LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không
vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2017

Tác giả luận án

Phí Văn Trọng


LỜI CẢM ƠN

Luận án này được hoàn thành là kết quả của những nỗ lực nghiên cứu bền bỉ,
nghiêm túc của tác giả sau bốn năm học tập, nghiên cứu cùng với sự giúp đỡ cả về
vật chất và tnh thần, những lời động viên vô cùng đáng quý của gia đình, bạn bè, cơ
quan.
Trước hết, tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy, cô Viện Kế toán – Kiểm toán
trường Đại học Kinh tế Quốc dân, những đồng nghiệp đã luôn nhiệt tình cung cấp
cho tôi tài liệu chuyên môn bổ ích cũng như các ý kiến vô cùng đáng quý để tôi hoàn
thành luận án này. Đặc biệt, tôi vô cùng biết ơn thầy giáo hướng dẫn, thầy đã giúp tôi
có định hướng nghiên cứu rõ ràng và tư duy khoa học vững vàng trong suốt thời gian
thực hiện luận án này.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các chuyên viên của Công ty Stoxplus và
các cán bộ tại Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã cung cấp cho tôi bộ số liệu rất quan
trọng để tôi hoàn thành luận án này.

Nhân dịp này, tác giả cũng xin gửi lời cám ơn tới các cán bộ Viện Đào tạo Sau
đại học, Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân đã luôn tận tnh hỗ trợ cho các nghiên cứu
sinh Khóa 33 chúng tôi trong suốt thời gian học tập và làm luận án.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2017

Tác giả luận án

Phí Văn Trọng


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN MỤC
LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH
MỤC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ..............................................1
1.1 Lý do lựa chọn đề tài
.......................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên
cứu........................................................................................2
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
.........................................................................................3
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên
cứu...................................................................3
1.5. Khung nghiên cứu

...........................................................................................4
1.6. Kết cấu Luận án
..............................................................................................6
Kết luận Chương 1
....................................................................................................8
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ
ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH VÀ ƯỚC TÍNH KẾ TOÁN TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP ...............................................9
2.1. Chính sách kế toán và vai trò đối với quản trị doanh nghiệp .......................9
2.1.1. Khái niệm và đặc trưng của chính sách kế toán ..........................................9
2.1.2. Vai trò của chính sách kế toán .................................................................. 10
2.2. Các mục tiêu của doanh nghiệp ảnh hưởng đến việc xây dựng chính sách
kế toán
.................................................................................................................. 11
2.2.1. Mục têu lợi nhuận của doanh nghiệp ....................................................... 11
2.2.2. Mục têu về thuế thu nhập doanh nghiệp ..................................................
12
2.3. Lựa chọn chính sách kế toán và ước tính kế toán trong công tác kế toán tại


doanh nghiệp
........................................................................................................ 13
2.3.1. Lựa chọn chính sách kế toán và ước tnh kế toán liên quan đến hàng
tồn
kho.....................................................................................................................
13
2.3.2. Lựa chọn chính sách kế toán liên quan đến nợ phải thu ............................
15
2.3.3. Lựa chọn chính sách kế toán và ước tnh kế toán liên quan đến tài
sản cố

định .............................................................................................................. 15


2.3.4. Lựa chọn chính sách kế toán và ước tnh kế toán liên quan đến đầu tư
tài chính ............................................................................................................ 16
2.4. Vận dụng lý thuyết kế toán thực chứng trong nghiên cứu .......................... 16
2.4.1. Tổng quan lý thuyết kế toán thực chứng ...................................................
16
2.4.2. Các lý thuyết kế toán thực chứng cơ bản .................................................. 18
2.5. Tổng quan các nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính
sách kế toán và ước tính kế toán trong các doanh nghiệp ................................. 22
2.5.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu nước ngoài ..................................... 22
2.5.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước ..................................... 28
2.6. Khoảng trống nghiên cứu .............................................................................
31
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 33
CHƯƠNG III: XÂY DỰNG GIẢ THUYẾT KHOA HỌC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU......................................................................................................... 34
3.1. Xây dựng giả thuyết khoa học ......................................................................
34
3.2 Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................
43
3.2.1 Dữ liệu nghiên cứu .................................................................................... 43
3.2.2 Phương pháp ước lượng và mô hình nghiên cứu ........................................
46
Kết luận Chương 3 ..................................................................................................
56
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC LỰA
CHỌN CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN VÀ ƯỚC TÍNH KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP
NIÊM


YẾT

TRÊN

THỊ

TRƯỜNG

CHỨNG

KHOÁN

VIỆT

NAM............................................................................................... 58
4.1. Đặc điểm thị trường chứng khoán Việt Nam và các công ty phi tài chính
của Việt Nam niêm yết trên thị trường chứng khoán ........................................ 58
4.1.1. Đặc điểm thị trường chứng khoán Việt Nam ............................................ 58
4.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của các công ty phi tài chính niêm yết
trên thị trường chứng khoán Việt Nam
...................................................................... 60
4.2. Thống kê mô tả dữ liệu .................................................................................


62
4.3. Kiểm định giả thuyết .....................................................................................
66
4.4. Phân tích hồi quy...........................................................................................
78

Kết luận Chương 4 ..................................................................................................
85


CHƯƠNG 5: THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, CÁC KHUYỀN NGHỊ86
VÀ KẾT LUẬN ....................................................................................................... 86
5.1. Thảo luận kết quả nghiên cứu mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa
chọn chính sách kế toán và ước tính kế toán ......................................................
86
5.1.1. Thảo luận về các giả thuyết nghiên cứu ....................................................
86
5.1.2. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn
chính sách kế toán và ước tnh kế toán tại các doanh nghiệp niêm yết trên
thị

trường

chứng

khoán

Việt

Nam

........................................................................... 90
5.2. Một số khuyến nghị .......................................................................................
92
5.2.1. Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước ..................................................... 92
5.2.2. Đối với công ty kiểm toán ........................................................................ 93

5.3. Đóng góp của luận án ....................................................................................
96
5.3.1. Đóng góp về mặt lý luận........................................................................... 96
5.3.2 Đóng góp về mặt thực tiễn.........................................................................
97
5.4. Những hạn chế của luận án ..........................................................................
98
5.5. Một số gợi ý nghiên cứu trong tương lai ......................................................
98
KẾT LUẬN ............................................................................................................
100
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ .................. 101
PHỤ LỤC...............................................................................................................
109


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT

Chữ viết tắt

Ý nghĩa

1

BCĐKT

Bảng cân đối kế toán


2

BCKQHĐKD

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

3

BCTC

Báo cáo tài chính

4

BQ

Bình quân

5

FIFO

Phương pháp nhập trước - xuất trước

6

GDCK

Giao dịch chứng khoán


7

HĐKD

Hoạt động kinh doanh

8

HN

Hà nội

9

HNX

Sở giao dịch chứng khoán Hà nội

10

HOSE

Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh

11

LIFO

Phương pháp Nhập sau - xuất trước


12

NQL

Nhà quản lý

13

NSNN

Ngân sách Nhà nước

14

OLS

Hồi quy bình phương nhỏ nhất

15

QSH

Quyền sở hữu

16

SH

Sở hữu


17

TB

Trung bình

18

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

19

TP.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

20

TSCĐ

Tài sản cố định

21

TTCK

Thị trường chứng khoán



DANH MỤC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ

Bảng 2.1. Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán .....
30
Bảng 3.1. Bảng tổng quan về phương pháp kế toán ...................................................
48
Bảng 3.2. Sự lựa chọn chính sách kế toán và ảnh hưởng đến chiến lược lợi nhuận ....
53
Bảng 4.1. Bảng thống kê mô tả dữ liệu của các công ty niêm yết trên TTCK Việt
Nam.....65
Bảng 4.2. Hệ số hồi quy điều chỉnh của mô hình ....................................................... 78
Bảng 4.3: Mức ý nghĩa của kiểm định F .................................................................... 80
Bảng 4.4: Mức ý nghĩa của kiểm định t ..................................................................... 80
Sơ đồ 1.1: Khung nghiên cứu của luận án ....................................................................5


CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 Lý do lựa chọn đề tài
Trong nhiều năm, nhiều nghiên cứu có tính chất kinh nghiệm về kế toán tập
trung vào dự đoán và giải thích động cơ của nhà quản lý dẫn đến quyết định lựa chọn
chính sách kế toán có dẫn chứng lý thuyết kế toán thực chứng.
Lý thuyết kế toán thực chứng liên quan đến lựa chọn kế toán tạo nên một
số thử nghiệm mang tính chất kinh nghiệm nhằm dự đoán hành vi quản lý, liên quan
đến cách mà nhà quản lý nghĩ và sử dụng trong lựa chọn một phương pháp kế toán
khi có sự xuất hiện của các khuyến khích và thay đổi kế toán. Một giả định cơ bản
trong lý thuyết kế toán thực chứng là người đại diện là những cá nhân có lý trí quan
tâm đến những lợi ích khác của chính họ. Điều này có nghĩa, nhân tố động cơ ảnh
hưởng đến lựa chọn chính sách kế toán cụ thể của nhà quản lý là tối đa hóa lợi ích của

họ.
Một lượng lớn các thất bại kinh doanh đã được quy cho sự bất lực của các nhà
quản lý tài chính trong việc lập kế hoạch và kiểm soát đúng các tài sản hiện hành và
các khoản nợ ngắn hạn của doanh nghiệp. Các yếu tố chính góp phần vào sự
thành công hay thất bại của doanh nghiệp được phân loại như các yếu tố bên trong và
bên ngoài. Các yếu tố bên ngoài bao gồm tài chính (ví dụ như sự sẵn có của
nguồn tài chính), điều kiện kinh tế, cạnh tranh, quy định của chính phủ, công nghệ và
các yếu tố môi trường. Các yếu tố nội bộ là kỹ năng quản lý, nguồn nhân lực, hệ thống
kế toán và phương thức quản lý tài chính. Các bộ phận kế toán nói chung được xem
như là một đơn vị dịch vụ để hỗ trợ hoạt động của các doanh nghiệp bằng cách cung
cấp thông tn về chi phí và các chỉ số hiệu suất.
Tài sản trong doanh nghiệp bao gồm nhiều chỉ têu, mỗi chỉ têu có tác dụng
khác nhau đến người sử dụng thông tin tài chính. Ví dụ: Khoản nợ của doanh nghiệp ở
mức cao, để tạo lòng tin đối với các tổ chức tín dụng, nhà quản lý thường che đậy
bằng cách cố gắng tăng lợi nhuận của doanh nghiệp. Hoặc lợi nhuận của doanh
nghiệp ở mức cao, để tránh sự kiểm soát của chỉnh phủ (thắt chặt các ưu đãi, kiểm
soát chặt chẽ hoạt động,…) thì nhà quản lý doanh nghiệp thường che đậy bằng
việc tm ra các phương thức để giảm lợi nhuận doanh nghiệp. Một trong các phương
thức đó là vận dụng hợp lý chính sách kế toán.
Các đối tượng sử dụng thông tn kế toán luôn muốn có các thông tn trung thực
1


và khách quan về tình hình tài chính và kết quả hoạt động của doanh nghiệp, tuy nhiên
họ có thể không đạt được kỳ vọng đó do kế toán có thể “bóp méo” thông tn vì
nhiều

2



lý do khác nhau. Mặc dù một trong những nguyên tắc cơ bản của kế toán là mọi
thông tn kế toán phải dựa trên bằng chứng khách quan nhưng tính khách quan này bị
ảnh hưởng đáng kể bởi sự lựa chọn chủ quan của kế toán đối với các chính sách kế
toán áp dụng trong doanh nghiệp.’
Chính sách kế toán và ước tnh kế toán (gọi chung là chính sách kế toán) là
một trong những chính sách quan trọng của doanh nghiệp bao gồm những nguyên
tắc, cơ sở và các phương pháp kế toán cụ thể được doanh nghiệp áp dụng trong
quá trình lập và trình bày Báo cáo tài chính. Chính sách kế toán áp dụng ở mỗi
doanh nghiệp được chuẩn mực kế toán cho phép lựa chọn phù hợp với đặc điểm
kinh doanh của doanh nghiệp đó. Tuy nhiên, do việc áp dụng các chính sách kế
toán khác nhau sẽ mang lại những thông tn khác nhau được trình bày trên Báo
cáo tài chính, nên bên cạnh việc lựa chọn chính sách kế toán phù hợp theo chuẩn
mực, doanh nghiệp còn phải lựa chọn chính sách kế toán có thể giúp họ “quản trị” lợi
nhuận, mang lại những thông tin có lợi nhất cho họ. Như vậy, có thể thấy chính
sách kế toán ở mỗi doanh nghiệp bị chi phối bởi nhiều nhân tố chủ quan (tài sản,
nợ phải trả, tỷ lệ sở hữu của nhà quản lý,…) của doanh nghiệp đó. Việc tm hiểu các
nhân tố này là một vấn đề có tnh cấp thiết bởi nó có thể giúp cho người sử dụng Báo
cáo tài chính dựa vào những nhân tố này có thể dự đoán được xu hướng lựa chọn
chính sách kế toán tăng hay giảm lợi nhuận của doanh nghiệp, cũng như dự đoán
được các chỉ tiêu trên Báo cáo tài chính thực tế có xu hướng tăng hay giảm so với số
liệu được trình bày. Vì vậy, việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn
chính sách kế toán dựa trên lý thuyết kế toán thực chứng là rất cần thiết trước thực
trạng đáng lo ngại về chất lượng Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam
hiện nay.
Chính vì những lý do trên Nghiên cứu sinh chọn đề tài nghiên cứu là “Nghiên
cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán và ước tnh kế
toán trong các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam"
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Từ hệ thống hóa và phát triển lý luận về chính sách kế toán tại Việt Nam kết
hợp với việc phân tch và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng

chính sách kế toán trong các doanh nghiệp trên cơ sở lý thuyết kế toán thực chứng từ
đó giúp cho nhà quản trị có căn cứ khách quan để lựa chọn chính sách kế toán phù
hợp, giúp người sử dụng thông tin kế toán nhận biết được xu hướng tăng, giảm lợi
nhuận trong doanh nghiệp và đề xuất giải pháp nhằm quản lý tốt hơn việc vận dụng
3


chính sách kế toán trong các doanh nghiệp Việt Nam.

4


* Mục têu tổng quát:
Quyết định lựa chọn chính sách kế toán có ảnh hưởng lớn đến nội dung thông
tn cả báo cáo tài chính, ảnh hưởng lớn quyết định của người sử dụng báo cáo tài
chính. Do đó luận án nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn chính sách kế
toán trong các doanh nghiệp Việt Nam. Trên cơ sở đó giúp người sử dụng báo cáo
tài chính có các thông tin hữu ích về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc lựa
chọn chính sách kế toán được sử dụng bởi ban quản trị công ty, ảnh hưởng đến lợi
nhuận được báo cáo. Các nhà đầu tư có thể ra các quyết định đầu tư đáng tin cậy hơn.
Nó cũng cho phép các nhà đầu tư đánh giá đúng hơn về hoạt động tương lai của doanh
nghiệp.
* Mục têu cụ thể:
- Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán
trong các doanh nghiệp Việt Nam niêm yết trên thị trường chứng khoán.
- Làm rõ mức độ sử dụng chính sách kế toán với chiến lược tăng giảm lợi nhuận
của công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
Trên cơ sở các mục tiêu nghiên cứu, luận án đặt ra câu hỏi nghiên cứu cụ thể
như sau:

Câu hỏi 1: Những nhân tố nào ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán
trong các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam?
Câu hỏi 2: Mức độ sử dụng chính sách kế toán với chiến lược tăng giảm lợi
nhuận của công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam như thế nào?
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của Luận án:
Luận án này nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách
kế toán và ước tnh kế toán trong các doanh nghiệp Việt Nam. Các nhân tố có thể
là quy mô của doanh nghiệp, tnh hình tài chính (khủng hoảng, tnh hình tài sản,…), tỷ
lệ sở hữu của ngân hàng trong doanh nghiệp; tỷ lệ sở hữu của nhà quản lý không
điều hành, mức độ rủi ro thị trường của doanh nghiệp,…. Chính sách và ước tnh kế
toán bao gồm chính sách và ước tnh liên quan đến hàng tồn kho, khấu hao, dự
phòng,…
Phạm vi nghiên cứu
Thứ nhất, về nội dung: Luận án xem xét các nhân tố được cung cấp trên các
Báo cáo tài chính của các công ty có quy mô lớn niêm yết trên Sở giao dịch chứng
khoán TP.HCM (HOSE), Hà Nội (HNX) (lợi nhuận từ HĐKD, doanh thu, khấu hao TSCĐ,
5


hàng tồn kho, các khoản phải trả, tổng tài sản, nguồn vốn chủ sở hữu,…). Luận án
không tnh đến các thông tin như thời gian hoạt động, thời gian niêm yết, … của
công ty đó.

6


Thứ hai, về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu các công ty phi tài chính
niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), Hà Nội (HNX). Các công ty
tài chính như ngân hàng, tổ chức tn dụng do có những đặc thù trong HĐKD tương

đối khác các công ty còn lại nên sẽ không thuộc phạm vi nghiên cứu của Luận án.
Thứ ba, về thời gian nghiên cứu: Tính đến cuối năm 2014, trên Sở giao dịch
chứng khoán TP.HCM (HOSE), Hà Nội (HNX) có 690 Công ty niêm yết với thống kê
cụ thể sau:
Loại hình công ty

HOSE

Tài chính
Phi Tài chính
Sum

HNX
62
245
307

46
337
383

Trong số 690 công ty, Luận án đã chọn các công ty phi tài chính có quy mô lớn
nhất (tài sản lớn, doanh thu cao) lấy từ cao xuống. Từ cách làm trên, Luận án có được
một bảng dữ liệu gồm 200 công ty niêm yết trong 5 năm (từ năm 2010 đến năm
2014), có cùng thời điểm kết thúc năm tài chính vào ngày 31/12 hàng năm, tạo
thành bảng
980 quan sát để nghiên cứu (Có 980 quan sát vì thời điểm lên sàn của một số công
ty là sau năm 2010; 200 công ty được chọn đều có doanh thu qua các năm đạt trên
1.000 tỷ/năm). Trong 200 công ty được chọn thì 100 công ty được lấy trên sàn HNX và
100 công ty được lấy trên sàn HOSE.

1.5. Khung nghiên cứu
Để thực hiện các nội dung nghiên cứu của đề tài luận án, khung nghiên cứu của
Luận án được thể hiện qua Sơ đồ 1.1 dưới
đây:
Trên cơ sở lí luận về lý thuyết kế toán thực chứng, kết hợp với tổng quan
các công trình nghiên cứu có cùng chủ đề về các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa
chọn chính sách kế toán, Luận án đã chỉ ra các khoảng trống nghiên cứu và xây
dựng các giả thuyết nghiên cứu, từ đó xây dựng mô hình dự báo các nhân tố ảnh
hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán. Luận án sử dụng phương pháp nghiên
cứu định lượng, hồi quy bình phương nhỏ nhất thông thường (OLS). Để lựa chọn mô
hình nghiên cứu, luận án sử dụng kiểm định Stepwise. Dựa trên kết quả thu thập được
sau khi xử lý dữ liệu, Luận án tến hành thảo luận kết quả và đưa ra các khuyến nghị,
đề xuất cho các đối tượng như: nhà quản trị doanh nghiệp, nhà đầu tư và cơ quan
Nhà Nước về khả năng sử dụng các thông tin kế toán trên Báo cáo tài chính cho việc
7


lựa chọn chính sách kế toán nhằm giúp các đối tượng đưa ra các quyết định kinh
doanh, đầu tư.

8


Khung lý thuyết, tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án

Khoảng trống nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến việc
lựa chọn chính sách kế toán trong các doanh nghiệp Việt Nam

Giả thuyết nghiên cứu


Mô hình kiểm định giả thuyết
nghiên cứu

9


Quy mô

Khủng hoảng tài
chính

Tỷ lệ sở hữu NQL

Kiểm toán viên
Cường độ lao động
Kế hoạch thưởng

Đòn bẩy
Rủi ro (Beta)

Chính sách kế toán

Tài trợ nội bộ

tăng giảm lợi nhuận

Thuyên chuyển
quản lý
Phân tán QSH


Tỷ lệ SH ngân hàng

Quản trị lợi nhuận
Vốn ngân sách

% NQL không điều
hành

Mức độ sử dụng vốn

Thảo luận kết quả nghiên cứu, các khuyến nghị và kết luận
Sơ đồ 1.1: Khung nghiên cứu của luận án
(Nguồn: Tác giả xây dựng)

1
0


1.6. Kết cấu Luận án
Luận án gồm có 5 Chương:
Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Trong Chương 1, Luận án trước hết trình bày lý do lựa chọn đề tài nghiên cứu và
xác định mục tiêu nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu. Các
mục têu nghiên cứu được cụ thể hóa bằng các câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết
nghiên cứu. Bên cạnh đó, Luận án trình bày khái quát mô hình nghiên cứu và các
kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ đạt được.
Chương 2: Cơ sở lí luận và tổng quan nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng
đến việc lựa chọn chính sách kế toán
Trong Chương 2, Luận án trình bày các vấn đề lý luận về lý thuyết kế toán thực
chứng và chính sách kế toán trong doanh nghiệp và tổng quan các công trình

nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán. Trên cơ sở lý
luận và các công trình nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách
kế toán, Luận án chỉ ra khoảng trống trong các nghiên cứu đã thực hiện.
Chương 3: Xây dựng giả thuyết khoa học và phương pháp nghiên cứu
Kế thừa cơ sở lí thuyết và tổng quan tài liệu ở Chương 2, Chương 3 Luận án
trình bày cơ sở xây dựng các giả thuyết khoa học và phương pháp nghiên cứu dự
báo về các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán là phương pháp
định lượng, sử dụng kĩ thuật hồi quy OLS, Stepwise.
Chương 4: Kết quả thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn
chính sách kế toán trong các doanh nghiệp Việt Nam
Phần đầu Chương 4, Luận án trình bày khái quát về TTCK Việt Nam, đặc điểm
các công ty tham gia thị trường chứng khoán. Phần tếp theo trong Chương 4, Luận án
trình bày sơ lược số liệu thống kê mô tả và phân tích tương quan cho các biến
trong mô hình. Phần cuối của Chương 4, Luận án trình bày cụ thể kết quả hồi quy
mô hình các nhân tố đã xây dựng ở Chương 3 bằng hồi quy bình phương nhỏ nhất
thông thường (OLS).


Chương 5: Thảo luận kết quả nghiên cứu, các khuyến nghị và kết luận
Từ kết quả hồi quy mô hình các nhân tố ảnh hưởng ở Chương 4, trong Chương
5 Luận án sẽ tiến hành thực hiện kiểm định và dựa vào giá trị của hệ số xác định hiệu
2
chỉnh (Adjusted R ) của mô hình để chọn các nhân tố phù hợp để thảo luận kết
quả theo mô hình OLS. Câu trả lời cho các giả thuyết nghiên cứu về các nhân tố ảnh
hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán sẽ được trình bày ở Chương 5. Phần cuối
của Chương 5, Luận án nêu ra các đề xuất, khuyến nghị cho các Cơ quan quản lý
Nhà Nước, nhà quản trị doanh nghiệp và các nhà đầu tư.


Kết luận Chương 1

Chương I Luận án đã trình bày những lý do cơ bản để lựa chọn đề tài. Mục têu
nghiên cứu của luận án là nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn chính
sách kế toán tại các doanh nghiệp trên cơ sở lý thuyết kế toán thực chứng, từ đó
giúp nhà quản trị có căn cứ khách quan để lựa chọn chính sách kế toán phù hợp, giúp
người sử dụng thông tn kế toán nhận biết được xu hướng tăng, giảm lợi nhuận trong
doanh nghiệp. Trên cơ sở mục tiêu nghiên cứu, luận án đưa ra hai câu hỏi nghiên
cứu và mười sáu giả thuyết nghiên cứu. Số liệu của luận án được lấy trên báo cáo
tài chính của các công ty đã được kiểm toán do công ty Stockplus cung cấp do đó
rất đáng tn cậy. Trên cơ sở các giả thuyết và câu hỏi nghiên cứu, luận án đưa ra khung
nghiên cứu, từ đó xây dựng mô hình dự báo các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa
chọn chính sách kế toán. Kết cấu của luận án được chia thành 05 chương:
Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lí luận và tổng quan nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng
đến việc lựa chọn chính sách kế toán
Chương 3: Xây dựng giả thuyết khoa học và phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn
chính sách kế toán trong các doanh nghiệp Việt Nam
Chương 5: Thảo luận kết quả nghiên cứu, các khuyến nghị và kết luận


CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
VIỆC LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH VÀ ƯỚC TÍNH KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP
2.1. Chính sách kế toán và vai trò đối với quản trị doanh nghiệp
2.1.1. Khái niệm và đặc trưng của chính sách kế toán
2.1.1.1. Khái niệm
Theo chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS), các chính sách kế toán đưa ra các
nguyên tắc phải tuân theo trong việc lựa chọn các chính sách kế toán và nội dung
chi tết cần thiết để giúp người sử dụng hiểu các chính sách kế toán áp dụng và các
công ty đã thực hiện chính sách kế toán như thế nào.

Chuẩn mực kế toán quốc tế xác định các chính sách kế toán là "những
nguyên tắc, căn cứ, công ước, quy tắc và thực tễn áp dụng bởi một doanh nghiệp để
xác định rõ các tác động của các giao dịch và các sự kiện khác sẽ được phản ánh
trong báo cáo tài chính của nó”
Chuẩn mực kế toán quốc tế yêu cầu các đơn vị áp dụng các chính sách kế toán
theo hoàn cảnh cụ thể của mình nhằm mục đích đưa ra một cái nhìn chân thực và
công bằng. Các chính sách này sau đó phải được xem xét thường xuyên để đảm bảo
rằng chúng vẫn còn thích hợp. Chính sách kế toán nên được thay đổi khi một chính
sách mới trở nên phù hợp hơn với hoàn cảnh cụ thể của đơn vị. Các thay đổi có thể
là cần thiết trong việc thực hiện các tiêu chuẩn mới.
Tại Việt Nam, theo chuẩn mực kế toán số 29: “Thay đổi chính sách kế toán,
ước tính kế toán và các sai sót” thì chính sách kế toán là các nguyên tắc, cơ sở
và phương pháp kế toán cụ thể được doanh nghiệp áp dụng trong việc lập và trình
bày báo cáo tài chính.
2.1.1.2. Đặc trưng của chính sách kế toán
- Chính sách kế toán là những nguyên tắc:
Nguyên tắc kế toán được hiểu là các quy định, các thủ tục cho việc ghi nhận, đo
lường các yếu tố của Báo cáo tài chính để việc lập Báo cáo tài chính đạt được mục têu
dễ hiểu, đáng tin cậy và dễ so sánh. Các nguyên tắc kế toán làm nền tảng cho các Báo
cáo tài chính được gọi là các nguyên tắc kế toán được thừa nhận (General


Accepted


Accounting Princeples – GAAP). Các nguyên tắc này bao gồm một số khái niệm, nguyên
tắc, phương pháp tiến hành và những yêu cầu cho việc đánh giá, ghi chép và báo
cáo các hoạt động, các sự kiện, các nghiệp vụ có tnh chất tài chính của một doanh
nghiệp, các nguyên tắc bao gồm nguyên tắc kỳ kế


toán, nguyên tắc phù hợp,

nguyên tắc giá gốc, cơ sở dồn tích, nguyên tắc trọng yếu, nguyên tắc thận trọng,…
- Chính sách kế toán là những lựa chọn:
Do thực tễn luôn đa dạng nên các chuẩn mực kế toán cho phép một không gian
mở mà mỗi doanh nghiệp có thể lựa chọn một các thức đo lường phù hợp với đặc
thù của doanh nghiệp. Việc lựa chọn và áp dụng các phương pháp khác nhau trong
một chính sách kế toán sẽ làm thay đổi thông tin trình bày trên các báo cáo tài
chính hay thông tin cung cấp ra bên ngoài nhằm hướng tới mục đích thuế hoặc lợi tức
cho cổ đông.
- Chính sách kế toán là ước tnh kế toán:
Ước tnh kế toán là các nguyên tắc đo lường đối tượng kế toán mà công ty tự
xây dựng do chuẩn mực không thể bao quát hóa mọi vấn đề phát sinh ở các đơn vị cơ
sở.
Theo hệ thống chuẩn mực và chế độ kế toán Việt Nam hiện hành, các ước
tnh kế toán phổ biến bao gồm hai loại:
Một là, ước tính liên quan đến các khoản mục đã phát sinh như khấu hao tài
sản cố định, phân bổ chi phí trả trước, ước tnh doanh thu được ghi nhận theo hợp
đồng xây dựng, các khoản dự phòng tổn thất tài sản (dự phòng giảm giá hàng tồn kho,
dự phòng đầu tư tài chính,….)
Hai là, ước tnh liên quan đến các khoản mục chưa phát sinh như: các
khoản dự phòng phải trả về bảo hành sản phẩm, dự phòng tái cơ cấu doanh
nghiệp, chi phí trả trước.
2.1.2. Vai trò của chính sách kế toán
Kế toán luôn là công cụ đắc lực của quá trình quản lý các hoạt động kinh tế trên
phương diện cung cấp thông tn tài chính về một tổ chức nhất định. Những thông
tn kế toán cung cấp chỉ thực sự hữu ích khi đáp ứng được yêu cầu về thông tin quản
lý.
Chính sách kế toán là một trong những chính sách quan trọng của doanh
nghiệp. Chính sách kế toán áp dụng ở mỗi doanh nghiệp được chuẩn mực kế toán cho

10
10