NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Phát triển năng lực
Học xong bài này HS có thể:
1.1.

Năng lực đọc

1.a. Nhận biết và phân tích được nội dung của luận đề, các luận điểm, lý lẽ và bằng
chứng tiêu biểu trong văn bản.
2.a. Nhận biết và phân tích được cách sắp xếp, trình bày luận điểm, lý lẽ và bằng chứng
của tác giả.
1.2. Năng lực viết
2.c. Biết viết một bài luận thuyết phục bạn bè hoặc người thân (như thuyết phục việc từ
bỏ thói quen xấu, nêu rõ các biểu hiện của thói quen xấu, phân tích tác hại và giải thích
vì sao cần từ bỏ thói quen xấu ấy).
II. CHUẨN BỊ
- GV: giáo án, phiếu học tập.
- HS: Đọc văn bản, tìm hiểu về đặc điểm thể loại.
III. PHƯƠNG PHÁP
- Phương pháp phân tích mẫu
- Phương pháp hướng dẫn học sinh trong suốt tiến trình tạo lập văn bản.
IV. Tiến trình dạy học
- Thời gian: 4 tiết (2 tiết thực hành VB trên lớp; 2 tiết tạo lập VB).

1


HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
* Hoạt động 1: Khởi động

MỤC TIÊU CẦN ĐẠT

- GV ôn lại kiến thức nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống đã học ở lớp 9.
+ Thế nào là văn bản nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống?
+ Chia lớp ra thành 2 nhóm, yêu cầu liệt kê một số hiện
tượng tốt hoặc chưa tốt đang diễn ra trong đời sống xã
hội.
GV nhận xét và dựa vào một vài câu trả lời của HS để
dẫn dắt vào vấn đề nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống.
* Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm văn bản nghị 1.a. Nhận biết và phân tích
luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.

được nội dung của luận đề, các

1. Tìm hiểu đặc điểm thể loại, bố cục văn bản.

luận điểm, lý lẽ và bằng chứng

+ Yêu cầu HS đọc văn bản mẫu (Bệnh lề mề - Ngữ văn tiêu biểu trong văn bản.
9, tập 2, trang 22).

2.a. Nhận biết và phân tích

+ Yêu cầu HS xác định thể loại.

được cách sắp xếp, trình bày


- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi các câu hỏi sau:
luận điểm, lý lẽ và bằng chứng
+ Trong văn bản trên tác giả bàn luận về hiện tượng gì
của tác giả.
trong đời sống? Đây là hiện tượng đáng khen hay đáng
chê (tích cực hay tiêu cực)? Đây là vấn đề có đáng để
chúng ta suy nghĩ?
+ Văn bản trên có mấy phần? Nội dung của từng phần?
+ Hoàn thành PHT số 1: Luận điểm, luận cứ, luận
chứng.
- HS thực hiện nhiệm vụ.
- GV nhận xét, chỉnh sửa, chốt lại kiến thức.
2. Tìm hiểu văn bản
2


2.1. Nội dung
* GV giao nhiệm vụ:
- GV chia lớp thành 4 nhóm thảo luận PHT số 2: Tìm
hiểu nội dung văn bản “Bệnh lề mề”.
Hiện tượng
Biểu hiện
Đánh giá
Hiện trạng
Tác hại
Nguyên nhân
Giải pháp
Bài học
Ý nghĩa của hiện tượng
với thời đại

PHT số 2: Tìm hiểu nội dung văn bản “Bệnh lề mề”.
- Theo em, yêu cầu về nội dung của văn bản nghị luận
này là gì?
* HS thực hiện nhiệm vụ:
- Trả lời câu hỏi, thảo luận và trình bày phiếu học tập.
- GV nhận xét, chỉnh sửa và gợi ý yêu cầu về nội dung
của bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời
sống.
2.2. Hình thức
* GV giao nhiệm vụ:
- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu: Dựa vào văn bản
“Bệnh lề mề” em hãy:
+ Thảo luận trả lời các câu hỏi trong PHT số 3: Cách
triển khai vấn đề.
+ Hoàn thành Sơ đồ 1: Cấu trúc bài văn nghị luận về
một sự việc, hiện tượng đời sống.
- HS thực hiện nhiệm vụ:
Thảo luận và trình bày phiếu học tập, sơ đồ.
- GV nhận xét, chỉnh sửa.
3


* GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, hoàn thành PHT
số 4: Phiếu đánh giá hình thức bài văn nghị luận về
một sự việc, hiện tượng đời sống.
- Theo em, yêu cầu về hình thức của văn bản nghị luận
này là gì?
- HS thực hiện nhiệm vụ:
Trả lời câu hỏi, thảo luận và trình bày phiếu học tập.
- GV nhận xét, chỉnh sửa và gợi ý yêu cầu về hình thức

của bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời
sống.
* GV yêu cầu mỗi HS nêu một yêu cầu đối với văn bản
nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống (nội
dung, hình thức). Các ý không trùng lập.
* GV chốt lại kiến thức, nhấn mạnh những yêu cầu cần
thiết đối với văn bản nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống:
- Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống xã hội
là bàn về một sự vật, hiện tượng có ý nghĩa đối với xã
hội, đáng khen, đáng chê hay có vấn đề đáng suy nghĩ.
- Yêu cầu về nội dung là phải nêu rõ được sự việc, hiện
tượng có vấn đề, phân tích mặt sai, mặt đúng, mặt lợi,
mặt hại của nó. Chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý
kiến nhận định của bài viết.
- Về hình thức, bài viết phải có bố cục mạch lạc, luận
điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, phép lập luận phù hợp,
lời văn chính xác, sinh động.
Hoạt động 3: Thực hành
Ra đề bài: Suy nghĩ của anh (chị) về bệnh vô cảm trong
4


đời sống xã hội hiện nay.
Hoạt động 4: Hướng dẫn HS trong suốt tiến trình
tạo lập văn bản
1. Giai đoạn xác định nhiệm vụ hay mục đích viết
* GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, trả lời cac câu
hỏi:
+ Yêu cầu của đề bài là gì?

+ Thể loại bài viết?
+ Mục đích viết?
+ Người đọc bài viết có thể là ai?
- Dựa vào câu trả lời của HS, GV chốt lại kiến thức.
2. Giai đoạn nảy sinh, sắp xếp ý tưởng
- Yêu cầu mỗi HS điền vào PHT số 5: Nảy sinh ý
tưởng.
- Sau đó điền vào PHT số 6: Sắp xếp ý tưởng.
- Nhóm đôi: Đổi phiếu học tập cho nhau và đánh giá
bản phác thảo ý tưởng của bạn bằng cách trả lời câu
hỏi: Bản phác thảo của bạn có đáp ứng đầy đủ các yêu
cầu mà GV đã nêu? Nêu bổ sung thì nên bổ sung gì?

2.c. Biết viết một bài luận

- Sau đó mỗi HS tự điều chỉnh, bổ sung bản phác thảo.

thuyết phục bạn bè hoặc người

3. Giai đoạn viết nháp

thân (như thuyết phục việc từ

- Yêu cầu mỗi HS dựa trên bản phác thảo viết một đoạn bỏ thói quen xấu, nêu rõ các
văn trên lớp (viết bài văn hoàn chỉnh ở nhà).
biểu hiện của thói quen xấu,
- HS trao đổi bài cho nhau, thảo luận, góp ý.

phân tích tác hại và giải thích


4. Giai đoạn chỉnh sửa toàn bài

vì sao cần từ bỏ thói quen xấu

- GV yêu cầu HS sử dụng PHT số 4: Phiếu đánh giá ấy).
hình thức bài văn nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống và PHT số 7: Hướng dẫn tự chỉnh
5


sửa/ chỉnh sửa lẫn nhau.
- Hai HS trao đổi về những ý kiến đã được bạn góp ý.
5. Giai đoạn biên tập
- Yêu cầu HS tự chỉnh sửa lỗi ngữ pháp, chính tả cho
đoạn văn theo PHT số 8: Phiếu tự biên tập.
6. Giai đoạn công bố sản phẩm
- HS đọc đoạn văn cho cả lớp, GV cùng nghe.
- Hoặc dán lên báo tường, chia sẻ lên nhóm kín trên
mạng xã hội, thầy cô và HS đóng góp ý kiến giúp bài
viết hoàn thiện hơn.
- GV khuyến khích HS tiếp tục chỉnh sửa và hoàn thiện
văn bản.
Hoạt động 5: Củng cố
- Yêu cầu mỗi HS ghi lại ít nhất ba bài học kinh
nghiệm khi viết văn bản nghị luận về một sự việc, hiện
tượng đời sống.
- Đề nghị HS chia sẻ bài học kinh nghiệm trước lớp.

6



7


8


PHỤ LỤC
PHT số 1: Luận điểm, luận cứ, luận chứng
Nhóm:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy đọc văn bản và điền thông tin vào phiếu học tập
Định nghĩa
Thể hiện trong văn bản
Luận điểm: Là ý Luận điểm của văn bản “Bệnh lề mề” là:
kiến thể hiện tư ..............................................................................................................
tưởng, quan điểm .
trong

bài

văn ..............................................................................................................

nghị luận.

.
..............................................................................................................
.
..............................................................................................................

Luận


cứ:

.
Là Các luận cứ trong văn bản “Bệnh lề mề” là:

những lý lẽ, dẫn
chứng làm cơ sở ..............................................................................................................
cho luận điểm, .
dẫn

đến

luận ..............................................................................................................

điểm như là kết .
luận của những ..............................................................................................................
lý

lẽ

và

chứng đó.

dẫn .
..............................................................................................................
.

Lập


luận:

..............................................................................................................
.
..............................................................................................................
.
Là Cách lựa chọn, sắp xếp, trình bày luận cứ thứ nhất:
9


cách lựa chọn, ..............................................................................................................
sắp xếp, trình bày .
luận cứ sao cho ..............................................................................................................
chúng là cơ sở .
vững chắc cho Cách lựa chọn, sắp xếp, trình bày luận cứ thứ hai:
luận điểm.

..............................................................................................................
.
..............................................................................................................
.

.
PHT số 3: Cách triển khai vấn đề
Nhóm:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy đọc văn bản và điền thông tin vào phiếu học tập
- Mở bài:
+ Tác giả đã dẫn dắt, giới thiệu vấn đề như thế nào?
..............................................................................................................................................

+ Tác giả có nêu rõ hiện tượng?
.............................................................................................................................................
- Thân bài:
+ Tác giả có giải thích, bàn luận và đưa ra bài học nhận thức, hành động không? Bằng
cách nào?
...............................................................................................................................................
- Thân bài:
+ Tác giả kết thúc vấn đề như thế nào?
...............................................................................................................................................

10


Sơ đồ 1: cấu trúc bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống.
Nhóm:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy đọc văn bản và điền thông tin vào sơ đồ

MỞ BÀI

Dẫn dắt – giới thiệu
vấn đề
Nêu hiện tượng đời
sống

Giải thích hiện
tượng

THÂN

Bàn luận


BÀI
Bài học nhận thức
và hành động
11


Chú ý: Tùy vào từng ý kiến (quan điểm) và yêu cầu của đề bài mà người viết vận dụng
linh hoạt kết cấu trên.
PHT số 4: Phiếu đánh giá hình thức bài văn nghị luận về một sự việc,
hiện tượng đời sống.
Nhóm:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy trả lời các câu hỏi sau:
-

Bố cục của bài văn có mạch lạc?
................................................................................................................................
Các luận điểm có rõ ràng?
.................................................................................................................................
Luận cứ có xác thực?
..................................................................................................................................
Phép lập luận có phù hợp?
...................................................................................................................................
Lời văn có chính xác, sinh động?
...................................................................................................................................

PHT số 5: Nảy sinh ý tưởng.
Họ tên:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy trả lời các câu hỏi sau:
- Vấn đề cần nghị luận là gì?

....................................................................................................................................
- Đây là vấn đề đáng khen hay đáng chê (tích cực hay tiêu cực)?
12


....................................................................................................................................
- Để làm sáng tỏ vấn đề, em cần nêu những lý lẽ, dẫn chứng nào? (Liệt kê bất kỳ ý tưởng
nào nảy sinh trong đầu).
+...................................................................................................................................
+...................................................................................................................................
+...................................................................................................................................
+...................................................................................................................................
- Phân loại những ý tưởng trên: ý nào là lý lẽ, ý nào là dẫn chứng (đánh dấu bằng kí hiệu
riêng).
* Chú ý: Giai đoạn này em không cần quan tâm đến lỗi ngữ pháp, chính tả, chỉ tập trung
vào việc vạch ra các ý tưởng.
PHT số 6: Sắp xếp ý tưởng
Họ tên:.................................................................................... Lớp:...........................
Yêu cầu: Em hãy sắp xếp các ý tưởng đã nêu trong PHT số 5 và sắp xếp theo trình tự
phù hợp hoặc trình bày ý tưởng bằng sơ đồ.
Lý lẽ thứ nhất:.................................................................................................................
+ Dẫn chứng 1:...............................................................................................................
+ Dẫn chứng 2:...............................................................................................................
+ Dẫn chứng 3:...............................................................................................................
Lý lẽ thứ hai:..................................................................................................................
+ Dẫn chứng 1:...............................................................................................................
+ Dẫn chứng 2:...............................................................................................................
+ Dẫn chứng 3:...............................................................................................................

PHT số 7: Hướng dẫn tự chỉnh sửa/ chỉnh sửa lẫn nhau.

Họ và tên người chỉnh sửa:..............................................................
Họ và tên người viết:........................................................................
Lớp:..............................................
Yêu cầu: Em hãy đọc đoạn văn/ bài văn của bạn hoặc tự đọc lại bài viết của mình với tư
cách người đọc và trả lời những câu hỏi dưới đây:
1. Người viết có nêu được vấn đề cần nghị luận?
13


...............................................................................................................................................
2. Người viết có nêu được lý lẽ, dẫn chứng để làm sáng tỏa vấn đề?
...............................................................................................................................................
3. Đó là những lý lẽ, dẫn chứng nào?
...............................................................................................................................................
4. Những lý lẽ, dẫn chứng nào hợp lý, có đủ sức thuyết phục/ không hợp lý, không thuyết
phục?
...............................................................................................................................................
5. Nên lược bỏ ý nào/ đoạn nào hoặc nên bỏ sung gì để tăng sức thuyết phục cho đoạn
văn/ bài văn?
...............................................................................................................................................

14