TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

LÊ H U

NH H
C

C

NG C A S CUNG C P CÁM V I MÔN
CHUA VÀ PH PH M CÁ TRA LÊN S
NG TR NG C A GÀ SAO NUÔI TH T
GIAI
N 6-13 TU N TU I

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
C

NG C A S CUNG C P CÁM V I MÔN
CHUA VÀ PH PH M CÁ TRA LÊN S
NG TR NG C A GÀ SAO NUÔI TH T
GIAI
N 6-13 TU N TU I

Giáo viên h ng d n:
Th.S Ph m T n Nhã

Sinh viên th c hi n:
Lê H u
c
MSSV: 3082726
p: CN K34

n Th , 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

B MÔN CH N NUÔI

------o0o------

NH H
C

NG C A S CUNG C P CÁM V I MÔN
CHUA VÀ PH PH M CÁ TRA LÊN S
NG TR NG C A GÀ SAO NUÔI TH T
GIAI
N 6-13 TU N TU I

C n Th , ngày … tháng … n m 2012
CÁN B

NG D N

C n Th , ngày … tháng … n m 2012
DUY T B

MÔN

TH.S PH M T N NHÃ

C n Th , ngày … tháng … n m 2012
DUY T KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG



I CAM OAN
Tôi xin cam oan nh ng s li u công b trong lu n v n này là hoàn toàn trung th c,
khách quan và không trùng l p v i b t c lu n v n nào công b tr c ây.

Sinh viên th c hi n

Lê H u

i

c


IC MT
L i u tiên, xin g i n cha m lòng kính yêu và bi t n sâu s c c a con! Cha m
ã nuôi d y con tr ng thành, luôn ng h
con hoàn thành t t vi c h c t p.
Xin trân tr ng bi t n th y Ph m T n Nhã ã t n tình h
su t quá trình th c hi n lu n v n t t nghi p.

ng d n và d y b o trong

Tôi xin chân thành bi t n cô Nguy n Th Tuy t Nhung, cô Nguy n Th Kim ông
và các th y, cô B môn Ch n Nuôi, Khoa Nông Nghi p & SH D Tr ng
i
H c C n Th ã nhi t tình giúp
gi ng d y và h ng d n trong quá trình h c t p.
Cám n b n Hu nh Phát t và Nguy n Th Tuy t Trong ã nhi t tình giúp
trong su t quá trình làm tài.

Cu i cùng xin g i l i c m n
tôi r t nhi u trong 4 n m qua.

n các b n l p Ch n Nuôi Thú Y khóa 34 ã giúp

Chân thành cám n !

ii

tôi


CL C
Ch

ng 1:

TV N

Ch

ng 2: L

.....................................................................................1

C KH O TÀI LI U...................................................................2

2.1 GI I THI U V GI NG GÀ SAO...........................................................2
2.1.1 S l
2.1.2


c v gi ng và tình hình nuôi ..........................................................2

c i m sinh h c c a gà Sao ................................................................3

2.1.3 M t s tính n ng
2.1.4 Dinh d

c bi t c a gà Sao......................................................5

ng cho gà Sao...........................................................................5

2.1.5 Tính n ng s n xu t c a gà Sao................................................................6
2.2 VAI TRÒ CÁC CH T DINH D

NG TRONG TH C N GIA C M .7

2.2.1 Carbohydrate..........................................................................................7
2.2.2 Protein và acid amin...............................................................................8
2.2.3 Ch t béo .................................................................................................9
2.2.4 Ch t x .................................................................................................11
2.2.5 Vitamin .................................................................................................12
2.2.6 Ch t khoáng..........................................................................................12
2.3 NHU C U DINH D
2.3.1 Nhu c u n ng l

NG........................................................................13
ng..............................................................................13

2.3.2 Nhu c u v protein và acid amin c a gà th t.........................................15

2.3.3 Nhu c u các vitamin..............................................................................17
2.3.4 Nhu c u khoáng ....................................................................................18
2.4 CÁC LO I TH C LI U DÙNG TRONG THÍ NGHI M .....................18
2.4.1 Cám g o ...............................................................................................18
2.4.2 Ph ph m cá tra....................................................................................19
2.4.3 Môn n
Ch

ng 3: PH

c

chua ..................................................................................21

NG TI N VÀ PH

3.1 TH I GIAN VÀ

NG PHÁP THÍ NGHI M..................25

A I M TI N HÀNH THÍ NGHI M ....................25

3.1.1 Th i gian thí nghi m .............................................................................25
3.1.2

a i m thí nghi m..............................................................................25
iii


3.2 PH


NG TI N THÍ NGHI M ...............................................................25

3.2.1

it

ng thí nghi m ............................................................................25

3.2.2 Chu ng tr i thí nghi m .........................................................................25
3.2.3 D ng c thí nghi m...............................................................................25
3.3 PH

NG PHÁP THÍ NGHI M ..............................................................26

3.3.1 B trí thí nghi m ...................................................................................26
3.3.2 Ph
3.3.3 Ch

ng pháp

chua môn n

ch m sóc nuôi d

c trong thí nghi m ..................................27

ng ................................................................27

3.3.4 Cách thu th p s li u và l y m u...........................................................28

3.3.5 Các ch tiêu theo dõi thí nghi m............................................................28
3.3.6 X lý s li u ..........................................................................................28
Ch

ng 4: K T QU VÀ TH O LU N...........................................................32

4.1 T NG TR NG, H S CHUY N HÓA TH C N C A GÀ THÍ
NGHI M..........................................................................................................32
Ch

ng 5: K T LU N VÀ

NGH ...............................................................37

5.1 K T LU N ................................................................................................37
5.2

NGH ....................................................................................................37

TÀI LI U THAM KH O...................................................................................38

iv


DANH M C CH

VI T T T

Ch vi t t t


Ch vi t

y

NT1

Nghi m th c 1

NT2

Nghi m th c 2

NT3

Nghi m th c 3

NT4

Nghi m th c 4

CF

Crude fiber (

CP

Crude protein (Protein thô)

DM


Dry matter (V t ch t khô)

EE

Ether extract (Béo thô)

FCR

Feed conversion ratio (H s chuy n hóa th c n)

ME

Metabolisable energy (N ng l

OM

V t ch t h u c

NDF

Neutral detergent fiber (X trung tính)

Ash

Khoáng t ng s

TL

Tr ng l


thô)

ng

v

ng trao

i)


DANH M C HÌNH
Hình 1: Cây môn n

c ..........................................................................................22

Hình 2: Gà Sao thí nghi m ....................................................................................25
Hình 3: C t môn n
Hình 4: Môn n

c ...........................................................................................29

ct

i ã b lá và r ....................................................................29

Hình 5: S ch môn n

c tr


c khi ....................................................................30

Hình 6: Môn n

ct

i c t nh ..............................................................................30

Hình 7: Môn n

c

chua 4 ngày...........................................................................30

Hình 8: Tr n th c li u ...........................................................................................31
Hình 9: Cân th c n th a.......................................................................................31
Hình 10: Nghi m th c cho n t do cám và môn n

vi

c

chua ...............................31


DANH M C B NG
B ng 1: Nhu c u th c n và d

ng ch t cho gà Sao giai o n gà giò.......................6


B ng 2: Tr ng l ng, l ng n và h s chuy n hóa th c n c a gà Sao t ng tr ng
................................................................................................................................6
B ng 3: Kh n ng tiêu th th c n và tr ng l
B ng 4: Thành ph n dinh d
B ng 5: Ch tiêu dinh d

ng c th .........................................7

ng c a kh u ph n gà Sao .........................................17

ng nuôi gà Sao l y th t...................................................17

B ng 6: Nhu c u ch t khoáng tính trong 1 kg th c n h n h p c a gia c m...........18
B ng 7: Thành ph n d

ng ch t c a môn n

c .....................................................23

B ng 8: Thành ph n d

ng ch t c a môn n

c trong các ph

B ng 9: Thành ph n d

ng ch t c a môn n

c


ng pháp x lý........24

chua ..........................................24

B ng 10: Các nghi m th c c a thí nghi m %(DM)................................................26
B ng 11: Công th c kh u ph n thí nghi m ............................................................26
B ng 12: Thành ph n

ng ch t c a th c n trong thí nghi m (%, DM)..............27

B ng 13: Th c n tiêu th , t ng tr ng và h s chuy n hóa th c n (FCR) c a gà thí
nghi m ..................................................................................................................32

vii


DANH M C BI U
Bi u

1: Tr ng l

ng

u và tr ng l

ng cu i c a gà Sao thí nghi m ................33

Bi u


2: T ng tr ng c a gà Sao thí nghi m ........................................................33

Bi u

3: H s chuy n hóa th c n c a gà Sao thí nghi m..................................34

Bi u

4: DM (g/con/ngày) tiêu th .....................................................................35

Bi u

5: CP/t ng tr ng (g/kg).............................................................................36

viii


DANH M C S
1: S chuy n hóa n ng l

ng

gia c m (NRC, 1994) ................................14

2: Qui trình ch bi n ph ph m cá tra a nhà máy ch bi n Bình An
(bianfishco.com)....................................................................................................20

ix



TÓM L

C

ánh giá s thích nghi, kh n ng t ng tr ng c a gà Sao trong i u ki n ch n
nuôi b ng cách t n d ng các lo i th c n t nhiên và các lo i ph ph m, chúng tôi
ti n hành
tài: nh h ng c a s cung c p cám v i môn n c chua và ph
ph m cá tra lên s t ng tr ng c a gà Sao nuôi th t giai o n 6-13 tu n tu .
Thí nghi m
c th c hi n t i xã An Bình, qu n Ninh Ki u, thành ph C n Th .
Chúng tôi s d ng ngu n môn n c s n có t i ây
chua, sau ó k t h p v i
cám và ph ph m cá tra t o nên kh u ph n nuôi gà Sao th t.
Thí nghi m
l p l i, m i

c b trí theo ki u hoàn toàn ng u nhiên v i 4 nghi m th c và 3 l n
n v thí nghi m g m có 10 con.

Nghi m th c 1 (NT1): Cám + môn n

c

chua v i t l 75:25 (DM) + Premix

Nghi m th c 2 (NT2): Cám cho n t do và môn n
Premix
Nghi m th c 3 (NT3): Cám + môn n
tra (DM) + Premix


c

chua cho n t do +

chua v i t l 75:25 (DM) + 5% b t cá

Nghi m th c 4 (NT4): Cám cho n t do và môn n
cá tra + Premix.
Qua th i gian thí nghi m chúng tôi ghi nh n

c

c

chua cho n t do +5% b t

c k t qu nh sau:

T ng v t ch t khô n vào và h s chuy n hóa th c n (FCR) th p h n có ý ngh a
th ng kê nghi m th c NT3 (P<0,05).
ng tr ng và tr ng l ng cu i c a gà Sao thí nghi m cao h n có ý ngh a th ng kê
nghi m th c NT3 (P<0,05).
T k t qu
t
c chúng tôi có th k t lu n r ng khi cho n cám và môn n c
chua v i t l 75:25 (DM) có b sung 5% ph ph m cá tra (DM) trong kh u ph n
c a gà Sao nuôi th t cho t ng tr ng và hi u qu kinh t t t nh t.

x



Ch

ng 1:

TV N

Hi n nay, tình hình ch n nuôi n c ta g p r t nhi u khó kh n. Nguyên nhân là do
d ch b nh x y ra liên t c và di n bi n ngày càng ph c t p nh : cúm gia c m, tai
xanh heo, l m m long móng… Bên c nh ó, tình tr ng kh ng ho ng l ng th c
toàn c u và bi n i khí h u nh h ng không nh
n ngành ch n nuôi. Th c t
này bu c ng i ch n nuôi ph i tìm ra cách ch m sóc, nuôi d ng và qu n lý t t
n ho c chuy n h ng sang các loài v t nuôi khác.
Vi t Nam, g n ây gà Sao ã
c chuy n giao nuôi r ng rãi nhi u a ph ng,
nh t là các t nh ng b ng sông C u Long ã và ang mang l i hi u qu kinh t
r t cao cho ng i ch n nuôi. Gà Sao có t l thân th t cao, giàu protit, h ng v
th m ngon nên hi n nay trên th gi i, các n c nuôi càng nhi u, làm món n c
s n cao c p.
c bi t gà Sao có nhi u u i m nh : s c
kháng cao, d nuôi,
thích nghi v i nhi u vùng sinh thái, có th nuôi nh t ho c th v n. S p t i gà Sao
s là m t trong nh ng gi ng t t óng góp cho ngành ch n nuôi gia c m Vi t Nam
phát tri n b n v ng, a d ng và phong phú.
Y u t v ngu n th c n c ng là m t v n
c n
c gi i quy t vì trong ch n nuôi
ng i ta th ng s d ng th c n h n h p có ngu n dinh d ng n nh nh ng

ng c l i giá thành c a lo i th c n này t ng i cao không mang l i l i nhu n
cho ng i ch n nuôi.
kh c ph c tình tr ng này i u quan tr ng là ph i có ngu n
th c n n nh có giá thành th p, ngu n th c n này có th là các ph ph m ch
bi n công nông nghi p và các lo i rau xanh t nhiên nh : Cám g o, b t cá tra, rau
mu ng, l c bình, môn n c…
ng B ng Sông C u Long và nhi u n i Thành
ph C n Th l ng môn n c r t d i dào, là ngu n cung c p m th c v t. Xu t
phát t th c t trên, chúng tôi th c hi n
tài nh h ng c a s cung c p cám
v i môn n c chua và ph ph m cá tra lên s t ng tr ng c a gà Sao nuôi th t
giai o n 6-13 tu n tu .

1


Ch

ng 2: L

C KH O TÀI LI U

2.1 GI I THI U V GI NG GÀ SAO
2.1.1 S l

c v gi ng và tình hình nuôi

Gà Sao (Helmeted Guineafowl) có tên khoa h c là Numida meleagris có ngu n g c
châu Phi (Belshaw, 1985; Anonymous, 2001 và Embury, 2001) và
c thu n

hóa u tiên b i ng i Ai C p c
i (Bonds, 1997 và Oakland, 2001). Chúng có
trên 20 lo i hình và màu lông (Phùng
c Ti n et al., 2006). N m 1939 t i h i tri n
lãm gia c m Qu c t
Cleveland, Ohio, ng i Italia mang 7 gi ng gà Sao có màu
s c lông khác nhau n d tri n lãm ó là: Gà Sao Cilla (h ng nh t), Fulvette (màu
lông bò), Bluette (xanh san hô), Bianca (màu tr ng), Bzzurre (xanh da tr i), Violette
tía hoàng gia) và Pearled (xám ng c trai) (Phùng
c Ti n et al., 2006). Hi n
nay gà Sao ã
c thu n hóa và nuôi nhi u n i trên th gi i. các n c nh
Pháp, B , Canada, Úc và M gà Sao
c s n xu t th ng m i trên quy mô l n
(Robinson, 2000; Embury, 2001 và Andrews, 2009), trong khi h u h t các n c
châu Phi trong ó bao g m Nigeria, Malawi và Zimbabwe chúng ch
c nuôi v i
quy mô nông h nh (Dondofema, 2000; Ligomela, 2000; Smith, 1993 và Saina,
2001). Gà Sao nuôi châu Phi th ng
c gi t th t lúc 16 tu n tu i vì ây là th i
i m có h s chuy n hóa th c n t t nh t (Ayorinde et al., 1989; Knox, 2000;
Robinson, 2000; Embury, 2001). tu i này tr ng l ng s ng c a gà Sao b n a
ch n th
t kho ng 1 kg (Ayorinde et al., 1989 và Mundra et al., 1993) trong khi
nuôi thâm canh t kho ng 2 kg (Knox, 2000 và Embury, 2001). Gi ng
cc i
thi n và nuôi thâm canh nh gà Sao Galor có th gi t th t lúc 12 tu n tu i t tr ng
ng 1,55 kg (Galor, 1985).
Vi t Nam, gà Sao xu t hi n t th k 19 do th c dân Pháp nh p vào nuôi làm c nh
và n n m 2002 Trung tâm nghiên c u gia c m Th y Ph ng nh p 3 dòng gà Sao t

Vi n nghiên c u ti u gia súc Gödöll –Hungari g m dòng l n, dòng trung và dòng
nh v nghiên c u. Qua 3 th h , nghiên c u, ch n l c nâng cao n ng su t 3 dòng gà
Sao cho th y c 3 dòng gà Sao n nh v ngo i hình, màu s c lông. T l nuôi s ng
qua các giai o n t t 96,6 - 100%. ng su t tr ng/mái 23 tu n t 85,7 - 114
qu . Nuôi th t n 12 tu n tu i dòng nh có tr ng l ng c th 1.415 g, dòng trung
1.420 g và dòng l n 1.891 g. Tiêu t n th c n/kg t ng tr ng dòng nh 2,53 kg, dòng
trung 2,52 kg và dòng l n 2,34 kg. Hàm l ng protein th t ùi 21,2%, th t ng c
24,3%, m thô 0,43 - 1,02%. T l th t ùi và th t ng c 50,5 - 52,8%. Các acid amin
không thay th cao (Phùng
c Ti n et al., 2006). Hi n nay, gà Sao ã
c Vi n
Ch n nuôi chuy n giao nuôi r ng rãi nhi u a ph ng, nh t là các t nh
ng
B ng Sông C u Long ã và ang mang l i hi u qu kinh t r t cao cho ng i ch n
2


nuôi (Nguy n V n B c, 2008).
ng B ng Sông C u Long m t s nghiên c u trên
gà Sao cho k t qu tiêu t n th c n/kg t ng tr ng dòng trung nuôi n 16 tu n tu i là
3,34 - 3,41 kg và 2,90 - 3,43 kg; t l nuôi s ng giai
n 6 - 16 tu n tu i t 100%
(Tôn Th t Th nh, 2010; ng Hùng C ng, 2011). T l th t c 24,1 - 25,5%; t l
th t ùi 12,5 - 12,9% (Tôn Th t Th nh, 2010). ng su t tr ng/mái 21 - 40 tu n tu i
t 68,6 - 81 qu ; tiêu t n th c n/10 qu tr ng 21 - 40 tu n tu i t 1,28 - 1,59 kg; t
l p n 68,4 - 86,2 % (Tr n Th Kim Thúy, 2011).
2.1.2

c


m sinh h c c a gà Sao

Gà Sao (Helmeted Guineafowl) thu c l p Aves, b Gallformes, h Phasianidae,
gi ng Numididae, loài Helmeted (Moreki, 2005 và Phùng
c Ti n et al., 2006).
c i m ngo i hình
Gà Sao có b lông màu xám en i m nh ng m tròn nh màu tr ng. u không
có lông và mào nh ng có m s ng nên trông chúng gi ng loài k n k n. D i c có
y m th t màu . Lông uôi ng n và th ng d c xu ng. Gà Sao con có ngo i hình
gi ng chim cút con, b lông chúng có nh ng s c màu nâu
ch y dài t
u n
cu i thân (Pinoyfarmer, 2010). Gà Sao Hungary có 3 dòng (dòng l n, trung bình và
dòng nh ) u có ngo i hình ng nh t. 1 ngày tu i gà Sao có b lông màu cánh
s , có nh ng
ng k s c ch y dài t
u n cu i thân. M và chân màu h ng,
chân có 4 ngón và có 2 hàng v y. Giai
n tr ng thành gà Sao có b lông màu
xám en, trên phi n lông
m nhi u nh ng n t ch m tr ng tròn nh . Thân hình
thoi, l ng h i gù, uôi cúp.
u không có mào mà thay vào ó là m u s ng, m u
s ng này t ng sinh qua các tu n tu i, giai
n tr ng thành, m u s ng cao
kho ng 1,5 - 2 cm. Mào tích c a gà Sao màu tr ng h ng và có 2 lo i là hình lá d t
áp sát vào c và hình lá hoa á r xu ng. Da m t và c gà Sao không có lông, l p
da tr n này có màu xanh da tr i, d i c có y m th t m ng. Chân gà Sao khô, c
bi t con tr ng không có c a (Phùng
c Ti n et al., 2006). Gà Sao có r t nhi u màu

nh xám ng c trai, tím hoàng gia, tím, á, ng, xanh, san hô, chocolate, tr ng, da
bò và xám ng c trai (Andrews, 2009).
Phân bi t tr ng mái
R t khó phân bi t gi i tính c a gà Sao vì con tr ng và con mái có ngo i hình khá
gi ng nhau. Thông th ng, có th phân bi t gi i tính c a gà Sao khi
c kho ng 2
tháng tu i qua ti ng kêu, m s ng, y m th t và u. Con tr ng 12 - 15 tu n tu i có
y m th t l n, trong khi con mái ph i n 15 - 16 tu n tu i m i có y m th t nh con
tr ng. Con tr ng tr ng thành có m s ng, y m th t l n h n con mái m t chút và
u thô h n con mái. Con tr ng ch kêu
c m t ti ng, khi vui m ng hay ho ng
lo n hay vì m t lý do nào ó thì c con tr ng và con mái u kêu 1 ti ng nh ng
không bao gi con tr ng kêu
c 2 ti ng nh con mái (Darre, 2002 và Moreki,
3


2005).
chính xác khi ch n gi ng ng i ta phân bi t tr ng mái qua l huy t khi
gà n giai o n tr ng thành (Phùng
c Ti n et al., 2006).
Ngoài ra s phân bi t tr ng mái còn c n c m s ng, mào tích, y m th t nh ng
chính xác khi ch n gi ng ng i ta phân bi t qua l huy t khi gà n giai
n
tr ng thành. Gi i tính c a gà Sao có th phân bi t
c lúc chúng
c 8 tu n
tu i. Trong giai
n gà giò (t 12 - 15 tu n tu i) nh ng con gà tr ng v i y m th t
có c nh dày h n nh ng con mái (Ikani et al., 2004).

T p tính c a gà Sao
Trong hoang dã gà Sao tìm ki m th c n trên m t t, ch y u là côn trùng và
nh ng m u th c v t. Thông th ng chúng di chuy n theo àn kho ng 20 con. V
mùa ông, chúng s ng t ng ôi tr ng mái trong t tr c khi nh p àn vào nh ng
tháng m n m sau. Gà Sao mái có th
20 - 30 tr ng và làm
trên m t t,
sau ó t p tr ng. Gà Sao mái nuôi con không gi i và th ng b l c àn con khi
d n con i vào nh ng ám c cao. Vì v y trong t nhiên, gà Sao m th ng ánh
m t 75% àn con c a nó (Phùng
c Ti n et al., 2006), con mái p tr ng, tr ng
n sau 26 - 28 ngày p (Moreki, 2005). Gà Sao có tính b y àn cao và r t nh y
c m v i nh ng ti ng ng nh : m a, gió, s m, ch p, ti ng cành cây gãy, ti ng r i
v c a
v t.
c bi t gà Sao khi còn nh r t s bóng t i, nh ng lúc m t
n
chúng th ng ch ng ng lên nhau n khi có
n gà m i tr l i ho t ng bình
th ng. Vì v y c n h t s c chú ý khi nuôi gà Sao
tránh stress có th x y ra
(Phùng
c Ti n et al., 2006). Gà Sao thu c loài hi u ng, ban ngày h u nh
chúng không ng , tr giai
n gà con. Ban êm, chúng ng thành t ng b y và
thích ng trên cây (Andrews, 2009).
T p tính sinh d c
Gà Sao không b c l t p tính sinh d c rõ ràng ngay c ng i ch n nuôi hàng ngày
c ng khó phát hi n th y. Gà Sao mái thì
tr ng t p trung, khi

tr ng xong
không c c tác mà l ng l i ra kh i (Phùng
c Ti n et al., 2006).
Gà Sao mái b t u
vào mùa xuân (ánh sáng ban ngày t ng) và kéo dài kho ng
6 - 9 tháng. Th i gian
c ng có th
c kéo dài b ng cách s d ng ánh sáng
nhân t o. T l tr ng mái có th s d ng 1 tr ng cho 4 - 5 mái (Moreki, 2005).
Theo S Nông nghi p Hoa K (USDA) n u qu n lý t t có th s d ng 1 tr ng cho
6 - 8 mái. Tuy nhiên, s d ng 1 tr ng/5 mái là t t nh t.

4


2.1.3 M t s tính n ng

c bi t c a gà Sao

Gà Sao có nhi u tính n ng c bi t nh : ch u ng kham kh gi i, thích nghi v i
nhi u vùng sinh thái, không òi h i cao v chu ng tr i, kh n ng ki m m i tuy t v i,
tiêu th t t c các ngu n th c n k c nh ng lo i th ng không s d ng trong nuôi
gà, th t giàu vitamin và ít cholesterol (Moreki, 2005). Gà Sao có s c kháng cao, ít
m n c m i v i h u h t các b nh thông th ng trên gà (Bonds, 1997; Dieng et al.,
1999 và Mandal et al., 1999). Gà Sao ch a m c các b nh nh Marek, Gumboro,
Leucosis, nh ng b nh trong giai o n sinh s n các gi ng gà khác th ng hay m c
nh Mycoplasma, Sallmonella thì gà Sao ch a th y, k c b nh cúm A H5N1 c ng
ch a ghi nh n tr ng h p nào x y ra trên gà Sao (Phùng
c Ti n et al., 2006).
M t s trang tr i châu Phi gà Sao

c dùng nh “watch animals” cho tr i vì
chúng có t m nhìn tuy t v i, ti ng kêu inh tai khi có ti ng ng ho c k l xâm
nh p (Microlivestock, 1991; Mallia, 1999 và Smith, 1993). Ngoài ra, chúng c ng
c s d ng
ki m soát r n, chu t, b t ve cho H u nh m phòng b nh Lyme,
di t sâu b và c d i (Cactus Ranch, 2001 và Frit’s Farm, 2001).
2.1.4 Dinh d

ng cho gà Sao

Trong hoang dã, gà Sao n nhi u lo i th c n khác nhau nh ng quan tr ng nh t là
các h t c và các lo i ng c c r i vãi trên m t t sau m i mùa v thu ho ch. M t
vài kh u ph n ph bi n cho gà Sao g m có: trái cây, qu , h t, c , nh n, côn trùng,
giun, ng v t thân m m và loài ch. M t trong nh ng ngu n th c n chính c a gà
Sao là côn trùng, vi c s d ng gà Sao
làm gi m các qu n th côn trùng trong
n và xung quanh nhà ã tr nên ph bi n, c bi t là vì không gi ng nh gà,
chúng không cào b i t nhi u và làm thi t h i r t ít n v n.
tiêu hóa th c n
t t h n, chúng th ng n thêm s i, Ayeni (1983) ã ghi nh n có s t ng quan gi a
th c n th c v t c ng và c ng k nh c a gà Sao và s l ng s i.
Theo Ikani et al., 2004 giai o n u nên cho gà n v i kh u ph n protein cao có
ch a 25% - 26% protein thô và kho ng 3200kcal/kg trong 6 tu n u tiên c a cu c
s ng. T 6 n 12 tu n tu i thì kh u ph n còn ch a 20% protein thô và 3200kcal/kg
là t t nh t. Trên 12 tu n tu i cho n khi xu t bán ra th tr ng, m c protein trong
kh u ph n n có th gi m n 18% và
c trình bày trong b ng 1 .

5



ng 1: Nhu c u th c n và d

Tu i Protein Giá tr ME
(tu n) (%)
Kcal/kg

ng ch t cho gà Sao giai
ng th c n
n thi t/ngày
(g)

n gà giò

Lysine

Meth

Meth +
cystine

Ca

P

0-5

25,5

3200


25 - 30

1,38

0,55

1,00

1,00 0,39

5-8

20

3100

50 - 60

0,99

0,42

0,88

0,90 0,35

8-12

18


3100

70 - 80

0,79

0,33

0,66

0,80 0,33

Ngu n: Tewe (1983)

2.1.5 Tính n ng s n xu t c a gà Sao
Gà Sao tiêu th trung bình 43kg th c n, trong ó 12kg trong th i k phát tri n và
31kg trong th i gian . Trong i u ki n nuôi thâm canh, h s chuy n hóa th c
n (FCR) t 3,1 - 3,5 t ng ng gà giai o n 12 - 13 tu n tu i và tr ng l ng s ng
1,2 - 1,3 kg (Say, 1987).
Theo Batty (1992) thì tr ng l ng, l ng n và h s chuy n hóa th c n c a gà
Sao t ng tr ng qua các giai o n
c th hi n b ng 2.
ng 2: Tr ng l
Th i k
(tu n)

ng, l

ng n và h s chuy n hóa th c n c a gà Sao t ng tr


ng tr ng (g)

Th c n tiêu th (g)
(x)

s chuy n hóa T (x)

0–4

380

670

1,76

5–8

590

1.090

2,86

9 – 11

400

1.735


4,34

12

110

630

5,73

13

100

635

6,35

0 – 11

1.370

4.095

2,99

0 – 12

1.480


4.725

3,19

0 – 13

1.580

5.360

3,39

Ngu n: Moreki (2005) trích d n t Batty (1992). (x): N ng L
: th c n.

6

ng

ng: 3000 kcal, Nhi t

: 20 0C; (g): gram;


Theo Phùng
c Ti n et al., 2006 thì kh n ng tiêu th th c n và tr ng l ng c
th c a ba dòng gà Sao nh p t Hungary qua các tu n tu i
c trình bày b ng 3.
ng 3: Kh n ng tiêu th th c n và tr ng l
Dòng nh

Tu n tu i

TTT

ng c th

Dòng trung
TLCT

TTT

Dòng l n

TLCT

TTT

TLCT

(g/con/ngày)

(g)

(g/con/ngày)

(g)

(g/con/ngày)

(g)


1

8,81

73,2

8,85

74,2

9,81

90,3

2

19,3

135

19,4

140

24,4

175

3


23,2

221

23,3

231

33,6

276

4

28,2

326

28,2

336

39,7

392

5

32,4


442

32,5

456

43,3

523

6

42,9

565

42,9

581

53,3

669

7

45,7

696


45,8

720

58,7

846

8

48,8

843

48,9

865

65,1

1.050

9

55,4

995

55,5


1.025

68,7

1.286

10

62,7

1.155

62,7

1.192

74,3

1.505

11

68,5

1.313

68,5

1.328


78,3

1.701

12

75,6

1.415

75,6

1.420

82,6

1.891

Ngu n: Phùng

c Ti n et al.,. (2006). TTT : tiêu th th c n, TLCT: tr ng l

2.2 VAI TRÒ CÁC CH T DINH D

ng c th .

NG TRONG TH C N GIA C M

2.2.1 Carbohydrate

Carbohydrate là ngu n quan tr ng cung c p n ng l ng cho gia c m. Các h t ng
c c nh b p, lúa mì và lúa m ch óng góp ph n l n carbohydrate trong kh u ph n
gia c m. Ph n l n carbohydrate c a h t ng c c là tinh b t và
c tiêu hóa d
dàng i v i gia c m (Moran, 1977). Nh ng ph n khác thì hàm l ng r t khác
nhau và bao g m polysaccharides nh cellulose, hemicellulose, pentosans và
oligosaccharides, nh stachyose và raffinose, t t c
u r t khó tiêu hóa i v i
gia c m (NRC, 1994). Theo Wagner và Thomas (1978); Antoniou và Marquardt
7


(1981) và Bedford et al., (1991) thì pentosan c a lúa m ch en và glucan c a lúa
m ch làm t ng
nh t c a
ng tiêu hóa gây tr ng i cho vi c s d ng ch t dinh
ng c a gia c m. Vì v y, khi s d ng lúa m ch c n b sung enzyme thích h p
s c i thi n dinh d ng và t ng tr ng c a gia c m non (Leong et al., 1962;
Edney et al., 1989 và Friesen et al., 1992).
Carbohydrate là m t thành ph n dinh d ng chi m t l l n nh t so v i các ch t
dinh d ng khác trong th c n gia c m ( 50%). Carbohydrate là m t trong ba
thành ph n cung c p n ng l ng ch y u cho gia c m (hai thành ph n còn l i là
protein và béo). Nó c ng là nguyên li u ban u
chuy n hóa ra ch t béo, cung
c p khung carbon t o nên các acid amin không thi t y u và nhi u ch t khác trong
th (NRC, 1994).
Nh v y, trong c th gia c m ch t b t
ng có vai trò cung c p ph n l n n ng
ng c n thi t cho m i nhu c u ho t ng s ng duy trì thân nhi t cho c th , tích l y
ng l ng d i d ng glycogen trong gan, trong c và m (Võ Bá Th , 1996).

Nguyên nhân do n ng l ng d th a không b th i ra ngoài, ây là c i m c bi t
c a v t ch t ch a n ng l ng mà v t ch t khác không có (Bùi c L ng et al., 2001).
Do ó, n ng l ng có nh h ng quy t nh n vi c tiêu th th c n hay nói cách
khác l ng th c n gà n hàng ngày có t ng quan ngh ch v i hàm l ng n ng
ng
trong kh u ph n th c n, gà s n nhi u th c n v i m c n ng l ng trong kh u ph n
th p, ng c l i n ít th c n h n v i m c n ng l ng cao (John, 2000).
2.2.2 Protein và acid amin
Protein là thành ph n c u trúc quan tr ng nh t c a c th gia súc, gia c m. Protein
có nh ng c tính mà các ch t h u c khác không có
c. Nh ng c tính này b o
m ch c n ng c a protein nh ch t bi u hi n c a s s ng. Trong c th
ng v t
nói chung và c th gia c m nói riêng, protein không th t ng h p t lipid hay
glucid mà ph i l y protein t th c n a vào hàng ngày v i s l ng y
và
theo m t t l thích h p theo nhu c u c a c th (Nguy n
c H ng, 2006 trích d n
t Mc Donald, 1988).
i v i gia c m, protein có r t nhi u ch c n ng và là thành ph n chính c a
ng,
dây ch ng, lông, da, các c quan và c . Do protein
c s d ng cho duy trì, sinh
tr ng và s n xu t nên nó
c th ng xuyên a vào c th . N u l ng protein
tiêu th th p h n nhu c u thì
sinh tr ng và i u ki n s ng c a các mô bào s b
nh h ng, d n n s phát tri n ch m các c quan c n thi t trong c th (Nguy n
c H ng, 2006). M t protein trung bình có ch a 16% nit nên l ng protein trong
th c n có th

c c l ng b ng cách nhân l ng nit v i 6,25 và ra k t qu
c g i là protein thô (Bùi Xuân M n, 2008).

8


M t kh u ph n n u thi u protein gia c m s m c lông ch m, c th ch ng b nh t t
kém, áp ng mi n d ch sau ch ng ng a y u. Khi protein chuy n hóa, phân gi i nó
cung c p n ng l ng t ng
ng v i n ng l ng c a tinh b t cung c p cho c th
ho t ng s ng. Protein c ng chuy n hóa thành các ch t khác cung c p cho c th .
Và c bi t protein là nguyên li u chính c u t o nên s n ph m th t, tr ng gia c m
cung c p th c ph m giàu protein cho con ng i (D ng Thanh Liêm, 2003).
Ngoài ra, kh u ph n d th a protein s d n n n ng
m c n, acid amin trong
máu t ng cao làm gi m tính thèm n c a gia c m, t ó không c i thi n
c t ng
tr ng, th m chí còn gi m s t ng tr ng so v i kh u ph n bình th ng. C th tiêu hóa
không h t protein gây s lên men th i ru t già, manh tràng có th d n n tình t ng
viêm ru t tiêu ch y. D th a protein d n n ph n ng deamin quá m nh, th i ra
nhi u acid uric có h i cho gan, th n. N u kh u ph n khi m khuy t vitamin thì gây ra
b nh lý cho gan th n n ng n h n. Acid uric th i ra th n nhi u có th gây tình tr ng
k t t a urat trong th n, n ng h n có th tích m t trong d ch bao tim làm cho gia súc
au n ch t nhanh n u nó v a thi u c vitamin (D ng Thanh Liêm, 2003).
Giá tr sinh h c c a protein trong th c n
c ánh giá b ng s hi n di n c a acid
amin mà c th không t t ng h p
c hay có t ng h p
c c ng không áp ng
c nhu c u c a c th . Trong các acid amin thi t y u có lo i th ng hay thi u, có

lo i ít thi u trong th c n, acid amin th ng hay thi u h t trong th c n g i là các
acid amin gi i h n, nó có trong th c n v i t l th p so v i nhu c u c a gia c m.
Bên c nh các acid amin thi t y u khác các acid amin gi i h n quy t nh m c
t ng h p protein trong c th (NRC, 1994). Theo Robert (2008) thì trong 22 lo i
acid amin trong c th gia c m có 10 acid amin thi t y u (arginine, methionine,
histidine, phenylalanine, isoleucine, leucine, lysine, threonine, tryptophan và valine)
mà gia c m không th t t ng h p
c mà ph i
c b sung trong kh u ph n,
trong ó methionine là acid amin gi i h n nh t. N u protein có ch a t t c các acid
amin thi t y u áp ng nhu c u c a c th thì chúng là protein có giá tr sinh h c
cao và ng c l i (Bùi
c L ng et al., 2001).
2.2.3 Ch t béo
Ch t béo là ngu n cung c p n ng l ng cao cho gia c m. N ng l ng t cháy c a
ch t béo trong c th cao g p 2 - 2,5 l n so v i b t
ng và protein. Xu h ng
trong dinh d ng ng i trên th gi i ng i ta s d ng d u th c v t, nên m
ng
v t ngày càng ít
c s d ng. S l ng m d này
c dùng làm giàu n ng l ng
trong th c n gia c m. N ng l ng t a nhi t khi chuy n hóa ch t béo ít h n chuy n
hóa ch t m và ch t b t
ng nên trong mùa hè gi i quy t n ng l ng b ng ch t
béo cho gà t t h n ch t b t
ng và protein. Ch t béo c ng là ch t dung môi
hoà tan các vitamin và các s c t tan trong ch t béo giúp cho c th h p thu thu n
9



ti n. N u thi u ch t béo thì s h p thu caroten, vitamin A, D, E và K s gi m. c
bi t, gia c m ch t béo xúc ti n h p thu và tích l y s c t vàng s n màu lòng
và da gà thích h p v i th hi u c a ng i tiêu dùng. Ch t béo còn cung c p m t s
acid béo thi t y u, c n thi t cho c th
ng v t nh acid linoleic, acid linolenic và
acid arachidonic (D ng Thanh Liêm, 2003). Cho n nhi u ch t béo làm t ng th i
gian l u gi th c n trong ru t và cho phép s tiêu hóa hoàn ch nh h n và s h p
thu các d ng ch t khác cao h n (Mateos et al., 1981; Sell et al., 1983). Ch t béo
trong th c n làm gi m
b i c a th c n h n h p d ng b t, t l ch t béo thích
h p làm t ng
ngon mi ng cho gia c m. V i gà th t cao s n có t c
sinh tr ng
và n ng su t tr ng cao có th t ng ch t béo lên 5 - 7%. Tuy nhiên, khi b sung ch t
béo c n chú ý b sung ch t ch ng oxy hóa b o v các acid béo không no, b o v
các vitamin trong th c n (Lâm Minh Thu n, 2004). Trong th c n gia c m ch t
béo có th
c cung c p t d u th c v t nh d u nành, cám, d u ph ng, d u d a...
Và t m
ng v t nh m bò, heo, cá... Trong th c n gia c m th ng không b
sung v t quá 8% ch t béo (D ng Thanh Liêm, 2003).
Ch c n ng c a các acid béo
Acid béo bão hòa (SFA) thì không ph i là acid béo thi t y u b i vì chúng có th
c t ng h p trong c th c a con ng i. Kh u ph n cao acid béo bão hòa thì gia
ng t ng s cholesterol và LDL-cholesterol trong máu d n n nguy c cao v
b nh ng m ch vành, b nh ti u
ng, b nh béo phì (Grundy, 1997), trong khi ó
acid béo ch a bão hòa n nh acid oleic và linolenic có th làm gi m t ng s
cholesterol và LDL-cholesterol trong máu (Etherton et al., 1999). M t k t qu

ng t
c tìm ra khi SFA
c thay th b ng PUFA (Goodnight et al., 1982).
Acid linoleic (LA, ω -6) và acid α -linolenic (ALA, ω -3)
c g i là acid béo thi t
y u vì nh ng acid này không
c t ng h p trong c th con ng i và ph i
c
cung c p t th c n và chúng là ti n ch t cho eicosanoids. Các eicosanoids ch y u
có ý ngh a sinh h c i v i con ng i là m t nhóm các phân t có ngu n g c t
acid béo C20 nh acid arachidonic (AA, ω -6) và c bi t là acid eicosapentaenoic
(EPA, ω -3). Nh ng eicosanoids c ng trong màng phospholipid kép c a t bào
(Nakamura et al., 1996 ; Zhou & Nilsson, 2001) và có m t lo t ch c n ng sinh lý
bao g m truy n các tín hi u (Funk, 2001), chuy n kênh ion (Kang et al., 1996) và
i u hòa bi u hi n c a gen (Clarke & Jump, 1994).
Có nghiên c u
c t p trung trên prostaglandin (PGs), thromboxanes (TXs) và
leukotrienes (LTs) l y t nh ng AA và EPA nh ng ch t này
c dùng s n xu t
cyclooxygenase (COX) và lipoxygenase (LOX). Kh u ph n b sung DHA và EPA
làm gi m s n xu t 2-series prostaglandins (PG2), 2-series thromboxanes (TX2) và
4-series leukotrienes (LT4) nh ng ch t này có th thúc y ch ng viêm và co
m ch, kích thích t p h p ti u c u. H n th n a, ch t 3-series prostaglandins (PG3)
10


và 3-series thromboxanes (TX3) và 5-series leukotrienes (LT5) là nh ng ch t i u
khi n nh ng ho t ng nh
nh h ng cho các b ch c u trung tính và gia t ng
bám dính c a chúng lên thành m ch n i m c, liên quan n thu c giãn m ch và c

ch ho t ng k t t p c a ti u c u. H n th n a, DHA là m t acid béo quan tr ng
trên màng t bào và c bi t r t phong phú trong mô th n kinh và võng m c.
Ngoài ra, DHA thì r t c n thi t trong s phát tri n th giác và th n kinh. Trong khi
ó, s gia t ng acid béo ω -6, c bi t là AA trong kh u ph n, óng góp vào s
hình thành eicosanoid và k t h p v i acid béo ω -3 cho enzyme COX và LOX, do
ó d n n ho t ng trái ng c trong ch c n ng sinh lý. Khi gi i thích v s t ng
h p sinh lý c a acid béo ω -3 trong s c kh e c a con ng i, s t p trung nhi u
n h t nên ch n m c cân b ng úng c a ω -6: ω -3 trong kh u ph n (Lewis et al.,
1986; Weber et al., 1986 & Hutchins, 2005).
2.2.4 Ch t x
Trong th c n gia súc, gia c m, ch t x thô bao g m: cellulose, hemicellulose,
pectin, lignin, cutin.
gà con h u nh không tiêu hóa
c ch t x . gà tr ng thành, manh tràng
c a chúng có s ho t ng c a vi sinh v t nên có th tiêu hóa
c m t l ng ít
ch t x , kho ng t 3 – 6%, vì v y v m t giá tr dinh d ng coi nh chúng không
có giá tr . Tuy nhiên, v tác d ng khác c a ch t x trong th c n c ng nên l u ý
(D ng Thanh Liêm, 2003).
Tác d ng t t c a ch t x là v i t l v a ph i có tác d ng kích thích nhu ng di u,
d dày c , ru t già làm cho s chuy n v n th c n trong ng tiêu hóa và t o ra
khuôn phân giúp cho gia c m i tiêu phân bình th ng; i v i gia c m gi ng trong
giai o n h u b , ch t x có tác d ng kích thích d dày c và dung tích ng tiêu hóa
phát tri n; khi h n ch th c n
tránh s m p m c a gia c m, n u t ng ch t x
trong kh u ph n lên s tránh s c n m l n nhau (D ng Thanh Liêm, 2003).
Tác d ng x u c a ch t x là ch t x t ng lên quá nhi u trong th c n s làm gi m
th p s tiêu hóa, h p thu các ch t dinh d ng trong th c n mà quan tr ng nh t là
protein và ch t b t
ng, làm gi m giá tr n ng l ng th c n, làm gi m tính ngon

mi ng c a gia c m, làm cho tiêu ra nhi u phân làm chu ng tr i luôn luôn m t
(D ng Thanh Liêm, 2003).
Theo Lê H ng M n (2004) ch t x không th thi u
c trong th c n nh ng trong
ch n nuôi gia c m ch v i l th p, không quá 5%, ng cao h n không tiêu hóa
c khóng có l i mà còn tiêu t n n ng l ng, c
ng 1% ch t x trong kh u ph n
ph i t n thêm 0,34 Kcal n ng l ng trao i.

11


2.2.5 Vitamin
Vitamin là nh ng h p ch t h u c c n thi t cho gia c m v i s l ng nh . Vitamin
c phân chia làm hai nhóm. Nhóm vitamin tan trong n c có ch c n ng c a
coenzyme chuyên ch trong trao i carbohydrate, ch t béo, acid amin hay tham gia
xúc tác ph n ng liên quan n v n chuy n i n t . Vitamin tan trong ch t béo
c h p thu vào c th thông qua kh u ph n có ch t béo và d tr
gan. Vitamin
A tham gia vào s t ng h p rhodopsin m t, d ch nh y da và s hình thành c a
m t s hormone steroid. Vitamin D là ti n ch t c a hormone steroid mà hormone
này chi ph i v n chuy n canci trong c th . Vitamin E và K là hai vitamin tan trong
ch t béo c n thi t cho gia c m (Rose, 1997). Vitamin C
c t ng h p gia c m và
không
c yêu c u trong kh u ph n, tuy nhiên c n thi t b sung vitamin C khi gia
c m b stress t ng c ng s c kháng. Vitamin v i li u l ng r t nh trong th c
n nh ng vitamin có vai trò r t quan tr ng. Vitamin tham gia vào các quá trình xúc
tác sinh h c trong trao i các ch t dinh d ng nh protein, carbohydrate, ch t béo,
ch t khoáng, các ho t ng c a hormone và enzyme. Vitamin tham gia vào thành

ph n c u t o m t s l n hormone và enzyme. Th a và thi u b t c m t lo i vitamin
nào u nh h ng lên quá trình phát tri n và sinh s n c a gia súc, gia c m (D ng
Thanh Liêm, 2003). Vitamin c n
c b sung m b o nhu c u t i thi u c a gia
c m và kho ng sai l ch trong b sung cho phép theo th t nhu c u t 10 - 30 l n
i v i vitamin A, 4 - 10 l n i v i vitamin D3 và 2 - 4 i v i choline chloride.
Niacin, riboflavin, acid pantothenic có th ch p nh n m c cao t 10 - 20 l n nhu
c u dinh d ng c a gia c m. Vitamin E th ng
c dung n p t t m c
cao
n nhu c u 100 l n. Vitamin K, C, thiamin và acid folic th ng
c dung n p t t
m c
ít nh t 1.000 l n. Pyridoxine có th dung n p t t m c g p 50 l n nhu
c u (Aboaysha et al., 1979).
2.2.6 Ch t khoáng
Ch t khoáng là ph n vô c trong th c n và mô. Ch t khoáng
c chia thành hai
lo i d a vào s l ng
c yêu c u trong kh u ph n. Khoáng
c s d ng nh
ph n tr m trong kh u ph n, h n n a nhu c u r t ít
c tính b ng s mg trong kg
kh u ph n (NRC, 1994). Ch t khoáng chi m kho ng 3% kh i l ng c th gia c m,
trong ó ch a 40 nguyên t khoáng, n nay ng i ta ã phát hi n
c 14 nguyên
t khoáng c n thi t cho gia c m. Các nguyên t a l ng g m Ca, P, Mg, Na, K, Cl,
S,… Các nguyên t khoáng vi l ng g m Fe, Cu, Co, Mn, I, Se, Zn. Các nguyên t
khoáng tham gia c u t o b x ng, c u t o t bào d i d ng mu i c a chúng, là
thành ph n c a máu, enzyme và vitamin (D ng Thanh Liêm, 2003). Canxi và

phospho r t c n thi t cho s hình thành và duy trì b x ng. Canxi d th a s gây
tr ng i cho tính h u d ng c a các khoáng ch t khác, ch ng h n nh phospho,
magie, mangan, k m. T l 2 canxi v i 1 phospho trong th c n là phù h p nh t i
12