TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG

LÂM NG C H NG

SO SÁNH HO T TÍNH KHÁNG KHU N C A
7 DÒNG NGH (Curcuma longa L.)

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

n Th , 2010

i


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

Tên

tài:

SO SÁNH HO T TÍNH KHÁNG KHU N C A
7 DÒNG NGH (Curcuma longa L.)

Giáo viên h ng d n:
Ts. Hu nh Kim Di u

Sinh viên th c hi n:
Lâm Ng c H ng
MSSV: 3064516
p: Thú Y 2- K32

n Th , 2010

i


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN THÚ Y

tài: So sánh ho t tính kháng khu n c a 7 dòng Ngh (Curcuma longa
L.) ; do sinh viên: Lâm Ng c H ng th c hi n t i phòng thí nghi m D

c lý và


phòng thí nghi m Vi sinh, B môn Thú Y, khoa Nông Nghi p & Sinh H c
ng D ng, tr

ng

i H c C n Th t

n th ngày tháng n m 2010
Duy t B môn

8/2010 – 10/2010.

C n th ngày tháng
Duy t Giáo viên h

n th ngày tháng
n m 2010
Duy t Khoa Nông Nghi p & SH D

ii

n m 2010
ng d n


I CAM OAN
Tôi cam oan nh ng k t qu trình bày trong lu n v n này là công trình
nghiên c u c a b n thân tôi.
t c các s li u, k t qu hoàn toàn trung th c và ch a t ng
trong b t k công trình hay lu n v n nào tr c ây.


c ai công

Tác gi lu n v n
Lâm Ng c H ng

iii


IC M

N

Con xin dâng lên cha m l i c m n sâu s c và lòng kính tr ng nh t, cha
ã hy sinh và luôn c g ng t o u ki n t t con th c hi n hoài bão c a mình.
Chân thành bi t n cô Hu nh Kim Di u ã t n tình h
trong su t th i gian th c hi n lu n v n này.
ãh

ng d n, giúp

em

Chân thành c m n các th y cô B môn Thú y và B môn Ch n nuôi thú y
ng d n và truy n t ki n th c cho tôi trong su t quá trình h c t p.

C m n ch Lê Th Loan Em, h c viên Cao h c thú Y K15-tr
n Th ã cùng c ng tác, giúp
tôi trong quá trình th c hi n tài.
ng th i xin c m n t t c b n bè ã nhi t tình giúp

gian qua.

iv

ng

ih c

tôi trong su t th i


CL C
Trang T a
Trang Duy t
i Cam oan
iC m n
cL c
Danh M c Ch Vi t T t
Danh M c B ng
Danh M c Hình
Tóm L c
CH NG 1:
TV N
CH
NG 2: C S LÝ LU N
2.1 S l c v cây Ngh
2.1.1 Phân lo i
2.1.2 Mô t
2.1.3 Phân b sinh thái
2.1.4 B phân dùng

2.1.5 Thành ph n hóa h c
2.1.6 Tác d ng d c lý
2.1.7 Công d ng
2.1.8 Bài thu c có Ngh
2.2 S l c v m t s vi khu n gây b nh ph bi n trên gia súc và gia c m
2.2.1 Staphylococcus aureus
2.2.2 Streptococcus faecalis
2.2.3 Escherichia coli
2.2.4 Pseudomonas aeruginosa
2.2.5 Salmonella spp.
2.2.6 Aeromonas hydrophila
2.2.7 Edwardsiella ictaluri
2.2.8 Edwardsiella tarda
CH
NG 3: N I DUNG VÀ PH NG PHÁP THÍ NGHI M
3.1 N i dung thí nghi m
3.2 Ph ng ti n nghiên c u
3.2.1 Th i gian và a
m thí nghi m
Th i gian
v

i
ii
iii
iv
v
vii
viii
ix

x
1
2
2
2
2
4
4
5
5
6
6
8
8
11
14
17
20
23
25
27
29
29
29
29
29


a m
29

3.2.2 Nguyên li u
29
3.2.3 Hóa ch t và thi t b
29
Hóa ch t
29
Thi t b phòng thí nghi m
30
3.2.4 Vi khu n dùng trong thí nghi m
30
3.3 Ph ng pháp nghiên c u
31
3.3.1 Chi t xu t cao Ngh
31
3.3.2. Ph ng pháp tính hi u su t chi t xu t cao
31
3.3.3 Ph ng pháp tính m cao
31
3.3.4 Xác nh tính kháng khu n
34
Chu n
c
34
Chu n
vi khu n
34
Chu n b n ng ch t th
35
Ti n hành c y vi khu n
35

3.3.5 Ch tiêu theo dõi
37
CH
NG 4: K T QU VÀ TH O LU N
38
4.1. K t qu hi u su t chi t su t cao Ngh
38
4.2. K t qu xác nh m c a cao Ngh
39
4.3. K t qu xác nh n ng
c ch t i thi u (MIC) cao thô c a 7 dòng Ngh
............................................................................................................................39
CH NG 5: K T LU N VÀ
NGH
50
5.1 K t lu n
50
5.2
ngh
50
TÀI LI U THAM KH O
51

vi


DANH M C CÁC CH

VI T T T


Ch vi t t t

Nguyên ch

MHA
NA
DMSO
MIC
CFU
TSA
EMB
SS
BGA
TSI
PBG
BHI
YSA
MC
R-S
S. aureus
S. faecalis
E. coli
P. aeruginosa
Sal. spp.
A. hydrophila
E. ictaluri
E. tarda
N1
N2
N3

N4
N5
N6
N7

Muller Hinton Agar
Nutrient Agar
Dimethyl Sulfoxide
Minimum Inhibitory Concentration
Colony Forming Unit
Trypticase Soy Agar
Eozin-Methyl-Blue Agar
Salmonella, Shigella Agar
Brilliant Green Agar
Triple Sugar Iron Agar
Peptone Beef Extract Glycogen Agar
Brain Heart Infusion Agar
Yersinia Agar
Macconkey Agar
Rimler-Shotts Agar
Staphylococcus aureus
Streptococcus faecalis
Escherichia coli
Pseudomonas aeruginosa
Salmonella spp.
Aeromonas hydrophila
Edwardsiella ictaluri
Edwardsiella tarda
Ngh dòng 1
Ngh dòng 2

Ngh dòng 3
Ngh dòng 4
Ngh dòng 5
Ngh dòng 6
Ngh dòng 7

vii


DANH M C B NG
B ng
1
2
3

Tên b ng
Hi u su t chi t xu t cao Ngh

Trang
38

m
c a cao Ngh
N ng
c ch t i thi u (MIC) c a 7 dòng Ngh trên 8 ch ng
vi khu n thí nghi m theo m
c a cao

viii


39
39


DANH M C HÌNH
Hình
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

25
26

Tên hình
Cây Ngh
Hoa Ngh
C Ngh
S
quy trình chi t cao thô Ngh
S
quy trình xác nh MIC
Cao Ngh
c ch p t bên ngoài bình cô quay
Cao Ngh
c ch p t mi ng bình cô quay xu ng
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 1
MIC trên E. tarda và E. ictaluri a dòng Ngh 1
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 2
MIC trên E. tarda và E. Ictaluri a dòng Ngh 2
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 3
MIC trên E. tarda và E. ictaluri a dòng Ngh 3
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 4
MIC trên E. tarda và E. Ictaluri a dòng Ngh 4
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 5
MIC trên E. tarda và E. ictaluri a dòng Ngh 5
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 6
MIC trên E. tarda và E. ictaluri a dòng Ngh 6
MIC trên 6 ch ng vi khu n c a dòng Ngh 7
MIC trên E. tarda và E. ictaluri a dòng Ngh 7
i ch ng DMSO trên 6 ch ng vi khu n n ng

4096 g/ml
i ch ng DMSO trên E. ictaluri và E. tarda n ng
4096 g/ml
L c d ch chi t cao Ngh
D ch chi t cao Ngh
Cô quay d ch chi t cao Ngh

ix

Trang
2
3
3
33
36
38
38
41
41
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47

47
48
48
56
56
56


TÓM L

C

Ngh là m t lo i th o d c
c bi t n t lâu trong dân gian,
cs
ng
u tr b nh trên ng i.
m r ng kh n ng ng d ng và ng d ng có
hi u qu cao nh t trên cây Ngh trong vi c
u tr b nh trên gia súc, gia c m và
th y s n 7 dòng Ngh
c ti n hành
xác nh n ng
c ch t i thi u trên 8
ch ng vi khu n : Edwardsiella tarda, Edwardsiella ictaluri, Aeromonas hydrophila,
Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Pseudomonas
aeruginosa, Salmonella spp.
7 dòng Ngh
c ch Lê Th Loan Em (h c viên cao h c Thú Y K15- i
c C n Th ) tr ng trong cùng

u ki n môi tr ng (nhi t , ánh sáng, dinh
ng,...) t i ph ng Tân H ng, qu n Th t N t, Thành ph C n Th . Thu l y ph n
thái m ng, s y khô nhi t
50oC và chi t v i methanol. Sau ó d ch chi t
em cô quay n t
c n thu
c cao Ngh . Cao Ngh
c em th ho t tính
kháng khu n, xác nh n ng
c ch t i thi u (MIC) b ng ph ng pháp pha loãng
trong th ch.
t qu : hi u su t chi t xu t cao Ngh cao nh t dòng Ngh 1 (3,59%) và
th p nh t dòng Ngh 3 (1,81%).
m
cao c a dòng Ngh 6 là cao nh t
(24,71%), m
cao c a dòng Ngh 1 là th p nh t (10,76%). Dòng Ngh 1, 5 và 7
có ho t tính kháng khu n m nh nh t trên E. ictaluri v i MIC = 64 µg/ml và S.
aureus i MIC = 128 µg/ml, dòng Ngh 1 có ho t tính kháng khu n m nh nh t
trên E. tarda v i MIC = 128 µg/ml và S. faecalis v i MIC = 256 µg/ml, dòng Ngh
7 có ho t tính kháng khu n m nh nh t trên P. aeruginosa v i MIC = 1024 µg/ml,
dòng Ngh 5 có ho t tính kháng khu n m nh nh t trên A. hydrophilla i MIC =
2048 µg/ml. Kh n ng c ch trên 8 ch ng vi khu n thí nghi m c a dòng Ngh 1 là
nh nh t, k
n l n l t trên dòng Ngh 7, dòng Ngh 5, dòng Ngh 4, dòng
Ngh 6 và th p nh t là trên dòng Ngh 2 và dòng Ngh 3.

x



CH
NG 1
TV N

t n c ta ngày càng phát tri n và ngành ch n nuôi ang d n h ng t i th
tr ng xu t kh u sang các n c trên th gi i. Vì v y, v n
t ra là s n ph m
ph i s ch, nh ng i m t v i v n
hi n nay là d ch b nh x y ra th ng xuyên ã
nh h ng n n ng su t ch n nuôi và d l ng kháng sinh trong s n ph m ng
t . Do ó ngày nay trên th gi i ng i ta có xu h ng s d ng các bài thu c, các
lo i thu c có ngu n g c t thiên nhiên, các s n ph m này có u
m là ít gây tác
ng ph , d tìm, chi phí u tr th p, thân thi n v i môi tr ng, c ng nh h n ch
c s kháng thu c c a các lo i vi khu n.
Ngh là m t cây thu c nam r t thông d ng có trong nhi u bài thu c ông y,
Ngh có th ch a
c nhi u b nh nh : viêm l i, viêm loét d dày, tá tràng, ung
nh t, gh l , nhi m khu n
ng ti t ni u, ho, lao ph i...
cs
ng ý c a B môn Thú Y-Khoa Nông Nghi p và Sinh H c ng
ng tr ng i H c C n Th chúng tôi ti n hành th c hi n
tài “So sánh ho t
tính kháng khu n c a 7 dòng Ngh (Curcuma longa L.)” nh m góp ph n thêm
nh ng nghiên c u và có th ng d ng cây Ngh m t cách hi u qu h n vào cu c
ng.
c tiêu c a

tài:


- Ch n l c dòng Ngh có ho t tính kháng khu n m nh nh t
gia súc, gia c m và th y s n.

1

ng d ng trên


CH
NG 2
S LÝ LU N

2.1 S

L

C V CÂY NGH

2.1.1 Phân lo i
Tên khoa h c: Curcuma longa L.
Tên khác: Ngh vàng, kh
khinh l ng (Tày).
Tên n

ng hoàng, u t kim, co hem, co kh n m n (Thái),

c ngoài: Common turmeric, long turmeric (Anh), safran des Indes

(Pháp).

H : G ng (Zingiberaceae).
2.1.2 Mô t

Hình 1 Cây Ngh

Ngu n: www.bishopmuseum.org
Cây th o, cao 0,6 – 1 cm. Thân r to, có ng n, phân nhánh thành nhi u c
hình b u d c, có màu vàng s m n vàng , r t th m. Lá m c th ng t thân r ,
c thuôn h p, u h i nh n, dài 30 – 40 cm, r ng 10 – 15 cm, hai m t nh n cùng
màu l c nh t, mép nguyên u n l n, b lá r ng và dài.
2


Hình 2 Hoa Ngh

m hoa hình tr ho c hình tr ng ính trên m t cán m p dài n 20 cm, m c
gi a túm lá; lá b c r i, màu r t nh t, nh ng lá phía d i mang hoa sinh s n, màu
c ho c tr ng nh t, nh ng lá g n ng n không mang hoa h p h n và pha màu h ng
u lá, ài có 3 r ng không u; tràng có ng dài, cánh gi a dài h n các cánh hai
bên, màu vàng; nh có bao ph n có c a do m t ph n l i ra c a trung i d i các
ô; nh lép dài h n bao ph n; cánh môi g n hình m t chim, h i chia 3 thùy; b u có
lông.

Hình 3 C Ngh

3


Qu nang, 3 ô, m b ng van; h t có áo.
Mùa hoa qu : tháng 3 – 5 (


Huy Bích và ctv, 2004).

2.1.3 Phân b sinh thái
Ngh là m t cây tr ng quen thu c
Nam Á n ông Nam Á.

kh p các n

c các vùng nhi t

Bên c nh ngu n cung c p do tr ng trong nhân dân, m t s
c, Ngh m c hoang d i c tính tr l ng t i 1000 t n.

a ph

Ngh là cây a m, a sáng và có th h i ch u bóng, cây có biên
ng, thích nghi
c v i nhi u ti u vùng khí h u khác nhau.

i, t
ng phía

sinh thái

Vi t Nam, Ngh c ng
c coi là m t cây tr ng c
kh p các a
ph ng, t vùng ng b ng ven bi n n vùng núi cao trên 1500 m. Nh
m ts

i thu c huy n Qu ng B , Yên Minh,
ng V n, Mèo V c (Hà Giang); Sìn H ,
Phong Th (Lai Châu) ( Huy Bích và ctv, 2004).
2.1.4 B ph n dùng
cái c a Ngh g i là kh
(Ph m Xuân Sinh, 2000).

ng hoàng. C nhánh con c a Ngh là u t kim

Thân r
c thu hái vào tháng 8 – 9, c t b r
riêng. Mu n lâu, ng i
ta h p Ngh trong 6 – 12 gi ,
ráo n c r i em ph i n ng hay s y khô. Trong y
c c truy n, Ngh
c ch bi n nh sau:
ng thái phi n: em Ngh thái phi n vát, ph i hay s y khô. N u là c khô
thì ngâm, r a, m m r i thái phi n, ph i khô.
ng sao v i gi m: Ngh (10kg) gi m (1,5 – 2kg). Sau khi t m u,
Ngh hút h t gi m 30 phút, dùng l a nh sao khô là
c. Có th lu c Ngh v i
gi m r i thái phi n ph i khô.
ng phi n sao vàng: em Ngh

ã thái phi n sao

n khi vàng th m.

ng ch v i phèn chua: Ngh thái phi n t m n c phèn chua v i t l 10kg
Ngh và 0,1kg phèn chua, n c v a , 1 gi , sao n khi vàng.

ng ch v i gi m, phèn chua: Ngh (10kg), gi m (1kg), phèn chua (0,1kg),
c v a . Tr c h t tr n u Ngh v i gi m, thêm ít n c cháo nóng. Thêm
dung d ch phèn chua vào, tr n u,
24 gi lu c n khi c n, ph i khô se (còn
kho ng 30% n c), m m 2 ngày r i thái phi n 3 – 5 mm, ph i khô (
Huy Bích
và ctv, 2004).
4


2.1.5 Thành ph n hóa h c
p

Ng i ta ã xác nh trong c Ngh có 3,5 – 4% h n h p ch t màu và phân
c curcumin tinh khi t v i hàm l ng 1,5 – 2%.

Curcumin là m t h n h p g m 3 th : curcumin chính th c (g i là curcumin
I) chi m t l 60% là biferuloylmethan, curcumin II là monodesmetoxy curcumin
chi m 24% và curcumin III là bidesmetory curcumin 14%.
Trong tinh d u lá Ngh có h n 20 thành ph n g m các monoterpen
phellandren (24,5%), cineol (15,9%), Cymen (13,2%) và pinen (8,9%) là các
thành ph n chính.
Nhi u h p ch t terpen khác c ng ã
c xác nh có trong tinh d u Ngh là
và
pinen, camphen, limonen, terpinen, caryophyllen, linalool, borneol,
isoborneol, camphor, eugenol, cineol curdion, curzerenon, và curcumen (
Huy
Bích và ctv, 2004).
Trong cây Ngh ng


i ta ã phân tích

c:

Ch t màu curcumin 0,3%, tinh th nâu , ánh tím, không tan trong n c,
tan trong r u, ete, clorofoc, dung d ch có hu nh quang màu xanh l c. Tan trong
acid (màu
t i), trong ki m (màu
máu r i ng tím), trong ch t béo (dùng
nhu m các ch t béo).
Tinh d u 1 – 5% màu vàng nh t, th m. Trong tinh d u có curcumen C15H24, m t cacbon không no, 5% paratolylmethyl cacbinol và 1% long não h u
tuy n.
Ngoài ra còn tinh b t, canxi oxalat, ch t béo.
C ngh ch a 8 – 10% n

c, 6 – 8% ch t vô c , 40 – 50% tinh b t nh a.

v c Ngh (v n c o b i) ã c t
c t 1,5 n 2,1% tinh d u có thành
ph n t ng t tinh d u c t t c Ngh , do ph n v dày t 0,5 – 1 mm trong ó tr ng
ng l p v m ng không áng k , còn ph n c dính vào chi m ch y u (
T t
i, 2003).
2.1.6 Tác d ng d

c lý

Kích thích s bài ti t m t c a t bào gan là do ch t paratolyl metylcacbinol,
còn ch t curcumin có tính ch t thông m t ngh a là gây co bóp túi m t và tác d ng

gi m cholesterol trong máu.

5


Ngh có ho t tính

u hòa kinh nguy t, ch ng loét d dày và r i lo n tiêu

hóa.
Ch t curcumin I có tác d ng c ch s phát tri n c a Mycobacterium
tubercolosis, Salmonella paratyphi, Staphylococcus aureus. Ngoài ra còn có tác
ng ch ng viêm có hi u qu .
Tinh d u Ngh
c ch Mycobacterium tubercolosis, Bacillus mycoides,
Bacillus subtilis và n m Candida albicans.
Thành ph n turmeron c a tinh d u Ngh c ch Bacillus subtilis, Candida
albicans, Mycobacterium tubercolosis, Shigella dysenteriae, Shigella fleneri,
Diplococcus pneumonidae, Proteus vulgaris, Bacillus mycoides, Klebsiella sp.,
Salmonella typhi, Escherichia coli.
Ch t arturmeron t tinh d u và d ch chi t hexan t lá Ngh di t u trùng
mu i Aedes aegyptii ( Huy Bích và ctv, 2004).
2.1.7 Công d ng
Thân r Ngh
c dùng ch a kinh nguy t không u, b kinh, máu, vùng
ng c b ng tr ng au nh c, au liên s n d i, khó th , sau khi máu x u không
ra, b òn, ngã t n th ng máu, d dày viêm loét, ung nh t, gh l , phong th p,
tay chân au nh c, vàng da.
Ngh có tác d ng tr nhi m khu n


ng ti t ni u, tiêu ch y, ho, lao ph i.

Là thu c ch ng co th t, tr viêm l i, có tác d ng di t côn trùng, di t n m,
di t giun tròn ( Huy Bích và ctv, 2004).
Ngoài ra Ngh còn có tác d ng: tiêu th c, tiêu àm, l i m t, l i ti u, gi i
c, gi m au (Ph m Xuân Sinh, 2000).
2.1.8 Bài thu c có Ngh
Ch a tr ng phong b i li t m t bên: cây Ngh , rau sam, dây bìm bìm, lá cây
u gió, cây x ng b , huy t giác, u 12 gram, qu chi 20 gram, h i h ng, inh
ng u 12 gram. T t c tán nh , tr n v i 1 chén r u và m t chén n c mà bóp.
Ch a ch ng trong b ng tích thành c c ho c do m tích hay huy t t l i gây
au nhói: c Ngh , c g u u b ng nhau, cam th o m t ít, tán b t làm viên. Dùng
ng 3 lát, t tô 3 lá, mu i 2 gram, s c n c u ng làm thang. Có th u ng thu c v i
u lúc ói càng t t.

6


Ch a ái ra máu: Ngh tán nh 40 gram, hành tr ng m t n m. S c u ng chia
làm 3 l n trong ngày.
Ch a ra nhi u m hôi: Ngh vàng, c s a bò, ng b i t
i ít n c, r t vào r n.

u tán nh , tr n

Ch a ph n b u t mà sinh iên cu ng, kinh gi n: Ngh 280 gram, phèn
chua 120 gram, tán nh viên v i h , m i l n u ng 12 gram v i n c sôi.
Ch a l ng a, gh : c Ngh , h t máu chó, h t c
sinh m t ít, tán nh , hòa v i m l n hay d u v ng mà bôi.


u

u b ng nhau, diêm

Ch a tr l s ng au: Ngh , phèn xanh tán nh , tr n v i m t l n và m l n
mà bôi.
Ch a sai kh p x ng, bong gân: c Ngh , qu , h i h ng, inh h ng, v
i, v núc nác, g ng s ng, lá canh châu, lá au x ng, m x ng r ng bà, lá th u
u tía, lá náng, lá kim cang, lá mua, huy t giác, h t ch p, h t máu chó, lá b i
bung, lá t m g i cây kh (n u có c au thì b lá au x ng, thêm gi m). Các v
trên giã, sao nóng mà ch m.
Ch a huy t gây au vùng tim: c Ngh
t t n tính tán b t, m i l n u ng
4 gram v i gi m thanh un sôi hay n c ti u tr em làm thang.
Ch a viêm loét d dày, tá tràng, au vùng d dày, h i, chua: Ngh 10
gram, tr n bì 12 gram, kh sâm 12 gram, h ng ph 10 gram, b công anh 10 gram,
ng i c u 8 gram. Dùng d ng thu c b t, ngày u ng 10 – 20 gram, chia 2 l n.
Ch a viêm gan, suy gan, vàng da: Ngh 5 gram b b 10 gram, chi t 5g,
râu ngô 5 gram, sirô n ho c tá d c v a . Làm thành sirô ho c c m.
Phòng và ch a b nh sau

: Ngh m t c , n

ng, nhai n, u ng v i r

u.

Ch a th huy t, máu cam: Ngh tán nh , ngày u ng 4 – 6 gram, chiêu v i
c.
Ch a ái ra máu hay ái bu t: Ngh và hành s c u ng.

Ch a tr : mài Ngh bôi vào.
Ch a viêm c , ho i t c a tr và c a viêm t c ng m ch: Ngh t i
1kilogram, lá phù dung 100 gram, thiên niên ki n 30 gram, c t toái b 30 gram, mai
ba ba 30 gram, h ng n 20 gram, con r t 20 gram, long não 10 gram, sáp ong 50
gram, than tóc r i 20 gram, d u th c v t (v ng, l c 1 lít). ngh thái lát m ng. un
u sôi cho lá phù dung và Ngh vào un sôi m t gi . Khi Ngh khô qu t thành
7


màu nâu thì v t ra, cho các v thu c trên. un ti p m t gi n a, v t thu c ra l c, l i
un ti p m t gi . Sau ó b c n i xu ng khi còn nóng kho ng 60oC, cho long não
và sáp ong, h ng n vào khu y u.
ngu i óng l s ch dùng d n.
Ch a ch ng iên cu ng, t c b c lo s : Ngh 250 gram, phèn chua 100
gram, tán nh viên v i h thành h t ngô, u ng m i l n 50 viên.
Ch a lên c n suy n khó th : Ngh t
ti n, v t l y n c c t u ng.

i 100 gram, giã nát, hòa v i

ng

Kem Ngh bôi ch a b ng: Cao Ngh 5 ml, vaselin 43 gram, lanolin 1 gram,
c c t 30 ml, tr n u (cao Ngh là cao chi t v i c n 90o c a b t ngh ).
Cao dán nh t: Ngh 60 gram, c ráy 80 gram, d u v ng 80 gram, nh a
thông 40 gram, sáp ong 40 gram. C ráy g t s ch v , cùng gi v i Ngh cho th t
nh , cho vào n u nh v i nh a thông, d u v ng và sáp ong. L c
ngu i, ph t lên
gi y b n dán vào m n nh t.
Ch a s i m t làm mòn s i: ngh 12 gram, kim ti n th o 40 gram, m c

ng, nhân tr n, ch xác, i hoàng, m i v 12 gram. S c u ng ngày m t thang.
Viêm màng ph i do lao: Ngh 12 gram, hoàng c m, ý d , m i v 16 gram,
huy n sâm, i táo, m ch môn, bách b , ch xác, m i v 12 gram, i táo 10 qu ,
th ng tru t 8 gram, nguyên hoa, cam to i, i kích, m i v 4 gram. S c u ng ngày
t thang.
Ch a kinh nghuy t không u: Ngh 8 gram, ích m u, kê huy t
16 gram, xuyên khung, ào nhân m i v 8 gram. S c u ng.

ng, m i v

Ch a au kinh: Ngh 8 gram, ích m u 16 gram, ào nhân, xuyên khung,
ng u t t, h ng ph , m i v 8 gram. S c u ng trong ngày (
Huy Bích và ctv,
2004).
2.2.
L
CV M TS
SÚC VÀ GIA C M

VI KHU N GÂY B NH PH

BI N TRÊN GIA

2.2.1 Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus (S. aureus) thu c h Micrococcaceae, gi ng
Staphylococcus g m: Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis,
Staphylococcus saprophyticus (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).

8



c

m

Vi khu n hình c u, gram d ng,
ng kính 0,7 – 1 µm, không di ng,
không sinh nha bào, và th ng không có v , không có lông. Staphylococcus
th ng x p thành t ng ám hình chùm nho.
S. aureus có vai trò và ý ngh a i v i y h c và thú y h c. Kho ng 30%
ng i kh e m nh mang S. aureus trên da và niêm m c, khi có nh ng t n th ng
da và niêm m c ho c nh ng r i lo n v ch c n ng thì các nhi m trùng do S. aureus
dàng xu t hi n. S. aureus còn có kh n ng hình thành c t ru t trong th c
ph m, do ó có th gây nên ch ng nhi m c (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
c tính nuôi c y
S. aureus là vi khu n sinh m
n hình, d nuôi c y, phát tri n
c nhi t
o
10 – 45 C, và n ng
mu i cao t i 10%, thích h p
u ki n hi u khí ho c k
o
khí. Nhi t
thích h p 32 – 37 C, pH là 7,2 – 7,6 (Tr n Th Ph n, 2004).
Môi tr ng n c th t: sau khi c y 5 – 6 gi vi khu n ã làm c môi tr ng,
sau 24 gi môi tr ng c rõ h n, l ng c n nhi u, không có màng (Nguy n Nh
Thanh và ctv, 1997).
Môi tr ng th ch th ng: 12 – 24 gi khu n l c tròn
ng kính 2 – 4 mm,

màu tr ng, vàng, vàng chanh, h i
t. Ph n l n khu n l c có màu vàng th m
(Nguy n V nh Ph c, 1977).
Môi tr ng th ch máu: S. aureus làm dung huy t và làm ông huy t t
th (Tr n Th Ph n, 2004).

ng

Môi tr ng Gelatin: c y vi khu n theo
ng c y trích sâu, nuôi nhi t
20 C sau 2 – 3 ngày, Gelatin b tan ch y ra trong gi ng d ng hình ph u (Nguy n
Nh Thanh và ctv, 1997).
o

c tính sinh hóa
S. aureus có kh n ng chuy n hóa
ng Mannit và và ph n ng Coagulaz
ng tính (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
Enzym và

ct

Enzyme:
Catalase: bi n Hydrogen peroxide (H2O2) thành oxi (O2) và n c (H2O).
Coagulase: làm ông c huy t t ng.
ây
c xem nh là m t y u t
c góp
ph n vào c ch gây b nh c a vi khu n (Warren Levinson, 2004).
9



Men làm tan t huy t ( Fibrinolyzin hay Staphylokinaz): phát tri n
trong c c máu, làm c c máu v thành nh ng m nh nh , nh ng m nh này d i ch và
gây t c m ch nh ho c gây m ng m , ôi khi gây ra hi n t ng nhi m m di c n.
th

Men Dezoxyribonucleaz: th y phân axit dezoxyribonucleic và gây các
ng t n t ch c.

Men Hyaluronidaz: th y phân axit hyaluronic là ch t c b n c a mô
liên k t t o u ki n cho vi khu n lan tràn (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
ct :
Ngo i c t : g m m t s
c t có kh n ng gây ch t ng v t thí
nghi m sau khi tiêm, gây ho i t da và ch a nhi u dung huy t t (haemolysins).
Dung huy t t anpha ( -toxin): là m t lo i protein không ng nh t có kh n ng
gây dung gi i h ng c u, gây t n h i cho ti u c u (Nguy n Thanh B o, 1993). Dung
huy t t beta ( -toxin): gây dung gi i h ng c u c u 4oC, dung huy t t này kém
c h n dung huy t t anpha (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
c t di t b ch c u: D i tác ng c a nhân t này làm cho b ch c u
t tính di ng, m t h t và nhân b phân h y, nó gi vai trò quan tr ng trong c
ch sinh b nh c a t c u (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
c t ru t: kho ng 50% dòng S. aureus ti t
c c t ru t. Có 6
lo i c t ru t t A – F. Nh ng c t ru t này b n v i nhi t (ch u sôi
c trong
30 phút) và không b tác ng b i nh ng enzym ru t. ây là nguyên nhân gây ng
c th c n.
c t ru t

c ti t ra khi S. aureus m c trên th c n nhi u ch t
ng và protein (Nguy n Thanh B o, 1993).
c

kháng

Staphylococcus có s c
kháng kém i v i nhi t
và hóa ch t:
o
o
ch t trong 1 gi , 80 C ch t trong 10 – 30 phút, 100 C ch t trong vài phút.

70oC

Acid phenic 3 – 5% di t vi khu n trong 3 – 5 phút. Formon 1% di t vi
khu n trong 1 gi .
n i khô hanh và óng b ng vi khu n có s c
kháng t t.
vi khu n s ng
c trên 200 ngày (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).

n i khô ráo

Tính gây b nh
Trong các loài v t, ng a c m nhi m nh t r i n chó, bò, heo, c u. Gia c m
có s c kháng cao v i t c u khu n (Nguy n V nh Ph c, 1977).
10



Staphylococcus th ng trên da và niêm m c các h c t nhiên, khi s c
kháng c a t ch c b phá ho i thì gây viêm c c b có tính ch t m ng m , gây áp xe,
ng kh p, viêm t y x ng, viêm màng k t m c, viêm tuy n s a c a dê, bò, ng a.
Staphylococcus có th theo
ng máu gây m ng m n i t ng, t
i huy t và c huy t (Nguy n V nh Ph c, 1977).

ó gây ra

Trong phòng thí nghi m th c m nhi m nh t. Tiêm canh trùng t c u khu n
vào t nh m ch th thì th ch t trong vòng 1 – 2 ngày vì ch ng huy t nhi m m . M
khám th y có nhi u áp xe tim, th n, x ng, b p th t…(Tr n Th Ph n, 2004).
Tính kháng thu c
S. aureus kháng v i penicillin G do vi khu n này s n xu t
c men
penicillinase, m t s còn kháng
c MRSA (Methicillin resistant Staphylococcus
aureus) do t o ra m t lo i protein g n vào th th ho t ng c a methicillin. T l
S. aureus kháng methicillin lên trên 50%.
S. aureus kháng thu c cao v i penicillin (89,4%), tertracycline (82,4%),
trimethoprim + sulfamethazin (80,6%), chloramphenicol (64,8%), erythomycin
(38,4%) và methicillin (25,9%). Các ch ng S. aureus có t l
kháng cao v i
ampicillin, Co-trimoxazol, erythromycin, lincomycin (t 50 – 80%) và nh ng kháng
sinh có ho t l c m nh nh ceftriazon, ciprofloxacin thì b t u b vi khu n này
kháng l i (Nguy n B u Châu, 2007).
2.2.2 Streptococcus faecalis
Streptococcus faecalis (S. faecalis) hi n nay
faecalis và
c phân lo i nh sau:


c g i là Enterococcus

: Enterococcaceae
Gi ng: Enterococcus
c

m

Streptococcus có hình c u ho c hình b u d c, gram d ng,
ng kính có
khi n 1µm, ôi khi có v , không di ng, không có giáp mô. Chi u dài c a chu i
tùy thu c vào u ki n môi tr ng (Nguy n V nh Ph c, 1977).
c tính nuôi c y
Streptococcus là nh ng vi khu n hi u khí hay y m khí tùy ti n, m c t t
các môi tr ng, ph n l n các liên c u gây b nh thích h p nhi t
37oC .

11

t t


Môi tr ng n c th t: Streptococcus hình thành h t ho c nh ng bông, r i
ng xu ng áy ng. Sau 24 gi nuôi c y, môi tr ng trong, áy ng có c n.
Môi tr ng th ch th ng: Streptococcus hình thành khu n l c d ng S,
khu n l c nh , tròn, l i, bóng, màu h i xám (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
Trên th ch máu, Streptococcus có 3 d ng dung huy t : dung huy t : khu n
c
c bao quanh b ng m t vòng màu xanh nh t, t ng i h p.

ây là hi n
ng dung huy t không hoàn toàn, ch có m t ph n h ng c u b tiêu. Dung huy t
: bao quanh khu n l c là m t vòng trong su t, r ng 2 – 4 mm. ây là hi n t ng
dung huy t hoàn toàn, không có h ng c u chung quanh khu n l c. Dung huy t :
màu th ch xung quanh khu n l c v n nguyên v n. Trong tr ng h p này h ng c u
không b tiêu (Warren Levinson, 2004).
c tính sinh hóa
Streptococcus có kh n ng lên men
salixin; không lên men
ng: mannit, inulin.

ng : glucose, lactose, saccarose,

Ph n ng indol: âm tính.
Ph n ng H2S: âm tính.
Ph n ng catalaz: âm tính.
Không làm ông vón huy t t

ng (coagulaz) (Nguy n Nh Thanh và ctv,

1997).
Enzym và

ct

Enzym
Men làm tan t huy t (Streptokinaz): do Streptococcus nhóm A, C, G
sinh ra, tác d ng làm tan t huy t. Men có tính kháng nguyên cao, kích thích c th
hình thành kháng th anti streptokinaz.
Streptodornaz: tác d ng làm l ng m

c do Streptococcus c t o nên
(m
c này
c t o nên b i ADN và ARN). Men này có 4 lo i A, B, C, D ho t
ng c a chúng ch có tác d ng khi có m t ion Mg ++.
Hyaluronidaz: có tác d ng th y phân axit Hyaluronic là ch t c b n c a
mô liên k t, giúp cho vi khu n d lan tràn.
Diphotpho – Pyridin – Nucleotidaz: men này có
có kh n ng làm ch t các b ch c u.
12

liên c u A, C, G và


Proteinaz: có tác d ng phân h y protein, tiêm v i li u cao cho
gây nên các th ng t n tim (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).

ng v t

c t : Ngo i c t có kh n ng dung huy t, di t b ch c u, gây ho i t ,
làm tan t huy t, gây khu ch tán.
c t làm tan t huy t trên th ch máu, tiêm vào t nh m ch th làm ái
ra huy t s c t và máu.
c t di t b ch c u ng n s th c bào c a b ch c u.
c t ho i t : khi l y n
ng v t (th ) th y xu t hi n ho i t .

c l c canh trùng Streptococcus tiêm vào da

c t làm tan t huy t, s i huy t.

c t khuy ch tán làm cho Streptococcus phát tri n nhanh
ch c (Nguy n V nh Ph c, 1977).
S c

trên t

kháng

Có c kháng kém v i nhi t
và hóa ch t: 70oC S. faecalis ch t trong
35 – 40 phút, 100oC ch t trong 1 phút, các ch t sát trùng thông th ng d tiêu di t
c S. faecalis (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
Tính gây b nh
Vi khu n trong c th ng i hay súc v t, do nh ng nguyên nhân ph c t p, có
th tr nên c và tác ng gây b nh, m t mình hay k t h p v i nh ng lo i vi
khu n khác (Nguy n V nh Ph c, 1977).
Trong t nhiên, S. faecalis có kh p n i trên c th ng i và ng v t, bình
th ng chúng hi n di n h ng và ru t, m t s S. faecalis có kh n ng gây b nh
cho ng i và ng v t.
S. faecalis th ng gây nhi m trùng th phát
hay viêm n i tâm m c bán c p ng i.
ng v t S. faecalis th
ph i, ngo i tâm m c…

ng ti t ni u và v t th

ng

ng gây nên nh ng ch ng nung m , viêm vú, viêm


Trong phòng thí nghi m, th là ng v t thí nghi m d c m th nh t. N u
tiêm S. faecalis vào d i da cho th , s th y áp xe t i n i tiêm. N u tiêm S. faecalis
vào t nh m ch hay phúc m c th ch t nhanh do nhi m trùng huy t. Ngoài ra có th
dùng chu t nh t gây b nh (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).

13


Tính kháng thu c
S. faecalis
kháng hoàn toàn v i gentamycin và streptomycin n ng
th p. S. faecalis còn
kháng v i kháng sinh ampicillin (70%)
( />Theo Johnson và ctv (1998) E. faecalis kháng gentamycin (7%),
streptomycin (20%), gentamycin + streptomycin (22%), vancomycin + teicoplanin
(2%) và vancomycin (4%).
2.2.3 Escherichia coli
Escherichia coli (E. coli) thu c h Enterobacteriaceae, gi ng: Escherichia.
c

m

E. coli là tr c khu n hình g y ng n, gram âm, kích th c 2 – 3 x 0,6 µm,
ph n l n E. coli di ng do có lông xung quanh thân, nh ng m t s không th y di
ng. Vi khu n không sinh nha bào, có th có giáp mô.
E. coli t màu u ho c s m hai u, kho ng gi a nh t h n. Nhu m vi
khu n t khu n l c nh y có th th y giáp mô, khi soi t i thì không nhìn th y
c.
uc
nh b ng axit osmic r i quan sát d i kính hi n vi

n t th y t bào E.
coli có nhân, ó là m t kh i t i n m trong nguyên sinh ch t màu sáng (Nguy n Nh
Thanh và ctv, 1997).
c tính nuôi c y
E. coli là tr c khu n hi u khí và y m khí tùy ti n, có th sinh tr ng nhi t
t 5 – 40oC và pH t 5,5 – 8. Trong ó, nhi t
thích h p nh t là 37oC và pH là
7,2 – 7,4 (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
Trên môi tr ng EMB, E. coli hình thành nh ng khu n l c màu tím than,
óng ánh kim lo i (Warren Levinson et al., 2000).
Trên môi tr ng MC, vi khu n hình thành nh ng khu n l c
không nh y, l i, bóng, rìa tròn (State, 1960).

ho c h ng,

Môi tr ng th ch th ng: sau 24 gi hình thành nh ng khu n l c tròn, t,
không trong su t, màu tro tr ng nh t, h i l i,
ng kính 2 – 3 mm. Nuôi lâu
khu n l c g n nh tr thành nâu nh t và m c r ng ra.
Môi tr ng n c th t: phát tri n t t, môi tr ng r t c, có c n màu tro nh t
ng xu ng áy, ôi khi có màng màu xám nh t trên m t môi tr ng, môi tr ng có
màu phân th i (Nguy n Nh Thanh và ctv, 1997).
14