TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG

NGUYỄN VĂN NHÃN

THỰC HIỆN TIÊU BẢN VI THỂ
ỐNG TIÊU HÓA CỦA BÒ

Luận văn tốt nghiệp
Ngành: BÁC SĨ THÚ Y

Cần Thơ, 2009

i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG

Luận văn tốt nghiệp
Ngành: BÁC SĨ THÚ Y

Tên đề tài:

THỰC HIỆN TIÊU BẢN VI THỂ
ỐNG TIÊU HÓA CỦA BÒ

Giáo viên hướng dẫn:
Lê Hoàng Sĩ

Sinh viên thực hiện:

Nguyễn Văn Nhãn
MSSV: 3042822
Lớp: Thú Y K.30

Cần Thơ, 2009

ii


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG
BỘ MÔN THÚ Y

Đề tài: Thực hiện tiêu bản vi thể ống tiêu hóa của bò; do sinh viên: Nguyễn Văn
Nhãn thực hiện tại phòng mô động vật thuộc khoa nông nghiệp và sinh học ứng
dụng từ tháng 2/2009 đến tháng 4/2009.

Cần Thơ, Ngày…Tháng…Năm 2009

Cần Thơ, Ngày…Tháng…Năm 2009

Duyệt Bộ môn

Duyệt Giáo viên hướng dẫn

Cần Thơ, Ngày…Tháng…Năm 2009
Duyệt Khoa Nông Nghiệp & SHƯD

iii



LỜI CAM KẾT VÀ CHỮ KÝ CỦA TÁC GIẢ

Tôi xin cam đoan các số liệu ghi chép trong quyển luận văn này là hoàn toàn
đúng sự thật. Các số liệu này được ghi lại từ quá trình thực nghiệm, không sao chép
của các tác giả khác.

Cần thơ, ngày… tháng… năm 2009
Tác giả

NGUYỄN VĂN NHÃN

iv


LỜI CẢM TẠ
Đầu tiên tôi xin gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến thầy Lê Hoàng Sĩ và
thầy Trần Hiền Nhơn. Nhờ sự quan tâm giúp đỡ và tận tình chỉ dẫn để giúp tôi thực
hiện tốt đề tài này
Xin cảm ơn toàn thể quí thầy cô của trường Đại học Cần Thơ nói chung và
tất cả quí thầy cô thuộc bộ môn thú y nói riêng. Đã truyền dạy cho tôi các kiến thức
vô cùng quí giá trong suốt thời gian theo học tại trường.
Xin cảm ơn tất cả các bạn đồng môn lớp Thú y K.30 đã cùng tôi chia sẻ
những niềm vui nổi buồn trong suốt thời sinh viên.
Xin kính chúc tất cả dòi dào sức khỏe, thành đạt và găp nhiều may mắn trong
cuộc sống.
Xin chân thành cảm ơn!

v



MỤC LỤC
Trang
Trang tựa................................................................................................................i
Trang duyệt ...........................................................................................................ii
Lời cam đoan và chũ ký của tác giả ..................................................................... iii
Lời cảm tạ ............................................................................................................iv
Mục lục .................................................................................................................v
Danh sách bảng và hình........................................................................................ix
Tóm lược...............................................................................................................x
Chương 1 Đặt vấn đề.............................................................................................1
Chương 2 Lược khảo tài liệu .................................................................................2
2.1 Đặc điểm cấu tạo chung .............................................................................2
2.2 Đặc điểm cấu tạo từng đoạn .......................................................................2
2.2.1 Thực quản ...............................................................................................2
2.2.1.1 Lớp áo trong....................................................................................2
2.2.1.2 Lớp áo giữa.....................................................................................2
2.2.1.3 Lớp áo ngoài ...................................................................................3
2.2.2 Dạ cỏ.......................................................................................................3
2.2.2.1 Lớp áo trong....................................................................................3
2.2.2.2 Lớp áo giữa.....................................................................................3
2.2.2.3 Lớp áo ngoài...................................................................................3
2.2.3 Dạ tổ ong.................................................................................................3
2.2.3.1 Lớp áo trong...................................................................................3
2.2.3.2 Lớp áo giữa ...................................................................................3
2.2.3.3 Lớp áo ngoài ..................................................................................3
2.2.4 Dạ lá sách................................................................................................4
2.2.4.1 Lớp áo trong...................................................................................4
2.2.4.2 Lớp áo giữa ....................................................................................4


vi


2.2.4.3 Lớp áo ngoài ..................................................................................4
2.2.5 Dạ múi khế..............................................................................................4
2.2.5.1 Lớp áo trong...................................................................................4
2.2.5.2 Lớp áo giữa ....................................................................................4
2.2.5.3 Lớp áo ngoài ..................................................................................4
2.2.6 Ruột non..................................................................................................4
2.2.6.1 Lớp áo trong....................................................................................5
2.2.6.2 Lớp áo giữa.....................................................................................5
2.2.6.3 Lớp áo ngoài ...................................................................................5
2.2.7 Ruột già...................................................................................................5
2.2.7.1 Lớp áo trong....................................................................................5
2.2.7.2 Lớp áo giữa.....................................................................................5
2.2.7.3 Lớp áo ngoài ...................................................................................5
Chương 3 Phương tiện và phương pháp tiến hành thí nghiệm................................6
3.1 Phương tiện ................................................................................................6
3.1.1 Địa điểm thực hiên.............................................................................6
3.1.2 Dụng cụ, trang thiết bị và hóa chất .....................................................6
3.1.2.1 Dụng cụ .....................................................................................6
3.1.2.2 Dụng cụ riêng biệt .....................................................................6
3.1.2.3 Hóa chất ....................................................................................6
3.2 Quá trình thực hiện.....................................................................................7
3.2.1 Lấy mẫu lớn.......................................................................................7
3.2.2 Cố định mẫu.......................................................................................7
3.2.3 Lấy mẫu nhỏ ......................................................................................7
3.2.4 Rửa nước ...........................................................................................7
3.2.5 Khử nước...........................................................................................8
3.2.6 Tẩm dung môi trung gian ...................................................................8

3.2.7 Tẩm paraffin ......................................................................................8
3.2.8 Đúc block (khuôn) .............................................................................8

vii


3.2.8.1 Chuẩn bị ....................................................................................8
3.2.8.2 Tiến hành...................................................................................8
3.2.9 Cắt mẫu..............................................................................................9
3.2.9.1 Chuẩn bị ....................................................................................9
3.2.9.2 Tiến hành...................................................................................9
3.2.10 Tải, dán, hấp mẫu.............................................................................9
3.2.10.1 Chuẩn bị ..................................................................................9
3.2.10.2 Tiến hành.................................................................................9
3.2.11Nhuộm mẫu ....................................................................................10
3.2.11.1 Chuẩn bị ................................................................................10
3.2.11.2 Tiến hành...............................................................................10
3.2.12 Dán lamelle- Dán nhãn...................................................................11
3.2.12.1 Cố định mẫu bằng keo dán lamelle ........................................11
3.2.12.2 Dán nhãn ...............................................................................11
Chương 4 Kết quả và thảo luận............................................................................12
4.1 Tiêu bản tổ chức.......................................................................................12
4.2 Qui trình kỹ thuật .....................................................................................13
4.2.1 Lấy mẫu và xử lý mẫu......................................................................13
4.2.2 Cắt mẫu............................................................................................13
4.3 Kết quả mô học ........................................................................................13
4.3.1 Thực quản ........................................................................................13
4.3.2 Dạ cỏ ...............................................................................................14
4.3.3 Dạ tổ ong .........................................................................................15
4.3.4 Dạ lá sách ........................................................................................16

4.3.5 Dạ múi khế ......................................................................................17
4.3.6 Ruột non ..........................................................................................18
4.3.7 Ruột già ...........................................................................................20
4.4 Nhận xét kết quả ......................................................................................21
4.5 Các ưu điểm và khuyết điểm ....................................................................21

viii


4.5.1 Ưu điểm...........................................................................................21
4.5.2 Khuyết điểm ....................................................................................21
Chương 5 Kết luận và đề nghị .............................................................................22
5.1 Kết luận....................................................................................................22
5.2 Đề nghị ....................................................................................................22
Tài liệu tham khảo...............................................................................................23
Phụ chương 3 .....................................................................................................24
Một số công thức pha hóa chất thương dùng ..................................................24
Công thức pha formol 10%..................................................................24
Công thức pha eosin nhuộm ................................................................24
Công thức pha hematoxylin theo haris.................................................24
Các biến cố xảy ra khi thực hiện và cách khắc phục .......................................26
Biến cố khi đúc mẫu ............................................................................26
Biến cố khi căt mẫu .............................................................................27

ix


DANH SÁCH BẢNG VÀ HÌNH
Trang
Hình 1 Máy cắt mẫu ............................................................................................10

Bảng 1 Kết quả tiêu bản tổ chức ..........................................................................14
Hình 2 Cấu tạo thực quản bò cắt ngang ...............................................................16
Hình 3 Cấu tạo dạ cỏ bò cắt ngang ......................................................................17
Hình 4 Cấu tạo dạ tổ ong cắt ngang .....................................................................18
Hình 5 Cấu tạo dạ lá sách cắt ngang ....................................................................19
Hình 6 Cấu tạo dạ lá sách ....................................................................................20
Hình 7 Cấu tạo dạ múi khế cắt ngang ..................................................................21
Hình 8 Cấu tạo ruột non cắt ngang.......................................................................22
Hình 9 Cấu tạo nếp gấp ruột non .........................................................................22
Hình 10 Cấu tạo ruột già cắt ngang......................................................................23

x


TÓM LƯỢC

Trong thời gian 2 tháng thực hiện đề tài với những điều kiện hiện có, tôi đã
thực hiện được hơn 300 lame tiêu bản vi thể trên bảy đoạn của ống tiêu hóa của bò.
Trong số này có 50 lame tiêu bản của thực quản, 50 lame tiêu bản dạ lá sách. Còn
lại là dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ múi khế, ruột non, ruột già mỗi loại hơn 40 lame tiêu bản.
Với hơn 300 tiêu bản đã thực hiện đó tôi đã chọn ra được 160 lame tiêu bản hoàn
chỉnh, có thể sử dụng cho học tập, giảng dạy và nghiên cứu. Xét thấy qui trình thực
hiện tiêu bản vi thể hiện nay đơn giản, dễ thực hiện và rút ngắn thời gian.

xi


xii



CHƯƠNG 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Đối với sinh viên ngành Thú y và ngành Chăn nuôi thú y thì việc hiểu biết rõ
về cấu tạo, cũng như tổ chức của cơ thể động vật ở nhiều cấp độ là điều rất quan
trọng. Đặc biệt là ở mức vi thể. Nhờ vào các kiến thức vi thể mà chúng ta có thể giải
thích được các quá trình sinh lý bình thường của cơ thể.
Mặt khác trong hoạt động thực tiễn thú y, để tìm hiểu về mức độ gây hại,các
tổn thương khi mắc phải, cơ chế sinh bệnh... của một loại bệnh nào đó trên cơ thể
vật nuôi. Thì việc khảo sát ở mức độ tế bào là không thể bỏ qua. Hay trong chuẩn
đoán và điều trị đôi lúc chúng ta cũng cần những xét nghiệm đặc biệt trên bệnh tích
để phân biệt các bệnh với nhau. Trong đó có việc làm và đọc tiêu bản vi thể bệnh
tích. Nhằm đưa ra các hướng điều trị thích hợp và có hiệu quả. Muốn thực hiện
được điều này, đòi hỏi chúng ta phải biết cách tạo ra một tiêu bản vi thể và đọc
được tiêu bản đó.
Với các lợi ích thiết thực trên tôi thực hiện đề tài” Thực Hiện Tiêu bản Vi
Thể Ống Tiêu Hóa Của Bò”. Với các mong muốn như sau:
+ Thực hiện được tiêu bản vi thể ống tiêu hóa của bò gồm: thực quản, dạ dày
kép bốn túi, ruột non, ruột già. Để phục vụ cho việc học tập, giảng dạy và nghiên
cứu.
+ Đọc và mô tả về mặt tổ chức học các tiêu bản đã thực hiện.
+ Kiểm nghiệm lại phương pháp thực hiện tiêu bản mô động vật hiện có để
tìm ra những ưu khuyết điểm, nhằm củng cố cho qui trình được hoàn thiện.

1


CHƯƠNG 2
LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
Về mặt đại thể hệ thống ống tiêu hóa bao gồm các thành phần: miệng, hầu,
thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già và hậu môn.

Về mặt cấu tạo vi thể, suốt chiều dài của ống tiêu hóa từ thực quản đến ruột
già, tuy có những phần khác nhau nhưng điều có một đặc điểm chung về cấu trúc là
gồm ba lớp áo.
2.1 ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CHUNG
+ Lớp áo trong gồm:
* Biểu mô: từ miệng tới dạ dày không tuyến (phần đầu thượng vị nơi
tiếp giáp với thực quản) là biểu mô lát kép và từ dạ dày tuyến đến hậu môn là biểu
mô trụ đơn.
* Lớp đệm: có cấu tạo bởi mô liên kết đôi khi có chứa tuyến.
* Lớp cơ niêm: có cấu tạo bởi những bó cơ trơn, từ miệng đến dạ dày
không thấy có lớp cơ này trừ ở một vài thú nhai lại.
* Hạ niêm mạc: có cấu tạo là tổ chức liên kết.
+ Lớp áo giữa: có cấu tạo chủ yếu bởi mô cơ, từ miệng tới dạ dày chủ yếu là
cơ vân, từ dạ dày xuống tới hậu môn là cơ trơn.
+ Lớp áo ngoài: Cấu tạo chủ yếu là tổ chức liên kết.
2.2 ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO TỪNG ĐOẠN
2.2.1 Thực quản
Thực quản đi từ yết hầu đến dạ dày. Thành ống chia thành 3 lớp:
2.2.1.1 Lớp áo trong
Thường xếp nếp dọc. Biểu mô phủ thuộc loại kép lát, thường không hóa
keratin (sừng) trừ loài nhai lại. Bên dưới là lớp đệm liên kết hóa keo chặt chẽ xen
lẫn sợi đàn hồi. Cơ niêm gồm những sợi cơ chạy dọc và liên tục ở người. Ở ngựa,
bò, mèo, cơ chạy gián đoạn. Ở chó không có cơ niêm.
Lớp hạ niêm mạc là mô liên kết lỏng lẻo có những tuyến tiết nhờn. Ở heo và
người lớp này chứa nốt bạch huyết.
2.2.1.2 Lớp áo giữa
Ở gia súc: phần đầu thực quản, áo cơ thuộc loại cơ vân, khoảng 1/3 về phía
dạ dày thuộc loại cơ trơn. Gồm hai lớp lúc đầu chạy xéo nhau về sau tách riêng

2



thành hai lớp: lớp phía trong chạy vòng, lớp phía ngoài chạy dọc. Riêng ở chó và
thú nhai lại, áo cơ chỉ gồm cơ vân. Ở heo gần sát dạ dày mới là cơ trơn.
2.2.1.3 Lớp áo ngoài
Cấu tạo bởi mô liên kết có nhiều mạch máu và thần kinh. Thần kinh đến thực
quản là thần kinh phế vị.
2.2.2 Dạ cỏ
Ở trâu bò, dạ cỏ chiếm thể tích lớn nhất so với dạ dày: 70-80%, dạ tổ ong
5%, dạ lá sách 7-8%, và dạ múi khế 7-8%.
2.2.2.1 Lớp áo trong
Niêm mạc dạ cỏ không đều, thường tạo thành gai lồi vào trong dạ cỏ. Cơ
niêm chỉ có ở những bó riêng lẻ, thường tập trung quanh gốc gai. Lớp hạ niêm mạc
dày.
2.2.2.2 Lớp áo giữa
Gồm hai lớp cơ trơn, lớp cơ vòng bên trong và lớp cơ dọc bên ngoài. Ở lớp
cơ vòng có những bó rất phát triển chia dạ cỏ ra làm nhiều túi có thể quan sát được:
túi lưng, túi bụng. Ở vùng thượng vị, lớp cơ này là cơ vân.
2.2.2.3 Lớp áo ngoài
Có cấu tạo là tổ chức liên kết.
2.2.3 Dạ tổ ong
Có cấu tạo gồm 3 lớp áo:
2.2.3.1 Lớp áo trong
Niêm mạc cũng nhô lên tạo thành các nếp gấp sắp xếp thành hình tổ ong.
Nếp gấp này không di động. Cơ niêm nằm rải rác nhưng ở đỉnh của nếp gấp, chúng
tập trung thành từng bó.
2.2.3.2 Lớp áo giữa
Có cấu tạo gồm hai lớp cơ, lớp cơ phía trong chạy dài tạo thành những rãnh,
đặc biệt là rãnh thực quản nối liền thực quản vào dạ tổ ong. Lớp phía ngoài gồm
những sợi cơ chạy xéo hoặc song song nhau, ở đáy rảnh những sợi cơ trơn xếp nằm

ngang.
2.2.3.3 Lớp áo ngoài
Có cấu tạo là tổ chức liên kết.

3


2.2.4 Dạ lá sách
Ở một vài thú nhai lại như lạc đà không có hoặc có lá sách rất nhỏ. Ở bò, dạ
lá sách tương đối lớn.
2.2.4.1 Lớp áo trong
Mặt trong của dạ lá sách tạo thành những nếp gấp hình lá, lá rộng nhất chạy
từ đường cong lớn đến rãnh lá sách. Cơ niêm phát triển, những sợi cơ chạy dọc hợp
với biểu mô và mô liên kết tạo thành những nếp gấp. Ở đỉnh nếp lá, cơ niêm phát
triển mạnh tạo thành cơ khỏe ở rìa có tác dụng giúp lá lay động.
2.2.4.2 Lớp áo giữa
Gồm hai lớp cơ trơn: lớp bên trong là cơ vòng mỏng nhưng đến đường cong
lớn thì lớp này dày hẳn lên. Lớp bên ngoài là cơ dọc.
2.2.4.3 Lớp áo ngoài
Có cấu tạo là tổ chức liên kết.
2.2.5 Dạ múi khế
Có hai phần: phần đầu có cấu tạo tương tự phần thân vị ở các loài thú khác,
phần sau có cấu tạo giống như hạ vị.
2.2.5.1 Lớp áo trong
Phần thân vị có nhiều nếp nhăn, có chứa các tuyến, các nếp nhăn thường
chạy dọc chiều dài dạ múi khế, có khoảng 13-16 gấp nếp. tuyến ở vùng này có phần
cổ dài, thân tuyến ngắn.
Phần hạ vị chiếm ¼ thể tích dạ múi khế, có những tuyến hạ vị là những ống
dài.
2.2.5.2 Lớp áo giữa

Có cấu tạo gồm ba lớp cơ trơn, ở phần đầu của hạ vị các lớp cơ phát triển
hơn là phần thân vị nhưng về đến cuối của hạ vị cũng chỉ còn hai lớp cơ: lớp cơ
vòng xếp bên trong và lớp cơ dọc xếp bên ngoài.
2.2.5.3 Lớp áo ngoài
Có cấu tạo là tổ chức liên kết.
2.2.6 Ruột non
Có các thành phần cấu tạo như sau:

4


2.2.6.1 Lớp áo trong
Niêm mạc ruột non tạo thành những nếp gấp lồi vào trong lòng ruột làm cho
diện tích niêm mạc ruột tăng gấp 2- 3 lần. Trên niêm mạc có những phần kéo dài lồi
lên như những cái lông gọi là lông nhung, cao chừng 200- 500µm.
Lông nhung hay nhung mao ruột có ở tất cả các đoan ruột non. Ở tá tràng và
đoạn trên không tràng, lông nhung có dạng những cái mào có 2- 3 nhánh, ở đoạn
dưới thì hình lá, càng về đến hồi tràng có dạng hình nón và sợi. Những nhung mao
cách nhau bởi những rảnh hẹp, đây là nơi tuyến Lieberkihn đổ vào. Biểu mô phủ
nhung mao ruột thuộc loại trụ đơn có cấu tạo bởi 3 loại tế bào:
- Những tế bào mâm khía: tế bào hình trụ, nhân bầu dục. Đỉnh tế bào có những
khía dọc do bào tương tạo thành gọi là những vi nhung mao. Vi nhung mao dài 11,5µm và có đường kính 0,1µm.
- Tế bào hình đài: nằm xen giữa những tế bào mâm khía. Ít thấy trên đỉnh các
nhung mao.
- Tế bào ưa crôm và ưa bạc: có dạng một cái chai, đáy của các tế bào này nằm
trên đáy của biểu mô. Thường gặp tế bào này ở đỉnh nhung mao.
2.2.6.2 Lớp áo giữa
Có cấu tạo là cơ trơn, chia làm 2 lớp, cơ vòng xếp ở bên trong và cơ dọc xếp
ở bên ngoài.
2.2.6.3 Lớp áo ngoài

Có cấu tạo là tổ chức liên kết.
2.2.7 Ruột già
Cũng có cấu tạo chia làm 3 lớp áo:
2.2.7.1 Lớp áo trong
Mặt niêm mạc trơn không có nhung mao (nhưng ở thú non phần ruột già lại
có nhung mao).
2.2.7.2 Lớp áo giữa
Cũng gồm 2 lớp cơ trơn, nhưng cơ dọc tạo thành 3 dãy cơ lồi về phía ngoài,
còn cơ vòng thắt lại từng đoạn.
2.2.7.3 Lớp áo ngoài
Có cấu tạo là tổ chức liên kết.

5


CHƯƠNG 3
PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP
TIẾN HÀNH THÍ NGHIỆM
3.1 PHƯƠNG TIỆN
3.1.1 Địa điểm thực hiện
- Đề tài được thực hiện tại Phòng Mô Động Vật- Khoa Nông Nghiệp và Sinh
Học Ứng Dụng.
- Thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2009.
3.1.2 Dụng cụ, trang thiết bị và hóa chất
3.1.2.1 Dụng cụ
- Thủy tinh: chai, cốc, lọ nhuộm có nấp đậy, phễu, lame và lamelle.
- Dao cắt vi mẫu.
- Dụng cụ giải phẫu: dao lam, kéo, kẹp.
3.1.2.2 Dụng cụ riêng biệt
- Máy cắt vi mẫu.

- Kính hiển vi quang học.
- Tủ hấp, tủ sấy, bếp tải.
- Bản và thanh đúc mẫu.
3.1.2.3 Hóa chất
- Cồn 1000.
- Xylen.
- Phẩm nhuộm: hematoxylin, eosin Y.
- Formol.
- Paraffin.
- Keo dán lamelle: canada balsam, mount-quick.
- Acid: acid acetic đậm đặc.
- Phèn chua.
- Mecurede oxid.
-Sodium phosphate monobasic, sodium phosphate dibasic.

6


- Nước cất.
3.2 QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN
Có 12 giai đoạn:
3.2.1 Lấy mẫu lớn
Bò được giết thịt tại lò mổ tư nhân, sau khi lòng dược tách ra khỏi thân thịt
dùng kéo giải phẩu cắt lấy các bộ phận: thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già.
- Thực quản: lấy một đoạn ở giữa thực quản.
- Dạ dày: lấy bốn phần với kích thước ngang 2 cm và dài 3 cm ở các vị trí:
+Dạ cỏ: cắt lấy một mảnh ngay giữa túi cỏ.
+Dạ tổ ong: cắt lấy một mảnh ở giữa tổ ong phía bên mặt hông.
+Dạ lá sách: cắt lấy một mảnh tại đường cong lớn ở khoảng giữa cung
đường cong.

+Dạ múi khế: Cắt lấy một mảnh ở phần thân vị.
- Ruột non: cắt một đoạn ruột non.
- Ruột già: cắt một đoạn ruột già.
3.2.2 Cố định mẫu
Cố định mẫu bằng dung dịch formol 10%, mẫu sau khi lấy phải được cố định
ngay để tránh tình trạng bị thoái hóa, hoại tử hay biến dạng do một số phản ứng sinh
hóa của những enzyme nội bào hay do điều kiện bên ngoài tác động như vi sinh vật.
Mục đích giai đoạn này là giết thật nhanh tổ chức nhưng vẫn giữ nguyên hình dạng,
cấu trúc bên trong như lúc tổ chức còn sống.
Giai đoạn đầu: ngâm nguyên các phần trên trong dung dịch formol 10%
trong 15 phút để ổn định tổ chức cho dễ cắt. Kế tiếp là vớt ra dùng lưỡi lam cắt sạch
các phần như mỡ, màng treo ruột… rồi ngâm tiếp thêm cho đến đủ 48 giờ trong
formol 10%.
3.2.3 Lấy mẫu nhỏ
Cắt nhỏ mẫu với kích thước khoảng 0,5cm x 0,5cm x 1cm.
3.2.4 Rửa nước
Mẫu sau khi được cố định xong phải được rửa lại bằng nước sạch. Sau đó
ngâm vào nước sạch trong 18 giờ, cứ 4 giờ thay nước một lần.

7


3.2.5 Khử nước
Dùng cồn với nồng độ tăng dần: 700, 800, 900, 100 0, 1000 để khử nước, tránh
tổ chức bị mất nước đột ngột gây co rúm lại. Ngâm mẫu qua các lọ cồn có nòng độ
tăng dần, mỗi lọ ngâm trong 2 giờ.
3.2.6 Tẩm dung môi trung gian
Cồn có độ hòa tan paraffin thấp nên paraffin không ngấm được vào tổ chức
hoàn toàn. Sử dụng xylen vừa loại được cồn trong mẫu, vừa làm dung môi hòa tan
paraffin, giúp paraffin ngấm vào trong mẫu dễ dàng. Chuyển mẫu qua 3 lọ xylen,

mỗi lọ ngâm trong 2 giờ.
3.2.7 Tẩm paraffin
Chuyển mẫu từ lọ xylen cuối cùng vào các cốc dáng nhãn tương ứng có chứa
Paraffin đang lỏng đặt trong tủ sấy ở nhiệt độ 60 0C. Chuyển mẫu qua 3 lọ paraffin,
mỗi lọ thay paraffin mới. Tẩm paraffin trong vòng 6 giờ.
3.2.8 Đúc block (khuôn)
3.2.8.1 Chuẩn bị
- Chùi sạch thanh kim loại và bản kim loại.
- Dùng các thanh kim loại gãy góc xếp thành hình chữ nhật có kích thước
mong muốn.
- Đèn cồn, kẹp gắn mẫu.
3.2.8.2 Tiến hành
- Lấy lọ paraffin mới đang lỏng đổ đầy khuôn. Dùng kẹp hơ nóng trên ngọn
đèn cồn, gắp mẫu vào khuôn và chỉnh ngay ngắn theo ý muốn. Sau 15 phút tách
khối paraffin ra khỏi thanh kim loại và đúc mẫu khác. Chọn mặt đáy của block làm
mặt cắt sau này.
- Dán nhãn, ghi kí hiệu mẫu vào khối mẫu.
- Sau đó mẫu được cắt bằng máy cắt mẫu.

8


3.2.9 Cắt mẫu
A
B
C
D
E
F
G

H
Hình 1: Máy cắt mẫu

A: Ốc điều chỉnh độ dày dãy băng.

E: Lưỡi dao

B: Ốc giữ mẫu

F: Dãy băng chứa mẫu

C: Trục mang mẫu

G: Ốc điều chỉnh độ nghiên lưỡi dao

D: Tay quay

H: Chốt an toàn

3.2.9.1 Chuẩn bị
- Gọt khối paraffin (chừa chừng 2- 3 mm paraffin quanh mẫu)
- Tra dầu vào các bộ phận chuyển động của máy cắt mẫu.
3.2.9.2 Tiến hành
- Gắn mẫu lên trục mang mẫu, vặn chăt ốc.
- Gắn dao nghiêng khoảng 150 đến 200.
- Điều chỉnh cho mẫu và lưỡi dao chạm nhau.
- Cắt thử ở vạch 10 rồi giảm đến độ mỏng trong khoảng 5-7 µm.
3.2.10 Tải, dán, hấp mẫu
3.2.10.1 Chuẩn bị
- Bếp tải và chậu nước ấm 400C.

- Lame sạch.
3.2.10.2 Tiến hành

9


- Dùng kim mũi giáo đỡ nguyên băng mẫu cho vào chậu nước ấm.
- Trên dãy băng cắt xong, theo thứ tự từ đầu đến cuối cứ 4 lát lấy 1 lát, dùng
kim mũi giáo tách nhẹ nhàng dãy băng để lấy lát có chứa mẫu đã chọn trước.
- Khi paraffin đã căng, lấy lame sạch, nghiêng nhẹ trên mặt nước rồi vớt những
mẫu đã chọn trước sao cho mẫu đã chọn đúng vị trí giữa lame.
- Nghiêng lame cho ráo nước; cho vào tủ hấp mẫu ở 600C trong 30 phút; hoặc
400C trong 1 ngày đêm sau đó tiến hành nhuộm mẫu.
3.2.11 Nhuộm mẫu
3.2.11.1 Chuẩn bị
Dụng cụ dung để nhuộm gồm: 5 lọ xylen, 5 lọ cồn tuyệt đối, 1 lọ cồn 70 0 , 2
lọ cồn 800 , 2 lọ cồn 900, 1 lọ chứa hematoxylin, 1 lọ chứa eosin Y, 2 lọ nước sạch,
giấy thấm.
3.2.11.2 Tiến hành
Qui trình nhuộm:
xylen I
20’

xylen II
1’

cồn 1000
1’

cồn 1000

1’

hematoxylin
3-5’

rửa nước
3- 5’

cồn 800
1’

cồn 900
1’

rửa nước
10-15’

eosin Y
10- 15’
’

cồn 700
1’

cồn 800
1’

cồn 1000
1’


cồn 1000
1’

cồn 1000
1’

cồn 900
1’

xylen I
2’

xylen II
2’

xylen III
2’

- Cho lame từ tủ hấp vào lọ xylen I ngâm 20 phút, chuyển qua lọ xylen II ngâm

1 phút để làm paraffin tan ra khỏi mẫu.
- Ngâm mẫu trong cồn 1000, 900, 800 để rút xylen ra khỏi mẫu (mỗi lọ 1 phút).
- Rửa nước để loại cồn trong mẫu (3-5 phút).

10


- Hematoxylin: nhuộm nhân (3-5 phút).
- Rửa nước: làm sạch tiêu bản.(10-15 phút).
- Eosin Y nhuộm tế bào chất (10-15 phút).

- Nhúng qua cồn 700, 800 , 900, 1000, 1000, 1000 để loại hết màu dư và khử
nước (mỗi lọ 1 phút).
-Nhúng qua 3 lọ xylen, mỗi lọ 2 phút để loại hết cồn và làm trong mẫu.
3.2.12 Dán lamelle- Dán nhãn
3.2.12.1 Cố định mẫu bằng keo dán lamelle
* Chuẩn bị
- Lamelle.
- Dùng keo mount-quick hoặc baume canada để dán lamelle.
- Kim mũi giáo.
- Giấy thấm.
* Tiến hành
- Nhỏ giọt keo lên lamelle sạch.
- Dùng hai tay nghiêng nhẹ nhàng lamelle xuống lame để tránh bọt khí, giọt
keo dán nằm ngay vị trí giữa lamelle.
- Ấn nhẹ cho keo lan đều ra. Dùng vải sạch thấm xylen chùi hết keo lan ngoài
lamelle (nếu có).
3.2.12.2 Dán nhãn
- Ghi tên tổ chức, loại gia súc.
- Vị trí (trên, giữa, hay dưới tổ chức).
- Chiều hướng cắt (ngang, dọc).
Để vào hộp chứa tiêu bản.

11


CHƯƠNG 4
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Qua quá trình thực hiện đề tài với thời gian 2 tháng tôi thu đươc các kết quả
như sau.
4.1 TIÊU BẢN TỔ CHỨC

Đã thực hiện hơn 300 lame trên 7 mẫu là các đoạn của ống tiêu hóa. Qua
chọn lọc đã giữ lại 160 lame hoàn chỉnh. Số tiêu bản được thể hiện cụ thể trong
bảng sau:
Bảng 1: Kết quả tiêu bản tổ chức

Số tiêu bản đã
thực hiện

Số tiêu bản
hoàn chỉnh

(lame)

(lame)

Thực quản

50

30

Dạ cỏ

45

30

Dạ tổ ong

45


20

Dạ lá sách

50

20

Dạ múi khế

40

20

Ruột non

40

20

Ruột già

40

20

Tổng:

310


160

Tên mẫu

 Mẫu hoàn chỉnh cần đạt một số yêu cầu chính:
- Mẫu ăn màu nhuộm tương phản rõ: nhân màu tím, tế bào chất màu hồng.
- Mẫu tổ chức không rách, không xếp trùng lấp lên nhau.
- Lame không chứa bọt khí.
- Quan sát được dưới kính hiển vi quang học và phân biệt được các lớp tổ
chức.

12


4.2 QUI TRÌNH KỸ THUẬT
4.2.1 Lấy mẫu và xử lý mẫu
Do thực hiện mẫu trên đại gia súc nên tổ chức lấy tương đối lớn, đặc biệt
phần ống tiêu hóa rất dày và dai. Vì vậy khi xử lý cần cắt mẫu nhỏ ra nhằm giúp
hóa chất dễ thấm đều vào mẫu. Ngâm mẫu trong formol 10% với thời gian ít nhất là
48 giờ và ngâm trong xylen đến khi nào mẫu trong hoàn toàn mới tiếp tục ngâm qua
paraffin.
4.2.2 Cắt mẫu
-Khi cắt mẫu cần quay máy cắt dứt khoát theo từng nhát một vì mẫu cứng và
dai.
-Cắt ở nhiệt độ bình thường trong phòng thí nghiệm.
-Block sau khi đúc khoảng 1 giờ cắt tốt hơn block cũ.

4.3 KẾT QUẢ MÔ HỌC
Quan sát thực tế tiêu bản trên kính hiển vi quang học thấy được như sau.

4.3.1 Thực quản
Đi từ trong ra ngoài có cấu tạo như sau:
-Lớp áo trong:
+ Lớp biểu mô phủ kép lát có các lớp tế bào phía trên bị keratin hóa.
+ Tổ chức liên kết hay còn gọi là lớp đệm.
+ Cơ niêm phát triển.
+ Lớp hạ niêm mạc là tổ chức liên kết lỏng lẻo.
- Lớp áo giữa gồm hai lớp cơ vân, tuy nhiên theo Phạm Đức Lộ- Nguyễn
Xuân Hoạt-1978. Mô tả lớp áo cơ thực quản có các sợi cơ hình xoáy ốc ghép vào
nhau làm cho hướng các lớp cơ không điều nên khó phân biệt thành lớp được.
- Lớp áo ngoài là tổ chức liên kết có chứa mạch máu.

13