TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

THÂN HOÀNG PHÚC

NH H
NG C A VI C B SUNG L C BÌNH
TRONG KH U PH N C A GÀ NÒI LAI
GIAI
N 4 - 14 TU N TU I NUÔI NH T
NÔNG H T NH TI N GIANG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A VI C B SUNG L C BÌNH
TRONG KH U PH N C A GÀ NÒI LAI
GIAI
N 4 - 14 TU N TU I NUÔI NH T
NÔNG H T NH TI N GIANG

Giáo viên h ng d n:
PGS TS Bùi Xuân M n

Sinh viên th c hi n:
THÂN HOÀNG PHÚC
MSSV: 3082690
p: CNTY K34

n Th , 2012


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C
B

NG D NG


MÔN CH N NUÔI
------o0o------

tài:

NH H
NG C A VI C B SUNG L C BÌNH
TRONG KH U PH N C A GÀ NÒI LAI
GIAI
N 4 - 14 TU N TU I NUÔI NH T
NÔNG H T NH TI N GIANG

C n Th , ngày tháng n m 2012
CÁN B

C n Th , ngày

NG D N

tháng

DUY T B

n m 2012

MÔN

PGS TS Bùi Xuân M n

C n Th , ngày


tháng

n m 2012

DUY T KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG


I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u k t qu trình bày
trong lu n v n là trung th c và ch a t ng
c công b trong b t c công trình lu n v n
nào tr c ây.

Cán b h

ng d n

PGS. TS. Bùi Xuân M n

Ng

i th c hi n

Thân Hoàng Phúc


IC MT

u tiên, em xin trân tr ng bi t n th y Bùi Xuân M n ã t n tình h ng d n và gi ng
y em trong su t quá trình h c t p c ng nh th c hi n lu n v n t t nghi p.
Tôi xin chân thành cám n quý th y cô
c ng d ng, Tr ng
i h c C n Th
trình h c t p t i tr ng.

B môn Ch n nuôi, Khoa Nông nghi p và Sinh
ã nhi t tình giúp
và gi ng d y tôi trong quá

Và xin
c c m n, chia s ni m vui này v i gia ình cùng t t c các b n bè. Nh ng ng i
luôn bên tôi ng viên, giúp
t o m i u ki n thu n l i cho vi c h c t p, nghiên c u và
hoàn thành lu n v n.
Tôi ã hoàn thành lu n v n này v i t t c nh ng s giúp
c ng nh s c g ng c a b n
thân. Song lu n v n không th tránh kh i nh ng thi u sót và h n ch . Kính mong nh n
c
nh ng ý ki n óng góp quý báu c a th y cô và các b n.
Cu i cùng, tôi xin g i l i chúc s c kh e

n quý th y cô, b n bè và ng

i thân.

Xin chân thành c m n!
C n Th , ngày 28 tháng 4 n m 2012
Sinh viên th c hi n


Thân Hoàng Phúc


TÓM L

C

t thí nghi m th c hi n t i nông h thu c huy n Cái Bè, t nh Ti n Giang,
ánh giá
nh h ng c a vi c b sung l c bình trong kh u ph n th c n c a gà Nòi Lai giai
nt
4-14 tu n tu i nuôi nh t nông h . Thí nghi m
c th c hi n t 02/2012 n 04/2012.
Thí nghi m ti n hành v i 90 gà Nòi lai, chia thành 3 nghi m th c, l p l i 3 l n, s d ng
th c n h n h p t tr n 15% protein và 2900 kcal/kg. Các nghi m th c thí nghi m g m:
1/ Nghi m th c i ch ng ch s d ng th c n h n h p ( C), 2/ nghi m th c b sung 1%
c bình k t h p v i kh u ph n h n h p (LB1) và 3/ nghi m th c b sung t do L c bình
t h p v i th c n h n h p (LBTD). Gà thí nghi m nuôi trên chu ng sàn, có sân ch i,
c cho n t do.
t qu thí nghi m cho th y tiêu t n th c n h n h p hàng ngày c a gà là 59, 58,9 và 56,4
g/con (P<0,001); L c bình n vào hàng ngày là 0, 5,5 và 22,4 g/con; T ng l ng v t ch t
khô n vào hàng ngày là 53,1; 53,63 và 53,0 g/con; T ng tr ng hàng ngày c a gà thí
nghi m là 14,7; 14,9 và 15 g/con; H s chuy n hóa th c n là l n l t là 3,6; 3,6; 3,4
theo th t cho các các nghi m th c C, LB1 và LBTD.
d ng th c n h n h p có b sung L c bình t i n t do cho gà Nòi lai ã góp ph n
làm gi m chi phí th c n 7% cho m i kg t ng tr ng và nâng cao ki n th c s d ng ngu n
th c n xanh s n có
a ph ng phát tri n ch n nuôi gia c m b n v ng.
khóa: L c bình, gà Nòi lai, t ng tr ng, h s chuy n hóa th c n, hi u qu kinh t .



DANH SÁCH CH

VI T T T

Ch vi t t t

Ch vi t

y

CP
DM, VCK
EE
KLCT
C
LBTD
LB1
ME
TAHH
LB

Protein thô
t ch t khô
Béo thô
Kh i l ng c th
i ch ng
Kh u ph n L c bình và th c n h n h p t do
Kh u ph n th c n h n h p b sung 1% L c bình

ng l ng trao i
Th c n h n h p
c bình


DANH SÁCH B NG
ng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16

Tên b ng
M t s acid amin có trong l c bình
Thành ph n dinh d ng c a bèo l c bình
Hàm l ng vi l ng c a l c bình
Hàm l ng caroten trong cu ng lá bèo l c bình ang sinh tr ng
Nhu c u dinh d ng c a gà th ng ph m (tiêu chu n Vi t Nam

2265, 1994)
Tr ng l ng và nhu c u n ng l ng cho gà th t
li u ã công b v acid amin cho gà th t
Nhu c u ch t khoáng tính trong 1 kg th c n h n h p c a gia c m
L ch vaccine cho gà
Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
th c n dùng trong thí nghi m (%DM)
Công th c kh u ph n th c n h n h p nuôi gà thí nghi m
L ch vaccine tr c khi vào thí nghi m
Kh i l ng c a gà trong thí nghi m
L ng th c n tiêu th
H s chuy n hóa th c n
Chi phí th c n

Trang
2
3
3
3
12
13
14
15
26
29
29
30
33
34
35

36


DANH SÁCH HÌNH
Hình
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

Tên hình
H tiêu hóa c a gà
Khu v n ch n th
T m
Cám
B p
Khô d u nành
B t x ng
B t cá
Lá l c bình x t nhuy n

Gà 4 tu n tu i
Gà 14 tu n tu i
Chu ng gà thí nghi m
Sân ch i c a gà
Th c n h n h p

Trang
7
11
23
23
24
24
24
24
24
27
27
28
28
30


DANH SÁCH BI U
Bi u
1
2

Tên bi u
Tiêu th th c n h n h p hàng ngày c a gà thí nghi m

T ng tr ng hàng ngày c a gà

Trang
34
35


CL C
Ch ng 1:
TV N
1
Ch ng 2: C S LÝ LU N
2
2.1 BÈO L C BÌNH ..................................................................................................... 2
2.2 TÌNH HÌNH CH N NUÔI GÀ TH V N N C TA .................................... 3
2.3 THU N L I VÀ KHÓ KH N TRONG CH N NUÔI GÀ TH V N ............... 4
2.3.1 Thu n l i .......................................................................................................... 4
2.3.2 Khó kh n .......................................................................................................... 5
2.4 S L C M T S GI NG GÀ
A PH NG................................................ 5
2.4.1 Gà tàu vàng....................................................................................................... 5
2.4.2 Gà nòi ............................................................................................................... 6
2.4.3 Gà ta vàng......................................................................................................... 5
2.4.4 Gà tam hoàng.................................................................................................... 6
2.4.5 Gà tre................................................................................................................ 6
2.5
C
M C U T O VÀ SINH LÝ TIÊU HÓA GIA C M ........................... 6
2.5.1 M và xoang mi ng .......................................................................................... 7
2.5.2 Th c qu n và di u............................................................................................. 7

2.5.3 D dày .............................................................................................................. 7
2.5.4 Ru t.................................................................................................................. 8
2.6 CHU NG TR I CHO GÀ ...................................................................................... 9
2.6.1 Ch n a th xây chu ng gà .............................................................................. 9
2.6.2 Ch n h ng chu ng.......................................................................................... 9
2.6.3 Thi t k chu ng gà............................................................................................ 9
2.6.4 L ng úm gà con ................................................................................................ 9
2.6.5 Sàn u c a gà ................................................................................................ 10
2.6.6 Máng n.......................................................................................................... 10
2.6.7 Máng u ng...................................................................................................... 10
2.6.8 D ng c s i................................................................................................... 10
2.6.9 Khu v n ch n th .......................................................................................... 10
2.7 NHU C U DINH D NG C A GIA C M ........................................................ 11
2.7.1 Nhu c u n ng l ng ........................................................................................ 11
2.7.2 Nhu c u protein và acid amin .......................................................................... 13
2.7.3 Nhu c u khoáng .............................................................................................. 14
2.7.4 N c u ng ...................................................................................................... 15
2.8 VAI TRÒ CÁC CH T DINH D NG TRONG TH C N GIA C M............... 16
2.8.1 Carbohydrate .................................................................................................. 16
2.8.2 Protein và acid amin........................................................................................ 17
2.8.3 Ch t x ........................................................................................................... 19
2.8.4 Ch t béo.......................................................................................................... 19
2.8.5 Vitamin........................................................................................................... 20
2.8.6 Ch t khoáng.................................................................................................... 21
2.9 M T S LO I TH C LI U TH C N
NUÔI GIA C M............................ 21
2.9.1 B p ................................................................................................................. 21
2.9.2 T m ................................................................................................................ 22
2.9.3 Cám ................................................................................................................ 22
2.9.4 B t cá ............................................................................................................. 22

2.9.5 Khô d u nành.................................................................................................. 23
2.9.6 B t x ng.............................................................................................. 23xxxiii
2.10 K THU T CH M SÓC VÀ NUÔI D NG GÀ TH V N ......................... 24


2.10.1 Ch n gà con .................................................................................................. 24
2.10.2 Úm gà con..................................................................................................... 25
2.10.3 Th gà ra v n .............................................................................................. 25
2.10.4 Quy trình v sinh phòng b nh........................................................................ 25
Ch ng 3: PH
NG TI N & PH
NG PHÁP THÍ NGHI M
27
3.1 PH NG TI N THÍ NGHI M ............................................................................ 27
3.1.1 Th i gian th c hi n......................................................................................... 27
3.1.2 a m ......................................................................................................... 27
3.1.3 ng v t thí nghi m........................................................................................ 27
3.1.4 Chu ng tr i ..................................................................................................... 27
3.1.5 D ng c .......................................................................................................... 28
3.1.6 Th c n thí nghi m ......................................................................................... 28
3.1.7 N c u ng ...................................................................................................... 30
3.1.8 Thú y .............................................................................................................. 30
3.2 PH NG PHÁP NGHIÊN C U .......................................................................... 31
3.2.1 B trí thí nghi m ............................................................................................. 31
3.2.2 Th i gian thí nghi m....................................................................................... 31
3.2.3 Ch
ch m sóc nuôi d ng .......................................................................... 31
3.3 CÁC CH TIÊU THEO DÕI ................................................................................ 31
3.4 X LÝ S LI U................................................................................................... 32
Ch ng 4: K T QU TH O LU N

33
4.1 TIÊU T N TH C N .......................................................................................... 33
4.2 KH N NG T NG TR NG................................................................................ 34
4.3 H S CHUY N HÓA TH C N....................................................................... 35
4.4 T L NUÔI S NG ………………………………………………………………..36
4.5 HI U QU KINH T ……………………………………………………………...37
Ch ng 5: K T LU N VÀ
NGH
38
5.1 K T LU N ........................................................................................................... 38
5.2
NGH .............................................................................................................. 38
TÀI LI U THAM KH O 39


Ch

ng 1:

TV N

Hi n nay ch n nuôi công nghi p ang phát tri n m nh m em l i m t kh i l ng
l n s n ph m tr ng và th t áp ng nhu c u th c ph m c a xã h i. Th c t cho th y,
ph n ông nông dân
ng b ng sông C u Long do u ki n thi u v n s n xu t và
k thu t ch n nuôi còn h n ch nên ch y u nuôi gia c m theo l i th lan, nh l nên
có n ng su t ch n nuôi th p, g p không ít khó kh n vì nh ng r i ro trong ch n nuôi.
Tuy nhiên, do th hi u c a ng i tiêu dùng
a ph ng là chu ng nh ng gia c m
nh gà, v t th t nhiên, do th t c a nó có h ng v th m ngon và

dai phù h p.
Trong b i c nh d ch cúm di n ra h t s c ph c t p và giá c th c n t ng cao nh
hi n nay thì ng i nông dân n u nuôi gia c m a ph ng theo l i t p trung và cho
n th c n công nghi p s không có hi u qu kinh t do l thu c vào giá chi phí
th c n ch n nuôi.
ng tr c nh ng khó kh n ó, ng i nông dân ph i tìm ngu n
th c n
a ph ng cung c p h p lý ch t dinh d ng cho gà nh th nào h
giá thành s n xu t, là câu h i c n
c gi i quy t.
tìm cách gi i quy t thì ng i
nông dân ph i t n d ng nh ng ngu n th c n xanh không truy n th ng nh ph
ph m nông nghi p, rau c t nhiên có s n trong v n ho c
c tr ng
b sung
thêm vào kh u ph n th c n cho gà nh m gi m giá thành th c n ch n nuôi. Trong
các lo i th c n t i xanh thì L c bình
c nhi u ng i bi t n, nó sinh sôi và có
m t kh p trên m t n c các sông, ao, h trong vùng. L c bình t i xanh là th c n
r t t t và ngon mi ng cho gia c m nh ng ít ai s d ng nó làm th c n cho gà. T
th c ti n trên, chúng tôi th c hi n
tài: “ nh h ng c a vi c b sung L c bình
trong kh u ph n gà Nòi lai trong giai o n 4-14 tu n tu i”
M c tiêu

tài nh m :

Tìm hi u kh n ng tiêu th L c bình d a trên th c n h n h p hàng ngày cho gà
ph ng Nòi lai nuôi nh t t i nông h .
Xác nh m c b sung L c bình phù h p trong kh u ph n nuôi gà

gi m giá thành th c n ch n nuôi.
T n d ng ngu n th c n xanh s n có t i nông h và lao
nh p và nâng cao ki n th c ch n nuôi t i nông h .

a ph

ng gia ình

a

ng
t ng thu


Ch

ng 2: C

S

LÝ LU N

2.1 BÈO L C BÌNH
Bèo L c bình th ng
c g i là cây L c bình (Eichhornia crassipes), m c hoang
r t ph bi n vùng ng b ng sông C u Long. L c bình là loài c a niên, là th c
v t th y sinh xâm h i các dòng ch y chính trên các m t
c ph c v s n xu t nông
nghi p. H ng m, nhi u a ph ng ph i chi m t kho ng kinh phí và nhân l c r t
l n

thu gom L c bình, làm s ch các dòng ch y cho s n xu t nông nghi p
(Nguy n H u Trí, 2007).
i v i ng i dân vùng sông
c, cây L c bình g n g i
nh m t ng i b n, v a làm s ch môi tr ng, v a là th c n cho gia súc oàn
H nh, 2007). Theo Hàn n nh (2008) thì
c ép L c bình
c
s n xu t
gas un n u, xác lá và thân L c bình
c ph i khô dùng làm ch t n n tr ng n m, r
l c bình dùng s n xu t phân. Ngoài ra, theo báo cáo c a các tác gi nêu trong các
b ng 1, 2 3 và 4 d i ây cho th y lá và thân L c bình có ch a các ch t dinh d ng có
th làm th c n t i xanh ho c chua
nuôi gia súc. Tuy nhiên, L c bình dày c
làm c n tr dòng ch y và gây khó kh n cho các ph ng ti n tham gia
ng th y,
làm ngh t các i m l y
c
i tiêu, i trú ng cho mu i sinh sôi gây b nh cho
con ng i. Do L c bình sinh s n r t nhanh làm cho l p th c v t
i
c r t khó
s ng sót gây nên s m t cân b ng h th ng sinh thái nh trong
c d n t i vi c
m t s loài ng v t t n t i nh vào s a d ng c a th c v t b c n ki t d n. M t s
i ng i dân cho ã dùng thu c di t c
di t L c bình làm cho môi tr ng
c
càng tr nên ô nhi m. L c bình có giá tr v t ch t khô (VCK) th p khi s ng phát

tri n trên m t n c và có hàm l ng x khá cao trên c s v t ch t khô. Protein c a
L c bình có ch a
các thành ph n acid amin thi t y u nh nêu trong b ng d i
ây.
ng 1: M t s acid amin có trong L c bình

Acid amin, g/g protein

Lá

Asparagine
Threonine
Serine
Glutanine
Glycine
Alanine
Valine
Iso Leucine
Leucine
Phenylalanine+Tyrosine
Histidine
Lysine
Argine
Proline

13,6
7,3
7,3
15,0
15,1

13,4
10,1
7,2
13,2
10,3
2,6
6,4
5,7
8,1

Thân
3,4
1,6
1,8
3,0
3,2
2,9
2,0
1,4
2,7
1,9
0,6
1,6
1,1
1,7


Lareo L and R, Bressani (1982).

ng 2: Thành ph n dinh d


Ch tiêu
Giá tr , %

VCK
7,5

ng c a bèo L c bình, % VCK

CP
16,1

EE
4,2

CF
20,1

NFE
43,2

Lê Ng c M n (1994)

ng 3: Hàm l

Ch tiêu
Giá tr

ng vi l


Ca
1
,

P
0
9

ng c a L c bình

VCK
(g/kg)

m
(mg/kg)

Mangan
(mg/kg)

ng
(mg/kg)

t
(mg/kg)

60,0

7,1

32,8


0,8

60,3

Vi n Ch n Nuôi Qu c Gia (2000).

ng 4: Hàm l

ng caroten trong cu ng lá bèo L c bình ang sinh tr

Tr ng thái
Giá tr , mg/kg

VCK
7,4

i
32,7

ng

Khô hoàn toàn
43

tc
302,2

Hu nh Th Th o (1994)


Có th s d ng L c bình cho gia súc khi thi u th c n xanh.
ng ch t khô th p
(6 n 7%), l ng
cao (trên 200 g/kg), khoáng t ng s c ng cao (180 n 190
g/kg ch t khô) nên giá tr
ng
ng th p (1800 n 1900 kcal/kg ch t khô) ng
v i 7,6 n 8,0 MJ/kg ch t khô (Nguy n n Th ng, 1992).
Nông dân t n d ng ngu n L c bình s n có
a ph ng và ph ph m c a tr ng
tr t nh t m, cám k t h p v i th c n công nghi p ch t l ng cao
t o ra h n
h p th c n có giá tr cao, giá thành th p mà có hi u qu
nuôi heo nh m
ng tính ngon mi ng và gi m chi phí th c n. L c bình
c s d ng làm th c n
cho ch n nuôi bò, dê, heo, tr ng thái t i, chua hay nghi n thành b t lá (Hu nh
n Thu n, 2008).
Theo Lê Th M n et al. (2002) khi s d ng L c bình m c
1%, 3%, 5% trong
kh u ph n tr ng thái VCK k t qu :
dày m
ng, di n tích
th n có khuynh
ng c i thi n các kh u ph n n cao l c bình, ch t
ng m trong c th n th t
heo cao n,
m m c a m heo gi m áng k khi heo n nhi u l c bình. Hi u qu
v m t th c n t cao n 9-12% khi kh u ph n th c n có s d ng 3% và 5% l c
bình.

L c bình
i hay chua có th thay th
m trong ch n nuôi gia súc nhai l i,
m c thay th b ng L c bình t i 60% cho k t qu t t trên trâu ta (Hu nh
n
Thu n, 2008).
2.2 TÌNH HÌNH CH N NUÔI GÀ TH

V

N

N

Theo tình hình ch n nuôi và s li u th ng kê trong nh ng

C TA
m g n ây àn gia c m


c ta n

c ta phát tri n khá nhanh.

m 1997, c n

c có trên 160 tri u con gia

c m trong ó gà chi m 75%. Trong s ó, trên 75% là ch n nuôi th t nhiên, ch
y u là các gi ng gà a ph ng nh : gà Tàu vàng, gà Ta vàng, gà Nòi, gà Ác...

Cùng v i vi c phát tri n ch n nuôi gà công nghi p thì ph ng th c ch n nuôi gà th
nv n
c duy trì và c i thi n. Hi n nay trên th tr ng nông thôn và thành th
ng b ng sông C u Long có 95% s n ph m gia c m nuôi theo ph ng th c ch n
th nh ng ng i dân còn mang n ng tính t n d ng, qui mô nh l , nuôi v i qui mô
l n r t ít. Ng i dân nhi u a ph ng trong vùng không nh ng nuôi các gi ng gà
truy n th ng nh gà Tàu vàng, gà Ta vàng… mà nuôi thêm các gi ng nh gà Nòi,
gà Tre, gà Ác… vì th t c a chúng r t ngon. Nh ng ch nuôi v i qui mô nh nên
không áp ng
c nhu c u c a th tr ng nên có giá bán r t cao. M t khác, ng i
nuôi gia c m
ng b ng sông C u Long nuôi gà theo l i th v n truy n th ng
còn r t s sài và n gi n, không chu ng tr i, không qu n lí
gà t do và không
quan tâm n công tác phòng b nh. Vì th , khi th i ti t thay i vào th i k giao
mùa gà th ng ch t hàng lo t, r t khó ki m soát d ch b nh và gây thi t h i kinh t
khá l n cho ng i ch n nuôi. Nh ng i u áng quan tâm là sau m i t d ch b nh
thì ng i dân c ng không quan tâm n v n
phòng b nh. Do ó, v n
áng
quan tâm hi n nay là ph i làm th nào
nâng cao ki n th c cho ng i ch n nuôi
trong công tác phòng ng a d ch b nh gia c m và c i thi n t p quán ch n nuôi gia
c m không còn phù h p.
2.3 THU N L I VÀ KHÓ KH N TRONG CH N NUÔI GÀ TH

V

N


2.3.1 Thu n l i
Vài n m tr l i ây, ch n nuôi gà gi ng a ph ng, c m t s gi ng gà th v n
m i
c lai t o hay nh p n i phát tri n khá m nh vì có hi u qu kinh t cao. Trong
nh ng n m g n ây, gà th v n ti p t c kh ng nh ch
ng c a mình trong n n
s n xu t nông nghi p b n v ng, v i nh ng u th sau:
- V n u t vào s n xu t ít, quay vòng v n nhanh, chu ng tr i, d ng c ch n nuôi
n gi n nh có th t n d ng các v t li u tre lá t i a ph ng và phù h p v i u
ki n kinh t và u t th p c a i b ph n gia ình nông h trong vùng.
- Chi phí th c n ít, do t n d ng
c ph ph m nông nghi p ( c bi t là lúa vì
ph n ông nông dân
ng b ng sông C u Long là s ng b ng ngh tr ng lúa), th c
n th a và gà t ki m thêm
c th c n nh sâu b , trùn, d , rau c xanh.
- Th tr ng tiêu th ngày càng m r ng do
u ki n kinh t
c nâng cao, kh u
v và th hi u ng i tiêu dùng trong n c r t a chu ng th t gà th v n.
- Gà ta bao gi c ng bán
c giá cao h n gà công nghi p. Chu kì s n xu t ng n,
s n ph m a d ng, ch n nuôi h gia ình v i quy mô nh d thích ng v i tình


tr ng cung c u trên th tr

ng.

- Gà th v n có s c

kháng b nh t t và phù h p v i môi tr
gi ng gà công nghi p cao s n, c n ít thu c kháng sinh h n.

ng t t h n các

- Trong m i t ng tác gi a tr ng tr t và ch n nuôi, gà th v n góp ph n to l n
trong vi c b t sâu b cho v n cây, cung c p ngu n phân h u c áng k cho cây
tr ng.
2.3.2 Khó kh n
Song song v i nh ng thu n l i có
c, vi c nuôi gà th v
nh ng khó kh n mà ng i ch n nuôi th ng g p ph i:

n c ng không ít g p

- àn gia c m phân b không u,
c nuôi
c nuôi nhi u các vùng núi trung
du phía B c, vùng ng b ng sông H ng, ng b ng sông C u Long. Ch n nuôi gà
th v n còn mang n ng tính t n d ng, quy mô nh .
- T i các a ph ng vùng sâu vùng xa nuôi gà nông h có qui mô nh th ng
không th c hi n chích ng a d ch b nh nên r t khó qu n lí d ch b nh khi có d ch
b nh x y ra.
- Nông dân c n
c s giúp
c a các t ch c tín d ng và khuy n nông v v n và
k thu t
nuôi gà th v n t hi u cao. Trong th c t , nhi u gia ình gi l i gà
th t th ng ph m
làm gi ng, th m chí không i gà tr ng, b i v y, d n d n àn

gà gi ng trong dân b thoái hóa do c n huy t nên n ng su t àn gi ng b gi m sút.
- Vi khu n gây b nh th ng lây lan nhanh qua các v t trung gian nh ph ng ti n
ch gia c m, qu n áo, giày ng, chó mèo, chu t chim, n i mua bán gà s ng ngoài
ch … M t khác b nh t t gia c m còn b nh h ng b i các h ch n nuôi th ng
nuôi các lo i gia c m khác nhau trong cùng m t khu v n làm t ng nguy c lây
nhi m d ch b nh bùng phát.
2.4 S

L

CM TS

GI NG GÀ

A PH

NG

Nuôi gà th v n mu n t hi u qu kinh t cao v n quan tâm tr c tiên là ch n
gi ng phù h p. Hi n nay tùy theo m c ích ch n nuôi khác nhau mà trong th c t
có nhi u gi ng gà
c a vào th v n nh gà Tàu vàng, gà Ta vàng, gà Nòi, gà
Tre, gà Ác, gà Tam hoàng, gà L ng ph ng.
2.4.1 Gà Tàu vàng
Gà Tàu vàng là gi ng kiêm d ng (D ng Thanh Liêm, 1980). V hình dáng con
tr ng có s c lông màu vàng r m và ánh , ôi khi lông uôi và lông cánh có ánh
xanh. Con mái có s c lông vàng nh t h n, th nh tho ng lông c có s c en, lông
uôi r qu t, m vàng, chân vàng ho c ng tr ng, có nh ng con có lông chân m c
dài, t m vóc l n h n gà Ta và gà Ri.



Th t th m ngon, nuôi th t 6 tháng t bình quân t 1,5 n 2 kg. Con tr ng thành
tr ng n ng 3 kg, con mái n ng t 2 n 2,2 kg. S n l ng tr ng t 70 n 90
tr ng/mái/n m. Gà mái 6 tháng b t u , tr ng n ng t 45 n 50 g. Gà mái thích
p và nuôi con gi i, thành th c s m h n gà tr ng. Gà có u th v kh n ng thích
ng trong
u ki n ch n th , có kh n ng chóng ch u b nh t t t t, song n ng su t
l i th p.
2.4.2 Gà Nòi
Gi ng này thì
c ch n nuôi theo h ng ch i ch i. V ngo i hình, gi ng gà này có
t m vóc cao to, ch c kh e, s c lông th ng nh t là màu i u, chu i l a, xám, da ,
th t ch c, tính tình hi u chi n. Tu i tr ng thành con tr ng n ng kho ng 3 n 4 kg,
con mái n ng t 2 n 2,5 kg. S n l ng tr ng t 50 n 70 tr ng/mái/n m .
2.4.3 Gà Ta vàng
Là gi ng gà phân b r ng rãi các vùng nông thôn Vi t Nam. Nhìn chung gi ng gà
này b pha t p nhi u, nuôi ph bi n phía nam là dòng có màu lông vàng r m và
vàng nâu, có i m m en c , cánh và uôi. Gà Ta vàng nh h n gà Tàu vàng.
Tu i tr ng thành, con tr ng n ng t 1,8 n 2 kg, con mái n ng kho ng 1,2 n
1,5 kg. Kh n ng sinh s n th p, m i n m kho ng 9 n 12 l a, m i l a t 10 n
12 tr ng. Nuôi con r t khéo, kh n ng tìm th c n t t, ch ng ch u t t khi g p th i
ti t b t l i, có kh n ng kháng b nh t t cao và cho th t r t th m ngon.
2.4.4 Gà Tam hoàng
Gà tam hoàng xu t x t Qu ng ông, Trung Qu c có c
m chân vàng, lông
vàng, da vàng, c th hình tam giác, thân ng n l ng b ng, ng c n r ng, th t c
nhi u và dày, hai ùi phát tri n, b c i ng n.
S c s n xu t: nuôi 3 tháng tu i t tr ng l ng bình quân 0,81 kg, s n l ng tr ng
t t 120 n 125 tr ng/mái/n m, thích ng t t v i u ki n ch n th Vi t Nam.
2.4.5 Gà Tre

Gi ng này th ng g p nông thôn Vi t Nam. S c lông s c s , nhanh nh n, th t
th m ngon. Gi ng này ch y u làm c nh và ch i.
S c s n xu t: tr ng thành con tr ng n ng t 0,75 n 1 kg, gà mái n ng t 0,6 n
0,7 kg. Gà mái
kho ng 40 n 50 tr ng/mái/n m. Nh ng hi n nay gi ng gà này
b pha t p v i các gi ng gà a ph ng khác.
2.5

C

M C U T O VÀ SINH LÝ TIÊU HÓA

GIA C M

quan tiêu hoá c a gia c m khác bi t r t nhi u so v i ng v t có vú. C u t o
t ng quát b máy tiêu hoá c a gia c m bao g m các b ph n ch y u sau: M ,
xoang mi ng, h u, th c qu n, di u, d dày tuy n, d dày c , ru t non, ru t già và l


huy t (D

ng Thanh Liêm, 2003).
huy t
Ru t non
Ru t già
dày tuy n

Th c qu n
Di u
Manh tràng


Túi m t
Quai tá tràng
Gan

y t ng
Hình 1: H tiêu hóa c a gà

2.5.1 M và xoang mi ng
Gia c m có m
c b c b i m t l p s ng có c u t o c bi t tu theo loài.
m nh n thích nghi cho vi c m r a l y th c n trên c n.

gà

Xoang mi ng: Trong xoang mi ng có l i và m t h th ng tuy n n c b t r t
phong phú và ph c t p h n ng v t có vú. Tuy n n c b t ti t ra n c b t nh ng
trong ó không có enzyme tiêu hoá tinh b t. Tác d ng c a n c b t là làm tr n
d nu t th c n, th m t th c n.
2.5.2 Th c qu n và di u
ng th c qu n dài, tr c khi vào xoang ng c nó
c phình to thành m t cái túi
g i là di u, sau ó tr l i nh ng th c qu n bình th ng
vào d dày tuy n.
Trên niêm m c su t ng th c qu n và di u có r t nhi u tuy n n c nh n. Nh d ch
nh n ti t ra nhi u mà nó làm cho r t tr n gia c m d nu t th c n v i th c qu n
r t dài c a chúng. Hình thái gi a th c qu n và di u gà r t d phân bi t lúc no
c ng nh lúc ói. Di u có nh ng ch c n ng sinh lý quan tr ng nh : d tr và i u
ti t l ng th c n i trong ng tiêu hoá, ti t ra d ch di u th m t làm m m th c
n, di u còn ti t ra s a di u nuôi con n chim b câu.

2.5.3 D dày
D dày tuy n: N m tr c d dày c , có dung tích r t nh . Th i gian th c n d ng
l i d dày tuy n c ng r t ng n. D dày tuy n ti t ra HCl và enzyme pepsin b t
u tiêu hoá protein. Th c n i qua ây
c th m t b i d ch v và ti p t c
c
chuy n xu ng d dày c
tiêu hoá ti p.


D dày c : D dày c th ng
c g i là m , có dung tích l n h n d dày tuy n.
Trong niêm m c d dày c có lót b i l p t bào s ng hoá r t c ng ch ng l i s
va p, xay xát khi m nghi n th c n. Ph n d i c a l p t bào này là l p t bào
ng sinh thay th cho l p t bào bên trên b bào mòn. Trên b m t c a l p t bào
này có nhi u gai nh nhô lên làm cho niêm m c tr nên nhám. Ng i ta g i nh ng
gai nh này là “r ng m ”. D i kính hi n vi m i “r ng m ” có m t tuy n nh n r t
nh
c nh. Qua kh i l p t bào t ng sinh thì có mô c r t phát tri n, màu
s m.
Nh có h th ng c này giúp cho m co bóp r t m nh, nghi n nát th c n chu n b
cho tiêu hoá ti p theo ru t. M co bóp có chu k , tu theo tính ch t th c n mà
chu k co bóp có thay i.
giúp cho vi c nghi n th c n, loài chim th ng n
nh ng h t s i. N u thi u s i thì làm gi m kh n ng tiêu hoá th c n h t trên 10%.
Khi gà n nhi u x ho c n lông thì s i giúp nghi n nát nhanh h n, gà tiêu th th c
n nhi u h n (D ng Thanh Liêm, 2003).
2.5.4 Ru t
Ru t non: Là m t ng dài có o n r ng h p khác nhau và chia làm 3 o n: tá tràng
(duodenum), không tràng (jejunum) và h i tràng (ileum). D i tác d ng c a các lo i

enzyme t d ch v , d ch ru t, d ch tu và d ch m t do gan ti t ra, ph n l n các ch t
dinh d ng nh carbohydrate, protein, lipid
c tiêu hoá và h p thu. Nh ng m nh
th c n còn c ng ch a
c nghi n k
c a ng c l i d dày c nh nhu ng
ng c c a ru t non d dày c nghi n ti p. Vì l ó nên niêm m c c a d dày c
có màu vàng c a m t. Th i gian tiêu hoá ru t non kho ng 6 - 8 gi (D ng Thanh
Liêm, 2003).
Ru t già: Chia làm ba ph n: Manh tràng (ceacum), k t tràng (colon) và tr c tràng
(rectum). Manh tràng: Có c u t o thành hai nhánh i x ng r t phát tri n, ch ti p
giáp gi a ru t non và ru t già có van g i là van h i manh tràng không cho th c
n i ng c t ru t già lên ru t non. manh tràng có quá trình lên men vi sinh v t,
m t ph n ch t x c ng
c tiêu hoá
ây. gà ch tiêu hoá
c 1% ch t x .
Protein ch a
c tiêu hoá ru t non, xu ng ây c ng
c vi sinh v t lên men
th i và s n sinh nhi u ch t c. Ngoài ra manh tràng còn có quá trình t ng h p
vitamin nhóm B, c bi t là vitamin B12. K t tràng có tác d ng nhu ng ng c a
ch t ch a lên manh tràng và t manh tràng xu ng tr c tràng
i vào l huy t, quá
trình h p thu ch t khoáng và n c
ây t ng i m nh (D ng Thanh Liêm,
2003).
L huy t (cloaca): Có c u t o g n gi ng nh m t cái túi, có các c a
vào nh
ru t già, hai ng d n ni u,

ng sinh d c. Phân và n c ti u n m l huy t m t
th i gian,
ây có quá trình h p thu mu i và n c. Vì v y làm cho phân gia c m


c khô i. N c ti u c ng b cô ng l i thành mu i urate màu tr ng
uc c
phân. N u cho gia c m n d th a protein thì mu i urate sinh ra nhi u làm cho phân
có màu tr ng nhi u, n u cho n thi u protein thì phân có màu en nhi u (D
Thanh Liêm, 2003).

ng

2.6 CHU NG TR I CHO GÀ
m b o vi c ch n nuôi, tuy là gà th v n nh ng vi c c t chu ng tr i c n
c
quan tâm. Ngày nay nói n vi c nuôi gà thì m t trong nh ng vi c u tiên ph i
ngh n chu ng tr i, dù là nuôi theo ph ng th c nào. Công d ng c a chu ng tr i
tr c h t là b o v gà tr c các y u t t nhiên, xã h i, góp ph n trong vi c phòng
ch ng d ch b nh.
2.6.1 Ch n

a th xây chu ng gà

Chu ng nuôi ph i
c xây d ng n i khu t t t, cao ráo, n n chu ng ph i cao h n
xung quanh tránh n c ng và m móc. N n chu ng ph i cao h n m t t ít
nh t 50 cm. Bên c nh ó c n ào m ng, rãnh thoát n c tránh ng n c. Bên
c nh ó ta có th làm chu ng trên m t ao ti t ki m di n tích nuôi và t n d ng
phân gà nuôi cá hình thành mô hình VAC thích h p.

2.6.2 Ch n h

ng chu ng

Nên ch n h ng chu ng theo h ng ông Nam, không nh ng tránh
c m a bão
mà còn
c s d ng ngu n ánh n ng sáng s m chi u th ng vào áy chu ng làm
khô n n, v a có tác d ng tiêu di t vi trùng và giúp c th gà t t ng h p vitamin D,
r t c n thi t cho s sinh tr ng và h p thu khoáng.
Tuy nhiên trong th c t , không ph i b t c
a m nào ta c ng có th ch n l y
ng chu ng thích h p, tùy vào a th ta có th xây chu ng gà theo h ng khác
nhau và kh c ph c b ng cách tr ng cây che ch n gió.
2.6.3 Thi t k chu ng gà
V ki u chu ng gà thì có nhi u ki u chu ng
c làm b ng nh ng nguyên li u khác
nhau s n có
a ph ng. Nh ng tr c m t hay lâu dài thì ki u chu ng gà nào
thích h p v i u ki n n c ta, t c là v a r ti n v a lâu h h ng, v a d xây
d ng, v a m b o v sinh, v a h n ch
c u ki n b t l i c a khí h u thì ki u
chu ng ó ch c ch n s thích h p.
Khi xây chu ng gà làm sao ng n ch n
ng i t i c a chó, mèo, ch n, chu t, chim
chóc…Tuy v y
ng i ph i thu n ti n cho vi c ch m sóc, cho n, cho u ng, quét
d n v sinh hàng ngày.
2.6.4 L ng úm gà con



T tr c n nay, ng i dân nuôi gà theo ph ng th c c truy n, cho gà máy p
tr ng và nuôi con nên không s d ng l ng úm. V i ph ng th c ch n nuôi này, gà
con m i n theo m i ki m m i t do trong v n nên r t nguy hi m cho gà con,
th ng t i khi l b y hao h t nhi u th m chí không còn con nào. M t m t, do gà m
i ki m m i b sa xu ng h , kênh m ng và b các con v t khác n th t. M t khác,
do gà con m i n s c kháng b nh t t còn kém, s m ph i ti p xúc v i môi tr ng
ch a nhi u m m b nh nên r t d m c các b nh b ch l , th ng hàn, c u trùng, giun
sán và d n n t vong. Do v y,
àn gà kh e m nh, hao hut ít, c n thi t ph i úm
gà con trên l ng trong th i gian u. i v i các gi ng gà ch n th , th i gian nuôi
trên l ng ít nh t m t tháng, sau ó m i t p d n cho gà xu ng ch n th . Bên c nh ó,
ta có th trãi gi y báo lên sàn l ng vì gi y báo có kh n ng hút m. Không nên dùng
nh ng lo i gi y tr n vì gà té s sinh ra di t t thì nh ng con này s không tranh giành
th c n không l i nh ng con gà khác.
2.6.5 Sàn

u c a gà

Gà thích u ng trên cao vào ban êm tránh k thù, ng th i gi m cho ôi
chân c a nó. Do v y, c n thi t ph i làm sàn u trong chu ng cho gà u ng vào
ban êm. Sàn u có th làm b ng tre ho c g và t cách cách chu ng 20 cm, tránh
phân dính vào.
2.6.6 Máng n
i v i gà co th ng dùng máng n có hình ch nh t, gi a có tr c trái kh ho c
tròn gà con không leo vào th c n, không i phân d b n và c ng khônglàm th c
n r i ra ngoài.
Máng n cho gà t 5-12 tu n tu i là máng tròn t
ng. N u máng tròn t
ng thì

ph i d dàng i u ch nh cao th p, g máng ph i tr n nh n khi gà n tránh
c xây
xát. i v i gà l n dùng máng treo nhi u v trí trong chu n hay ngoài v n th
nh ng ph i u ch nh thích h p gà d
ng n.
2.6.7 Máng u ng
Máng u ng cho gà th ng s d ng máng u ng úp ng c, tránh
cb ib mr i
vào làm d n c u ng. tu n u, có th s d ng lo i máng tròn 1lít, 2 lít ho c 4
lít. Máng u ng cho gà giò có th khép b ng nhôm dài thành h p treo tr c chu ng
ho c xung quanh v n ch n nuôi. Có 2 lo i máng u ng máng u ng c
nh và
máng u ng t ch y.
2.6.8 D ng c s

i

Ta s d ng b ng bóng èn i n 75W. i v i gà con và gà th t
thì ban êm c n th p sáng chúng tiêu th th c n.

t ng tr ng nhanh


2.6.9 Khu v

n ch n th

Hi n nay, ph ng th c truy n th ng c a nông thôn Vi t Nam là nuôi gà th t do
ch có th áp d ng
c i v i nh ng vùng dân c th a th t và t v n r ng. i

v i nh ng vùng t có di n tích gi i h n trong khi mu n có quy mô àn gà l n h n,
ng th i có th h n ch
c s lây lan d ch b nh òi h i c n thi t ph i có ph ng
pháp thi t k khu v n ch n th có l i ch n xung quanh gi i h n di n tích di
chuy n c a àn gà. L i kéo cao 1,5m – 2m tránh gà bay qua c bi t là gà mái
vì b lông c a nó hoàn thi n s m và chúng nh cân h n và vì v y bay gi i h n gà
tr ng. V n th gà có c t i, mát m s h p d n sâu b , trùng, d vào làm ngu n
th c n m ng v t b sung cho gà.
t o bóng mát nên tr ng m t s cây n qu
tránh ánh n ng chi u
c vào chu ng.
Ngoài v n ph i làm ch chú m a cho gà.
thu
c hi u qu kinh t cao, m i
gia ình c ng c vào di n tích v n c a mình quy t nh s l ng gà nuôi. Các
khu v n màu m thì m i gà th t c n 4-5m2 là v a . N u khu v n quá h p mà
nuôi v i m t
cao (0,5-1m2) thì gà gi m p nhi u, ch t c , v n lòi t, d b n,
ô nhi m và gà d dàng nhi m b nh.

Hình 2 : Khu v

2.7 NHU C U DINH D

n ch n th

NG C A GIA C M

C ng nh các gia súc khác, gia c m yêu c u b n thành ph n d ng ch t nh n ng
ng, protein, khoáng và vitamin. S thi u h t và không cân b ng c a m t d ng

ch t nào c ng s nh h ng n n ng su t. Gia c m c n m t kh u ph n s cân b ng
t t và s tiêu hóa d dàng cho kh n ng s n xu t tr ng và th t t t (Robert, 2008).
2.7.1 Nhu c u

ng l

ng


M c ích chính trong vi c s d ng th c n là s n xu t n ng l ng cung c p cho
các ho t ng c th . Tr c h t n ng l ng th c n
c áp ng cho nhu c u duy
trì c th . Khi th c n cung c p n ng
ng v t quá nhu c u duy trì thì
c c th
s d ng cho các nhi m v s n xu t (D ng Thanh Liêm et al., 2002).
Gia c m nh n th c n v i s l ng phù h p v i nhu c u c a chúng. S ti p nh n
th c n gia c m có liên quan ngh ch v i hàm l ng n ng l ng trong kh u ph n
th c n. Gia c m n l ng nhi u th c n khi trong th c n ch a th p n ng l ng và
ng c l i (Bùi
c L ng et al., 2001).
M c n ng l ng trao i i v i gà th t công nghi p là 3100 kcal/kg th c n, gà
tr ng công nghi p giai
n t gà con n 10 tu n tu i là 2900 kcal/kg th c n và
giai o n t 11 tu n tu i n
là 2800 kcal/kg th c n, gà th v n giai
nt 1
- 21 ngày tu i là 3000 kcal/kg, giai o n gà giò - xu t là 2800 kcal/kg th c n
(D ng Thanh Liêm, 2003). Theo Leeson et al. (1997) thì nhu c u n ng l ng
(ME) cho gà th t t 2900 - 3150 kcal/kg.

ng 5: Tr ng l

Tu n Tr ng l
tu i

ng và nhu c u n ng l

ng cho gà th t

ng c th , g

ng th c n n
vào hàng tu n, g

Tiêu th n ng l ng
hàng tu n, kcal/con

Tr ng

Mái

Tr ng

Mái

Tr ng

Mái

1


130

120

120

110

385

350

2

320

300

260

240

830

770

3

560


515

390

355

1250

1135

4

860

790

535

500

1710

1600

5

1250

1110


740

645

2370

2065

6

1690

1430

980

800

3135

2560

7

2100

1745

1095


910

3505

2910

8

2520

2060

1210

970

3870

3105

9

2925

2350

1320

1010


4225

3230

Ngu n: NRC, 1994

M it

ng quan gi a n ng l

ng và protein

Thông th ng, protein không
c cho r ng là ngu n cung c p n ng l ng trong
kh u ph n nh ng nó óng góp áng k vào nhu c u n ng l ng c a gia c m. Khi


ng lipid và carbohydrate cung c p không , protein s
cung c p n ng l ng chính cho gia c m (John, 2000).

c s d ng nh ngu n

S quan h ch t ch gi a n ng l ng trao i v i protein theo m t h ng s nh t
nh trong kh u ph n th c n cho t ng giai
n phát tri n và s n xu t c a gia c m.
H ng s ó
c tính b ng h ng s kcal ME/% protein trong th c n.
Theo Bùi
c L ng & Lê H ng M n (2001), g i ý h ng s ME/% protein trong

th c n cho các l a tu i gà nh sau:
Gà t 0 - 3 tu n tu i (gà th t): 127 - 130.
Gà t 4 - 6 tu n tu i: 145 - 150.
Gà t 7 tu n tu i

n k t thúc: 160 - 165.

Theo Lã Th Thu Minh (2000) thì
là 90 - 110.
ng 6: Nhu c u dinh d

ng trao

i và protein

ng ph m (tiêu chu n Vi t Nam 2265, 1994)*

ng c a gà th

Gà tr ng th
Ch tiêu

i v i gà th t t l n ng l

ng ph m

Gà th t th

ng ph m


0-4
tu n

5-9
tu n

10 - 20
tu n

>21 tu n

0-3
tu n

4-7
tu n

>7 tu n

ME, kcal/kg

3000

3000

3100

3100

3000


3000

3100

CP, %

21,0

18,0

17,0

16,0

24,0

21,0

18,0

CF, %

4,0

5,0

6,0

7,0


4,0

5,0

6,0

Ca, %

0,9 - 1,0 0,9 - 1,0 1,1 -1,3

3,5 - 4,0

0,9 - 1,0 0,9 - 1,0 1,1 - 1,3

P, %

0,45

0,45

0,35

0,40

0,40

0,40

0,35


Mu i n, %

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

Lysine, %

0,9 - 1,0 0,9 - 1,0 0,8

0,7

0,9 - 1,0 0,9 - 1,0 0,8

0,35 0,40

0,6

Methionine, % 0,6


0,6

0,4

0,6

0,4

ME: n ng l ng trao i, CP: protein thô, EE: béo thô, CF: x thô, Ca: can xi, P: phospho
Ngu n: Vi n Ch n Nuôi Qu c Gia, 2001.

*

2.7.2 Nhu c u protein và acid amin
Theo Vi n Ch n Nuôi Qu c Gia (1995) nhu c u protein thô (CP) c a gi ng gà a
ph ng: t 5 - 7 tu n tu i là 18%, t 7 - 13 tu n tu i là 15,5 - 16,5% và t 14 - 19
tu n tu i là 15 - 16%.