TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

NGUY N TH H NG DI M

TH C HI N TIÊU B N MÔ
NG V T:
NG TIÊU HÓA V T

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

n Th , 2010


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

Tên

tài:

TH C HI N TIÊU B N MÔ
NG V T:

NG TIÊU HÓA V T

Giáo viên h ng d n:
Th.S Lê Hoàng S

Sinh viên th c hi n:
Nguy n Th H ng Di m
MSSV: 3064507
L p: Thú y K32

n Th , 2010


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B MÔN THÚ Y

Tên

tài: TH C HI N TIÊU B N MÔ

NG V T:

NG TIÊU HÓA

V T do sinh viên Nguy n Th H ng Di m l p Thú Y Khóa 32 th c hi n t i
phòng thí nghi m mô h c thu c b môn Thú Y, Khoa Nông Nghi p & Sinh H c
ng D ng, Tr


ng

i h c C n Th t tháng 08 – 10 n m 2010.

C n Th , ngày....tháng....n m......

C n Th , ngày....tháng....n m......

Duy t B môn

Cán b h

ng d n

Lê Hoàng S

C n Th , ngày....tháng....n m......
Duy t khoa Nông Nghi p & SH D

ii


IC MT

u tiên tôi xin g i l i c m n chân thành nh t
th y Tr n Hi n Nh n. Nh s quan tâm giúp
th y ã giúp tôi th c hi n t t

n th y Lê Hoàng S và


và s t n tình ch d n c a hai

tài này.

Xin c m n ba m , gia ình và b n bè ã ng h ,

ng viên, giúp

tôi

trong su t th i gian tôi h c t p.
Xin c m n toàn th quý th y cô c a tr

ng

i H c C n Th nói chung

và t t c quý th y cô thu c b môn Thú y nói riêng. Nh ng ng

i th y cô ã

truy n d y cho tôi các ki n th c vô cùng qúi giá trong su t th i gian theo h c t i
tr

ng.
Xin kính chúc t t c d i dào s c kh e, thành

t và g p nhi u may m n


trong cu c s ng.

Xin chân thành cám n!

iii


CL C
Trang t a....................................................................................................i
Trang duy t................................................................................................ii
L i c m t ..................................................................................................iii
M c l c......................................................................................................iv
Danh sách hình...........................................................................................ix
Tóm l

c ...................................................................................................x

Ch

ng 1:

Ch

ng 2:

tV n

.............................................................................1

S Lý Lu n ......................................................................2


2.1. M t s khái ni m v mô h c .................................................2
2.1.1. Mô h c............................................................................2
2.1.2. T bào.............................................................................2
2.1.3. Mô ..................................................................................2
2.1.3.1. Bi u mô....................................................................2
2.1.3.1.2. Nhi m v ............................................................2
2.1.3.1.3. Phân lo i bi u mô ...............................................3
2.1.3.1.3.1. Theo hình thái t bào .......................................3
2.1.3.1.3.2. Theo ch c n ng c a t bào...............................3
2.1.3.2 T ch c liên k t........................................................4
2.1.3.3. T ch c c ..............................................................4
2.1.3.4. T ch c th n kinh....................................................4
2.2. Khái quát v ph

ng pháp th c hi n tiêu b n hi n vi............4

2.2.1. L y m u..........................................................................5
2.2.2. C

nh ...........................................................................6

2.2.3. Kh n

c ........................................................................7

2.2.4. T m dung môi trung gian c a paraffin ............................7
2.2.5.T m paraffin ....................................................................8
2.2.6. úc khuôn ......................................................................8
2.2.7. C t lát m ng....................................................................8

2.2.8. T i m nh tiêu b n lên lame .............................................9

iv


2.2.9. Nhu m kép Hematoxyline-Eosin ....................................9
2.2.10. Dán lamelle...................................................................11
2.3. C u t o c a h tiêu hóa

gia c m và th y c m ....................11

2.3.1. Mi ng .............................................................................11
2.3.2. Y t h u ...........................................................................12
2.3.3. Th c qu n .......................................................................12
2.3.4. D dày ...........................................................................12
2.3.4.1. D dày tuy n ................................................................12
2.3.4.2. D dày c .....................................................................12
2.3.5. Ru t ................................................................................13
2.3.5.1. Ru t non ...................................................................13
2.3.5.2. Ru t già ....................................................................13
2.3.6. L huy t .......................................................................14
2.3.7. Gan ...............................................................................14
2.4. C u t o chung c a ng tiêu hóa............................................14
2.4.1. L p áo trong ..................................................................15
2.4.1.1. L p màng nh y ..........................................................15
2.4.1.2. L p d

i màng nh y ..................................................16

2.4.2. L p áo gi a ...................................................................16

2.4.3. L p áo ngoài .................................................................16
2.5. C u t o vi th

ng tiêu hóa gia c m và th y c m..................16

2.5.1. Th c qu n .....................................................................16
2.5.1.1 L p áo trong ..............................................................16
2.5.1.1.1. L p màng nh y ...................................................16
2.5.1.1.2. L p d

i màng nh y ...........................................17

2.5.1.2. L p áo gi a...............................................................17
2.5.1.3. L p áo ngoài .............................................................17
2.5.3. D dày tuy n ...............................................................17
2.5.3.1. L p áo trong..............................................................17
2.5.3.1.1. L p màng nh y....................................................17
2.5.3.1.2. L p d

i màng nh y ...........................................17

v


2.5.3.2. L p áo gi a ..............................................................18
2.5.3.3. L p áo ngoài ............................................................18
2.5.4. D dày c ......................................................................18
2.5.4.1. L p áo trong.............................................................18
2.5.4.1.1. L p màng nh y...................................................18
2.5.4.1.2. L p d


i màng nh y ..........................................18

2.5.4.2. L p áo gi a...............................................................18
2.5.4.3. L p áo ngoài .............................................................19
2.5.5. Ru t non ........................................................................19
2.5.5.1. L p áo trong..............................................................19
2.5.5.1.1. L p màng nh y....................................................19
2.5.5.1.2. L p d

i màng nh y ...........................................19

2.5.5.2. L p áo gi a...............................................................20
2.5.5.3. L p áo ngoài .............................................................20
2.5.6. Ru t già .........................................................................20
2.5.6.1. Manh tràng................................................................20
2.5.6.1.1. L p áo trong........................................................20
2.5.6.1.1.1. L p màng nh y..............................................19
2.5.6.1.1.2. L p d

i màng nh y......................................19

2.5.6.1.2. L p áo gi a .........................................................21
2.5.6.2. Tr c tràng .................................................................21
2.5.6.2.1. L p áo trong........................................................21
2.5.6.1.1.1. L p màng nh y..............................................21
2.5.6.1.1.2. L p d

i màng nh y......................................21


2.5.6.2.2. L p áo gi a .........................................................21
2.5.6.2.3. L p áo ngoài .......................................................21
2.5.7. Gan .................................................................................21
2.5.7.1. Ti u thùy gan ............................................................21
2.5.7.2. Các lo i t bào gan ....................................................22
2.5.7.2.1. T bào gan...........................................................22
2.5.7.2.2. T bào Kupffer ....................................................22

vi


2.5.7.3. Mao qu n gan............................................................22
2.5.7.4. M ch qu n

gan.......................................................23

2.5.7.5. ng d n m t và túi m t .............................................24
2.5.7.5.1. ng d n m t........................................................24
2.5.7.5.1. Túi m t................................................................24
Ch

ng 3: Ph
3.1. Ph

ng Ti n và P

ng Pháp..............................................25

ng ti n ...........................................................................25


3.1.1.

a

m th c hi n...........................................................25

3.1.2. D ng c , trang thi t b , hóa ch t.......................................25
3.2. Ph

ng pháp th c hi n ..........................................................25

3.2.1.L y m u............................................................................25
3.2.2. C

nh m u.....................................................................26

3.2.3. L y m u nh ....................................................................26
3.2.4. R a n

c .........................................................................27

3.2.5. Kh n

c.........................................................................28

3.2.6. T m dung môi trung gian .................................................28
3.2.7. T m paraffin ...................................................................28
3.2.8. úc khuôn .......................................................................29
3.2.9. C t m u ...........................................................................30
3.2.10. T i, dán, h p m u...........................................................31

3.2.11. Nhu m m u ...................................................................31
3.2.12. Dán lamellle - Dán nhãn.................................................33
3.2.12.1. C

nh m u b ng keo Mount quick.........................33

3.2.12.2. Dán nhãn..................................................................33
Ch

ng 4: K t Qu và Th o Lu n..........................................................34
4.1. Th c qu n.............................................................................34
4.2 D dày tuy n.........................................................................36
4.3. D dày c ..............................................................................37
4.4. Ru t non ...............................................................................38
4.5. Ru t già ................................................................................40
4.6. Gan.......................................................................................41

vii


Ch

ng 5: K t Lu n và

Ngh .............................................................44

5.1 K t lu n .................................................................................44
5.2

ngh ..................................................................................44


Tài li u tham kh o .....................................................................................45
Ph ch

ng................................................................................................47

viii


DANH SÁCH HÌNH
Hình 1: H tiêu hóa gia c m .......................................................................11
Hình 1: C u t o chung c a ng tiêu hóa .....................................................15
Hình 3: Khuôn úc m u .............................................................................30
Hình 4: Máy c t vi m u..............................................................................30
Hình 5: Tiêu b n vi th c a gi a th c qu n c t ngang ...............................35
Hình 6: Tiêu b n vi th c a cu i th c qu n c t ngang ................................35
Hình 7: Tiêu b n vi th c a

u th c qu n c t ngang .................................36

Hình 8: Tiêu b n vi th c a d dày tuy n c t ngang ...................................36
Hình 9: Tiêu b n vi th c a d dày tuy n c t ngang ...................................37
Hình 10: Tiêu b n c u t o vi th c a d dày c c t ngang ..........................37
Hình 11: Tiêu b n vi th c a d dày c c t ngang.......................................38
Hình 12: Tiêu b n vi th c a không – h i tràng c t ngang .........................38
Hình 13: Tiêu b n vi th c a tá tràng c t ngang .........................................39
Hình 14: Tiêu b n vi th c a tá tràng c t ngang ........................................39
Hình 15: Tiêu b n vi th c a manh tràng c t ngang ...................................40
Hình 16: Tiêu b n vi th c a tr c tràng c t ngang .....................................40
Hình 17: Tiêu b n vi th c a gan c t ngang ...............................................41

Hình 18: Tiêu b n vi th c a gan c t ngang ...............................................41
Hình 19: Tiêu b n tr c tràng b rách ..........................................................42
Hình 20: Tiêu b n gan b n p g p ..............................................................42
Hình 21: Tiêu b n tá tràng b s c ...............................................................42
Hình 22: M t s tiêu b n c a th c qu n .....................................................47
Hình 23: M t s tiêu b n d dày c và dà dày tuy n...................................48
Hình 24: M t s tiêu b n ru t non và ru t già ...........................................49
Hình 25: M t s tiêu b n gan .....................................................................50

ix


TÓM L
V i

tài “Th c hi n tiêu b n mô

C
ng v t: ng tiêu hóa v t” bao g m:

Th c qu n, d dày, ru t non, ru t già và gan nh m t o ra tiêu b n vi th . Nh ng
tiêu b n này có th quan sát

c

Trong th i gian t tháng 08

m c c u t o t bào.
n tháng 10 n m 2010, t i phòng thí nghi m


mô h c - Khoa Nông nghi p & SH D -

i h c C n Th cùng các trang thi t b

và các hóa ch t c n thi t, tôi ã th c hi n
tiêu b n hoàn ch nh. Qua ó rút ra

cm ts

v i qui trình chung.

x

c 250 lame trong ó ch n ra 198
c

m riêng trên t ng m u so


Ch ng 1
TV N
M i sinh v t có th ho t

ng m t cách linh ho t là nh s ph i h p nh p

nhàng và n kh p c a t t c các h c quan trong c th . Trong ó, m i h c quan
(h th n kinh, h tu n hoàn, h hô h p, h tiêu hóa…) óng m t vai trò quan tr ng
trong c th v i nh ng ch c n ng và c u t o khác nhau.
H tiêu hóa là m t c quan có ý ngh a r t l n vì th gi i
cao


u thu c nhóm sinh v t d d

ng l

ng mà ph i l y dinh d

ti p nh n, bi n
tr

ng,

ng v t t th p

n

u không th t t o ra

c ch t s ng và

ng t th c n. Th c n này s

c h tiêu hóa

i thành ch t có th h p thu

ng và phát tri n c a c th . Vì th vi c xác

c, cung c p cho nhu c u sinh
nh c u trúc mô h c c a h tiêu hóa


là r t c n thi t cho vi c h c t p, nghiên c u và gi ng d y.
Vi c nghiên c u m t c quan, b ph n nào ó c a c th
t nh ng

u

n v c b n nh t c a c quan, b ph n ó là t bào, mô.

Xu t phát t nh ng lý do trên và
khoa Nông Nghi p và Sinh H c
th c hi n

òi h i ph i b t

ng D ng, tr

tài: “Th c hi n tiêu b n mô

ó M c tiêu c a
Thông qua ph

c s phân công c a b môn Thú Y,
ng

i h c C n Th , tôi ti n hành

ng v t: ng tiêu hóa v t”

tài:

ng pháp th c hi n tiêu b n ng tiêu hóa v t g m: Th c

qu n, d dày tuy n, d dày c , ru t non, ru t già và gan
bào và c u trúc bình th

bi t

cs s px pt

ng c a ng tiêu hóa v t.

Th c hi n nh ng tiêu b n hi n vi c a ng tiêu hóa v t ph c v công tác gi ng
d y và nghiên c u.

1


Ch ng 2
S LÝ LU N
2.1. M T S

KHÁI NI M V MÔ H C

2.1.1. Mô h c: là khoa h c v c u t o hi n vi và siêu hi n vi c a t t c các c quan,
b máy trong c th
2.1.2. T bào: là

ng v t.
n v c b n v ph


v t. T bào có hình dáng, s l

ng di n c u t o và ho t

ng, kích th

c thay

ng c a c th sinh

i tùy theo loài gia súc.

2.1.3. Mô: là s h p thành do nh ng t bào có c u t o hình d ng và ch c n ng
gi ng nhau. Có 4 nhóm t ch c c

b n trong c th

ng v t:

- Bi u mô
- Mô liên k t
- Mô c
- Mô th n kinh
2.1.3.1. Bi u mô: là nhóm t bào bao ph m t ngoài c th hay lót bên trong nh ng
ng, xoang c a c th sinh v t.
Bi u mô phân hóa cao

t o thành tuy n.

2.1.3.1.1 C u t o chung c a bi u mô

- Bi u mô g m m t hay nhi u l p t bào x p khít vào nhau.
-D

i l p bi u mô là l p màng áy.

-D

i l p màng áy là t ch c liên k t m m.

- Bi u mô hi n di n

hai m t khô và

t c a c th .

+ Ph n khô nh : lòng bàn tay, chân, có nhi u l p t bào, l p trên cùng hóa
s ng.
+ Ph n
rung

t th

ng ch có m t l p t bào, ôi khi có thêm ph n ph nh lông

khí qu n, lông nhung

ru t.

2.1.3.1.2. Nhi m v :
- Bi u mô b o v c th hay b máy không b tác

t n th

ng, khi b t n th

ng c a ngo i c nh làm

ng chúng có th phát tri n, hàn g n l i

2

c.


- Bi u mô ph c a m t s c quan có kh n ng h p th m t s ch t nh : bi u
mô ru t, bàng quang.
- Bi u mô ph các tuy n ti t ra m t s ch t giúp cho quá trình sinh tr
phát d c và trao

ng,

i ch t c a c th .

2.1.3.1.3. Phân lo i bi u mô
2.1.3.1.3.1. Theo hình thái t bào
- Hình tr
- Hình h p
- Hình d t (chi m a s )
2.1.3.1.3.2. Theo ch c n ng c a t bào
ó Bi u mô ph :
- Bi u mô ph

+ Bi u mô ph

n:
n lát: g m m t l p t bào hình lát d t, nhân tròn n m gi a

t bào và n i lên b m t bi u mô.
+ Bi u mô ph

n h p: có d ng hình h p, nhân tròn, to n m gi a t bào.

+ Bi u mô ph

n tr : có hình tr hay hình ng. Nhân t bào hình tròn hay

hình thoi n m gi a ho c thiên v c c áy t bào.
- Bi u mô ph kép: có nhi u l p t bào, tùy theo hình d ng chia làm 2 nhóm:
+ Bi u mô ph kép lát: có nhi u l p t bào, l p trên cùng có hình lát d p,
càng sâu d

i t bào có hình a giác hay hình h p. Nhân t bào n m gi a t bào,

ôi khi l p trên cùng hóa s ng.
+ Bi u mô ph kép tr : l p trên cùng có hình tr , nhân thiên v c c áy t
bào.

t ng sâu h n t bào có hình a giác, hình h p, hình thoi…
+ Bi u mô ph kép tr gi : ch có m t l p t bào nh ng có m t s t bào

không lên


n b m t bi u mô, nhân n m

trên b m t bi u mô, nhân n m

áy t bào. Nh ng t bào còn l i lên

trên. Do v y khi nhìn vào tiêu b n gi ng nh có

hai hàng t bào.

3


+ Bi u mô ph kép bi n d : có l p t bào trên cùng r t to, có th dãn n
c, t bào bên d

i hình a giác. Bi u mô này th

ng hi n di n

n i có s dãn

n .
ó Bi u mô tuy n: là nh ng t p oàn t bào chuyên hóa cao

thích nghi v i

ch c n ng ch ti t và bài xu t. Bi u mô tuy n g m:
- Tuy n


n bào: ch có m t t bào t o thành, mang c 2 nhi m v ch ti t và

bài xu t nh : t bào hình ày c a ru t.
- Tuy n a bào: do nhi u t bào h p l i t o thành, có c u trúc ph c t p, to,
nh khác nhau. C n c vào tuy n có hay không có ng d n, phân bi t thành hai lo i:
+ Tuy n ngo i ti t: có ng d n ch t ti t ra ngoài hay vào các xoang, ng
thông v i bên ngoài. Tuy n ngo i ti t g m: tuy n túi, tuy n ng, tuy n

n, tuy n

t p.
+ Tuy n n i ti t: ch có các t bào chuyên làm nhi m v ch ti t, không có
ng d n. Các ch t ti t t o thành

c th m th u qua màng t bào r i ng m qua các

vi huy t qu n vào máu. Các mao m ch t o thành l
n i ti t g m: tuy n t n mác, tuy n túi, tuy n l

i chung quanh tuy n. Tuy n

i.

2.1.3.2 T ch c liên k t: có nhi m v chính là n i li n và g n ch t các lo i mô l i
v i nhau. T ch c này a d ng g m: d ng l ng, d ng r n, d ng m m
2.1.3.3. T ch c c : bao g m t t c các c và chia ra làm 3 lo i: c tr n, c vân, c
tâm.
2.1.3.4. T ch c th n kinh: là lo i mô cao c p nh t có nhi m v
ho t


u khi n m i

ng c a c th sinh v t. Mô th n kinh bao g m 2 thành ph n: th n kinh trung

ng (não b và t y s ng) và th n kinh ngo i vi (dây th n kinh và h ch th n kinh).
2.2. KHÁI QUÁT V PH

NG PHÁP TH C HI N TIÊU B N HI N VI

- Mu n nghiên c u v c u trúc c a t bào và mô thì kính hi n vi là m t
ph

ng ti n không th thi u. Mu n s d ng

tiêu b n (thi t

ho c phi n

) có

c kính hi n vi thì ta ph i có nh ng

dày thích h p cho phép quan sát d

hi n vi.

4

i kính



- Có nhi u ph
xét nghi m t
ph

i; ph

ng pháp làm tiêu b n

ng pháp hóa t bào, hóa mô; ph

ng pháp làm tiêu b n c
- Trong các ph

nhu m màu là ph

nghiên c u bao g m: p

ng pháp

ng pháp phóng xa t ch p;

nh và nhu m màu.

ng pháp trên, ph

ng pháp làm tiêu b n hi n vi c

nh và


ng pháp ph bi n dùng trong xét nghi m m u b nh so v i m u

i ch ng.
- Ph

ng pháp làm tiêu b n c

nh và nhu m màu.

+ Th c hi n tiêu b n hi n vi c

nh b ng ph

nhu m kép b ng Hematoxylin và Eosin Y. Ph

ng pháp tiêu b n c t lát và

ng pháp này nh m t o

m nh c t m ng, trong su t c a mô và c quan, cho phép quan sát
hi n vi. Thêm vào ó tiêu b n s

c nh ng
cd

c nhu m b ng các thu c nhu m

i kính

c hi u, các


ph n c a tiêu b n có màu khác nhau giúp cho vi c quan sát d dàng.
+ Tiêu b n hi n vi c

nh th c hi n theo ph

giai o n. Ph i th c hi n t t t t c các giai
ch t l

ng, n u m t giai

không

t ch t l

nm i

ng pháp này ph i qua nhi u
m b o thu

c tiêu b n có

n nào ó th c hi n không t t thì tiêu b n thu

ng. Tóm l

cs

c quy trình nh sau: l y m u – c


nh – c t lát

m ng – nhu m kép b ng Hematoxylin và Eosin Y (Ph m Phan

ch và Tr nh

Bình, 1998).
2.2.1. L y m u
Trong ph
mô, c quan

ng pháp này, l y m u là b

c th s ng hay ã ch t. B

c

u tiên có m c ích là l y t bào,

c l y m u này có ý ngh a r t to l n. Vì

v y, khi th c hi n ph i h t s c tuân th m t s quy t c sau:
-M u
-

c l y ph i t

i.

ng tác l y m u ph i nh nhàng, tránh gây nh ng bi n


i do tác nhân c

h c.
- Không dùng k p ph u tích k p vào vùng c n nghiên c u, không bóp m nh
và không r a m u.
- Khi c t ph i dùng dao s c và c t theo m t h

5

ng (

i v i nh ng m u l n).


- Khi c t xong ph i c
c a t bào (Ph m Phan
2.2.2. C

nh ngay

tránh hi n t

ng ho i t sau khi ch t

ch và Tr nh Bình, 1998).

nh

-C


nh là th thu t làm ch t t bào nh ng v n gi chúng trong tình tr ng

gi ng nh khi chúng còn s ng. Vi c c
nguyên

c hình dáng, gi

nh

t

c k t qu t t khi t bào gi

c nh ng thành ph n c u t o nh khi còn s ng,

ng th i không làm xu t hi n nh ng chi ti t m i. (V Công Hòe, 1975).
- Dung d ch c
Dung d ch c
trúc. Mô
dáng,

nh có tác d ng ng n c n s ho i t sau khi t bào ã ch t.

nh t t là dung d ch có tác d ng nhanh mà ít gây s thay
c g i là c

nh t t khi t bào c u t o nên mô ó v n gi nguyên hình

ng th i v n gi


c m i liên quan t

gi ng nh khi còn s ng. M i s thay
0.2 µ m (Ph m Phan

c

ng h trong t bào và trong mô

i v kích th

c và c u trúc không v

t quá

ch và Tr nh Bình, 1998).

- M t s lo i thu c c
+ Thu c c

ic u

nh th

ng g p:

nh khoáng ch t: acid osmic, acid chromic (CrO3) và các thu c

nh mu i khoáng.

+ Thu c c

nh h u c : bao g m các acid h u c nh acid acetic, acid piric

và các ch t kh oxy nh : methylic, ethylic, formaldehlyde.
+ Các dung d ch c

nh h n h p: dung d ch Bouin, dung d ch Duboscq-

Brasil, dung d ch Carnoy, dung d ch Branca…
- Vi c ch n thu c c
mô c n c

nh và ph

ng pháp c

nh ph thu c vào b n ch t

nh, m c ích c n nghiên c u, tính ch t thu c c

- Th i gian c

nh.

nh ph thu c vào t ng lo i mô và t ng lo i thu c c

trên nguyên t c kéo dài th i gian c

nh,


nh t t h n là rút ng n (tr m t s thu c c

nh làm giòn mô).
- Vi c r a mô sau khi c
khi c

nh có t m quan tr ng l n. Trên nguyên t c sau

nh ph i làm cho mô m t ch t c

nh có nh h

ng

nh càng s m càng t t, vì nh ng ch t c

n vi c nhu m và b o t n tiêu b n. Các ch t c

nhau có cách r a mô khác nhau. Có th r a ngang v i th i gian c

6

nh khác
nh n u r a


b ng n
Phan


c. Các dung d ch c

nh có chrome r a v i dung d ch c n + Iod (Ph m

ch và Tr nh Bình, 1998).
ó Nguyên t c c
- M u ph i
- Không

nh m u:

cc

nh ngay sau khi l y

c làm d p, nát m u

- M u không
- Không

c c t quá dày

m t m t l dính vào l

- Dung d ch dùng

c

ng m u


nh ph i

t úng n ng

, th tích dung d ch c

nh g p 30-60 l n th tích m u.
- Th i gian c
2.2.3. Kh n

nh thích h p 48-72 gi .

c

- Chúng ta ph i kh n

c vì paraffin không tan trong n

không th ng m vào kh i m u còn n
- M c ích c a vi c kh n
mô ho c t bào b thay

c. Vì v y paraffin

c (V Công Hè, 1975)
c là rút h t n

c trong m u ra mà không làm

i v c u t o và v trí. M u sau khi c


nh, r a n

ck r i

chuy n sang ngâm trong l c n 700, ti p t c ngâm trong các l c n có n ng
d n

n c n nguyên ch t. Th i gian kh n
- Dung d ch c n

kh n

c tùy theo

dày c a m u.

c là ethylic, methylic, butylic và cateton.

- Mu n bi t m t m u ã kh h t n

c ch a, ng

i ta cho xylen vào l

m u ã rút c n. N u xylen v n trong, i u này ch ng t s kh n
i có v n
Phan

cao


c (màu tr ng s a) thì ph i kh n

ng

c t t, n u xylen

c l i b ng c n tuy t

i (Ph m

ch và Tr nh Bình, 1998).

2.2.4. T m dung môi trung gian c a paraffin
M c ích là dùng m t dung môi c a paraffin
rút h t n

y c n trong mô sau khi

c ra (vì paraffin c ng không tan trong c n). Dung d ch

ph i v a hòa tan trong c n v a hòa tan
3 l xylen, th i gian ngâm m u thay
Các dung môi th

c s d ng

c paraffin. Nên chuy n m u d n qua 2i tùy theo lo i mô và kh i l

ng m u.


ng dùng là benzene, toluene, xylen, chloroform.

7


2.2.5. T m paraffin
Tr

c h t c n ch n lo i paraffin t t và thích h p. Paraffin ch có th ng m

vào m u và lo i xylen ra khi nó
gian b ng cách chuy n m u l n l

tr ng thái l ng. Ng

i ta kh dung môi trung

t vào nh ng l có paraffin ngày càng tinh khi t.

Th i gian t m lâu hay mau là tùy khích th

c và tính ch t c a m u: n u

m u nh và l ng l o thì t m 2-3 gi , n u to và c ng thì t m t 24-36 gi .
M c ích c a vi c t m paraffin là làm cho m u và paraffin liên k t v i nhau
thành m t kh i th ng nh t. Nh v y có th c t m u thành nh ng lát m ng theo
m c ích nghiên c u (V Công Hòe, 1975).
2.2.6. úc khuôn
N


i ta

vào khuôn (khuôn b ng kim lo i hay b ng gi y) ch t paraffin

l ng ã l c t tr

c (paraffin tinh khi t). Nhúng ngay m u vào paraffin ang l ng

này. Dùng k p ã
paraffin s
c ng, làm

ông

c làm nóng
c l i và gi m u

nh h

ng m u theo ý mu n. Sau vài phút

nguyên v trí. Khi l p v ngoài paraffin ã

t c khuôn vào trong bát

ng

yn


c l nh và chú ý

ng làm r n,

v màng m ng paraffin bên trên. Kho ng 20-30 phút sau paraffin s c ng l i và
thu n nh t toàn b . C n tránh làm l nh ngay khi paraffin còn l ng. Không
m nh ngay mà ph i

i

cc t

n 24 gi sau. (V Công Hòe, 1975).

2.2.7. C t lát m ng
M c ích là c t m u thành nh ng lát th t m ng
hi n vi. Qui trình c t kh i paraffin g m các b

có th quan sát d

i kính

c sau:

- C t kh i m u sao cho ch còn l i kho ng 2-3 mm paraffin quanh m u. G t
kh i m u sao cho 2 c nh trên và d

i song song nhau.

- G n kh i m u ã g t vào kh i g b ng cách làm nóng kh i g mang kh i

m u và

ng th i làm nóng ph n áy kh i m u, g n m t áy c a kh i m u vào

kh i g , ch nh cho kh i m u song song v i kh i g .
-

t l

i dao vào máy khóa th t ch t, ch nh

0

kho ng 15-30 so v i m t c a kh i paraffin.

8

nghiêng c a l

i dao


- C t m u: vi c c t có th b t
ã n

nh thì ch nh l i

s c và nhi t

dày t 10-12 µ m. Sau khi dây m u


u

dày kho ng 6-7 µ m. N u vi c t m paraffin t t, l

i dao

phòng c t thích h p các lát c t s dính vào nhau thành dãi b ng.

-T c

c a tay quay v a ph i, không quá nhanh c ng không quá ch m

nh ng ph i d t khoát (V Công Hòe, 1975).
2.2.8. T i tiêu b n lên lame.
t i tiêu b n lên lame có th dùng nhi u lo i dung d ch: n
d ch lòng tr ng tr ng pha v i glycerin theo t l 1:1. Tr

c khi dán tiêu b n lên

lame ph i làm tiêu b n giãn ra b ng cách

t dãi b ng lên ch u n

(400C). Sau ó,

v t tiêu b n

ih p


a lame xu ng phía d

i

600C trong 30 phút (Ph m Phan

c c t, dung

c nóng m

c ch n lên và mang

ch và Tr nh Bình, 1998).

2.2.9. Nhu m kép Hematoxyline-Eosin Y
t bào s ng, các thành ph n c u t o t bào và mô có ch s chi t quang
g n gi ng nhau nên khó phân bi t d

i kính hi n vi quang h c. Vì v y vi c nhu m

màu làm cho các thành ph n này b t màu khác nhau, t o

cs t

ng ph n giúp

ta d quan sát.
V ph

ng di n mô h c ng


i ta chia thu c nhu m ra thành hai nhóm:

Thu c nhu m t nhiên và thu c nhu m nhân t o.
- Thu c nhu m t nhiên là nh ng lo i

c chi t xu t t

ng v t ho c th c

v t nh Carmine hay Hematoxyline.
- Thu c nhu m nhân t o

c chia làm ba nhóm: Các ch t base, các ch t

acid, các ch t màu trung tính.
Có nhi u ph

ng pháp nhu m màu.

- S nhu m màu t ng, gi m d n: nhu m màu t ng d n
cách ngâm tiêu b n trong dung d ch nhu m màu cho
. Nhu m màu gi m d n là nhu m cho
r i sau ó t y màu

tiêu b n cho

c ti n hành b ng

n lúc tiêu b n b t màu v a


n khi t bào ho c mô b t màu th t th m

n khi màu v a ý.

9


- S nhu m màu n i ti p,

ng th i:

+ Nhu m màu n i ti p là ph

ng pháp nhu m tiêu b n b ng cách chuy n

tiêu b n qua các dung d ch thu c nhu m theo m t trình t .
+ Nhu m màu

ng th i

c th c hi n b ng cách pha t t c các thu c c n

nhu m thành m t dung d ch và nhu m màu m t l n (chú ý: Các thu c s d ng ph i
phù h p v i nhau, không ch ng nhau. Nh ng thu c tham gia vào dung d ch ph i có
tác d ng v i bào t

ng và vào nhân cùng m t th i gian).

- Nhu m màu tr c ti p, gián ti p:

+ Nhu m màu tr c ti p là ph

ng pháp nhu m

c ti n hành khi thu c

nhu m có kh n ng tr c ti p nhu m vào t bào và mô, không c n ph i qua khâu
làm n màu.
+ Nhu m màu gián ti p

c ti n hành b ng cách tr

c khi nhu m ph i

ngâm tiêu b n vào dung d ch làm n màu, sau ó ngâm vào dung d ch thu c
nhu m.
- Nhu m màu khác: m t s thu c nhu m khi b t vào t bào và mô có màu
khác v i màu c a dung d ch thu c nhu m. Thí d : Toluidin có màu xanh l , khi
nhu m ch t này s cho màu

còn các c u trúc khác có màu xanh l (Ph m Phan

ch và Tr nh Bình, 1998).
Các b

c k thu t trong vi c nhu m kép:

- Kh paraffin: ngâm tiêu b n l n l

t vào 2 l xylen ho c toluene, m i l


kho ng 3-5 phút.
- Kh xylen, toluene kh i tiêu b n: chuy n lame ch a tiêu b n l n l
các l c n 800, 900, c n tuy t
- Kh c n

t qua

i m i l kho ng 3-5 phút.

tiêu b n b ng cách ngâm tiêu b n trong n

c c t kho ng 3-5

phút.
- Nhu m màu: thay
- R a tiêu b n b ng n

i ph

ng pháp và dung d ch thu c nhu m ã ch n.

c.

- Ki m tra tiêu b n ã nhu m

i kính hi n vi.

- Nhu m tiêu b n trong dung d ch nhu m n n.


10


- R a tiêu b n nhanh trong n

c c t.

2.2.10. Dán lamelle:
- Tr

c khi dán c n ph i kh n

th c hi n nhanh
Phan

c và kh c n th t k . Khi dán lamelle c n

tránh s xâm nh p c a h i n

c trong không khí vào mô.

ánh s hi u ghi rõ thông tin v tiêu b n hi n vi v a hoàn thành (Ph m
ch và Tr nh Bình, 1998).

2.3. C U T O CHUNG C A TIÊU HÓA

GIA C M VÀ TH Y C M

B máy tiêu hóa bao g m ng tiêu hóa và các tuy n tiêu hóa.
b t


ng tiêu hóa

u t khoang mi ng, th c qu n, di u, d dày tuy n, d dày c , ru t non, ru t

già, tr c tr c tràng, h u môn.

Hình 1: H tiêu hóa gia c m
2.3.1.Mi ng
Hàm trên và hàm d
v s ng c ng

i gia c m t o thành m , không có r ng, ngoài b c l p

l y và m xé th c n d dàng.

s ng t o g hình r ng c a

mò, gi th c n d

11

in

loài th y c m m d p, l p v
c ho c l c s ch bùn.


i có hình m i tên
gi n


c khi u ng. L

gà và chim, hình tr d t

id c

ng, trên l

phát tri n. Vòm kh u cái có m t khe h p
xoang m i. Gia c m không có tuy n n

th y c m và có rãnh

trên

i các gai v giác, các gai này kém

chính gi a

thông xoang mi ng v i

c b t.

2.3.2. Y t h u:
Y t h u li n v i mi ng, không có màng kh u cái.
2.3.3. Th c qu n
ây là ph n ng t
tuy n.


ng

i r ng và gi n n , kéo dài t h ng

n cu i th c qu n phình to hình túi tròn g i là di u

n d dày

ch a th c n.

i

v i v t, ng ng không có di u. Th c qu n ch phình to thành d ng túi ch a th c n.
Có tuy n

u ti t d ch nhày th m

ch t d ch màu tr ng gi ng s a

t làm m m th c n.

m m cho con.

b câu, tuy n di u ti t

ây là do niêm m c di u bi n

i

t bi u mô ph thành bi u mô tuy n.

2.3.4. D dày
G m d dày tuy n và d dày c .
2.3.4.1. D dày tuy n:
- Thon nh , to h n th c qu n m t ít, n m bên trái c a m t ph ng gi a, là m t
túi hình b u d c dài. Nó n m
- D dày tuy n n m tr

ng trung tuy n gi a hai thùy c a gan.
c d dày c (m ).

- C u t o g m 3 l p: ngoài là màng s i t ch c liên k t, gi a là l p c tr n
và trong là niêm m c. (Vách d dày tuy n t

ng

- Ch c n ng: ti t d ch v ch a men tiêu hóa

i dày).
th m vào th c n.

2.3.4.2. D dày c :
- D dày c n i v i d dày tuy n b i m t ch th t l i r i phình ra d ng d p,
n m sau d dày tuy n, sau 2 lá gan tr

c kh i ru t.

- D dày c m t ph n n m gi a hai thùy c a gan và m t ph n bên c nh thùy
trái gan.
- D dày c gi ng nh m t kh i c u d p,
l i, l p c màu


nâu, dày, ch c, kh e. B m t

12

c bao quanh gi ng nh hai kính
c che ph b i m t l p gân sáng


bóng, gân dày

trung tâm và gân m ng t i mép c a d dày c . Bên ngoài th

ng

có m bao b c.
- D dày c có 2 l thông: l t

c thông v i d dày tuy n, l sau thông v i

tá tràng.
- Niêm m c d dày c màu vàng b s ng hóa cao
thành m t cái túi ch a th c n.
th

d tách kh i l p c làm

ng th i, l p s ng b o v l p c kh i b t n

ng khi nghi n ép th c n có l n h t s i á, v t c ng… L p màng này luôn luôn

c b sung, thay th , phía d

i có tuy n ti t các ch t s ng.

2.3.5. Ru t
2.3.5.1. Ru t non
- Ru t non là 1 ng dài kho ng 1-1.5m, r ng kho ng 0.8-1.2cm. Ru t non là
m t ng nh , vách m ng, b t

u t l h v (n i v i m )

n ngã 3 manh-tr c

tràng. Ru t non c ng chia 3 do n nh ng gi i h n không rõ ràng.

o n tá tràng g p

khúc hình ch U (quai tá tràng) gi a 2 nhánh là tuy n t y màu h ng nh t.
tràng dài nh t g p i g p l i nhi u l n

n tá

gi a và sau b ng. H i tràng ng n, ôi khi

có các gai th t m c ra 2 bên.
- Niêm m c ru t non có tuy n ru t ti t d ch ru t ch a men tiêu hóa, cùng v i
d ch t y, d ch m t tiêu hóa và phân gi i th c n. Niêm m c c ng t o thành các lông
nhung gi ng nh

gia súc.


- Ch c n ng: tiêu hóa và h p thu dinh d

ng.

2.3.5.2. Ru t già
G m 2 manh tràng và tr c tràng, không có k t tràng.
- Manh tràng: có 2 manh tràng gi ng 2 túi,
tràng và cùng

u thon nh n n m 2 bên h i

vào tr c tràng. M i túi dài 12-15cm. Manh tràng r t phát tri n

gia c m n c (ng ng, gà tây) và th y c m.
Trong manh tràng có h vi sinh v t

phân gi i ch t x gi ng nh

loài

nhai l i.
- Tr c tràng: là o n ru t th ng dài 10-15cm b t
tràng kéo dài t i l huy t.

13

u t l thông v i 2 manh



- Tr c tràng là n i tái h p thu n

c và các vitamin nh n

c t vi khu n,

t o phân và th i vào l huy t.
- o n cu i ng tiêu hóa k t thúc b ng xoang ti t ni u sinh d c.
- S h p thu x y ra m nh nh t

ru t non, manh tràng và xoang ti t ni u sinh

d c.
2.3.6. L huy t ( nh p)
L huy t là ph n phình to c a
vách l huy t có 2 l
c);

con cái có l

c ti u, tinh d ch (con

n cu i tr c tràng m ra bên ngoài. Trên

ra c a 2 ng d n tinh, 2 l

ra c a 2 ng d n ni u ( con

ra c a ng d n tr ng. Vì v y, l huy t là n i th i phân,
c) ho c tr ng (con cái).


2.3.7. Gan
- Gan là tuy n tiêu hóa l n nh t c th . Gan gia c m có 2 thùy chính (ph i và
trái):
- Thùy ph i l n h n thùy trái. C hai thùy n m ôm l y d dày tuy n và 1
ph n

nh tim.
- Gan ti t ra m t

tiêu hóa m ; s n xu t ra ure tham gia vào ch c n ng bài

ti t. Gan là n i tích tr glycogen,
2.4. C U T O CHUNG C A

ng th i là n i l c máu.
NG TIÊU HÓA (O.Charnock Bradley. 1938)

ng tiêu hóa chính th c b t

u t th c qu n

n h u môn. M c dù ng tiêu

hóa có nhi u ph n khác nhau, nh ng nó c ng có nh ng qui lu t chung v c u trúc.
Thành ng tiêu hóa t trong ra ngoài có 3 l p áo: L p áo trong, l p áo gi a, l p áo
ngoài.

14