TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

PH M H NG NHU

THEO DÕI HO T L C TINH TRÙNG THEO TH I
GIAN T N TR V I CÁC MÔI TR
NG: BTS,
BUTSCHWILER VÀ MODENA T I M T C
S T NHÂN THU C THÀNH
PH C N TH

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

C n Th , 2010


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

Tên

tài:

THEO DÕI HO T L C TINH TRÙNG THEO TH I
GIAN T N TR V I CÁC MÔI TR
NG: BTS,
BUTSCHWILER VÀ MODENA T I M T
S T NHÂN THU C THÀNH
PH C N TH

Giáo viên h

ng d n:

Sinh viên th c hi n:

ThS. Lê Hoàng S

Ph m H ng Nhu
Mssv: 3064533
p: Thú Y K32


C n Th , 2010
i


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

tài: Theo dõi ho t l c tinh trùng theo th i gian t n tr v i các môi tr ng: BTS,
Butschwiler và Modena t i m t c s t nhân thu c Thành Ph C n Th ; do sinh
viên th c hi n: Ph m H ng Nhu hi n t i tr i gi ng Hoàng S , 1/12A
ng 3/2,
P.H ng L i, Q. Ninh Ki u, Tp. C n Th t tháng 09 n m 2010 n tháng 12 n m
2010.

C n Th , ngày…tháng…n m 2010

C n Th , ngày…tháng…n m 2010

Duy t B môn

Duy t Giáo viên h

C n Th , ngày … tháng … n m 2010

Duy t khoa Nông Nghi p & Sinh H c

ii

ng D ng

ng d n


IC MT

Xin g i l i c m t và bi t n sâu s c

n:

Quý Th y Cô khoa Nông Nghi p và Sinh H c
trong su t th i gian theo h c t i tr ng.
Th y Lê Hoàng S
lu n v n này.

l i

ã t n tình giúp

và h

Ch tr i gi ng và các chú n i tôi th c hi n
tôi th c hi n tài.

ng D ng gi ng d y tôi


ng d n

tài ã t o

tôi hoàn thành

u ki n thu n

Xin chân thành c m t
C n Th , ngày tháng n m 2010.

Ph m H ng Nhu

iii


CL C
Trang

TRANG T A..................................................................................................... i
TRANG DUY T...............................................................................................ii
L I C M T ...................................................................................................iii
M C L C........................................................................................................ iv
DANH SÁCH B NG........................................................................................ vi
DANH SÁCH HÌNH........................................................................................ vii
TÓM L

C.................................................................................................... viii


Ch

ng 1:

TV N

Ch

ng 2:

S LÝ LU N ............................................................................ 2

2.1 Sinh lý sinh s n heo

.................................................................................. 1

c............................................................................. 2

2.1.1 Gi i ph u c quan sinh d c c a heo

c............................................... 2

2.1.2 Thành ph n tinh d ch............................................................................ 4
2.1.3

c tính sinh hóa h c c a tinh thanh .................................................... 5

2.1.4

c tính sinh lý h c c a tinh trùng ....................................................... 7


2.2 ánh giá ph m ch t tinh d ch..................................................................... 8
2.2.1 ánh giá b ng m t t

ng.................................................................... 8

2.2.2 ánh giá qua kính hi m vi.................................................................... 9
2.3 Môi tr

ng pha loãng tinh d ch ................................................................ 11

2.3.1 Môi tr

ng có ngu n g c t ch t h u c t nhiên .............................. 11

2.3.2 Ngu n g c t hóa ch t làm c s ........................................................ 12
2.3.3 M t s yêu c u trong môi tr ng dùng pha loãng và b o qu n tinh
d ch ................................................................................................................. 12
2.3.4 K thu t pha loãng tinh d ch............................................................... 13
2.4 B o qu n và t n tr tinh d ch .................................................................. 15
2.5 M t s y u t

nh h

ng

n k t qu t n tr tinh d ch ............................ 15

2.5.1 nh h


ng c a ch t l

ng tinh d ch .................................................. 15

2.5.2 nh h

ng c a nhi t

. ................................................................... 15

2.5.3 nh h

ng c a ánh sáng ................................................................... 16

2.5.4 nh h

ng c a th i gian b o t n ....................................................... 16

2.6 Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
iv

c ............................................... 16


2.6.1 Tình hình nghiên c u trong n

c........................................................ 16

2.6.2 Tình hình nghiên c u ngoài n


c ....................................................... 17

Ch

ng 3: PH

3.1 Ph

NG TI N VÀ PH

NG PHÁP THÍ NGHI M................... 18

ng ti n ti n hành thí nghi m............................................................. 18

3.1.1 Th i gian............................................................................................ 18
3.1.2

a

m............................................................................................. 18

3.1.3

it

ng thí nghi m ......................................................................... 18

3.1.4 D ng c .............................................................................................. 18
3.1.5 Hóa ch t............................................................................................. 19
3.2 Ph


ng pháp ti n hành thí nghi m ........................................................... 21

3.2.1 Ti n hành cân và pha môi tr
3.2.2 Theo dõi n ng

ng ...................................................... 21

tinh trùng trong m t li u gieo ............................... 21

3.2.3 Theo dõi th i gian t n tr tinh d ch còn ho t l c 50% ...................... 22
3.3 Ph
Ch

ng pháp thu th p và x lý s li u...................................................... 23

ng 4: K T QU TH O LU N ............................................................... 24

4.1 K thu t l y pha loãng tinh d ch.............................................................. 24
4.1.1 K thu t pha môi tr

ng và giá thành môi tr

ng pha loãng ............. 24

4.1.2 K thu t pha loãng tinh d ch t o li u gieo ......................................... 25
4.2 K thu t l y b o qu n tinh d ch............................................................... 26
4.3 K t qu theo dõi n ng

tinh trùng trên m t li u gieo............................ 27


4.4 K t qu theo dõi th i gian t n tr tinh d ch khi ho t l c còn 50%........... 28
Ch

ng 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 30

5.1 K t lu n ................................................................................................... 30
5.2

ngh .................................................................................................... 30

TÀI LI U THAM KH O ................................................................................ 31
PH CH

NG ............................................................................................... 32

v


DANH SÁCH B NG
ng 1. Thang

m ánh giá ho t l c c a tinh trùng ............................................10

ng 2. Các ch tiêu v ch t l

ng tinh d ch .........................................................11


ng 3. Công th c c a môi tr

ng BTS................................................................19

ng 4. Công th c c a môi tr

ng Modena ..........................................................20

ng 5. Công th c c a môi tr

ng Butschwiler ....................................................20

ng 6. Thành ph n hóa ch t c a các môi tr
ng 7. L

ng pha loãng..................................21

ng tinh trùng trong 1 li u gieo............................................................27

ng 8. Th i gian t n tr tinh d ch

n khi ho t l c còn 50%

150C....................28

ng 9. Th i gian t n tr tinh d ch

n khi ho t l c còn 50%

50C......................28


vi


DANH SÁCH HÌNH

Hình 1. L c tinh d ch .................................................................................................32
Hình 2. Làm m môi tr
Hình 3. Rót môi tr

ng .......................................................................................32

ng vào tinh d ch .........................................................................33

Hình 4. T mát tr tinh 150C ...................................................................................33
Hình 5. T mát tr tinh 150C ..................................................................................34
Hình 6. Làm m môi tr

ng tr

c khi ki m tra t5 .......................................................34

Hình 7. Ki m tra ho t l c 50%....................................................................................35
Hình 8. Bu ng

m h ng c u......................................................................................35

vii



TÓM L

C

Theo yêu c u c s mu n tìm ra môi tr ng pha loãng tinh d ch có th i gian
t n tr phù h p v i
u ki n s n xu t và mang l i hi u qu kinh t cao là i u r t
c n thi t.
T ó chúng tôi th c hi n tài: “Theo dõi ho t l c tinh trùng theo th i gian
t n tr v i các môi tr ng: BTS, Butschwiler và Modena t i m t
s t nhân
thu c Thành Ph C n Th .”
Thông qua quá trình thí nghi m th c t và tr c ti p tham gia vào quy trình
theo dõi th i gian t n tr tinh d ch tr i chúng tôi ghi nhân
c k t qu nh sau:
Th i gian t n tr tinh d ch gi a 2 môi tr
Butschwiler là t ng
ng nhau.

ng Modena và môi tr

B o qu n

5 0C

+ Môi tr

ng Butschwiler trung bình là: 117.6 ± 3.27 gi .

+ Môi tr


ng Modena trung bình là: 116.1 ± 3.21 gi .

B o qu n

150C

+ Môi tr

ng Butschwiler trung bình là: 105.8 ± 2.81 gi .

+ Môi tr

ng Modena trung bình là: 103.9 ± 2.45 gi .

+ Môi tr

ng BTS trung bình là: 39.4 ± 1.3 gi .

viii

ng


Ch

ng 1

TV N
Trong ch n nuôi thì gieo tinh nhân t o mang l i nhi u u i m nh : tinh

trùng
c gi bên ngoài c th
c lâu h n, gi m t l ch n nuôi c/cái, c n ít
c gi ng nên có i u ki n ch n l c c gi ng t t nh t cho s n xu t tinh gi m chi
phí giá thành trong ch n nuôi, h n ch
c các b nh truy n nhi m lây qua
ng
giao ph i. c bi t có th v n chuy n tinh d ch i xa d dàng. Trong gieo tinh nhân
t o, môi tr ng pha loãng tinh d ch là m t y u t h t s c quan tr ng vì nó nh
ng n th i gian t n tr tinh d ch, t l th thai,
u ki n b o qu n và v n
chuy n tinh d ch. Vì th mà vi c l a ch n môi tr ng pha loãng tinh d ch phù h p
và em l i hi u qu cao trong gieo tinh nhân t o là r t c n thi t. Hi n nay, trên th
tr ng có khá nhi u môi tr ng pha loãng tinh d ch, nh ng làm th nào tìm ra
môi tr ng thích h p
pha loãng tinh d ch heo v a kéo dài
c th i gian b o
qu n, tinh trùng còn s c s ng t t, m b o
c t l th thai và giá thành h p lý là
r t quan tr ng.
B t ngu n t nh ng v n trên
c s h ng d n c a th y Lê Hoàng S và
theo yêu c u c s tôi
c phân công th c hi n
tài: “Theo dõi ho t l c tinh
trùng theo th i gian t n tr v i các môi tr ng: BTS, Butschwiler và Modena
t i m t c s t nhân thu c Thành Ph C n Th ”
M c tiêu

tài:


Theo dõi ho t l c tinh trùng theo th i gian t n tr
Butschwiler và Modena trong i u ki n có c a c s .

1

v i các môi tr

ng: BTS,


Ch
S

2.1 Sinh lý sinh s n heo

ng 2
LÝ LU N

c

2.1.1 Gi i ph u c quan sinh d c c a heo

c

2.1.1.1 D ch hoàn
D ch hoàn hay còn g i là tinh hoàn, là m t tuy n sinh d c có ch c n ng kép
v a làm tác d ng ngo i ti t ra tinh trùng v a có tác d ng n i ti t ra hocmon, c bi t
là testosterron
phát tri n gi i tính. Tinh trùng

c s n xu t trong các ng sinh
tinh nh , còn kích t sinh d c c
c s n sinh trong các t bào k c a d ch hoàn.
C u t o:
Bên ngoài là l p giác m c riêng g m m t l p s i v ng ch c do phúc m c kéo
n hình thành. Bên trong là t ch c liên k t hình màng m ng g i là màng tr ng, t
màng tr ng có các vách i sâu vào trong chia d ch hoàn thành nhi u múi, m i múi
ch a nhi u ng sinh tinh u n khúc bên trong có tinh trùng
c hình thành.
2.1.1.2 Mào tinh
Mào tinh hay còn g i là phó tinh hoàn n m phía tr
ph n uôi n m phía trên và sau tinh hoàn. Tinh trùng
tinh c a tinh hoàn r i
c a v phó d ch hoàn.
Phó d ch hoàn là m t cái kho
n trong c th .

c và trên tinh hoàn, có
c s n sinh
ng sinh

ch a tinh trùng và giúp tinh trùng s ng lâu

Các ng d n tinh trong phó dich hoàn c ng ngo n ngoèo u n khúc. T t c
các ng d n tinh phó d ch hoàn u
chung m t ng g i là ng xu t tinh trùng.
Trong phó d ch hoàn có
pH 6,2 – 6,8 có th c ch quá trình ho t ng
c a tinh trùng ng th i nhi t
ây c ng th p h n nhi t

c th làm cho tinh
trùng ít ho t ng và s ng lâu h n, tinh trùng có th s ng trong phó d ch hoàn lâu
nh t t 40 – 60 ngày.
2.1.1.3 Các tuy n sinh d c ph
Tuy n c u ni u

o

Tuy n c u ni u o còn g i là tuy n Cowper r t l n, h i gi ng hình tr n m
2 bên và 2/3 phía sau o n ch u c a ng thoát ti u. Tác d ng chính là ti t ra d ch
làm tr n ni u o và r a ni u o tr c khi phóng tinh.

2


Tuy n ti n li t
Tuy n ti n li t là m t tuy n m ng n m r i rác trên ni u o, trên c bóng ái,
nó phát tri n theo l a tu i c a heo. Heo còn non thì thì tuy n ti n li t nh , l n d n
theo tu i tr ng thành và ng th i teo i khi heo già.
Tuy n ti n li t có ch c n ng ti t ra ch t d ch có tính ch t h i ki m nh m
trung hòa khí carbonic do tinh trùng ti t ra do ho t ng c a nó và môi tr ng acid
trong âm o c a con cái.
Tuy n tinh nang
Tuy n tinh nang còn g i là túi tinh g m hai tuy n có màu vàng nh t n m
trong xoang ch u, trên bàng quang và ng d n tinh.
D ch ti t c a tuy n tinh nang có d ng keo phèn màu tr ng, h i vàng, khi g p
ch t ti t c a tuy n ti n li t thì ng ng k t l i thành m t cái nút
óng c t cung
sau quá trình giao ph i. M c ích không cho tinh d ch ch y ng c ra ngoài. Ngoài
ra, d ch ti t c a tinh nang có ch a nhi u d ng ch t làm t ng ho t l c c a tinh

trùng.
2.1.1.4 S hình thành tinh trùng
Tinh trùng

c hình thành t t bào tinh nguyên th y và t bào sertoli.

Giai o n u nh ng t bào tinh nguyên th y sinh s n thành tinh nguyên bào
ho t ng. Tinh nguyên bào ti p t c sinh tr ng hình thành tinh bào c p I v i 2n
nhi m s c th . Tinh bào c p I ti n hành phân chia gi m nhi m l n th nh t t o ra
hai t bào con nh nhau
c g i là tinh bào II (n). Tinh bào II ti p t c phát tri n và
phân chia l n hai
t o ra b n tinh t
n b i, các t bào này không phân chia n a
mà d n d n hình thành nên nh ng tinh trùng ho t ng, trong ó có hai tinh trùng
mang nhi m s c th X và hai tinh trùng mang nhi m s c th Y.
T bào Sertoli làm nhi m v nuôi d

3

ng tinh trùng.


T bào tinh nguyên th y

T bào Sertoli

Tinh nguyên bào ho t

ng


Tinh bào I
(NST = 2n)

Tinh bào II
(NST = n)

Tinh trùng

Tinh bào II
(NST = n)

Tinh trùng
S

Tinh trùng

Tinh trùng

hình thành tinh trùng

NST: nhi m s t th

2.1.2 Thành ph n tinh d ch
Tinh d ch ch
c hình thành m t cách t c th i khi con c phóng tinh
ngh a là lúc nó h ng ph n cao nh t trong quá trình th c hi n ph n x giao ph i.
Tinh d ch g m có 2 ph n: tinh trùng chi m t l 3-5% và tinh thanh chi m 9597%
Màu s c c a tinh d ch th


ng có màu tr ng

- N ng

tinh trùng

- N ng

các h t h u c l l ng

-L

c và

c quy t

nh b i:

ng lipid trong các tuy n tinh ph

Theo Tr n Ti n D ng (2003), trong tinh d ch heo có ch a m t l ng khá l n
h t th Selatin, chi m t l 20-30% l ng tinh d ch, chúng là s n ph m c a tuy n
Cowper, d ch ti t này c và trong su t. Khi xu t tinh nh ng h t này g p men
Vegikinasa c a tuy n tinh nang s nhanh chóng ông l i t o thành nh ng th l n
n. Sau ó, các th này h p thu n c và t ng thêm th tích nên ng i ta g i là keo
phèn (xu xoa). Trong giao ph i t nhiên keo phèn có tác d ng “bít c t cung”
không cho tinh d ch ch y ra ngoài. Còn trong gieo tinh nhân t o ng i ta s nhanh
chóng l c b keo phèn vì nó s h p thu n c và s l ng l n tinh trùng.

4



Tinh trùng
Tinh trùng là t bào sinh d c c ã hoàn ch nh v hình thái c u t o và
i m sinh lý, sinh hoá bên trong và có kh n ng th tinh.

c

Tinh trùng heo có chi u dài kho ng 50-60 µm g m có ba ph n chính:
- Ph n

u: dài kho ng 6,5 µm, r ng 4,5µm, dày 1,5µm

- Ph n c và thân có kích th

c kho ng 10-12µm

- Ph n uôi dài kho ng 30-40µm g m ba

n:

+ uôi chính
+ Trung o n
+ uôi ph
Theo Bertschneider, 1949. Tinh trùng ch a kho ng 25% v t ch t khô và 75%
c. Trong v t ch t khô có 85% protid, 13,2% lipid, 18% khoáng.
u chi m 51% mang y u t di truy n. C và thân chi m 16% thu c th lipid
ch y u là lipoprotein, uôi chi m 33% có c u t o nh m t mái chèo giúp tinh trùng
ho t ng.
2.1.3


c tính sinh hoá h c c a tinh thanh

2.1.3.1 S t o tinh thanh trong tich d ch
Qua nghiên c u ng i ta th y r ng khi con v t h ng ph n cao
trong ph n
x tính d c thì các t ch c c a tuy n sinh d c ph co bóp th i ra d ch ti t vào ng
d n tinh.
Theo Muller (1938). Tr n ti n D ng và ctv (2002). Nhà xu t b n nông
nghi p Hà N i.
- D ch ti t c a ph d ch hoàn t 2 - 5%
- D ch ti t c a tuy n tinh nang là 10 - 20%
- D ch ti t c a tuy n Cowper 10 – 25%
2.1.3.2 Tác d ng ch y u c a tinh thanh
-R a

ng ni u

- Môi tr

ng

o sinh d c

nuôi s ng tinh trùng ngoài c th

- Ho t hoá làm cho tinh trùng ho t
quá trình ho t ng
ng s nh duc cái.


5

ng, thúc

y tinh trùng ti n lên trong


2.1.3.3 Các

c tính sinh hoá h c c a tinh thanh

Theo Vauquelin (1971). Tr n ti n D ng và ctv (2002). Nhà xu t b n nông
nghi p Hà N i.
Tinh thanh ch y u là n c chi m kho ng 90-95,3%, còn l i là v t ch t khô.
Trong ó ch y u la protid, ch có m t l ng nh là
ng, m , ch t khoáng, men
và vitamin.
Trong tinh thanh có nhi u ch t choline có khi là thu n nh t, có khi là t p
ch t. Ngoài ra chúng còn có acid citric, fructose, innositol và nhi u ch t
ergothionine.
Choline
Choline trong tinh thanh không thu n nh t, ít d ng t do mà t
ng k t
h p v i glycerin, phosphoryl
t o thành phosphoryl choline ho c k t h p v i
glucose, m t d ng ph c là glyceryl phosphoryl choline. Ch t này ch y u cung c p
ng l ng cho tinh trùng ho t ng.
Acid citric
Trong tinh d ch có r t nhi u acid citric (COOH-C(OH)(CH2COOH)2) do
tuy n Cowper ti t ra có tác d ng làm ông c tinh d ch. Tác d ng c a acid citric

không có quan h
n s sinh tr ng c a tinh trùng và nó không tham gia vào quá
trình trao i ch t c a tinh trùng.
ng Fructose
ng Fuctose (CH2OH(CHOH)3CO-CH2OH) trong tinh thanh có ch c n ng
cung c p n ng l ng cho ho t ng tinh trùng.
Innositol
Innositol (CHOH(CHOH-CHOH)2-COOH).
Innositol do tuy n Cowper sinh ra, chi m n ng
27% trong d ch ti t c a
tuy n này. Có tác d ng ch y u là tham gia vào quá trình cân b ng áp l c cho tinh
trùng.
Ergothionine
Do tuy n cowper sinh ra, tác d ng ch y u là tham gia ph n ng oxy hóa
kh .

6


2.1.4

c tính sinh lý c a tinh trùng

2.1.4.1 Tính hô h p và phân gi i

ng

Tinh trùng hô h p s d ng khí O2 và th i ra khí CO2 vào trong tinh thanh.
Trong quá trình hô h p, cùng lúc di n ra quá trình phân gi i
ng d i hai tr ng

thái có O2 và không có O2.
- Tr

ng h p có khí O2 quá trình phân gi i

C6H12O6
- Tr

+

6O2

6CO2

ng theo ph n ng sau:
+ 6H2O + 675 kcal

ng h p thi u khí O2 tinh trùng v n phân gi i

C6H12O6

2C3H6O3

ng

+ 27,7 kcal

ng l ng thu
c nhi u làm t ng s ho t ng c a tinh trùng, tiêu t n
nhi u n ng l ng d tr làm tinh trùng ch t nhanh. Ngu n n ng l ng mà tinh trùng

l y là t các c ch t có trong tinh thanh và m t s h p ch t hóa h c c a chính b n
thân nó nh Choline – plasmalogen (g m 1 phân t c a acid béo, 1 phân t andehyd
và m t phân t glyceryl phosphoryl choline).
Theo Tr n Ti n D ng (2002), b o t n tinh d ch
c lâu, ng i ta th ng
h n ch quá trình hô h p c a tinh trùng và c g ng gi tinh trùng tr ng thái y m
khí.
2.1.4.2 Tính h

ng v ánh sáng

Tinh trùng luôn h ng v ánh sáng ho t ng. Ánh sáng trong phòng c ng
làm tinh trùng ho t ng m nh trong th i gian 20 – 40 phút .
i v i ánh sáng m t
tr i khi chi u tr c ti p vào tinh d ch, s gi t ch t tinh trùng nhanh trong vài phút. Vì
th , h n ch ánh sáng có th tác ng n tinh trùng th ng dùng chai l màu t i
ch a tinh.
2.1.4.3 Tính ti p xúc
i v i v t th l (h t b i, rác, b t khí…) hi n di n trong tinh d ch, tinh
trùng có tính bao vây xung quanh v t th l ó. Do ó khi tinh trùng vào ng d n
tr ng g p t bào tr ng thì tinh trùng t p trung xung quanh t bào tr ng và tìm n i
lõm c a t bào tr ng
i vào t o hi n t ng th tinh v i noãn.
2.1.4.4 Tính l i ng

c dòng

Nh vào uôi lái mà tinh trùng chuy n
th l i ng c dòng
c và có xu h ng l i ng


7

ng
c d dàng. Do do ó nó có
c dòng n c.


Nh
c tính này, khi tinh trùng vào âm o c a gia súc cái, g p d ch nh n t
ng sinh d c ti t ra, nh có kh n ng l i ng c dòng giúp cho tinh trùng ti n vào
trong ng d n tr ng g p t bào tr ng, ti n hành th tinh.
2.2

ánh giá ph m ch t tinh d ch

2.2.1 ánh giá b ng m t th

ng

2.2.1.1

cl c

ng tinh xu t ã

Th tích (V): tính b ng ml, xác
l c b keo nh y ngay sau khi l y tinh.

nh th tích c a tinh d ch c a heo


cc n

2.2.1.2 Màu s c
Tinh d ch heo bình th ng có màu tr ng s a, tr ng c ho c tr ng trong. Tùy
theo m c
tr ng mà b c u có th ánh giá ch t l ng tinh d ch t t hay x u.
Khi tinh d ch có màu b t th ng nh màu
máu có th do
ng sinh d c
b t n th ng và viêm nhi m. N u tinh d ch có màu xanh có th là do có l n m .
Các tr ng h p này c n lo i b tinh d ch và cho con c ngh ng i và i u tr .
Ngoài ra còn có hi n t ng phân l p có th do l n n
xem l i k thu t l y tinh và ch
dinh d ng.

c, nên b tinh d ch i,

2.2.1.3 Mùi
Tinh d ch heo bình th ng có mùi h i tanh. Khi tinh d ch có mùi khai là do
l n n c ti u, mùi hôi th i có th do l n m nh ng tr ng h p này nên lo i b tinh
d ch.
2.2.1.4

v n

Tinh d ch bao g m các v t th h u hình: Tinh trùng, các h t h u c treo l
l ng và tinh thanh.
v n c th hi n n ng
tinh trùng trong tinh d ch. Tinh

trùng luôn ho t ng kéo theo s v n ng c a các ch t h u c trong tinh thanh t o
thành hi n t ng v n c.

giá

Theo Nguy n Thi n và ctv (2006), có th dùng ch tiêu này s b ánh giá
m c c a d ch b ng m t th ng. Tùy theo m c
m c nhi u, ít mà ánh
v n cao, th p. C th :
m

c nhi u

m

c kém

c ánh giá
n

v n

c ánh giá

m c: +++

v n

m c: ++


N u c m nh n th y tinh d ch trong, loãng ánh giá

8

v n

m c: +


2.2.1.5

pH

xác nh pH c a tinh d ch, có th dùng máy o pH ho c gi y ch th màu.
Trong i u ki n s n xu t, dùng gi y ch th màu pH (1-14) là nhanh ti n l i.
Trong môi tr ng toan tính, tinh trùng ho t ng y u, th i gian s ng
c
kéo dài. N
c l i trong môi tr ng ki m tính, tinh trùng ho t ng m nh và th i
gian s ng b rút ng n. pH c a tinh d ch trung bình t 7,2 – 7,5.
2.2.2 ánh giá qua kính hi n vi
2.2.2.1 N ng
N ng

(C)

n v tính triêu/ml tinh d ch

tinh trùng cho bi t s l


ng tinh trùng trong m t

n v th tích tinh

d ch.
N ng
tinh trùng là ch tiêu quan tr ng
là ch tiêu c s
tính s li u tinh s n xu t.
Ph

ng pháp tr c ti p:

m b ng máy

m tr c ti p s l

ánh giá ch t l

ng tinh d ch và

ng tinh trùng trog bu n

m.

m tinh.

2.2.2.2 T l tinh trùng s ng, ch t
Là ánh giá t l s ng, ch t c a tinh trùng.
B ng ph ng pháp nhu m màu thích h p ng i ta d dàng phân bi t tinh

trùng s ng hay ch t. Khi tinh trùng ch t màng c a nó có th do ch t nhu m màu
th m qua (b t màu) còn nh ng tinh trùng s ng thì không b t màu.
2.2.2.3 Tinh trùng k hình
Là nh ng tinh trùng có hình thái khác th
không có kh n ng th thai.
2.2.2.4 S c

ng

u c thân và uôi. Chúng

kháng c a tinh trùng (R)

Là kh n ng ch u ng c a tinh trùng i v i dung d ch NaCl 1%. N u tinh
trùng càng ch u
cm c
pha loãng càng l n ch ng t s c
kháng c a tinh
trùng càng cao và nh v y tinh trùng càng t t và ng c l i.
i v i heo thì dùng NaCl 0,8%, n u sau 3 gi mà s c ho t
ch ng t ch t
ng tinh d ch t t.

ng v n còn t t

Theo TCVN (tiêu chu n Vi t Nam) s c kháng c a tinh trùng là:
+ Heo ngo i
+ Heo n i

3000

1500

9


2.2.2.5 Ho t l c c a tinh trùng (A)
Là t l % tinh trùng có ho t ng ti n th ng so v i t ng s tinh trùng có
trong vi tr ng quan sát
c. ây là ch tiêu quan tr ng ánh giá ch t l ng tinh
trùng.
ng 1. Thang
m

m ánh giá ho t l c c a tinh trùng

1.0

0,9

0,8

0,7

0,6

95-100

8595

75-85 65-75 55-65


0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

4555

35-45

25-35

1525

515

%
tinh
trùng
ti n
th ng

10



ng 2. Các ch tiêu v ch t l
Ch tiêu ch t l
tinh

Heo ngo i

Heo n i

Không nh h n 100

Không nh h n 50

2. Màu s c

Tr ng s a

Tr ng s a ho c tr ng h i
trong

3. Mùi

Bình th

4. M t

Trung bình tr lên

Trung bình tr lên

5. Ho t l c (A)


Không nh h n 0,7

Không nh h n 0,7

Không nh h n 80

Không nh h n 80

Không nh h n 3000

Không nh h n 2000

8. PH

Trong kho ng 7,2 – 7,5

Trong kho ng 7,2 – 7,5

9. T l s ng

Không nh h n 70

Không nh h n 70

1. L
c

ng


nv

ng tinh d ch heo (TCVN 1859/76 n m 1976)

ng xu t tinh ã ml

6. N ng
7. S c
trùng

tinh trùng
kháng

106/ml

tinh

ng

Bình th

ng

10. T l k hình

%

Không l n h n 10

Không l n h n 10


11.

%

D

D

nhi m khu n

2.3 Môi tr
2.3.1 Môi tr

i 5000 vi khu n/ml

i 5000 vi khu n/ml

ng pha loãng tinh d ch
ng có ngu n g c t ch t h u c t nhiên

- S u bò t

i

- Dung d ch s a b t
- Dung d ch s a b t có b sung lòng

tr ng gà


S a bò t i
c l y t nh ng bò cái kh e m nh, ã
c ki m tra không
m c các b nh truy n nhi m. H p các th y v i th i gian sôi 20 – 30 phút dùng v i
g t x p 3 – 4 l p l c b l p váng s a.

11


i v i môi tr ng s a b t g n kem v i n ng
10%. C ng dùng ph ng
pháp kh trùng nh trên. Trong tr ng h p có thêm lòng
tr ng gà cho lòng
0
vào môi tr ng khi nhi t còn trong kho ng 30 – 40 C.
Tuy nhiên, khi dùng s a t i hay dùng s a g n kem
là nh ng môi tr ng thích h p cho vi khu n phát tri n a
s ng tinh trùng.

pha loãng tinh d ch,
nb tl i iv i i

2.3.2 Ngu n g c t hóa ch t làm c s
Các hóa ch t s d ng trong môi tr ng pha loãng tinh d ch nh : Nacl,
Glucose, Na Citrate, KCL, NaHCO3, Trilon B, … tùy theo loài gia súc và tùy vào tác
gi nghiên c u mà có s thay i hàm l ng hóa ch t.
th

Th i gian t n tr và duy trì s c s ng tinh trùng b ng các môi tr
ng kéo dài h n các lo i môi tr ng có ngu n g c t nhiên.


2.3.3 M t s yêu c u trong môi tr

ng hóa ch t

ng dùng pha loãng và b o qu n tinh d ch

2.3.3.1 Áp su t th m th u
Áp su t th m th u c a m t ch t l ng ph thu c vào n ng
và các ion trong ó.

c a các phân t

Mu n cho tinh trùng s ng thu n l i trong môi tr ng pha loãng thì áp su t
th m th u c a môi tr ng ph i t ng
ng v i áp su t th m th u c a tinh d ch.
Ngh a là môi tr ng ph i ng tr ng v i tinh d ch. ây là nguyên t c quan tr ng
nh t, vì ch nh th tinh trùng m i gi
c hình thái bình th ng và m i có th ti n
hành trao i ch t
c, môi tr ng u tr ng ho c nh c tr ng u làm bi n
d ng, kìm hãm quá trình trao i ch t c a tinh trùng, d n n tinh trùng ch t r t
nhanh. Tuy nhiên tinh trùng v n có th ch u ng
c s chênh l ch y m c
nh t nh.
2.3.3.2 pH c a môi tr

ng và n ng l c

m c a môi tr


ng

pH c a m t ch t l ng
c xác nh b ng n ng
[H+]. S l
càng t ng thì môi tr ng càng toan tính và ng c l i thì ki m tính.

ng ion [H+]

Theo Stepphen Robert (1971), pH c a tinh d ch trung bình là 7,4 (7,0 – 7,8).
Trong tinh d ch heo, acid carbonic (H2CO3) hình thành, s m
c phân ly và bi n
m t vì v y t o nên tính ki m y u c a tinh d ch. Do tinh d ch có tính h i ki m nên
tinh trùng
c kích thích ho t ng m nh và ch t nhanh.

12


pH c a môi tr ng ph i t ng
ng v i pH c a tinh d ch ho c h i toan m t
ít so v i tinh d ch, gi i h n này tinh trùng v n ti n hành trao i ch t nh ng không
m nh. Do ó th i gian s ng c a tinh trùng
c kéo dài h n.
Trong môi tr ng h i toan thì ho t l c tinh trùng b c ch , trong môi tr ng
i ki m ho t l c t ng c ng. Nh ng n u pH quá toan ho c quá ki m
u làm tinh
trùng ch t nhanh.
t o nên môi tr ng t ng h p có kh n ng duy trì m t cách n nh m c

thích h p, ng i ta th ng a vào nh ng hoá ch t có n ng l c m. ó là
nh ng ch t có kh n ng làm d u b t s ki m hoá ho c toan hoá
c phát sinh
th ng xuyên trong dung d ch m.
H
m th ng
c s p x p thành t ng ôi ( ôi m). C u t o c a m t ôi
m th ng g m m t acid y u và m t mu i ki m m nh c a acid ó nh :
- Hê

m Bicarbonat: H2CO3/NaHCO3

- H phosphat: H3PO4/Na2HPO4
ôi

Nguyên t c ph n ng m: Khi ki m t ng thì nó ph n ng v i ph n acid c a
m, khi acid t ng thì nó ph n ng v i ph n ki m c a ôi m.

2.3.3.3 Môi tr
trùng

ng pha loãng ph i cung c p thêm m t s ch t c n thi t cho tinh

Khi tinh trùng l y ra kh i
th heo c chúng s ho t ng m nh vì th s
m t nhi u n ng l ng và d ng ch t làm cho chúng ch t nhanh. Nên trong môi
tr ng c n có nh ng ch t cung c p n ng l ng cho tinh trùng nh glucose, fructose.
2.3.3.4 Môi tr

ng không có ch t gây h i


n tinh trùng

Trong môi tr ng pha loãng c n chú ý
ch t. D ng c l y tinh và pha loãng ph i s ch.
2.3.3.5 Môi tr
th

ng c n có ch t kháng sinh

n

tinh khi t c a n

c và hoá

h n ch tác h i c a vi khu n

Ng i ta b sung vào môi tr ng pha loãng nh ng ch t kháng sinh thích h p,
ng dùng là: Penicilline, Streptomicine, Sufnanilamid ...

2.3.4 K thu t pha loãng tinh d ch
Theo Phan V H i (2008):
2.3.4.1 Nguyên t c
- Tinh d ch l y ra kh i c th gia súc trong vòng t 5 - 10 phút c n
loãng ngay.

13

c pha



- Khi pha loãng tinh d ch c n chú ý nhi t
ng nhi t
c a tinh d ch.
- Rót môi tr

ng t t

c a môi tr

vào tinh d ch (không làm ng

ng ph i t

ng

c l i).

2.3.4.2 K thu t pha loãng
Tinh d ch sau khi l y ra kh i c th gia súc, c n ti n hành ki m tra các ch
tiêu v ph m ch t.
Tính toán b i s pha loãng, l ng môi tr ng c n pha, dung tích m t li u
d n, t ng s tinh trùng có kh n ng th thai trong m t li u d n. Sau ó, o nhi t
tinh d ch và nhi t
môi tr ng, n u có chênh l ch ta nâng nhi t
môi tr ng lên
cho b ng nhi t
tinh d ch (không làm ng c l i). Rót t t môi t ng vào tinh
d ch, rót theo thành bình môi tr ng t t pha loãng vào tinh d ch.

tr

Ki m tra l i s c h at ng c a tinh trùng sau khi pha, n u t ng
c khi pha là t yêu c u, n u y u h n thì c n xem l i k thu t pha.

ng v i

* B i s pha loãng (BSPL) là m c
pha loãng tinh d ch
có
cs
ng tinh trùng c n thi t trong m t n v th tích cho m t l n d n tinh heo cái.
B i s pha loãng d a trên công th c
V.A.C
-----------------------------S l

ng tinh trùng c n

cho m t l n d n tinh
Trong ó:
V: Th tích tinh d ch (ml).
A: Ho t l c tinh trùng (%).
C: N ng
tr

tinh trùng (106/ml).

Sau khi tính
c b i s pha loãng, ta ti n hành pha loãng tinh d ch b ng môi
ng pha loãng t o ra li u gieo.


2.3.4.3 K thu t phân li u
Tùy theo yêu c u mà dung tích m t li u d n và t ng s tinh trùng có kh
ng th thai trong m t li u d n khác nhau. L óng tinh ph i
c r a s ch, h p
nóng và s y khô. Sau ó rót t t tinh d ch vào l , rót cho y, sao cho khi óng nút
l i không còn không khí bên trong li u tinh.

14


2.4 B o qu n và t n tr tinh d ch
M c ích c a vi c t n tr tinh d ch là nh m c ch s ho t
th i gian s ng c a tinh trùng.
Nhi t

t n tr tùy vào lo i môi tr

ng và kéo dài

ng và khuy n cáo c a tác gi nghiên

c u.
ánh giá s c s ng tinh trùng trong quá trình t n tr .
Ki m tra tinh trùng còn ho t l c 50%: Nh m xác nh th i
m tinh trùng
còn 50%.
xác nh ho t l c tinh trùng còn 50% ph i nâng nhi t
b o qu n
0

thích h p lên kho ng 38 - 40 C.
2.5 M t s y u t
2.5.1

nh h

nh h

ng

ng c a ch t l

n k t qu t n tr tinh d ch
ng tinh d ch

Ch t l ng tinh d ch có nh
ng n k t qu b o t n.
i v i heo, nhi u
nghiên c u cho th y có m i t ng quan thu n gi a V.A.C c a tinh d ch heo v i th i
gian t n tr t5 là: r = +0,52. Theo Nguy n Thi n, Nguy n T n Anh (1993). V.A.C là
t ng s tinh trùng ti n th ng trong m t l n xu t tinh.
2.5.2 nh h

ng c a nhi t

Nhi t
môi tr ng nh
ng n tinh trùng theo hai h ng: T ng c ng
ho c làm gi m s c s ng tinh tinh trùng, kéo dài ho c rút ng n i s ng tinh trùng.
Theo Nguy n T n Anh, Nguy n T n t (1997), n u nhi t

càng t ng, ho t
ng c a tinh trùng c ng m nh h n và t m c ho t ng t i a nhi t
38 –
0
41 C. Nh v y kh n ng ho t ng tích c c c a tinh trùng t l thu n v i nhi t
môi tr ng.
N u nâng cao nhi t

môi tr

ng thì

i s ng tinh trùng s b rút ng n.

Nhi t
th p ít gây tác h i cho tinh trùng. Khi làm l nh t t , có th làm cho
tinh trùng ch u
c tr ng thái ông l nh và sau khi nóng có th khôi ph c ho t
l c c a tinh trùng và kh n ng th thai. Tuy nhiên, n u t c
h nhi t quá nhanh
làm tinh trùng không thích ng k p và không th khôi ph c
c ho t l c sau khi
nóng.
Khi b o t n tinh d ch nhi t
d ng c n ghi nh m t
u h t s c quan
tr ng là ph i gi m n m c t i a s chênh l ch nhi t
b o t n h n là tính toán
th i gian trung bình.


15


Vì v y, vi c duy trì nhi t
giúp tinh trùng
c s ng lâu.
2.5.3 nh h

b o t n th t n

nh là m t y u t quan tr ng

ng c a ánh sáng

Ánh sáng c a m t tr i khi chi u tr c ti p vào tinh d ch s làm t ng c ng
ho t ng c a tinh trùng và chúng s ch t sau 20 – 40 phút. Vì th khi ti n hành
gieo tinh nhân t o không cho tinh d ch ti p xúc tr c ti p v i ánh sáng m t tr i.
2.5.4
tr

nh h

ng c a th i gian b o t n

nhi t
d ng không th b o t n tinh d ch trong th i gian dài b ng môi
ng pha loãng thông th ng.

Nhi u k t qu nghiên c u cho th y ch t l
tinh d ch s gi m d n qua th i gian b o t n.


ng tinh d ch và t l th thai c a

Vì v y, i v i môi tr ng BTS
t
c k t qu th thai cao ch nên s
d ng tinh d ch ã
c b o t n không quá 72 gi , t t nh t là trong vòng 0 – 36 gi .
2.6 Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.6.1 Tình hình nghiên c u trong n

c

c

vi t Nam, t n m 1958 k thu t gieo tinh nhân t o gia súc (ch y u là heo
bò) . N m 1960 tr l i ây do nhu c u s n xu t
c s giúp
c a các chuyên gia
các n c, k thu t gieo tinh nhân t o heo trong n c m i th t s phát tri n m nh m
n các c s nghiên c u nh : B môm Th Tinh Nhân T o – Vi n ch n Nuôi ,
tr ng i h c nông nghi p I, công ty gi ng l n trung ng.
Trong l nh v c gieo tinh nhân t o heo,
kéo dài th i gian b o t n và s
d ng tinh d ch, nh m nâng cao hi u qu gieo tinh nhân t o, ngoài các y u t ch t
ng và k thu t b o t n tinh d ch, ng i ta r t quan tâm n môi tr ng pha loãng
tinh d ch. Vì th trên th gi i hi n nay có r t nhi u d ng công th c khác nhau pha
ch môi tr ng pha loãng tinh.
So v i m t s n c trong khu v c, gieo tinh nhân t o Vi t Nam phát tri n
khá m nh, chúng ta ã nghiên c u thành công môi tr ng pha loãng tinh d ch heo

m b o ch t l ng nh :
- Môi tr

ng AHRI – 2

- Môi tr

ng AHRI - 3

- Môi tr

ng AHRI - 7

Có th i gian t n tr t 1 – 3 ngày.

16