1
MỞ ĐẦU
Sau gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới do Đảng Cộng sản Việt
Nam khởi xướng và lãnh đạo, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa nhất là hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách, tiếp tục được hoàn
thiện. Vai trò, hiệu quả, sức cạnh tranh của các chủ thể kinh tế, các loại hình
doanh nghiệp trong nền kinh tế được nâng lên. Môi trường đầu tư và kinh
doanh được cải thiện, bình đẳng và thông thoáng hơn. Tuy nhiên, bên cạnh
những thành tựu đạt được, thì việc hoàn thiện thể chế kinh tế còn chậm, thiếu
kiên quyết; hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách chưa hoàn chỉnh và đồng
bộ, chất lượng không cao, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới mô hình tăng
trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, thực hiện ba đột phá chiến lược. Kết quả triển
khai, thực thi thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn hạn
chế, chưa tạo được đột phá lớn trong huy động và phân bổ các nguồn lực phát
triển. Quyền tự do kinh doanh chưa được tôn trọng đầy đủ; môi trường đầu tư,
kinh doanh không thực sự bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các
doanh nghiệp. Giá cả một số hàng hóa, dịch vụ thiết yếu chưa thực sự tuân
theo nguyên tắc thị trường. Trình độ phát triển của các loại thị trường thấp,
vận hành chưa thực sự đồng bộ, thông suốt, trong đó, thị trường sức lao động
và thị trường dịch vụ công cơ cấu còn chưa hợp lý…
Vì vậy, để phát triển kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa
trong thời gian tới cần: Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, là vấn đề hết sức quan trọng bảo đảm hoạt
động có hiệu quả nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu " dân giàu, nước mạnh, xã
hội dân chủ, công bằng, văn minh"


2
NỘI DUNG
1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỂ CHẾ
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM

1.1. Những vấn đề chung về thể chế kinh tế thị trường
1.1.1. Thể chế kinh tế và vai trò của thể chế kinh tế
* Thể chế kinh tế
Thể chế kinh tế nói chung là một hệ thống các quy phạm pháp luật
nhằm điều chỉnh các chủ thể kinh tế, các hành vi sản xuất kinh doanh và các
quan hệ kinh tế. Nó bao gồm các yếu tố chủ yếu là các đạo luật, qui chế, qui
tắc, chuẩn mực về kinh tế gắn với các chế tài về xử lý vi phạm, các tổ chức
kinh tế, các cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế, truyền thống văn hóa và văn
minh kinh doanh, cơ chế vận hành nền kinh tế.
* Vai trò của thể chế kinh tế
Thể chế kinh tế có vai trò rất quan trọng đối với các hoạt động sản xuất
kinh doanh được thể hiện trên những điểm căn bản sau:
Một là, thể chế kinh tế tạo điều kiện gắn kết các yếu tố vật chất của các hoạt
động kinh tế. Do vậy, nó tạo điều kiện huy động các nguồn lực cho sự phát triển
kinh tế xã hội.
Hai là, thể chế kinh tế có tác dụng điều chỉnh, điều tiết. định hướng các mối
quan hệ kinh tế nảy sinh, hình thành và phát triển theo những mục tiêu đã định.
Ba là, thể chế có tác dụng kiểm tra, phát hiện để uốn ắn những hiện tượng
“lệch chuẩn” trong quá trình phát triển kinh tế.
1.1.2. Thể chế kinh tế thị trường
Quan niệm về thể chế kinh tế thị trường
Thể chế kinh tế thị trường là một tổng thể bao gồm các bộ qui tắc, luật
lệ và hệ thống các thực thể, tổ chức kinh tế được tạo lập nhằm điều chỉnh hoạt
động giao dịch, trao đổi trên thị trường.
Thể chế kinh tế thị trường bao gồm: Các qui tắc về hành vi kinh tế diễn
ra trên thị trường, các bên tham gia thị trường với tư cách là các chủ thể thị
trường; Cách thức thực hiện các qui tắc nhằm đạt được mục tiêu hay kết quả mà


3

các bên tham gia thị trường mong muốn; Các thị trường – nơi hàng hóa được
giao dịch, trao đổi trên cơ sở các yêu cầu, qui định của luật lệ (các thị trường
quan trọng như hàng hóa và dịch vụ, vốn, lao động, công nghệ, bất động sản…)
Như vậy, thể chế kinh tế thị trường thuộc phạm trù ý thức, phạm trù
kiến trúc thượng tầng áp đặt vào tiến trình kinh tế thị trường, là chuẩn mực
khung khổ pháp lý định vị các mối quan hệ và qui tắc hoạt động của các mối
quan hệ trong đó. Vì vậy, nó phải rõ ràng để người ta hành động và phân xử
khi diễn ra sự vi phạm và tranh chấp. Đó là sự thể chế hóa những nguyên lý
về trật tự, về cơ chế vận hành của kinh tế thị trường. Nó là sự gắn liền luật
pháp cho phép với lợi ích thúc đẩy phải làm, làm cho công lý và lợi ích không
tách rời nhau. Thể chế kinh tế thị trường là sự ràng buộc con người trong một
trật tự và bảo đảm cho các hoạt động của toàn xã hội trong việc đáp ứng tốt
nhất các yêu cầu của các qui luật của hệ kinh tế thị trường, làm cho bộ máy
kinh tế thị trường hoạt động thông suốt và nền kinh tế phát triển bền vững.
Một mặt kinh tế thị trường là một cấu trúc chặt chẽ với một cơ chế vận hành
nhất định. Nó tồn tại và vận động như một cơ thể sống. Bởi vậy thể chế kinh
tế thị trường, đương nhiên là một hệ thống, một hệ thống với tính đồng bộ
cao. Mặt khác ta thấy kinh tế thị trường là một cơ thể phức tạp, tinh vi của vô
số những phần tử tham gia cấu thành và của không biết bao nhiêu mối quan
hệ, liên hệ, giao dịch diễn ra trong đó. Đồng thời đó là một bộ máy hoạt động
với các chủ thể là con người. Nó mang tính duy lý cao độ, song đồng thời nội
sinh hóa rất nhiều mối quan hệ xã hội, chính trị, văn hóa trong đó, cũng như
nó ngấm vào tất cả các ngóc ngách của đời sống xã hội. Điều này làm cho hệ
kinh tế thị trường vốn là một hệ thống duy lý luôn bị xâm hại, làm méo mó
bởi những hành vi phi kinh tế, phi thị trường và diễn ra những tranh chấp,
những vi phạm. Bởi vậy để có được một thể chế đồng bộ, đủ để làm cơ sở cho
hoạt động kinh tế của xã hội vận hành theo nguyên lý kinh tế thị trường và
đảm bảo công lý, đòi hỏi việc hình thành thể chế cũng phải đồng bộ, khoa học
và mang tính công nghiệp.Trong điều kiện hiện đại, để phát triển con người
không chỉ sản xuất ra của cải vật chất với chất lượng cao, năng suất cao, giá



4
rẻ mà còn phải sản xuất ra thể chế, luật lệ cho sự phát triển. Hiện nay không
chỉ ở Việt Nam mà cả nhiều nước phát triển, người ta mới chỉ chú ý nhiều đến
khoa học – công nghệ, đến thay đổi cách thức sản xuất ra của cải vật chất,
nhưng lại chưa thực sự quan tâm coi trọng việc xây dựng thể chế và luật pháp
với tính cách là một lĩnh vực hoạt động đặc thù.
Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế vận động trong sự tiến hoá và cách
mạng của quan hệ giá trị, quan hệ tư bản. Điều này cho thấy, với tính cách là
hình thái pháp lý của kinh tế thị trường, thể chế kinh tế thị trường cũng là một
thực thể vận động, tiến hoá. Tiến trình thể chế thích ứng với tiến trình của
kinh tế thị trường. Bởi vậy, thể chế kinh tế thị trường không nhất thành bất
biến, trái lại được đặt trong một tiến trình biến đổi không ngừng. Sự tương
thích và biến đổi của thể chế kinh tế thị trường cho thấy, thể chế kinh tế thị
trường không có một khuôn mẫu cố định cứng nhắc. Mỗi giai đoạn phát triển
của hệ kinh tế thị trường có một thể chế kinh tế thị trường tương ứng. Những
thể chế kinh tế thị trường phản ánh và thích ứng với yêu cầu phát triển của hệ
kinh tế thị trường, hậu thuẫn cho quá trình kinh tế được diễn ra thông suốt,
đáp ứng được các yêu cầu của các qui luật của kinh tế thị trường là những thể
chế kinh tế thị trường phù hợp, tiến bộ. Trái lại, những thể chế không phản
ánh được yêu cầu phát triển của kinh tế thị trường, mâu thuẫn, đối lập với yêu
cầu của các qui luật kinh tế thị trường, gây ách tắc, rối loạn, cản trở đến sự
phát triển kinh tế là những thể chế kinh tế thị trường lạc hậu, không thích hợp.
* Nội dung của thể chế kinh tế thị trường
Thể chế về quyền sở hữu.
Thể chế kinh tế thị trường về quyền sở hữu là thể chế về quyền sở hữu
đối với vốn, tài sản, trí tuệ (bản quyền sáng tác, phát hiện khoa học, phát minh,
sáng chế ) và nói chung đối với của cải. Đây là cơ sở của mọi quan hệ, liên hệ,
giao dịch và lợi ích kinh tế của những chủ thể tham gia vào guồng máy kinh tế

thị trường. Nó định dạng cơ sở của trò chơi, luật chơi kinh tế thị trường. Khi
của cải không được luật pháp bảo vệ, lợi ích của các chủ thể bị xâm hại, bị
chiếm đoạt, quyền sở hữu bị xâm hại và không có sự phân định rõ ràng thì bản


5
thân kinh tế thị trường không thể tồn tại. Bởi vậy, thể chế về quyền sở hữu,
vốn, tài sản hay của cải nói chung của các chủ thể sản xuất kinh doanh trong
nền kinh tế thị trường là nền tảng của thể chế kinh tế thị trường.
Thể chế về chủ thể kinh doanh và tự do kinh doanh
Thể chế về chủ thể kinh doanh là yếu tố cấu thành nội dung chủ yếu của
thể chế kinh tế thị trường. Xây dựng thể chế về chủ thể kinh doanh một mặt
xác định quyền của các chủ thể kinh doanh trong hệ thống kinh tế thị trường,
tạo lập vị thế và sự bình đẳng của các chủ thể kinh tế trong kinh doanh làm cho
quan hệ của họ thích ứng với nguyên lý ngang giá của kinh tế thị trường. Mặt
khác, là việc xác lập khung khổ và môi trường pháp lý của kinh doanh. Đây là
vấn đề rất quan trọng liên quan đến sự phát triển của kinh tế thị trường và sự
phát triển của nền kinh tế. Nó xác định sân chơi và luật chơi cho các hoạt động
kinh tế. Vì vậy, thể chế kinh doanh có vai trò rất quan trọng nhằm đảm bảo tính
tự do của hoạt động kinh doanh, ngăn cấm, loại trừ những hành vi vi phạm
những nguyên lý, qui tắc của kinh tế thị trường, đảm bảo duy trì hoạt động kinh
doanh. Xét đến cùng, quá trình làm giàu hay kinh doanh chỉ diễn ra bình
thường khi có những điều kiện để các quan hệ, các qui luật và cơ chế vận hành
của kinh tế thị trường diễn ra bình thường và nhà kinh doanh có thể đáp ứng tối
đa những yêu cầu của các qui luật kinh tế khách quan. Thể chế kinh doanh là
tiền đề tiên quyết của sự hình thành và phát triển của quan hệ giá trị, của kinh
tế thị trường. Giá trị tăng lên dựa trên quan hệ giá trị, dưới sự thúc đẩy của qui
luật giá trị và sự chi phối của cơ chế thị trường. Nếu những nguyên lý này
không được tôn trọng và hơn nữa bị vi phạm thì trước sau tiến trình kinh tế
cũng rơi vào tình trạng đình đốn, rối loạn và khủng hoảng. Với ý nghĩa đó, thể

chế kinh doanh là khâu trọng tâm của hệ thống thể chế kinh tế thị trường.
Thể chế thị trường
Sự vận hành của thị trường là linh hồn của cơ chế thị trường. Do đó, sự
phát triển của thị trường trở thành khâu quyết định của sự phát triển của kinh
tế thị trường và của bản thân nền kinh tế. Cùng với sự phát triển của sức sản
xuất, của phân công lao động xã hội, chuyên môn hoá, thị trường cũng dần


6
dần phát triển theo. Cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, đòi hỏi, một
mặt, các loại thị trường chức năng phải có sự phát triển đồng bộ, và mặt khác,
để phát triển, chúng phải có một môi trường pháp lý thích ứng, phải được đặt
trong những thể chế nhất định. Và khi đặt trong thể chế, các thị trường được
phát triển và trở thành những yếu tố thúc đẩy sự vận động thăng tiến của nền
kinh tế nói chung và các chủ thể sản xuất kinh doanh nói riêng.
Thể chế nhà nước
Nhà nước là một bộ phận của kiến trúc thượng tần, trong mối quan hệ
với cơ sở hạ tầng thì kiến trúc thượng tầng mà trực tiếp là hệ thống chính trị,
thể chế nhà nước cũng có sự tác động trở lại theo các chiều hướng khác nhau
đối với cơ sở hạ tầng. Hiện nay, nền kinh tế thị trường hiện đại là nền kinh tế
thị trường hỗn hợp. Nhà nước với tính cách vừa là một chủ thể kinh tế vừa là
một tác nhân của cơ chế điều tiết nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường
hiện đại, nhà nước trở thành một yếu tố trong cấu trúc của hệ kinh tế thị
trường. Kinh tế nhà nước trong hệ kinh tế thị trường cũng như tất cả các loại
hình kinh tế khác đều phải vận động theo các qui luật của kinh tế thị trường
và cơ chế thị trường. Nhà nước đồng thời tồn tại với hai tính cách, vừa là bộ
máy chính trị - hành chính vừa là quản trị kinh tế của sự phát triển. Với quyền
lực của mình nhà nước có thể nắm nền kinh tế và đưa ra các quy định tác
động làm phá vỡ cấu trúc khách quan của nền kinh tế, biến nền kinh tế thành
nền kinh tế chỉ huy tập trung quan liêu. Vì vậy, việc xây dựng một nhà nước

pháp quyền để bảo đảm cho nó thực sự là một nhà nước pháp quyền với tư
cách là một tổ chức chính trị và với nhà nước với tư cách một chủ thể kinh tế
là hết sức quan trọng.
Thể chế về phúc lợi xã hội.
Thể chế về phúc lợi xã hội là một nội dụng của thể chế kinh tế thị trường.
Nó giúp cho hoạt động phúc lợi xã hội trên cơ sở của hệ kinh tế thị trường và hậu
thuẫn cho hệ kinh tế này hoạt động với tính cách là hệ kinh tế của sự phát triển.
Đây là phần nhạy cảm nhất trong hệ thống thể chế kinh tế thị trường. Tính chất


7
tương thích và phù hợp của thể chế phúc lợi xã hội đối với tiến trình phát triển của
hệ kinh tế thị trường và với sự phát triển chung trong quá trình chuyển sang nền
kinh tế phát triển sẽ giải tỏa được những cản trở phát sinh từ lĩnh vực phát triển xã
hội đối với phát triển kinh tế, do vậy là một bảo đảm cho sự thành công của quá
trình phát triển.
Đối với nền kinh tế thị trường định hường xã hội chủ nghĩa, nội dung
của thể chế kinh tế thị trường bao hàm nhiều vấn đề, trong đó những vấn đề
cốt lõi là: Thể chế bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển nền
kinh tế thị trường với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, nhiều
hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối; bảo đảm các quyền của
người sở hữu, quyền của người sử dụng tư liệu sản xuất và vai trò lãnh đạo của
Đảng, quyền quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường; bảo đảm sự
phân bổ các nguồn lực theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và theo nguyên tắc thị trường; phát triển đồng bộ, hoàn chỉnh và ngày
càng hiện đại các loại thị trường; cơ chế quản lý và phân phối, bảo đảm công
bằng lợi ích, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; tạo môi trường
cạnh tranh bình đẳng, minh bạch.
1.2. Thực trạng đổi mới và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
1.2.1. Những thành tựu cơ bản

Cùng với những thành tựu đạt được trong quá trình phát triển kinh tế, thời
gian qua, thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, nhất là hệ thống pháp
luật, cơ chế, chính sách, tiếp tục được hoàn thiện. Vai trò, hiệu quả, sức cạnh
tranh của các chủ thể kinh tế, các loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế được
nâng lên. Môi trường đầu tư và kinh doanh được cải thiện, bình đẳng và thông
thoáng hơn.
Các yếu tố thị trường và các loại thị trường được hình thành đồng bộ
hơn, gắn kết với thị trường khu vực và quốc tế. Hầu hết các loại giá được xác
lập theo nguyên tắc thị trường; thực hiện cơ chế giá thị trường có sự quản lý
của Nhà nước đối với một số loại hàng hóa – dịch vụ thiết yếu.


8
Vai trò của Nhà nước được điều chỉnh phù hợp hơn với cơ chế thị
trường, ngày càng phát huy dân chủ trong đời sống kinh tế - xã hội. Việc huy
động và phân bổ các nguồn lực gắn với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát
triển kinh tế - xã hội đã từng bước phù hợp với cơ chế thị trường; hạn chế
kiểm soát được độc quyền kinh doanh.
Khung khổ luật pháp về kinh tế ngày càng được củng cố và hoàn thiện.
Một số lượng lớn các bộ luật, luật và các văn bản quy phạm pháp luật khác đã
được ban hành và thực hiện, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho sự vận hành
của nền kinh tế thị trường. Sự ra đời các đạo luật liên quan đến việc xác định
quyền sở hữu của các chủ thể kinh tế đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc
hình thành nền kinh tế nhiều thành phần, thể hiện sự cam kết kết chính trị cao
cả về tạo môi trường thuận lợi, bình đẳng, phù hợp với yêu cầu của nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và các đòi hỏi của quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế. Nhờ đó thị trường từng bước được thay thế các mệnh
lệnh hành chính trong việc phân bổ các nguồn lực; các cá nhân, tổ chức sản
xuất được quyền tự do tham gia vào các hoạt động kinh doanh; các doanh
nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế được đối xử công bằng hơn về thuế, tín

dụng; quyền tham gia kinh doanh xuất nhập khẩu ngày càng mở rộng, không
còn những hạn chế và phân biệt đối xử đáng kể giữa các thành phần kinh tế
trong lĩnh vực hoạt động này.
Hội nhập quốc tế sâu trên nhiều cấp độ, đa dạng về hình thức, từng
bước thích ứng với nguyên tắc và chuẩn mực của thị trường toàn cầu. Đã thiết
lập được nhiều quan hệ đối tác chiến lược kinh tế, hoàn thiện thị trường trong
nước đầy đủ hơn theo cam kết WTO; đàm phán, ký kết và thực hiện nhiều
hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương.
1.2.2. Những tồn tại và hạn chế
Mặc dù đã có được những cải thiện rõ ràng, hệ thống thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện hành của Việt Nam vẫn chưa theo
kịp với tốc độ phát triển kinh tế. Trước yêu cầu về đẩy mạnh toàn diện công


9
cuộc đổi mới, nhất là yêu cầu gia tăng tốc độ phát triển và hội nhập kinh tế
quốc tế, bảo đảm công bằng xã hội, hệ thống thể chế kinh tế thị trường ở nước
ta vẫn còn tỏ ra có không ít bất cập, hạn chế.
Quá trình xây dựng và thực hiện thể chế kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam diễn ra còn chậm, thiếu kiên quyết, hệ thống
pháp luật, cơ chế, chính sách chưa hoàn chỉnh và đồng bộ, chất lượng không
cao, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới.
Kết quả khai thác, thực thi kinh tế thị trường định hướng XHCN còn
hạn chế, chưa tạo được đột phá lớn trong huy động, phân bổ và sử dụng hiệu
quả các nguồn lực phát triển. Quyền tự do kinh doanh chưa được tôn trọng
đầy đủ; môi trường đầu tư, kinh doanh không thực sự bảo đảm cạnh tranh
lành mạnh, bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Giá cả một số hàng hóa, dịch vụ
thiết yếu chưa thực sự tuân theo nguyên tắc thị trường.
Trình độ phát triển của các loại thị trường thấp, vận hành chưa thực sự
đồng bộ, thông suốt, trong đó, thị trường sức lao động và thị trường dịch vụ công

cơ cấu còn chưa hợp lý, thị trường tài chính, tiền tệ và thị trường bất động sản
tiềm ẩn nhiều rủi ro; thị trường khoa học – công nghệ phát triển chậm.
Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước chưa cao; kỷ luật, kỷ cương không
nghiêm. Nhà nước còn can thiệp trực tiếp, quá lớn trong nền kinh tế. Vẫn còn
tình trạng bao cấp, xin – cho trong xây dựng và thực hiện một số cơ chế,
chính sách.
Việc tự do hóa thương mại, đầu tư trong một số thị trường, lĩnh vực
chưa sát hợp với thực tế phát triển của nền kinh tế. Chậm xây dựng hàng rào
kỹ thuật cần thiết và hệ thống quản lý thị trường đủ năng lực và hiệu quả để
bảo vệ thị trường trong nước, duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình
đẳng, ngăn chặn gian lận thương mại, hàng giả, hàng lậu, hàng độc hại.
Hệ thống pháp luật kinh tế còn thiếu toàn diện, tính đồng bộ, ổn định
lâu dài còn chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu Nhà nước quản lý mọi hoạt
động kinh tế chủ yếu bằng pháp luật. Chưa tạo được hành lang pháp lý thuận
lợi, an toàn cho sự vận hành thông suốt và thống nhất của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Một số qui định của pháp luật còn chồng


10
chéo, thậm chí mâu thuẫn nhau gây nhiều khó khăn trong quá trình thực thi
luật pháp và quá trình vận hành của nền kinh tế thị trường.
Hệ thống hành chính hoạt động chưa hiệu quả và chưa thật thông suốt
vẫn còn gây ra không ít những cản trở đối với sự phát triển năng lực sản xuất
và huy động các nguồn lực trong xã hội. Cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành của
bộ máy nhà nước còn mang nhiều dấu ấn của tư duy và hành động của nền
kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu bao cấp. Vai trò, chức năng, nhiệm
vụ quản lý nhà nước về kinh tế vẫn chưa được xác định thật rõ ràng và phù
hợp với sự vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cải cách hành chính vẫn chưa đạt được mục tiêu yêu cầu đặt ra, các thủ tục
mang tính hành chính trong quản lý các hoạt động kinh tế vẫn còn là một vấn

đề lớn chưa thể giải quyết ngay trong thời gian ngắn. Sự phân công, phân cấp,
phối hợp giữa các cấp, các ngành, lĩnh vực trong quản lý kinh tế chưa rõ ràng,
cụ thể, gắn chặt với quyền lợi và trách nhiệm của các lực lượng, chưa phù hợp
với điều kiện vật chất, kỹ thuật và năng lực của đội ngũ cán bộ; đặc biệt vẫn
đang còn thiếu các cơ chế giám sát, đánh giá có hiệu quả. Chất lượng đội ngũ
cán bộ, công chức chưa đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội nhập
kinh tế quốc tế. Kỷ cương, kỷ luật ở nhiều nơi còn chưa nghiêm. Sự tham gia
của các cơ quan dân cử, các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp trong quá
trình hoạch định chính sách, thực hiện giám sát và thực thi các chính sách còn
yếu, thiếu tính chủ động và có xu hướng hành chính hóa. Tệ tham nhũng,
quan liêu và nhiều biểu hiện tiêu cực khác trong bộ máy nhà nước vẫn đang
còn nghiêm trọng không chỉ cản trở sự phát triển mà còn gây nhiều bất bình
trong xã hội.
2. MỤC TIÊU, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỂ
CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG, ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

2. 1. Mục tiêu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa.
Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Là tổng thể
đường lối, chủ trương, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; hệ thống pháp


11
luật; chính sách, hệ thống đảm bảo xã hội; các quy tắc, quy chế mà Đảng, Nhà
nước ban hành nhằm đảm bảo sự phát triển đất nước nhanh, bền vững.
Xuất phát từ tình hình trong nước, bối cảnh quốc tế và khu vực, để thực
hiện thắng lợi mục tiêu tổng quát của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội
2011 - 2020, Đảng ta khẳng định quyết tâm và chủ trương tiếp tục hoàn thiện
thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mục tiêu cơ bản của
hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là

làm cho các thể chế phù hợp với những nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị
trường, thúc đẩy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển
nhanh, hiệu quả, bền vững, hội nhập kinh tế quốc tế thành công, giữ vững
định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng và bảo vệ vững chắc tổ quốc việt nam
xã hội chủ nghĩa.
Mục tiêu tổng quát của Nghị quyết số 21-NQ/TƯ của Hội nghị lần thứ
sáu Ban Chấp hành Trung ương Khóa X về tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa xác định là: Tiếp tục hoàn thiện thể
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với những
nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị trường nhằm thúc đẩy nền kinh tế phát triển
nhanh, hiệu quả, bền vững, hội nhập kinh tế quốc tế thành công, giữ vững
định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, xây dựng và bảo vệ vững chắc
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đại hội XI của Đảng đã có một bước tiến
mới khi xác định cụ thể hơn mục tiêu kinh tế của quá trình này là: “Hoàn
thiện thể chế để tháo gỡ mọi cản trở, tạo điều kiện thuận lợi để giải phóng và
phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công
nghệ; huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát
triển…”[4,tr.101]. Mục tiêu đó được cụ thể hóa trên các mặt cơ bản là:
Về chế độ sở hữu: thực hiện đa dạng hóa các hình thức sở hữu. Trong
đó, chế độ công hữu XHCN về tư liệu SX chủ yếu là nền tảng để giữ vững định
hướng XHCN nền kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, cùng với kinh
tế tập thể phải ngày càng trở thành nền tảng vững chắc thông qua việc nâng cao


12
trình độ hiện đại của sức sản xuất và mức độ xã hội hóa ngày càng cao của khu
vực này. Đồng thờ thể chế kinh tế phải bảo đảm để khu vực kinh tế tư nhân
được coi là bộ phận hữu cơ của nền kinh tế, là khu vực kinh tế chủ yếu giaỉ
quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, tạo sức ép thúc đẩy cạnh

tranh, tăng chất lượng và hiệu quả đối với các khu vực kinh tế khác.
Về phân bổ nguồn lực và phân phối: thể chế KTTT định hướng XHCN
phải bảo đảm các nguồn lực kinh tế được phân bổ chủ yếu theo các nguyên tắc
thị trường; sản phẩm hàng hóa, vốn, lao động và các nguồn lực khác được tự
do lưu thông trên thị trường; các quy luật của nền KTTT như: quy luật cung
cầu, quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh… được thể hiện và tuân thủ đầy đủ
trong hoạt động và tương tác của các thực thể kinh tế. Mô hình phân phối trong
nền KTTT định hướng XHCN phải được thể chế hóa theo hướng vừa khuyến
khích phát triển kinh tế, vừa bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội trên từng
bước phát triển.
Về quản lí nền kinh tế: kết hợp cơ chế tự do cạnh tranh thị trường với
vai trò điều tiết kinh tế của nhà nước. Trong nền KTTT định hướng XHCN, tự
do cạnh tranh thị trường phải trở thành cơ chế chủ yếu vận hành kinh tế, nhằm
đảm bảo phân bổ hợp lý các nguồn lực và các lợi ích, kích thích phát triển
tiềm năng kinh doanh, tăng hiệu quả và tăng năng suất lao động xã hội. Tuy
nhiên, điều đó không phủ nhận vai trò của nhân tố “nhà nước XHCN” trong
việc quản lý, hiệu chỉnh những sai lệch và thất bại của cơ chế thị trường. Phát
triển một cách đồng bộ các loại thị trường. Thực hiện tiến bộ và công bằng xã
hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển; Phát huy quyền làm
chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng.
2.2. Quan điểm về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa
Một là, Nhận thức đầy đủ, tôn trọng và vận dụng đúng đắn các quy luật
khách quan của kinh tế thị trường, thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện của
Việt Nam, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế.


13
Hai là, Bảo đảm tính đồng bộ giữa các bộ phận cấu thành của thể chế

kinh tế, giữa các yếu tố thị trường và các loại thị trường; giữa thể chế kinh tế
với thể chế chính trị, xã hội; giữa nhà nước, thị trường và xã hội. Gắn kết hài
hòa giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn
hóa và bảo vệ môi trường.
Ba là, Kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của
nhân loại và kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn đổi mới ở nước ta, chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đòng thời giữ vững độc lập, chủ quyền quốc
gia, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Bốn là, Chủ động, tích cực giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn
quan trọng, bức xúc, đồng thời phải có bước đi vững chắc, vừa làm vừa tổng
kết, rút kinh nghiệm.
Năm là, Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực và hiệu quả
quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong quá
trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
2. 3. Giải pháp cơ bản tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trên cơ sở thực trạng về xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bên cạnh việc xác định, chỉ rõ trọng tâm
của nhiệm vụ tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, trong Dự thảo Văn kiện trình Đại hội lần thứ XII, Đảng ta đa tiếp
tục làm sáng tỏ hơn về thể chế kinh tế thị trường, và chỉ ra những giải pháp cơ
bản nhằm từng bước xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Một là, tiếp tục thống nhất nhận thức về kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa và giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình
phát triển kinh tế
Đây là nội dung đầu tiên quan trọng của việc hoàn thiện thể chế kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường là sản phẩm của nhân



14
loại, không phải của riêng của CNTB, bản thân kinh tế thị trường có nhiều ưu điểm
song cũng có khuyết tật. CNTB đã biết tận dụng ưu điểm để phát triển thì CNXH
cũng có thể tận dụng nó để phát triển. Hiện nay ở nước ta có không ít người mơ
hồ cho rằng, kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa không thể
đồng hành cùng nhau. Lý luận, thực tiễn xây dựng nền kinh tế thị trường ở
nước ta trong gần 30 năm đổi mới đã bác bỏ quan niệm đó.
Trong Dự thảo Văn kiện XII, Đảng ta thống nhất nhận thức về nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo quy luật của
kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng XHCN phù hợp với từng
giai đoạn phát triển đất nước. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội
nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền XHCN, do Đảng cộng
sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân
chủ công bằng, văn minh. ”[5,tr.29].
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nền
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự
quản lý của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Nó khác biệt
với các nền kinh tế thị trường khác ở chỗ: các thiết chế, công cụ và nguyên
tắc vận hành kinh tế thị trường được tự giác tạo lập và sử dụng để giải phóng
triệt để sức sản xuất, từng bước cải thiện đời sống nhân dân, hướng tới mục
tiêu “nước ta trở thành một nước xã hội chủ nghĩa ngày càng phồn vinh,
hạnh phúc”[4,tr.62]. Đây là một hình thái kinh tế thị trường vừa tuân theo
những quy luật của kinh tế thị trường, vừa được dẫn dẫn dắt, chi phối bởi
các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN là nền kinh tế trong đó các thiết chế, công cụ, và nguyên tắc
vận hành kinh tế thị trường được xác lập và sử dụng để giải phóng triệt để
sức sản xuất, từng bước cải thiện đời sống nhân dân vì mục tiêu “dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Phát triển nhiều thành
phần kinh tế trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước

cùng kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế;


15
Khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đôi với xoá đói giảm nghèo; Từng bước
làm cho mọi thành vien trong xã hội có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, thực
hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước phát triển; Phát triển
kinh tế đi đôi với phát triển văn hoá, xã hội, y tế, giáo dục và bảo vệ môi
trường; Thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả
kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và thông
qua phúc lợi xã hội; Phát huy vai trò làm chủ của nhân dân, bảo đảm sự điều
tiết của Nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nền kinh
tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là nền kinh tế vừa tuân theo quy
luật của kinh tế thị trường, vừa chịu sự chi phối bởi các quy luật kinh tế của
CNXH và các yếu tố bảo đảm tính định hướng XHCN. Để giữ vững định
hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường và
hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chúng ta
phải giải quyết đồng bộ nhiều nội dung, trong đó nổi lên là: Tiếp tục tạo
bước chuyển căn bản trong nhận thức của toàn xã hội về kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, cơ chế vận hành của nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa; bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế
của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa bằng pháp luật, cơ chế, chính
sách, chiến lược, quy hoạch và các nguồn lực kinh tế, đồng thời xử lý đúng
đắn mối quan hệ giữa thị trường và nhà nước xã hội chủ nghĩa trong quá
trình phát triển kinh tế; bảo đảm trên thực tế quyền bình đẳng trước pháp
luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh giữa các thành
phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và cùng với kinh
tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân;
phát triển kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa, xã hội, thực hiện tiến bộ và
công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển…

Hai là, hoàn thiện thể chế về sở hữu, phân phối, phát triển và nâng
cao hiệu quả hoạt động của các chủ thể trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu:


16
Thể chế hóa quyền tài sản (bao gồm quyền sở hữu, quyền sử dụng,
quyền định đoạt và hưởng lợi sử dụng tài sản) của Nhà nước, tổ chức và cá
nhân được quy định trong Hiến pháp năm 2013. Bảo đảm minh bạch về nghĩa
vụ, trách nhiệm trong thủ thủ tục hành chính nhà nước và dịch vụ công để
quyền tài sản được thông suốt. Bảo đảm quyền quản lý, thu lợi của Nhà nươc
đối với tài sản công của mọi chủ thể trong nền kinh tế. Nâng cao thiết chế và
hoàn thiện cơ chế giải quyết tranh chấp dân sự, tranh chấp kinh tế trong bảo
vệ quyền tài sản. [ 6, tr30].
Hoàn thiện thể chế về phân phối ở nước ta hiện nay là hoàn thiện luật
pháp, cơ chế, chính sách về phân bổ nguồn lực; các nguồn lực xã hội được
phân bổ theo cơ chế thị trường và theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát
triển của nhà nước bảo đảm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao. Tập trung vốn
đầu tư nhà nước cho phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, dịch vụ công
quan trọng, một số ngành sản xuất thiết yếu, then chốt, đóng vai trò chủ đạo và
lĩnh vực tư nhân chưa đủ điều kiện đảm đương được; quan tâm đến các vùng,
đối tượng còn nhiều khó khăn, thu hẹp dần khoảng cách về trình độ phát triển
giữa các vùng, các địa phương. Chú trọng phân phối lại quỹ phúc lợi xã hội,
đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, y tế; bảo đảm đời sống, nhất là các đối tượng
chính sách đạt được mức trung bình của xã hội. Đổi mới cơ chế phân bổ chi
ngân sách cho phát triển xã hội, củng cố và mở rộng hơn nữa hệ thống an sinh
xã hội. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về thuế theo hướng vừa bảo đảm nguồn
thu cho ngân sách nhà nước, vừa khuyến khích đầu tư, đổi mới công nghệ, phát
triển sản xuất, nuôi dưỡng nguồn thu và thực hiện công bằng xã hội. Các chính

sách phân phối và phân phối lại theo hướng bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà
nước, người lao động và doanh nghiệp, tạo động lực cho người lao động, doanh
nghiệp và bảo đảm lợi ích quốc gia.
Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các chủ
thể trong nền kinh tế theo hướng: Doanh nghiệp nhà nước phải tiếp tục đẩy
mạnh đổi mới, sắp xếp lại, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh doanh, góp


17
phần giữ vững và phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước. Các loại
hình kinh tế tập thể (hợp tác xã và tổ hợp tác kiểu mới) tiếp tục đổi mới,
phát triển theo cơ chế thị trường, phù hợp với các nguyên tắc: tự nguyện,
dân chủ, bình đẳng, cùng có lợi, phát triển cộng đồng, sản xuất kinh doanh
có hiệu quả và có sự hỗ trợ, quản lý của Nhà nước. Tạo điều kiện phát triển
các trang trại ở nông thôn và hình thành hợp tác xã của các chủ trang trại.
Các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích phát triển ở hầu hết các
ngành, lĩnh vực kinh tế theo quy hoạch và quy định của pháp luật. Tạo điều
kiện hình thành một số tập đoàn kinh tế tư nhân và tư nhân góp vốn vào các
tập đoàn kinh tế nhà nước. Các đơn vị dịch vụ công phải đổi mới tổ chức,
cơ chế hoạt động phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa; các đơn vị này có quyền chủ động và được khuyến khích, tạo điều
kiện thuận lợi để tham gia thị trường, cung cấp ngày càng nhiều và tốt hơn
dịch vụ công cho xã hội, nhất là dịch vụ y tế, giáo dục và đào tạo, khoa học
và công nghệ…
Ba là, hoàn thiện thể chế về môi trường cạnh tranh và phát triển
đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường.
Hoàn thiện thể chế tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch
theo hướng: Nhà nước không bao cấp rủi ro cho doanh nghiệp và cũng
không tạo rủi ro cho doanh nghiệp bởi các quyết định hành chính. Chuyển
nền hành chính từ nặng về mục tiêu quản lý sang nền hành chính mang tính

chất phục vụ. Thực hiện nhất quán cơ chế giá thị trường có sự điều tiết của
Nhà nước. Đại hội X của Đảng đã xác định: "Phát triển đồng bộ và quản lý
có hiệu quả sự vận hành các loại thị trường cơ bản theo cơ chế cạnh tranh
lành mạnh"[3,tr.80]. Theo đó, có 5 loại thị trường cơ bản được xác định là:
thị trường hàng hóa và dịch vụ; sức lao động; khoa học và công nghệ; bất
động sản và thị trường tài chính. Sự phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu
quả cả 5 loại thị trường cơ bản ấy là nền tảng của nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.


18
Cần sớm hoàn thành việc rà soát, bổ sung, hoàn thiện các quy định
pháp luật về kinh doanh phù hợp với điều kiện Việt Nam, bảo vệ thị trường
nội địa, đồng thời tuân thủ những quy định của các tổ chức quốc tế và khu
vực mà Việt Nam tham gia. Đổi mới, hoàn thiện thể chế về giá, cạnh tranh,
kiểm soát độc quyền, về ký kết và thực hiện hợp đồng, giải quyết tranh chấp,
không hình sự hoá các tranh chấp dân sự trong hoạt động kinh tế. Quy định rõ
trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, phát huy vai trò của các tổ chức xã hội,
đoàn thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người kinh doanh, người tiêu
dùng và bảo đảm môi trường trên cơ sở nâng cao trình độ hiểu biết của doanh
nghiệp về thị trường, pháp luật Việt Nam, pháp luật và thông lệ quốc tế. Xây
dựng các tổ chức tư vấn có trình độ cao để giúp doanh nghiệp giải quyết các
tranh chấp trong kinh doanh ở trong và ngoài nước.
Phát triển đa dạng, đồng bộ, ngày càng văn minh, hiện đại hệ thống thị
trường như thị trường hàng hóa, dịch vụ. Từng bước mở cửa thị trường dịch
vụ ngân hàng phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong nước và
cam kết quốc tế đi đôi với điều hành chính sách, quản lý thị trường tiền tệ, tín
dụng, ngoại hối và thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước nhằm kiểm
soát lạm phát, ổn định vĩ mô và góp phần tăng trưởng kinh tế. Hoàn thiện thể
chế bảo đảm phát triển lành mạnh thị trường chứng khoán, tăng tính minh

bạch của thị trường; chống các giao dịch phi pháp, các hành vi rửa tiền, nhiễu
loạn thị trường. Thực hiện lộ trình mở cửa thị trường bảo hiểm phù hợp với
điều kiện đất nước và cam kết hội nhập kinh tế quốc tế; bảo vệ lợi ích của
người mua bảo hiểm. Nhà nước tạo lập, quản lý thị trường bất động sản và
chủ động tham gia thị trường với tư cách là chủ sở hữu đất đai và nhiều tài
sản trên đất để phát triển và điều tiết thị trường. Phát triển mạnh thị trường
khoa học và công nghệ gắn với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, có nhiều
hình thức thông tin giới thiệu các hoạt động và sản phẩm khoa học, công
nghệ, hoàn thiện các định chế về mua bán các sản phẩm khoa học, công nghệ
trên thị trường. Đẩy mạnh phát triển thị trường lao động và coi tiền lương,


19
tiền công là giá cả sức lao động, được hình thành theo cơ chế thị trường
có sự quản lý của Nhà nước; mở rộng chế độ hợp đồng lao động được và
áp dụng phổ biến cho các đối tượng lao động; đổi mới tổ chức và hoạt
động của các trung tâm dịch vụ việc làm của Nhà nước; khuyến khích tổ
chức các hội chợ việc làm; phát triển các tổ chức dịch vụ tư vấn, sàn giao
dịch, giới thiệu việc làm đi đôi với tăng cường quản lý của Nhà nước;
ngăn chặn các hành vi lừa đảo và các hiện tượng tiêu cực khác.
Bốn là, hoàn thiện từng bước cơ chế thực thi thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cùng với việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường là hoàn thiện cơ
chế thực thi thể chế đó thì mới phát huy vai trò tác dụng của thể chế. Bằng
không, sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế
thị trường sẽ kém hiệu quả. Theo đó, thể chế hoá chủ trương của Đảng về
sự phù hợp giữa “tự do cạnh tranh thị trường” và điều tiết của Nhà nước
xã hội chủ nghĩa,dưới sự lãnh đạo của Đảng, coi đó là cơ chế chủ yếu cho
việc vận hành nền kinh tế thị trường nước ta. Nhà nước sử dụng các chính
sách, biện pháp và công cụ để tác động phát triển thị trường theo đúng

định hướng; thị trường sẽ tác động đến định hướng đầu tư của các chủ thể
kinh tế (trên cơ sở quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu và quy luật giá
trị), Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động của doanh nghiệp
mà tập trung vào các hướng điều chỉnh cấu trúc thị trường, điều chỉnh
hành vi và giám sát các hành vi lạm dụng vị thế trên thị trường.
Hoàn thiện việc phân cấp trong quản lý nhà nước về kinh tế, trong
đó đặc biệt là phân định rõ những nhiệm vụ Nhà nước cần làm theo chức
năng và các công việc địa phương có toàn quyền quyết định, những việc
phải tham vấn ý kiến của Trung ương hoặc phải thực hiện theo quyết định
của Trung ương. Nghiên cứu thực hiện cơ chế phân cấp khác nhau cho các
địa bàn khác nhau tùy theo điều kiện và năng lực từng cấp.
Tăng cường khả năng phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc hoạch


20
định, thực thi chính sách và cung cấp dịch vụ công. Cùng với việc phân định rõ
chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan quản lý nhà nước, có các quy định, chế tài
bảo đảm nguyên tắc minh bạch, trách nhiệm giải trình và có sự tham gia của cộng
đồng, làm rõ trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan và cá nhân...
Tạo lập cơ chế hữu hiệu để mở rộng quyền tham gia, quyền giám sát và
quyền được thông tin của người dân. Đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng,
lưu lượng thông tin cho các chủ thể kinh tế tham gia thị trường và thể chế hóa
quyền được tham gia và cơ chế tham gia của người dân bằng việc nhanh
chóng ban hành luật và các văn bản hướng dẫn thi hành “Luật Trưng cầu ý
dân” như ý kiến của một số chuyên gia kinh tế nghiên cứu đề xuất.
Năm là, nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản
lý của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Đây là vấn đề có tính nguyên tắc và là nhân tố quyết định nhất bảo đảm
định hướng xã hội chủ nghĩa của kinh tế thị trường, cũng như toàn bộ sự
nghiệp phát triển của đất nước. Càng đi vào kinh tế thị trường, thực hiện dân

chủ hóa xã hội, mở rộng hợp tác quốc tế càng phải tăng cường và đổi mới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Để thực hiện nội dung này, Đại hội XI của Đảng
xác định: Ðảng tăng cường chỉ đạo nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn để
xác định rõ, cụ thể và đầy đủ hơn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, nhất là những nội dung định hướng xã hội chủ nghĩa và hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Coi trọng đổi
mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế và đẩy mạnh công tác tuyên truyền,
giáo dục cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân thống nhất
nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo sự đồng
thuận cao trong xã hội. Nâng cao năng lực lãnh đạo kinh tế của các tổ chức
đảng. Đặc biệt, cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng
phù hợp với yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.


21
Ðổi mới, nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nước phù
hợp với những yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế trong giai đoạn mới. Chú trọng
nhiệm vụ hoàn thiện hệ thống luật pháp bảo đảm cạnh tranh bình đẳng, minh
bạch của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Vận dụng và phát huy
mặt tích cực, hạn chế, ngăn ngừa mặt trái của cơ chế thị trường và tiếp tục tạo
ra những tiền đề, điều kiện để nền kinh tế phát triển theo định hướng xã hội
chủ nghĩa. Ðổi mới mạnh mẽ hơn phương thức quản lý kinh tế của Nhà nước.
Coi trọng và làm tốt công tác xây dựng, thực hiện chiến lược, quy hoạch, định
hướng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, sử dụng có hiệu quả các công cụ
quản lý, điều tiết vĩ mô, bảo đảm những cân đối lớn của nền kinh tế, kiềm chế
lạm phát; phát triển lành mạnh của các thị trường tài chính, tiền tệ, chứng
khoán, bảo hiểm; ngăn ngừa và xử lý kịp thời những biến động xấu đối với ổn
định kinh tế vĩ mô; phát triển các lĩnh vực xã hội, gắn thực hiện tiến bộ và

công bằng xã hội với phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường; tiếp tục đẩy mạnh
cải cách tư pháp; giữ vững an ninh, quốc phòng, ổn định chính trị - xã hội cho
sự phát triển đất nước. Chuyển giao những công việc nhà nước không nhất
thiết phải làm cho các tổ chức xã hội; tinh giản bộ máy nhà nước, tập trung
nguồn lực vào một số lĩnh vực quan trọng nhất trong phát triển kinh tế, xã hội.
Trong những năm tới phải: “Kiên trì và quyết liệt thực hiện đổi mới. Đổi mới
chính trị phải đồng bộ với đổi mới kinh tế theo lộ trình thích hợp, trọng tâm là
hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa, mở rộng dân chủ trong Đảng với trong xã hội gắn với tăng cường kỷ
luật, kỷ cương để thúc đẩy đổi mới toàn diện và phát huy sức mạnh tổng hợp
của toàn dân tộc vì mục tiêu xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Lấy việc thực hiện mục tiêu
này làm tiêu chuẩn cao nhất để đánh giá hiệu quả của quá trình đổi mới và
phát triển”[4,tr.99-10]. Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định


22
hướng xã hội chủ nghĩa - một trong ba khâu đột phá chiến lược được Đảng
ta xác định chỉ có thể thành công khi phát huy được sức mạnh tổng hợp của
khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị. Hoàn thiện thể chế
kinh tế thị trường là điều kiện hết sức quan trọng bảo đảm cho việc thực hiện
công nghiệp hóa “rút ngắn”, đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp
theo hướng hiện đại vào năm 2020, hướng tới mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.


23
KẾT LUẬN
Trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa ở nước ta, để nền kinh tế vận hành có hiệu quả và đúng hướng cần phải có
một thể chế quản lý kinh tế phù hợp. Thấy rõ vai trò to lớn của thể chế kinh tế đối
với quá trình phát triển đất nước, Đảng và chính phủ đã từng bước xây dựng thể
chế kinh tế phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế. Thông qua hệ
thống các luật và văn bản pháp luật từ trung ương tới các bộ, ngành, địa phương
đã từng bước tạo dựng nên khuôn khổ pháp lý cho hoạt động kinh tế đi đúng quỹ
đạo và có hiệu quả. Từ khi Việt Nam gia nhập WTO, chúng ta đã tham gia sâu
rộng vào thị trường thế giới do đó càng đòi hỏi phải có một thể chế kinh tế ngày
một hoàn thiện. Xuất phát từ thực tế đó Đảng ta đã xác định rõ: Hoàn thiện thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Với phương hướng và các giải
pháp đã đưa ra chúng ta sẽ từng bước hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa đưa nền kinh tế nước ta phát triển ngày càng ổn định và
bền vững.