khắc phục những hiện tượng lệch chuẩn,những biểu hiện tiêu cực
trong hoạt động xã hội
-hoạch định chiến lược,xây dựng mô hình cơ cấu xã hội tối ưu đảm bảo sự vận hành có hiệu
quả,thực hiện tốt các vai trò xã hội theo chiều hướng tiến bộ