TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

NGUY N B O NG C

NH H
NG C A CÁC KH U PH N
TR N HOÀN TOÀN (total mixed ration)
N S TIÊU TH TH C N, T L
TIÊU HÓA VÀ TÍCH L Y
M
A C U T NG TR
NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI

n Th , 2013


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI – THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC KH U PH N
TR N HOÀN TOÀN (total mixed ration)
N S TIÊU TH TH C N, T L
TIÊU HÓA VÀ TÍCH L Y
M
A C U T NG TR
NG

Cán b h ng d n:
GS. TS. Nguy n V n Thu

Sinh viên th c hi n:
Nguy n B o Ng c
MSSV: 3102891
L p: CN1012A1

n Th , 2013


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C


NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y
Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC KH U PH N
TR N HOÀN TOÀN (total mixed ration)
N S TIÊU TH TH C N, T L
TIÊU HÓA VÀ TÍCH L Y
M
A C U T NG TR
NG

n Th , ngày……tháng……n m 2013
CÁN B H

NG D N

GS.TS. Nguy n V n Thu

n Th , ngày……tháng……n m 2013
DUY T B MÔN

…………………………………………


C n Th , ngày……tháng……n m 2013
DUY T C A KHOA NÔNG NGHI P & SH D


L I CAM

OAN

Kính g i: Ban lãnh o Khoa nông nghi p & Sinh h c ng d ng và các th y cô
trong B môn Ch n nuôi.
Tôi tên Nguy n B o Ng c là sinh viên l p Ch n nuôi - Thú y, khóa 36 (2010-2014).
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a chính b n thân tôi.
ng th i t t
các s li u, k t qu thu
c trong thí nghi m hoàn toàn có th t và ch a công b
trong b t k t p chí khoa h c khác. N u có gì sai trái tôi xin hoàn toàn ch u trách
nhi m tr c Khoa và B môn.

n Th , ngày….. tháng….. n m 2013
Sinh viên th c hi n

Nguy n B o Ng c

i


IC M

N


Lu n v n t t nghi p i h c là m t quá trình dài h c t p và nghiên c u c a b n
thân. Bên c nh s n l c c a b n thân tôi còn nh n
c s ng h , chia s , giúp
a quý Th y, Cô, gia ình và b n bè.
Xin chân thành g i l i c m n n các th y cô B môn Ch n nuôi và B môn Thú y ã
t lòng truy n t nh ng kinh nghi m, ki n th c quý báu
tôi hoàn thành t t
khóa h c.
Xin c m n th y Nguy n V n Thu và cô Nguy n Th Kim ông ã h ng d n,
ng viên và t o u ki n t t nh t cho tôi trong su t th i gian th c hi n lu n v n.
Chân thành c m n n anh Tr ng Thanh Trung, anh Nguy n H u Lai, anh
Hu nh Hoàng Thi, anh Phan V n Thái, anh oàn Hi u Nguyên Khôi các anh ch
trong phòng thí nghi m E205 và các anh ch tr i th c nghi m ã t n tình giúp
tôi trong su t th i gian th c hi n tài.
Trân tr ng c m n H i
tôi.

ng ánh giá lu n v n ã óng góp ý ki n cho lu n v n c a

Xin trân tr ng c m n và kính chào!

ii


CL C

Trang
IC M

N........................................................................................................ii


C L C ............................................................................................................iii
DANH SÁCH CH

VI T T T............................................................................ v

DANH SÁCH CÁC B NG .................................................................................. vi
DANH SÁCH S

........................................................................................... vi

DANH SÁCH CÁC HÌNH ..................................................................................vii
DANH SÁCH BI U
TÓM L

.....................................................................................viii

C ......................................................................................................... ix

CH

NG 1:

CH

NG 2: C

TV N
S


................................................................................. 1

LÝ LU N........................................................................... 2

2.1. S L
C V C U PHAN RANG ...........................................................2
2.1.1. V
c m ngo i hình..........................................................................2
2.1.2. V
c m sinh tr ng ........................................................................2
2.1.3. c tính sinh s n....................................................................................3
2.1.4. T p tính sinh h c c a c u.......................................................................3
2.2. S TIÊU HÓA GIA SÚC NHAI L I ....................................................4
2.2.1. Sinh lý tiêu hóa ......................................................................................4
2.2.2. c m lên men vi sinh v t d c .....................................................5
2.2.3. Tác ng t ng h c a vi sinh v t d c .................................................8
2.2.4. S tiêu hóa th c n.................................................................................8
2.2.5. S h p thu các d ng ch t gia súc nhai l i ........................................ 10
2.3. S L
C V CÁC THÔNG S MÔI TR
NG D CH D C ......... 11
2.3.1. Vai trò c a NH3 trong quá trình lên men d ch d c ............................. 11
2.3.2. Vai trò c a pH c a d ch d c .............................................................. 12
2.3.3. Axit béo bay h i................................................................................... 12
2.3.4. S s n sinh khí Methane (CH4) ............................................................ 14
2.4. NHU C U DINH D
NG C A C U.................................................... 14
2.4.1. Nhu c u v t ch t khô............................................................................ 14
2.4.2. Nhu c u protein và n ng l ng ............................................................ 15
2.4.3. Nhu c u n c....................................................................................... 17

2.5. S L
C V T L TIÊU HÓA GIA SÚC NHAI L I .................... 17
2.5.1. H s tiêu hóa bi u ki n ....................................................................... 17
2.5.2. H s tiêu hóa th t................................................................................ 17
2.6. ÁNH GIÁ T L TIÊU HÓA B NG PH
NG PHÁP IN VIVO ...... 17
2.7. TH C N DÙNG TRONG THÍ NGHI M ............................................ 18
2.7.1. H n h p tr n hoàn toàn (total mixed ration)......................................... 18
2.7.2. C lông tây........................................................................................... 18

iii


2.7.3. Bìm bìm ............................................................................................... 19
2.7.4. T m g o ............................................................................................... 20
2.7.5. Bã bia................................................................................................... 20
2.7.6. Ph ph m t cá tra ............................................................................... 21
2.7.6.1 Tình hình s n xu t cá tra
BSCL.................................................... 21
2.7.6.2 M cá tra (Catfish oil)....................................................................... 22
CH

NG 3: PH

NG TI N VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U............ 26

3.1. A
M VÀ TH I GIAN THÍ NGHI M .......................................... 26

3.2.
IT
NG THÍ NGHI M ................................................................... 26
3.3. V T LI U VÀ D NG C THÍ NGHI M.............................................. 26
3.3.1. V t li u thí nghi m............................................................................... 26
3.3.2. D ng c thí nghi m.............................................................................. 26
3.4. PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ............................................................ 27
3.4.1. Ph ng pháp b trí thí nghi m ............................................................. 27
3.4.2. L y m u, các ch tiêu theo dõi.............................................................. 28
3.4.3. Ph ng pháp x lý s li u.................................................................... 29
CH

NG 4. K T QU TH O LU N ............................................................. 30

4.1. THÀNH PH N D
NG CH T C A CÁC LO I TH C LI U DÙNG
TRONG THÍ NGHI M .................................................................................. 30
4.2. L
NG TH C N VÀ THÀNH PH N D
NG CH T C A CÁC
KH U PH N DÙNG TRONG THÍ NGHI M ............................................. 31
4.3. T L TIÊU HÓA CÁC D
NG CH T, CÂN B NG NIT VÀ T NG
TR NG C A C U TRONG THÍ NGHI M ................................................ 34
4.4. GIÁ TR pH, HÀM L
NG AMMONIA (N-NH3) VÀ AXIT BÉO
BAY H I D CH D C ................................................................................ 36
CH


NG 5. K T LU N VÀ

NGH ........................................................... 38

5.1. K T LU N ............................................................................................... 38
5.2.
NGH ................................................................................................... 38
TÀI LI U THAM KH O................................................................................... 39
PH CH

NG ................................................................................................... 44

iv


DANH SÁCH CH

VI T T T

DM

V t ch t khô

OM

V t ch t h u c

CP

m thô


EE

Béo thô

CF

X thô

VFA

Axit béo bay h i

Ash

Khoáng t ng s

NDF

X trung tính

ADF

X axit

ME

N ng l

ng trao


i

W0,75

Tr ng l

ng trao

i

VSV

Vi sinh v t

NPN
SE
BSCL

m phi protein
Sai s chu n
ng B ng Sông C u Long

g

Gram

Kg

Kilogram


TLTH

T l tiêu hóa

GHG

Hi u ng nhà kính

TMR

H n h p tr n hoàn toàn

v


DANH SÁCH CÁC B NG

Trang
ng 2.1: Kh n ng sinh tr

ng c a c u Phan Rang .............................................2

ng 2.2: M t s ch tiêu sinh s n c a c u ............................................................3
ng 2.3: Thành ph n

c tr ng c a các ch t khí trong d c (tính theo %) ........14

ng 2.4: Nhu c u dinh d ng trong ngày cho t ng tr ng c a c u
u ki n

nhi t i ..............................................................................................................16
ng 2.5 : Thành ph n hoá h c và giá tr dinh d

ng c a c lông tây..................19

ng 2.6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a bìm bìm.......................19

ng 2.7: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a t m g o .......................20

ng 2.8: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a bã bia ..........................21

ng 2.9: Thành ph n axit béo trong m cá tra Vi t Nam ......................................23
ng 4.1: Thành ph n d ng ch t (% DM) các lo i th c n dùng trong thí
nghi m ................................................................................................................30
ng 4.2. L

ng th c n và d

ng ch t tiêu th c a c u trong thí nghi m..........31

ng 4.3: T l tiêu hóa các d ng ch t (%), cân b ng nit , t ng tr ng và th i CH4,
CO2 c a c u trong thí nghi m..............................................................................34
ng 4.4: pH, N-NH3 và axit béo bay h i
d ch d c c a c u trong thí

nghi m ................................................................................................................36

DANH SÁCH S

Trang
3.1: Qui trình ch bi n m cá tra................................................................23

vi


DANH SÁCH CÁC HÌNH

Trang
Hình 2.1: Bã bia trong thí nghi m........................................................................22
Hình 3.1: Chu ng sàn và c u trong thí nghi m ....................................................26
Hình 3.2: C lông tây dùng trong thí nghi m.......................................................27
Hình 3.3: Bìm bìm dùng trong thí nghi m ...........................................................27
Hình 3.4: TMR không lên men ...........................................................................28
Hình 3.5: TMR lên men y m khí 7 ngày..............................................................28

vii


DANH SÁCH BI U

Trang
Bi u

4.1: L


ng DM tiêu th c a c u thí nghi m .............................................32

Bi u

4.2: L

ng CP tiêu th c a c u thí nghi m...............................................32

Bi u

4.3: L

ng ME tiêu th c a c u thí nghi m..............................................33

Bi u

4.4: T l Nit tích l y

các nghi m th c c a c u trong thí nghi m.........35

viii


TÓM L

C

Thí nghi m này
c b trí hình vuông latin v i 4 nghi m th c, 4 giai
n và trên 4 c u. Các

nghi m th c bao g m CB, TMR0, TMR7, TMR7MC là các nghi m th c v i cách kh u ph n khác nhau
n l t là: CB (70% C Lông Tây, 30% Bìm Bìm tính trên v t ch t khô), TMR0 ( kh u ph n tr n hoàn
toàn không lên men), TMR7 ( kh u ph n tr n hoàn toàn lên men 7 ngày), TMR7MC ( kh u ph n tr n
hoàn toàn lên men 7 ngày v i 2% m cá tính trên v t ch t khô), nh m nghiên c u nh h ng c a
kh u ph n tr n hoàn toàn n s tiêu th th c n, t l tiêu hóa, thông s d ch d c và th i khí gây
hi u ng nhà kính c a c u t ng tr ng.
t qu cho th y là l ng DM tiêu th (kg/ngày) l n l t là 0,669, 0,697, 0,718, 0,729 kg/ngày
ng ng v i th t các nghi m th c CB, TMR0, TMR7, TMR7MC, và khác bi t có ý ngh a th ng
kê (P<0,05) gi a các nghi m th c. L ng ME tiêu th trên ngày cao nh t nghi m th c TMR7MC
là 8,05 MJ/con/ngày và th p nh t nghi m th c CB là 6,03 MJ/con/ngày và s khác bi t gi a các
nghi m th c có ý ngh a th ng kê (P<0,05). T l tiêu hóa DM, OM, CP khác bi t có ý ngh a th ng
kê gi a các nghi m th c (P<0,05).
ng nit tiêu th t ng d n (11,9 – 16,4 g/ngày) và l ng nit tích l y t ng (5,14 – 12,58 g/ngày)
nghi m th c CB – TMR7MC và khác bi t có ý ngh a th ng kê gi a các nghi m th c (P<0,05).
ng tr ng hàng ngày c a các nghi m th c CB, TMR0, TMR7, TMR7MC có giá tr l n l t là 84,8;
97,3; 104 và 115 g/ngày và khác bi t có ý ngh a th ng kê (P<0,05). Các ch tiêu d ch d c (pH,
N-NH3, VFA) khác biêt không có ý ngh a v m t th ng kê gi a các nghi m th c (P>0,05).
Qua thí nghi m, chúng tôi có th k t lu n r ng – kh u ph n tr n hoàn toàn làm cho d ng ch t
n, n ng l ng trao i, t l tiêu hóa, nit tích l y và t ng tr ng c u
c c i thi n. Chúng ta có
th s d ng kh u ph n tr n hoàn toàn nuôi c u t ng tr ng.

ix


CH

NG 1:

TV N


Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi c u ngày càng phát tri n c v s l ng và
ch t l ng. Th t c u là lo i th c ph m b d ng, áp ng nhu c u th hi u ngày
càng cao c a ng i tiêu dùng. Th tr ng tiêu th s n ph m ch n nuôi c u khá a
ng, phong phú và n nh không ch hi n t i mà còn lâu dài th tr ng n i a
và xu t kh u. C u có nh ng c tính là d nuôi, thích nghi v i khí h u, ngu n th c
n c a vùng và th t c u l i giàu m, ít cholesterol, mùi v th m ngon c tr ng.
ây là nh ng m t thu n l i, thúc y ch n nuôi c u n c ta phát tri n, ph n u
n n m 2015, t ng àn dê c u n c ta t 4.176.946 con (C c Ch n Nuôi,
2006).
ng b ng Sông C u Long ( BSCL) c u phát tri n m t s t nh nh
n Tre, Ti n Giang, C n Th ,… Ch n nuôi c u
ây th ng d a vào các ngu n
th c n t nhiên nh c lông tây, bìm bìm, c
u ho c là các ph ph m nông
nghi p nh t m, cám, bã bia và ph ph m t cây d a.
Tuy ngu n th c n c a c u vô cùng a d ng và phong phú t ph ph m lúa g o;
m, cám và các ngu n th c n thô s n có nh ng
c u tiêu th t ng lo i th c n
riêng bi t nh t m, cám ho c r m r là vô cùng khó kh n do tính ch t v n có c a
th c n thô, nguy c r i lo n tiêu hóa là r t l n và quá trình lên men trong d c
di n ra nhanh t o ra m t l ng l n khí nh CH4, CO2 …làm t ng hi u ng nhà kính
n n áng ng i. Thay vào ó chúng ta c n ch bi n các th c n thô khó tiêu hóa
ch t l ng th p thành m t h n h p g i là kh u ph n tr n hoàn toàn (TMR) g m
nh ng th c li u
c c t nh và tr n ngay t
u
khi c u tiêu th d dàng h n,
nguy c r i lo n tiêu hóa gi m, pH d c n nh và tiêu hóa th c n t i u nh t khi
u tiêu th h n h p tr n hoàn toàn g i t c là TMR (total mixed ration) và các ch t

dinh d ng trong TMR d h n là tiêu th có ch n l c các thành ph n th c n cá
nhân. Cung c p m t ngu n th ng nh t protein và carbohydrate quá trình lên men
c và sinh s n c a các vi sinh v t d c
t t i a. Tuy nhiên các nghiên c u v
TMR trên c u r t h n ch
BSCL.
Xu t phát t v n
ó, chúng tôi ti n hành thí nghi m tài: nh h ng c a các
kh u ph n tr n hoàn toàn (total mixed ration) lên s tiêu th th c n, t l tiêu
hóa và tích l y m c a c u t ng tr ng , nh m xác nh nh h ng c a kh u
ph n ph i tr n hoàn toàn (TMR), phù h p v i
u ki n ch n nuôi n s t n d ng
th c n, tiêu hóa d ng ch t tích l y m và các thông s d ch d c . T ó xu t
d ng TMR trong ch n nuôi
BSCL.

1


CH

NG 2: C

2.1. S L

S

LÝ LU N

C V C U PHAN RANG


u Phan Rang thu c l p ng v t có vú (Mamanila), b gu c ch n (Artiadactyla),
phân b nhai l i (Ruminantia), phân h dê c u (Capia Rovanae). C u Phan Rang là
gi ng c u
c du nh p vào n c ta t hàng tr m n m nay mà tr c h t là vào
Phan Rang (nay thu c t nh Ninh Thu n). Tr i qua nh ng
u ki n khí h u n ng
nóng g n nh quanh n m, d i s tác ng c a ch n l c t nhiên và nhân t o,
gi ng c u Phan Rang ã thích nghi t t v i u ki n sinh thái c a các t nh Trung b .
Hi n nay Ninh Thu n là t nh nuôi c u nhi u nh t, k
n là Bình Thu n,
ng Nai,
Bình D ng. T i
ng b ng Sông C u Lông, c u Phan Rang thích nghi và sinh
tr ng, phát tri n t t, c u
c nuôi nhi u B n Tre, Trà Vinh, C n Th , Ti n
Giang.
2.1.1. V

c

m ngo i hình

a s c u Phan Rang có s c lông tr ng (80 %), m t s ít có s c lông nâu tr ng ho c
nâu en (20 %). Toàn thân c u ph m t l p lông, trong ó lông ph n mông h i dài
(t 11 - 12 cm). u, c c u ng n, m i dô, ng c sâu và n , b ng to g n, mông n .
u Phan Rang không có s ng, 4 chân nh và khô. Vú nh và treo, núm vú ng n.
2.1.2. V

c


m sinh tr

ng

u sinh tr ng nhanh, nhanh nh t t lúc s sinh n 1 tháng tu i (169 g/ngày), sau
ó t c sinh tr ng ch m d n (86,7 - 137,0 g/ngày),
Kh n ng sinh tr

ng c a c u Phan Rang

ng 2.1: Kh n ng sinh tr

c th hi n qua B ng 2.1

ng c a c u Phan Rang

Tu i

Tr ng l

sinh

2,20

3 tháng tu i

14,0

Tr


ng (kg)

ng thành:

Con

c:

42,60 ± 1,70

Con cái:

39,00 ± l,34

Ngu n: Lê

ng

nh và Lê Minh Châu, 2005

2


2.1.3.

c tính sinh s n

u là lo i gia súc s m thành th c v sinh d c. C u c 5 tháng tu i ã có bi u
hi n ph i gi ng, nh ng ng i nuôi th ng s d ng làm gi ng lúc 10 tháng tu i.

u cái 6 tháng ã ng d c và tu i ph i gi ng u tiên th ng vào lúc 9 - 10
tháng. Th i gian mang thai kho ng 150 ngày, chu k
ng d c t 16 - 17 ngày, mùa
ng d c không rõ r t nh ng vào các tháng mùa xuân mát m th ng ng d c
nhi u, t l th thai cao. Theo dõi 120 l a
xã Tân An thì th y s c u 1 con là
91 con chi m 75,8 % sinh ôi 21 con chi m 17,5 % và sinh ba có 8 con chi m
6,7 %. Nh v y c u
sinh ôi và sinh ba chi m g n 25 %, trong lúc
n là
75,8 %, t l m n nh v y là t m c trung bình so v i các gi ng c u th t khác
(Lê ng nh và Lê Minh châu, 2005).
ng 2.2: M t s ch tiêu sinh s n c a c u
Ch tiêu
Con

Th i gian

c:
Tu i có ph n x nh y:

5 tháng tu i

Tu i s d ng ph i gi ng

10 tháng tu i

Con cái:
Tu i


ng d c l n

6 tháng tu i

u:

Tu i ph i gi ng:

9 - 10 tháng tu i

Chu k

16 - 17 ngày

ng d c:

Th i gian mang thai:

150 ngày

S con sinh ra/ :

1,25 ± 0,43 (

Kho ng cách gi a 2 l a
H s

:

:


S c u con/l a/n m:
Ngu n: Lê

ng

n 75,8 %,

kép 24,1 %)

8,01 ± 0,82 tháng
1,4 l a
1,7 l a

nh và Lê Minh châu, 2005.

2.1.4. T p tính sinh h c c a c u
p tính b y àn: c u th ng s ng t p trung thành b y àn. Vi c di chuy n và tìm
ki m th c n th ng theo b y, bán kính ho t ng cách chu ng không xa (th ng
i 500 m). Khi i n, c b y c u l l t kéo nhau i theo s h ng d n c a con
u àn. Con u àn không nh t thi t ph i là con c u c to nh t trong b y, mà ó
có th là m t con c u cái ho c m t con tr ng thành nào ó t ra rành r
ng i

3


iv .
u ta ch nuôi m t con c u n l hay vì m t lý do nào ó ta tách h n m t con ra
kh i àn

nh t riêng, con c u ó s la hét khan c , và t ra bu n bã không màng
n chuy n n u ng, ít ra c ng vài ba ngày u (Vi t Ch ng, 2004).
Tính hi n lành: c u là v t nuôi hi n lành, không qu y phá, tính tình
i v i con ng i. R t hi m khi th y c u xung t v i nhau.

m

m, g n

Thích n i cao ráo, mát m và có kh n ng leo trèo r t gi i.
u nhà khi ch n th ngoài ng, gi a bu i no nê, chúng c ng tìm n nh ng t ng
á cao hay nh ng mô t, s n i
n m ngh . Chu ng nuôi c u có sàn cao m i
thích h p v i cách s ng c a chúng. Trong tr ng h p nuôi v i b y àn l n, t i v
nh t t m vào khu t r ng, thì khu t ó c n ph i cao ráo và s ch s m i t t.
p tính n u ng: c u là loài ng v t n t p, có kh n ng s d ng h u h t các lo i
th c n thô xanh, nhi u ch t x . C u có c u t o môi m ng, linh ho t nên ngoài vi c
m c chúng còn có kh n ng b t các lo i lá cây, hoa, thân cây b i, cây h
u
thân g h t dài. C u thích n
cao t 0,5 m tr xu ng, n ch m ch , không b
phí th c n. Khi nuôi nh t trong chu ng thì c trong máng
c c u ng n r t t
n, chúng không s c s o, không vung v y h t
nh cách n c a dê. Ngoài ra, c u
còn có kh n ng ch u khát r t gi i.
2.2. S

TIÊU HÓA


GIA SÚC NHAI L I

2.2.1. Sinh lý tiêu hóa
Gi ng nh
trâu bò, d dày c a c u c ng có 4 túi (d c , d t ong, d lá sách, d
múi kh ). Trong ó 3 túi là: d c , d t ong, d lá sách không ti t ra d ch tiêu hóa.
tiêu hóa th c n ch y u x y ra d c và d t ong, do h vi sinh v t m trách,
trong ó 50 % v t ch t khô c a kh u ph n
c tiêu hóa d c (Nguy n Thi n và
inh V n Bình, 2007).
c u tr ng thành, d c chi m th tích kho ng 80 % th tích d dày, ây là n i
lên men chính. Môi tr ng d c thu n l i cho s phát tri n c a vi sinh v t, ây là
môi tr ng trung tính (pH = 6,5 - 7,4), có
c
u này vì n c b t c a c u là
+
dung d ch m có tính ki m, ch a nhi u ion Na , NH4+, … trung hòa axit sinh ra do
quá trình lên men c a vi sinh v t. Nhi t
trong d c là 38 - 41 0C,
m
80 - 90 %. D c có môi tr ng y m khí, n ng
oxy nh h n 1 % (Nguy n Thi n
và inh V n Bình, 2007).
Vi sinh v t tr c tiên s d ng l ng
ng hoà tan và tinh b t có trong th c n làm
ngu n n ng l ng
sinh tr ng và phát tri n, sau ó chúng b t u công phá ch t
có trong th c n (Hoàng V n Ti n et al., 1995).

4



Th c n sau khi
c vi sinh v t lên men tiêu hóa, m t ph n chúng s s d ng cho
chính b n thân chúng, ph n khác s
c chuy n xu ng d t ong, r i d lá sách sau
cùng là d múi kh
cung c p cho v t ch . M t khác xác vi sinh v t khi n d
múi kh , ru t non c ng s
c tiêu hoá cung c p ngu n n ng l ng và ch t m
cho c th v t ch .
Nh ng thành ph n th c n hòa tan nhanh trong dung môi trung tính (Neutral
detergen solubles: NDS) h u nh
c lên men hoàn toàn trong d c , nh ng thành
ph n ó ch y u là: protein, c u trúc không ph i là carbohydrate…
tiêu hóa th c n xanh
c k t h p v i nitrogen c a kh u ph n n vào và lo i
th c li u c a th c n xanh. N u th c n xanh có hàm l ng protein t 6 - 8 % thì
tiêu hóa cao, vì nó s n sàng cung c p nhu c u nitrogen cho vi sinh v t d c
(McDonald et al., 2002).
2.2.2.

c

m lên men vi sinh v t

d c

Vi sinh v t d c có kh n ng lên men carbohydrate, phân h y th c n t o ra các
axit béo bay h i, metan, khí carbonic và n ng l ng cung c p cho s sinh tr ng và

phát tri n c a vi sinh v t. H vi sinh v t s ng trong d c g m: nguyên sinh ng
t, vi khu n và vi n m.
2.2.2.1. Nguyên sinh

ng v t (Protozoa)

Protozoa có trong d c c a c u b t u t khi c u n th c n là th c v t khô.
Nh ng ngày u sau khi sinh, d c c u không ch a protozoa. H u h t các protozoa
có m t trong d c c u là k khí, chúng có kh n ng phân gi i ch t x có trong th c
n. Tuy nhiên, c ch t chính c a chúng là
ng và tinh b t.
l ng protozoa thay i tu theo cách th c nuôi d ng, kh u ph n n. Khi ta
cho con v t n kh u ph n ch a nhi u th c n x , ít ch t
ng hòa tan thì m t
protozoa th p (d i 100.000 con/ml d ch d c ). Trái l i, kh u ph n n có nhi u
tinh b t và
ng, m t
protozoa có th lên n 4.000.000 con/ml d ch d c . Khi
qu n th protozoa cao có th
t t i 70 % sinh kh i vi sinh v t trong d ch d c và
vi khu n ch có 30 % (Preston và Leng, 1991).
Protozoa có m t trong d c
c chia làm 2 lo i chính: Entodineomorphs (ch y u
là Entodinia spp) và Holotrich (ch y u là Isotricha ho c Dasytricha spp). M t vài
lo i protozoa có kh n ng phân gi i cellulose, nh ng c ch t chính là
ng và tinh
t, chúng s
c h p thu nhanh chóng và d tr d i d ng polydextran, ây là
ng s
c huy ng ra theo nhu c u

cung c p n ng l ng cho duy trì và sinh
tr ng c a protozoa.
Có s tác ng t ng h gi a protozoa và vi khu n, protozoa n và tiêu hóa vi
khu n, lo i ra xác trôi n i trong d ch d c (Coleman, 1975), chính vì th mà làm
5


gi m l ng vi khu n bám vào m u th c n. V i nh ng th c n d tiêu hóa thì
u
này s không có ý ngh a l n, nh ng i v i th c n khó tiêu thì s làm t ng th i
gian tiêu hóa th c n.
Khi m t
protozoa trong d c cao, m t t l l n vi khu n b protozoa n và tiêu
hóa. Tr ng h p nhóm Entodinia nhi u (kho ng 2 tri u con protozoa/ml d ch d c )
thì t t c vi khu n t do trong d ch d c s b n m t i, chi m kho ng 30 % t ng
ng sinh kh i (Coleman, 1975).
2.2.2.2. Vi khu n (Bacteria)
Thông th ng, vi khu n chi m ph n l n trong h sinh v t d c , m t
t
10
11
10 - 10 con/ml d ch d c (Nguy n V n Thu, 2006). Vi khu n có trong d c bao
m:
Vi khu n t do trong d ch d c (chi m kho ng 30 %)
Vi khu n bám vào các m u th c n (chi m kho ng 70 %)
Vi khu n trú ng

n p g p bi u mô

Vi khu n bám vào protozoa (ch y u là lo i sinh khí metan).

Do th c n liên t c
c chuy n kh i d c , vì th ph n l n vi khu n bám vào th c
n s b tiêu hóa i. Do v y, s l ng vi khu n d ng t do có trong d ch d c là
t quan tr ng xác nh t c
công phá và lên men th c n.
Vi khu n có nh ng nhóm chính sau ây:
Nhóm vi khu n phân gi i carbohydrate không ph i là ch t x (NFC): s l ng c a
chúng s t ng khi ta cho gia súc n kh u ph n giàu carbohydrate d lên men (nh :
tinh b t,
ng, glucose…) có t th c n h t, c , c xanh t i, r m t
ng…
Nhóm vi khu n lên men lactic: chúng có tác d ng lên men
ng, chúng phát tri n
t nhanh khi d c ch a ít streptococcus. Vi khu n lactic chi m u th khi kh u
ph n n giàu c khô ho c th c n tinh.
Nhóm vi khu n phân gi i ch t x : chi m t l nh
khu n. T i d c ch t x
c tiêu hóa nh men
phân gi i x (Cellulolytic bacteria) s ng d c ti
gi i
c cellulose, hemicellulose và c pectin.
lên men ch t x
loài nhai l i.

(d i 10 %) so v i t ng s vi
phân gi i ch t x c a vi khu n
t ra. Các lo i vi khu n này phân
u này có ý ngh a r t l n i v i

Nhóm vi khu n phân gi i ch t ch a nitrogen: bao g m Butyrivibro, Bacteroides,

Streptococcus, Selenomas, Clostridium, Lachnospira va Borrelia. Trong ó, có nh ng
loài có ho t ng phân h y cellulose, xylanose, pectinose, amylose và saccarose r t

6


nh có trong th c n. Các vi khu n này có kh n ng phân h y protein có trong th c
n.
2.2.2.3. N m (Phycomyces)
Trong t t c các lo i n m y m khí có m t trong d c , chúng ta có th chia ra làm 5
loài, bao g m: Neocallim, Piromyces, Caecomyces, Orpinomyces, Anaeromyces
(Nguy n V n Thu, 2006).
m có m t
kho ng 103 - 104/ml d ch d c . Vai trò c a n m trong s phân h y
ch t x t i d c
c th hi n ch : chúng thích nh c trên nh ng ch t x c a
th c v t trong d c c u và gia súc nhai l i. Chúng phá v c u trúc carbohydrate có
vách x c a t bào th c v t, t o u ki n cho vi khu n bám vào c u trúc t bào
ti n hành lên men phân h y.
Vai trò c a NH3 trong d ch d c
Ngu n NH3 trong d ch d c bao g m t s lên men protein, peptid, axit amin và
các nguyên li u nitrogen hòa tan khác, Urê, axit uric và nitrate
c chuy n hóa
nhanh chóng thành NH3 trong d c . Các axit nucleic trong d ch d c có l c ng
c phân gi i m nh thành NH3 (Preston và Leng, 1991).
Do v y “kho” NH3 là tr ng tâm cho các nghiên c u v trao i nitrogen trong d c .
ng
NH3 trong d ch d c òi h i m b o t i a cho vi sinh v t t ng tr ng.
Trong phòng thí nghi m, n ng
NH3 có giá tr t i thi u là 20 - 50 mg NH3/lít d ch

c (Nguy n V n H n, 1998).
th c n
c phân gi i t i a b i vi sinh v t d
, nhu c u t i thi u v n ng
NH3 trong d c cao h n khi kh u ph n n có ch t
ng th p, n ng NH3 nên kho ng 60 - 100 mg/lít (Oosting và Waanders, 1993).
Theo Leng và Nolan (1984), các kh u ph n th c n khác nhau có nh h ng n m c
NH3 thích h p, n ng
NH3 cao nh t có th
t m c 150 - 200 mg NH3/lít d ch d
.
Thi u NH3 d n n gi m hi u qu c a h vi sinh v t s ng trong d c m c dù con
ng t ng h p axit amin vi sinh v t d c ch a
c xác nh rõ. Tuy nhiên,
ng i ta th y r ng: NH3 óng vai trò quan tr ng cho vi c t ng h p có hi u qu axit
amin và protein vi sinh v t. T c
t ng h p c a vi sinh v t cao nh t n ng
NH3 t 5 - 8 mgN/100 ml d ch d c (Satter và Styler, 1974).
Vai trò c a pH trong d c
ng ng vi sinh v t d c ch u nh h ng b i l ng n c b t. Môi tr ng
trung tính d c luôn luôn
c duy trì
m b o cho s t n t i c a vi sinh v t.
Môi tr ng d c thu n l i cho s phát tri n c a vi sinh v t là môi tr ng trung tính
(pH = 6,5 - 7,4), t ng i n nh nh tác d ng trung hòa axit sinh ra do quá trình

7


lên men c a n c b t. Các mu i phosphat và bicarbonate trong n

ng là ch t m (Nguy n Thi n et al, 2007).

c b t có tác

u
pH d c th p, s l ng vi khu n cellulose, amylose và m t s l n protozoa
ch t i và
c chuy n n túi sau. Khi
pH d c th p, CO2 s tách ra kh i
dung d ch và tích t
túi vùng l ng, sau ó CO2 và CH4 s
c th i ra ngoài qua
i. Khi
pH cao, ph n l n CO2 s n sinh trong quá trình lên men s
c h p thu,
sau ó th i ra bên ngoài theo
ng ph i.
2.2.3. Tác

ng t

ng h c a vi sinh v t d c

Vi sinh v t d c , c trong th c n và trong bi u mô d c k t h p v i nhau trong
quá trình tiêu hóa th c n, chúng cùng nhau tiêu hóa các lo i th c n mà không ho t
ng riêng l , m t mình, loài này phát tri n trên s n ph m c a loài kia.
Trong
u ki n bình th ng gi a vi khu n và protozoa c ng có s c ng sinh, c
bi t là trong tiêu hóa x . Tiêu hóa x m nh nh t khi có m t c vi khu n và
protozoa. Protozoa nu t và tích tr tinh b t, h n ch t c

sinh axit lactic, h n ch
gi m pH t ng t nên có l i cho vi khu n phân gi i x .
Tuy nhiên gi a các nhóm vi khu n khác nhau c ng có s c nh tranh sinh t n v i
nhau. Khi gia súc n kh u ph n giàu tinh b t nh ng nghèo protein thì s l ng vi
khu n phân gi i cellulose gi m làm cho t l tiêu hóa x th p. M t khác, khi
protozoa n và tiêu hóa vi khu n s làm gi m t c
và hi u qu chuy n hóa protein
trong d c . Lo i b protozoa s làm t ng s l ng vi khu n trong d c
(T. R. Preston and R. A. Leng, 1987).
2.2.4. S tiêu hóa th c n
2.2.4.1. Tiêu hóa x
Cellulose và hemicellulose là thành ph n chính c a t bào th c v t, chúng liên k t
i lignin t o thành polyme b n v ng v lý h c và hoá h c. M t n v cellulose
m hai phân t glucose, cellulose nguyên ch t là m t chu i các cenlobiose l p i
p l i b i các liên k t β-1,4. Nh v y cellulose nguyên ch t g m các
ng n
glucose.
Kho ng 80 % cellulose và hemicellulose
c phá v b i protozoa. Protozoa phá
màng cellulose ngoài vi c t o
u ki n cho vi khu n lên men cellulose còn t o
u ki n l ra các thành ph n d ng ch t bên trong t bào th c v t nh tinh b t,
ng, protein.
t ph n cellulose
c protozoa n
t o n ng l ng s ng cho b n thân chúng.
Protozoa c ng có th tiêu hoá
c m t ph n cellulose. Ch y u cellulose và

8



hemicellulose
cho v t ch .

c len men b i vi khu n

2.2.4.2. Tiêu hoá tinh b t và

t o ra các axit béo bay h i cung c p

ng

Vi khu n và protozoa phân gi i tinh b t thành polysaccharide, glycogen, aploectin,
các s n ph m này
c lên men t o thành axit béo bay h i.
ng (disaccharide, monosaccharide…) m t ph n s n có th c n, m t ph n
c t o thành t s lên men phân gi i cellulose và hemicellulose… Các s n ph m
ng c ng
c lên men t o thành axit béo bay h i và m t ít axit lactic.
u l ng axit lactic nhi u s làm gi m pH d c , c ch ho t
gây nhi m c axit lactic.

ng c a vi sinh v t,

n ph m cu i cùng do vi sinh v t lên men cellulose, hemicellulose, tinh b t và
ng là axit béo bay h i và m t ít béo có m ch carbon dài nh axit valeric, axit
caproic… và các khí th (CO2, H2, N2, O2…). C ng hình thành axit béo bay h i
nh (có th
t 4 lít/ngày).

Các axit béo bay h i
cho c th , m t ph n

c h p thu, m t ph n n gan oxy hóa t o thành n ng l
n các mô bào nh t là mô tuy n s a.

ng

2.2.4.3. Tiêu hoá protein
Protein
c phân gi i thành peptiol và axit amin b i men proteaza và men
peptidaza c a vi khu n. Ph n l n các axit amin ti p t c b vi khu n lên men bi n
thành NH3, axit béo bay h i. Sau ó vi sinh v t d c t ng h p protein và axit amin
cho c th chúng t NH3. S tiêu hoá protein d c ã t o ra m t l ng l n NH3
cho môi tr ng lên men c a vi sinh v t.
Ngoài ra các h p ch t phi protein trong th c n nh các axit amin, amid, nitrat...
ng cung c p m t ngu n áng k NH3. Hàm l ng NH3 trong d c r t quan tr ng,
chúng quy t nh n quá trình lên men phân hu x và các h p ch t carbonhydrate
khác. M t ph n protein và axit amin tuy hoà tan trong d c nh ng không b phân
hu
d c mà
c i xu ng d múi kh và ru t non. Ph n protein này
c g i là
protein “thoát qua” (bypass protein).
Nhi u tài li u ã xác nh gia súc nhai l i có th s d ng 25 - 35 % nit trong kh u
ph n, t ngu n m phi protein mà gia súc v n phát tri n t t (Bùi
c L ng và ctv,
1995). Hi n nay urê
c s d ng r ng rãi nh t cho gia súc nhai l i. V i nh ng
kh u ph n nghèo protein nh ng có nhi u x mà

c b sung m t l ng r
ng
hay th c n tinh thích h p, hi u qu s d ng protein khá rõ r t. Có th s d ng so
a, urê, bánh d u bông v i làm th c n b sung m cho bò, nh t là trong ch n
nuôi bò th t. (Nguy n Th an Thanh, 2007).

9


2.2.4.4. Tiêu hóa ch t béo
Lipid c a th c v t r t d b th y phân trong d c b i ennzym lipase c a vi khu n
o thành axit béo và ti p t c lên men t o thành axit béo bay h i. Ph n l n axit béo cao
phân t là các axit béo không no và d tách ra nh axit oleic, axit linoleic... Chúng
c h p thu trong d c và
c vi sinh v t hydro hóa, khi ó m t l ng n axit
béo s b bi n i thành axit bão hòa (ch y u là axit stearic và axit palmitic) ch
c h p thu ru t non.
2.2.5. S h p thu các d

ng ch t

gia súc nhai l i

2.2.5.1. H p thu các axit béo bay h i (VFA:Volatile fatty acid)
Các axit béo bay h i ch y u là axit acetic, axit propionic, axit butyric và m t
ng nh các axit khác (izobutyric, valeric, izovaleric). Các axit này
c h p thu
qua vách d c vào máu và là ngu n n ng l ng chính cho v t ch . Chúng cung c p
kho ng 70 - 80 % t ng s n ng l ng
c gia súc h p thu. T l gi a các axit béo

bay h i ph thu c vào b n ch t c a các lo i glucid có trong kh u ph n.
Axit béo bay h i
c h p thu b ng cách khuy ch tán qua vách d c . Kho ng 25 %
c h p thu ph n sau d c . Vì l ng này r i kh i d c cùng v i th c n.
pH c a d ch d c có nh h ng l n t i s h p thu các axit béo bay h i, các nhà
khoa h c ã ch ng minh r ng pH = 6,4 trong d c có c anion c a axit béo và c
axit béo t do. Khi pH cao h n t 7,0 - 7,5 t c
h p thu các axit béo gi m rõ r t,
+
u ó ph thu c vào H có l liên quan v i s l ng t ng i c a axit béo
ng không phân li. Các tác gi nh n th y r ng ngay n t n 24 - 48 gi sau khi n,
hàm l ng axit béo bay h i trong máu t nh m ch c a v n còn cao h n trong máu
ng m ch.
2.2.5.2. H p thu amoniac
Amoniac
c gi i phóng t ngu n nit protein và phi protein b i vi sinh v t d c
c h p thu m t ph n ngay d dày tr c. T c
h p thu amoniac ph thu c
vào ch s pH. môi tr ng ki m s h p thu ti n hành nhanh h n môi tr ng
axit. N u d th a amoniac s
c h p thu vào máu
a n gan. gan
amoniac s
c t ng h p thành urê, l ng urê này m t ph n nh s
c bài ti t
qua n c ti u, m t ph n l n i vào tuy n n c b t và
c nu t xu ng d c tr
thành ngu n cung c p nit cho vi sinh v t.
2.2.5.3. S h p thu urê
Urê c a kh u ph n ho c theo n c b t vào d c c ng nh urê

c chuy n t máu
qua vách d c b phân gi i nhanh chóng b i urease c a vi khu n thành amoniac và
khí carbonic nên n ng
c a urê trong d c gi m rõ r t. Trong
u ki n nuôi

10


ng bình th ng, d c không th y có urê ho c ch có m t ít nh ng khi cho n
urê thì 20 - 48 phút u trong d c có nhi u urê ch a phân gi i, sau ó urê gi m
n, sau 75 - 80 phút th ng ch còn th y d u v t ho c m t l ng không quá vài
mg/100 ml.
2.2.5.4. H p thu glucose
Lên men th c n trong d c là lên men các
ng hòa tan, tinh b t trong kh u ph n
nh ng l ng glucose h p thu
c ch b ng m t ph n nh so v i l ng glucose
trong th c n. Ph n l n tinh b t có kh n ng
kháng v i s lên men c a d c và
ph n còn l i s
c chuy n xu ng tiêu hóa ph n d i b máy tiêu hóa và
c
p thu t i ó.
2.2.5.5. H p thu các ion và các vitamin
Tính n nh t ng i c a các thành ph n ion trong d c
c duy trì nh s h p
thu nhanh c a các ion vô c và s chuy n n c t máu vào d c . Khi áp su t th m
th u c a d ch d c v t kh i m t m c
n nh còn n u áp su t th m th u l i

th p h n m c này thì m t quá trình ng c l i x y ra.
h p thu các vitamin nhóm B d c , các nhà khoa h c cho r ng, trong u ki n
nuôi d ng bình th ng không có s h p thu vitamin nhóm B vì vitamin trong d
là m t trong nh ng thành ph n c a c th vi sinh v t và nó không tr ng thái t
do.
2.2.5.6. H p thu và chuy n ng

c axit amin t máu vào d c

a s các nhà nghiên c u u i n k t lu n r ng axit amin có th
c h p thu t
xoang d c vào máu và s h p thu này là m t trong nh ng con
ng xâm nh p
nit vào c th t ng tiêu hóa, tr c khi l ng axit amin trong máu t nh m ch d c
có ít h n so v i máu ng m ch, nh v y s h p thu các axit amin ph thu c vào
c c a chúng trong d c .
2.3. S L

C V CÁC THÔNG S MÔI TR

NG D CH D C

2.3.1. Vai trò c a NH3 trong quá trình lên men d ch d c
Theo Preston & Leng (1987), thì NH3 trong d c bao g m các protein, peptid, axit
amin và các nguyên li u nit hòa tan khác. Urê, axit uric và nitrate
c chuy n
hóa nhanh chóng thành NH3 trong d c . Các axit nucleic trong d c có l c ng
c phân gi i r t m nh thành NH3.
ng
NH3 trong d ch d c òi h i m

o t i a cho vi sinh v t t ng tr ng trong phòng thí nghi m có giá tr t i thi u
20 - 50 mg/lít d ch d c .
th c n
c phân gi i t i a b i vi sinh v t d c nhu
u t i thi u n ng
NH3 trong d c cao h n m c t i thi u kho ng 60 - 100 mg/lít
(Oosting & Waanders, 1993).

11


Theo Leng & Nolan (1984), các kh u ph n th c n khác nhau có nh h ng n
c NH3 thích h p và n ng
NH3 cao nh t có th
t m c 150 - 200 mg/lít. Thi u
NH3 n n gi m hi u qu h th ng vi sinh v t d c . Khi thay i kh u ph n t
lo i th c n t o n ng
NH3 cao thành lo i th c n n ng
NH3 th p n m c t i
n.
2.3.2. Vai trò c a pH c a d ch d c
c b t có dung d ch m bicarbonate, pH = 8 ch a n ng
ion natri và
photphate cao. N c b t và s di chuy n các ion bicarbonate qua bi u mô d c
giúp cho s n nh pH. D ch m d c là môi tr ng thích h p cho s phát tri n
a vi sinh khu n, n m và protozoa y m khí và cho phép axit béo bay h i tích t
trong d c . Môi tr ng trung tính d c luôn
c duy trì do pH c a d c
c
u ch nh liên t c b i quá trình trên.

Ði u ki n pH d c là k t qu th hi n t s t ng tác c a quá trình lên men vi sinh
t v i c ch t và
c xem nh là c s
nh n nh v s thay i s l ng vi
sinh v t d c . T l tiêu hóa (TLTH) th c n có liên h
n pH, khi
pH 5,8 TLTH ch t h u c (OM), vách t bào (NDF) và m th p và t ng pH 6,2,
nh ng ch h i t ng pH 7,0. Ng i ta tính
c khi t ng pH 0,1 n v thì tiêu hóa
ADF (x axit) t ng 3,6 n v . S s n sinh axit acetic t ng pH 6,2 - 6,6 trong khi
axit propionic và axit butyric ch t ng khi pH 5,8 - 6,2. S hi n di n cao c a
carbohydrate d hoà tan s gi m pH, do s tích l y axit béo bay h i cao trong th i
gian ng n ch a k p h p thu t s lên men các carbohydrate hòa tan. Nhi u tác gi
cho th y pH thay i theo th i gian sau khi cho n. Nhìn chung gia súc n nhi u
th c n h n h p d d n n s h th p pH d ch d c h n th c n thô.
Ho t l c c a vi sinh v t phân gi i x
t m c t i u khi pH d c b ng kho ng 6,8 và
gi m rõ r t khi pH d c xu ng d i 6,2. B sung quá nhi u th c n tinh vào kh u
ph n có th làm gi m ho t l c phân gi i x do axit béo bay h i
c sinh ra nhi u
và nhanh làm gi m t ng t pH d c . Do v y, trong tr ng h p b sung th c n
n ph i cho n u n
tránh gi m
t ng t pH d c (Nguy n Xuân
Tr ch, 2004).
2.3.3. Axit béo bay h i
Các axit béo bay h i, ch y u là axit axetic (C2), axit propyonic (C3), axit butyric (C4)
và m t l ng nh các axit khác (izobytyric, valeric, izovaleric). Các axit béo bay h i
này
c h p thu qua vách d c vào máu và là ngu n n ng l ng chính cho v t

ch . Chúng cung c p kho ng 70 - 80 % t ng s n ng l ng
c gia súc nhai l i
p thu. Trong khi ó gia súc d dày n l y n ng l ng ch y u t glucoza và lipit
p thu ru t. T l gi a các axit béo bay h i ph thu c vào b n ch t c a các lo i
glucoza có trong kh u ph n.
12


Các axit béo bay h i
c ích khác nhau:

c sinh ra trong d c

c c th bò s a s d ng vào các

Axit acetic (CH3COOH):
c bò s a s d ng ch y u
cung c p n ng l ng
thông qua chu trình Creb sau khi
c chuy n hóa thành axetyl-CoA. Nó c ng là
nguyên li u chính s n xu t ra các lo i m , c bi t là m s a.
Axit propionic (CH3CH2COOH): ch y u
c chuy n n gan, t i ây nó
c
chuy n hóa thành
ng glucoza. T gan glucoza s
c chuy n vào máu nh m
o m s n nh n ng
glucoza huy t và tham gia vào trao i chung c a c
th .

ng glucoza
c bò s a s d ng ch y u làm ngu n n ng l ng cho các
ho t ng th n kinh, nuôi thai và hình thành
ng lactoza trong s a. M t ph n nh
axit lactic sau khi h p thu qua vách d c
c chuy n hóa ngay thành axit lactic và
có th
c chuy n hóa ti p thành glucoza và glycogen.
Axit butyric (CH3CH2CH2COOH):
c chuy n hóa thành bêta-hydroxybutyric khi
i qua vách d c , sau ó
c s d ng nh m t ngu n n ng l ng b i m t s mô
bào, c bi t là c x ng và c tim. Nó c ng có th
c chuy n hóa d dàng thành
ceton và gây c h i cho bò s a khi có n ng
h p thu quá cao. Ho t ng lên men
gluxit c a vi sinh v t d c còn gi i phóng ra m t kh i l ng kh ng l các th khí,
ch y u là CO2 và CH4. Các th khí này không
c bò s a l i d ng, mà chúng u
c th i ra ngoài c th thông qua ph n x h i.
Tùy theo vào kh u ph n, th i gian di chuy n th c n và pH trong d c mà axit béo
bay h i thay i 70 - 150 mM/lít. Axit acetic chi m t l cao nh t 70 % trong t ng s
axit béo bay h i. Ð i v i th c n là th c v t ch a thành th c axit acetic th p và
axit propionic cao (McDonald et al., 1995). Các lo i axit béo m ch dài có giá tr
cung c p n ng lu ng cao cho v t ch do vì chúng gi i phóng nhi u n ng l ng
ng ATP. Axit béo bay h i
c h p thu ch y u t i d c , d t ong và n ng
axit béo bay h i d c cao h n kho ng 47 % so v i d lá sách. Ð i v i m t s lo i
th c n giàu
ng thì s n ph m lên men t i d c có s n sinh ra m t l ng axit

latic và s hi n di n c a nó v i n ng
cao trong máu gây ra s m t ki m soát
ch c n ng h p thu c a d c .
Vài gi sau khi bò n m t l ng axit béo bay h i trong d c b t u t ng do k t
qu lên men th c n d c . Vi c s n sinh ra axit béo bay h i cao nh t thông
th ng xu t hi n trong d c 2 n 3 gi sau khi n kh u ph n có nhi u th c n tinh
và 4 - 5 gi v i kh u ph n có nhi u th c n thô. Axit béo bay h i s n sinh ra trong
c th ng
c h p thu ngay và t ng lên trong máu. M t khi axit béo bay h i
trong máu t n m t ng ng nh t nh thì
ngon mi ng c a con gia súc gi m.
Ng ng này cao hay th p ch u nh h ng c a nhu c u n ng l ng c a con v t.
Axit béo bay h i ti p t c
c h p th và chuy n hóa b i t bào, do v y khi l ng

13