CÔNG TÁC QUẢN LÝ LỄ HỘI TẠI DI TÍCH
CÔN SƠN - KIẾP BẠC TỈNH HẢI DƯƠNG
1.

Lý do chọn đề tài

Hoạt động du lịch ngày nay đã trở thành một nhu cầu tất yếu khách
quan của con người. Với sự bùng nổ và hiệu quả kinh doanh của du lịch nên
ở nhiều quốc gia trên thế giới, du lịch được coi là ngành kinh tế mũi nhọn, là
“con gà đẻ trứng vàng”. Ở Việt Nam, điều dễ nhận ra là lễ hội truyền thống
luôn gắn bó mật thiết với hoạt động du lịch, thậm chí nó còn được xem là tài
nguyên của du lịch, chính vì lẽ đó nếu không nhận thức đầy đủ mối quan hệ
mang tính biện chứng, hữu cơ này thì nguồn "tài nguyên" ấy cũng sẽ đến lúc
cạn kiệt; Và ngược lại, nếu không biết sử dụng một cách khoa học vốn "tài
nguyên" ấy thì nó cũng trở thành lãng quên, khô cứng, uổng phí những gì
vốn có từ giá trị của nó. Vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để di sản văn hóa
nói chung, lễ hội truyền thống nói riêng phải trở thành bộ phận hợp thành
nên nền tảng tinh thần của xã hội, góp phần vào tăng trưởng kinh tế mang
tính bền vững thông qua các hoạt động du lịch từ những giá trị của lễ hội
truyền thống mang lại, đó chính là vấn đề cần phải được giải quyết một cách
khoa học, biện chứng.
Hải Dương- quê hương em, được mệnh danh là vùng đất “địa linh
nhân kiệt” là một trong cái nôi của nền văn hoá lâu đời của cả nước, là miền
đất sinh ra và gắn liền với tên tuổi của nhiều anh hùng dân tộc, danh nhân
văn hoá thế giới. Lịch sử ngàn năm bồi đắp và hội tụ đã để lại cho vùng đất
này những tài sản vô cùng quý giá đó là 1098 di tích, trong đó có 143 di tích
được xếp hạng cấp quốc gia với hàng ngàn lễ hội truyền thống đa dạng và
phong phú. Ngoài những giá trị về lịch sử, văn hóa và truyền thống, lễ hội ở
Hải Dương có tiềm năng rất lớn trong việc phát triển kinh tế thông qua hoạt
động du lịch. Trong số các di tích lịch sử tại tỉnh Hải Dương, tiêu biểu nhất
không thể không nhắc đến di tích được xếp hạng cấp Quốc gia đặc biệt đó

chính là Côn Sơn- Kiếp Bạc. Cùng với phong cảnh kỳ thú, với các công
trình kiến trúc có giá trị lớn, khu di tích Côn Sơn- Kiếp Bạc còn lưu giữ
nhiều di sản văn hóa phi vật thể rất quý, trong số đó trước hết phải kể đến
các lễ hội truyền thống.
Do đó, em xin lựa chọn đề tài "Công tác quản lý lễ hội tại Côn SơnKiếp Bạc gắn với phát triển du lịch ở tỉnh Hải Dương" để thực hiện trong
khuôn khổ bài tiểu luận của mình, với hy vọng góp phần vào việc nâng cao
chất lượng và hiệu quả công tác quản lý lễ hội tại di tích, danh thắng nhằm


bảo tồn và phát huy tác dụng của nó một cách bền vững trong sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trên quê hương Hải Dương.
2.

Mục đích nghiên cứu

Tìm hiểu công tác quản lý lễ hội Côn Sơn Kiếp Bạc để hiểu sâu hơn
những giá trị văn hóa của lễ hội này trong đời sống hiện đại, đồng thời thấy
được thực trạng của công tác quản lý lễ hội trong giai đoạn hiện nay. Từ đó
tìm ra những điểm mạnh điểm yếu, những tồn tại trong công tác quản lý để
có biện pháp giải quyết phù hợp hơn. Tác động thúc đẩy sự phát triển mạnh
mẽ của đất nước và xã hội.
3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu công tác quản lý lễ hội mùa xuân tại Côn Sơn Kiếp Bạc
huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
4.

Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp điều tra, khảo sát, phân tích, so sánh, thống kê và tổng

hợp.
- Kết hợp sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành: khoa học
quản lý văn hóa, văn hóa học, giáo dục học, tâm lý học, xã hội học,...


NỘI DUNG
Trong cuộc sống của nhân loại nói chung cũng như của nhân dân ta
nói riêng, lễ hội đóng vài trò quan trọng trong đời sống tinh thần con người.
Sau những giờ lao động mệt nhọc, lúc nhàn rỗi, con người có nhu cầu tụ hội
để nghỉ ngơi, giao tiếp cộng cảm với cộng đồng. Những lễ hội và lễ hội
truyền thống của đân tộc ta chính là nơi phổ cập những giá trị văn hóa, ươm
mầm tài năng cho thế hệ trẻ. Lễ hội là một dạng sinh hoạt văn hóa tổng hợp
của con người. Đồng thời lễ hội thể hiện nét đẹp văn hóa của vùng miền, dân
tộc. Trong giai đoạn hiện nay, việc giữ gìn và phát triển lễ hội đang ngày
càng trở nên quan trọng. Trên địa bàn cả nước, rất nhiều lễ hội đã được phục
dựng, bảo tồn và phát triển mạnh mẽ gây sự chú ý của toàn dân. Lễ hội là
hoạt động văn hóa xã hội tổng hợp mang tính giáo dục cao, có tính nghệ
thuật. Lễ hội liên kết con người về mặt ý thức, khẳng định thế giới quan, lý
tưởng thẩm mỹ, đạo đức, đồng thời thỏa mãn nhu cầu tâm linh của con
người. Chính vì vậy, chúng ta phải có những biện pháp quản lý phù hợp để
phát triển lễ hội sao cho phù hợp để phát tiển lễ hội sao cho vừa giữ được nét
đẹp truyền thống của dân tộc, vừa đáp ứng được nhu cầu văn hóa chính đáng
của nhân dân, phát triển đất nước.
Trước khi bước vào nghiên cứu sâu về công tác quản lý lễ hội mùa
xuân tại Côn Sơn- Kiếp Bạc, em xin được đưa ra một số khái niệm để trả lời
cho các câu hỏi: Thế nào là quản lý? Lễ hội là gì? Khái niệm du lịch? Thế
nào quản lý lễ hội gắn với phát triển du lịch? Vai trò của lễ hội đối với phát
triển du lịch?



Quản lý là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý lên
đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu nhất định thông qua hệ thống luật
pháp và các quy định có tính pháp lý. Nội dung cơ bản của quản lý hiện nay
cũng có nhiều học giả, nhà nghiên cứu đưa ra nhiều nội dung, song tập trung
nhất vẫn là bốn nội dung cơ bản sau: hoạch định, tổ chức, lãnh đạo (điều
khiển), kiểm tra.
Lễ hội là gì? Lễ hội là một sự kiện văn hóa được tổ chức mang tính
cộng đồng. "Lễ" là hệ thống những hành vi, động tác nhằm biểu hiện sự tôn
kính của con người với thần linh, phản ánh những ước mơ chính đáng của
con người trước cuộc sống mà bản thân họ chưa có khả năng thực hiện.
"Hội" là sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật của cộng đồng, xuất phát từ
nhu cầu cuộc sống.
Nhà nước Việt Nam xác định du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp
quan trọng, mang nội dung văn hóa sâu sắc, có tính liên ngành, liên vùng và
xã hội hóa cao; phát triển du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, giải trí,
nghỉ dưỡng của nhân dân và khách du lịch quốc tế, góp phần nâng cao dân
trí, tạo việc làm và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Hoạt động du lịch
chủ yếu thông qua tài nguyên du lịch, tài nguyên ấy chính là di sản văn hóa
trong đó lễ hội là nhân tố cơ bản.
Với những quan niệm trên, có thể đưa ra khái niệm quản lý lễ hội
gắn với phát triển du lịch như sau: Là quá trình tác động liên tục của chủ thể
(Nhà nước: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ủy ban nhân dân tỉnh; Sở Văn
hóa, Thể thao và Du lịch; các ngành hữu quan, chính quyền các cấp) lên đối
tượng quản lý (lễ hội; các tổ chức, cá nhân đang trực tiếp quản lý, tổ chức lễ
hội) bằng hoạch định cơ chế, chính sách, bằng pháp luật, bằng tổ chức, lãnh
đạo, kiểm tra để nhằm đạt được mục đích bảo tồn và phát huy giá trị của lễ
hội (cả giá trị tinh thần và giá trị kinh tế) thông qua hoạt động du lịch.



Không tự lễ hội đó làm nên thay đổi sự tăng trưởng mà phải thông qua yếu
tố du lịch; thông qua hoạt động du lịch trên cơ sở những giá trị của lễ hội để
tăng nguồn thu, phát triển kinh tế. Sự phát triển và tăng trưởng ấy muốn bền
vững phải thông qua hoạt động quản lý.
Ngày nay, lễ hội đang nắm giữ một vai trò hết sức quan trọng đối với
phát triển du lịch. Lễ hội với các giá trị văn hoá Việt Nam tiêu
biểu là nguồn tài nguyên đặc biệt cho phát triển du lịch,
đồng thời lễ hội cũng chính là sản phẩm độc đáo của hoạt
động du lịch. Các lễ hội lớn như lễ hội Đền Hùng, lễ hội Chùa
Hương, lễ hội Đền Trần, lễ hội Côn Sơn-Kiếp Bạc… là nguồn
tài nguyên vô tận cho ngành du lịch khai thác để phát triển
một cách bền vững. Khác với các loại hình du lịch khác, du
lịch lễ hội với ý nghĩa tâm linh, các giá trị văn hoá cội nguồn
độc đáo đã trở thành lời mời gọi mãnh liệt, là sức mạnh thu
hút khách du lịch mà các loại hình du lịch khác không thể có
được. Lễ hội trong xã hội phát triển là một trong những nhân
tố kích thích sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương mang
lại nguồn thu lớn cho ngân sách Nhà nước từ hoạt động du
lịch, mang lại nguồn thu cho các hoạt động dịch vụ kèm theo
các hoạt động du lịch như dịch vụ ăn uống, dịch vụ khách
sạn, vận tải hành khách, dịch vụ hàng lưu niệm… Đây là một
nguồn thu rất lớn cho địa phương và các thành phần kinh tế
tham gia kinh doanh dịch vụ và hoạt động dịch vụ. Đồng thời
lễ hội cũng tạo ra công ăn việc làm cho cư dân địa phương
thông qua các các dịch vụ phục vụ lễ hội. Lễ hội góp phần
làm phong phú, đa dạng hấp dẫn các chương trình du lịch,
các tour du lịch góp phần thu hút đông đảo du khách tham
gia ở các loại hình du lịch như du lịch sinh thái, du lịch thể



thao, du lịch nghỉ dưỡng… Nếu kết hợp các tour du lịch, vừa
du lịch văn hoá kết hợp với sinh thái, nghỉ dưỡng sẽ góp
phần tăng tính hấp dẫn của chương trình du lịch đáp ứng nhu
cầu du khách tạo nên sự phát triển đồng bộ các hoạt động
dịch vụ mang tính liên hoàn, dịch vụ này thúc đẩy dịch vụ
kia phát triển, thậm chí kích thích cả sản xuất như sản xuất
hàng tiêu dùng, hàng lưu niệm, hàng thủ công mỹ nghệ, kích
thích làng nghề truyền thống…

Chí Linh là một thị xã của tỉnh Hải Dương. Thị xã có vị trí địa lý đặc
biệt, nằm trên đường giao thông thủy, bộ từ biên giới phía Bắc về Hà Nội.
Địa danh này gắn với nhiều nhân vật lịch sử và anh hùng dân tộc như Trần
Hưng Đạo, Nguyễn Thị Duệ, Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Nguyễn Thái
Học ...Thị xã Chí Linh nằm ở phía đông bắc tỉnh Hải Dương, cách thành phố
Hải Dương gần 40km, phía đông giáp huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh,
huyện Kinh Môn tỉnh Hải Dương; phía tây giáp huyện Yên Dũng tỉnh Bắc
Giang, các huyện Quế Võ, Gia Bình tỉnh Bắc Ninh; phía nam giáp huyện
Nam Sách tỉnh Hải Dương; phía bắc giáp huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang.
Diện tích tự nhiên của huyện là 281.898 km2. Dân số năm 2016 là 220.349
người. Phía bắc và đông bắc của thị xã là vùng đồi núi thuộc cánh cung
Đông Triều, ba mặt còn lại được bao bọc bởi sông Kinh Thầy, sông Thái
Bình và sông Đông Mai. Thị xã được chia thành 8 phường (Bến Tắm, Phả
Lại, Sao Đỏ, Chí Minh, Cộng Hòa, Hoàng Tân, Thái Học, Văn An) và 12 xã
(An Lạc, Bắc An, Cổ Thành, Đồng Lạc, Hoàng Hoa Thám, Hoàng Tiến,
Hưng Đạo, Kênh Giang, Lê Lợi, Nhân Huệ, Tân Dân, Văn Đức), trong đó có
13 xã, phường là miền núi, chiếm 76% diện tích và 56% dân số của toàn thị
xã. Ngoài ra còn có Trường ĐH Sao Đỏ, trên 120 cơ quan đơn vị, nhà máy,
xí nghiệp, doanh nghiệp đóng trên địa bàn.



Chí Linh nằm trong vùng tam giác kinh tế Hà Nội - Hải Phòng Quảng Ninh. Nơi có đường giao thông thuận lợi. Đường bộ có Quốc lộ 18
chạy dọc theo hướng đông-tây qua trung tâm thị xã nối liền Hà Nội - Quảng
Ninh, đường Quốc lộ 183 nối Quốc lộ 5 và đường 18, đường 37 là đường
vành đai chiến lược quốc gia từ trung tâm thị xã đi tỉnh Bắc Giang. Đường
thủy có chiều dài 40 km đường sông bao bọc phía đông, tây, nam của thị xã
thông thương với Hải Phòng, Bắc Giang, Đáp Cầu (Bắc Ninh).
Chí Linh có phong cảnh đẹp và nhiều di tích lịch sử từ cấp địa phương
đến cấp quốc gia. Trong đó có thể kể đến: Chùa Côn Sơn có phong cảnh
tuyệt đẹp với rừng thông, hồ, suối Côn Sơn và bàn cờ tiên nổi tiếng trong
thơ Nguyễn Trãi. Tại đây còn có đền thờ Trần Nguyên Đán, đền thờ Trần
Nguyên Hãn và đền thờ Nguyễn Trãi; Đền Kiếp Bạc thờ Hưng Đạo Vương
Trần Quốc Tuấn; Đền Cao thờ năm anh em nhà họ Vương đã có công giúp
vua Lê Đại Hành đánh tan quân Tống; Đền thờ Chu Văn An;...Qua đó có rất
nhiều các lễ hội truyền thống tiêu biểu. Hàng năm có hàng triệu du khách
trong nước và quốc tế đến tham quan du lịch Chí Linh đặc biệt là khu di tích
Côn Sơn- Kiếp Bạc
Cùng với phong cảnh kỳ thú, với các công trình kiến trúc cổ có giá trị
lớn, khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc cồn lưu giữ nhiều di sản văn hóa phi
vật thể rất quý; trong số đó, trước hết phải kể đến các lễ hội truyền thống.
Hàng năm, theo lệ cổ vào ngày mất của Đức Thánh Trần Hưng Đạo Đại
Vương (20-8 âm lịch) và ngày viên tịch của Thiền sư Huyền Quang (23
tháng giêng âm lịch), triều đình đều cử các quan đại thần, các quan phủ, trấn
vùng lân cận về dự tế, lễ cầu đảo, cầu quốc thái dân an; nhân dân và phật tử
xa gần nô nức hành hương về trảy hội Côn Sơn – Kiếp Bạc, tưởng niệm các
bậc vĩ nhân. Trải qua trên 700 năm tồn tại và phát triển, lễ hội Côn Sơn –
Kiếp Bạc trở thành là nơi “quốc lễ” của đất nước, là lễ hội truyền thống
không thể thiếu trong đời sống tâm linh của dân tộc.
Lễ hội truyền thống mùa xuân Côn Sơn – Kiếp Bạc từ nhiều thế kỷ
trước đã trở thành tập quán đẹp.Vũ Phương Đề trong sách “Công Dư Tiệp

Ký” thế kỷ XVII chép: “Tục cũ cứ đến đầu năm mới, trai thanh gái lịch kéo


nhau về đây vãn cảnh, đường sá đi lại đông như mắc cửi, thực là một nơi đại
thắng tích”.
Mở đầu các nghi lễ diễn ra trong lễ hội mùa xuân Côn Sơn – Kiếp Bạc
là lễ khai hội, tổ chức vào sáng ngày 16 tháng giêng hằng năm. Trong không
khí linh thiêng của ngày hội, chiếc lư hương lớn của chùa Côn Sơn toản
hương trầm thơm ngát làm không khí thêm trang trọng, hồi trống khai hội
rộn rã vang lên hòa vào đất trời. Không gian thiêng kết hợp với không khí
hội tưng bừng, trong tiếng trống chiêng, tiếng nhạc lưu thủy hành vân mọi
người cùng thành kính dâng nén tâm hương trước trời, Phật, các bậc tiền
nhân cùng niềm tin ước nguyện được linh ứng.
Sau lễ dâng hương khai hội, các đại biểu và nhân dân tham gia nghi lễ
rước nước. Đây là nghi lễ truyền thống thu hút đông đảo nhân dân, phật tử
tham gia. Đoàn rước ra đến hồ Côn Sơn làm lễ xin nước với đầy đủ các nghi
thức như: dâng hương, trì chú, đăng đàn cầu nước, an vị thủy bình. Sau một
năm làm ăn thuận lợi, bước sang năm mới cả cộng đồng dân cư lại làm lễ
rước tam vị Thánh tổ thiền phái Trúc Lâm đi cầu nước cho sản xuất, và đời
sống dân sinh được đẩy đủ thuận hòa. Sau đó bình nước được rước về Tổ
đường chùa Côn sơn làm lễ mộc dục Trúc Lâm tam tổ theo nghi thức truyền
thống của Phật giáo.
Lễ tế trời đất trên núi Ngũ Nhạc diễn ra vào sang ngày 17 tháng giêng
tại Trung Nhạc miếu. Đây là nghi lễ cổ truyền của chùa Côn Sơn. Tham gia
thực hiện nghi lễ các pháp sư và nhân dân xã Lê Lợi. Sau khi tế lễ xong, đại
diện lãnh đạo Đảng, Nhà nước ban ngũ cốc cho nhân dân về làm giống gieo
trồng mùa vụ mới cho các địa phương và những người dự lễ với mong muốn
một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, nhân khang vật thịnh.
Một nghi lễ quan trọng của lễ hội mùa xuân Côn Sơn – Kiếp Bạc là lễ
cúng đàn Mông Sơn thí thực. Theo quan niệm Phật giáo, thế giới cõi âm có

vô vàn cô hồn không nơi nương tựa. Bởi vậy, tổ chức lễ đàn Mông Sơn thí
thực tại chùa Côn Sơn vào ngày mất của Tổ Huyền Quang 23 tháng giêng
âm lịch, là nét đẹp văn hóa Phật giáo để cứu độ chúng sinh, cầu cho quốc
thái dân an, thiên hạ thái bình…


Năm 2012, lễ hội chùa Côn Sơn được vinh danh là Di sản văn hóa phi
vật thể quốc gia. Để nội dung lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc thêm phong phú,
đa dạng, UBND tỉnh Hải Dương đã quyết định đưa một số hoạt động dân
gian vào nội dung lễ hội như Hội thi bánh chưng, bánh giày (tổ chức vào
ngày 14 và 15 tháng giêng) và Liên hoan pháo đất tỉnh Hải Dương (tổ chức
vào ngày 16 tháng giêng). Tuy là hoạt động mới trong lễ hội mùa xuân Côn
Sơn – Kiếp Bạc nhưng những nội dung này đã mang lại không khí vô cùng
sôi nổi, hâp dẫn thu hút khách thập phương.
Trẩy hội Côn Sơn – Kiếp Bạc, bên cạnh phần lễ là phận hội rất náo
nhiệt, tưng bừng được tổ chức với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể
thao như các đoàn nghệ thuật, múa rối nước, hát chèo, kịch nói, ca nhạc nhẹ
và các gánh hát dân gian biểu diễn phục vụ nhân dân ngay từ ngày mở hội;
thi đấu vật, cờ tướng thu hút đông đảo du khác thập phương tới xem và cổ
vũ. Trong tiếng trống hội thôi thúc, tiếng hò reo không ngớt cổ vũ các đô
vật, nam nữ từ khắp mọi miền về so tài cao thấp với hàng trăm keo vật, tạo
nên một không khí sôi nổi của ngày hội. Trái với không khí tại sới vật, là các
màn đấu trí của các kỳ thủ môn cờ tướng. Những điệu dân ca cùng tiếng hát
mượt mà, đằm thắm của các liền anh, liền chị góp phần làm cho không khí
của những ngày hội càng thêm sôi động.
Ngày nay Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến công tác tổ chức lễ
hội truyền thống Côn Sơn – Kiếp Bạc. Hằng năm, trước khi mở hội, Tỉnh ủy
– HĐND – UBND tỉnh Hải Dương đều có ý kiến chỉ đạo, chỉ thị hướng dẫn
công tác tổ chức lễ hội và ra quyết định thành lập Ban tổ chức lễ hội. Các
cấp chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể từ xã đến huyện, tỉnh có liên quan

đều phối hợp cùng Sở Văn Hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện tốt công tác
tổ chức lễ hội. Ban tổ chức lễ hội thành lập các tiểu ban chuyên trách (tiểu
ban an ninh trật tự, tiểu ban nội dung tuyên truyền, tiểu ban hậu cần và Đoàn
kiểm tra liên ngành). Các tiểu ban vừa thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
mình vừa phối hơp cùng nhau tổ chức lễ hội đảm bảo đúng quy chế lễ hội và
pháp luật Nhà nước đã ban hành. Công tác tổ chức lê hội Côn Sơn – Kiếp
Bạc không ngừng tiến bộ. Vì vậy, lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc đều diễn ra
thành công tốt đẹp, được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đánh giá cao về
công tác tổ chức, quản lý.


Đặc biệt là công tác bảo vệ, giữ gìn an ninh trật tự đã lập lại được trật
tự, kỷ cương trong lễ hội. Công tác bảo vệ, gữu gìn an ninh trật tự có vai trò
quan trọng góp phần vào sự thành công của một kỳ lễ hội. Từ năm 1994 về
trước, ở các kỳ lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc diễn ra trong tình trạng lập Ba –
ri – e chặn xe qua lại thu tiền. Hàng quán bày bán lộn xộn. Người bán hàng
bâu bám, tranh giành, lôi kéo mời chào, ép giá bắt chẹt của khách. Tình
trạng này gây ra hậu quả: An ninh lễ hội bất ổn định. Lòng dân bất an. Hiểu
quả phát huy tác dụng của lễ hội đối với yêu cầu đặt ra không cao. Nguyễn
nhân nảy sinh các hiện tượng tiêu cực trên, một là do tác động từ lợi nhuận
dịch vụ lễ hội rất lớn. Một đồng vốn vàng mã, hương hoa có thẻ thu lãi hàng
chục, hàng trăm ngàn đồng. Một chút công sức bỏ ra phục vụ du khác có thể
được trả công cao gấp trăm lần giá trị lao động. Họ bất chấp cả tâm linh, lợi
dụng tín ngưỡng, lợi dụng không gian thiêng của lễ hội để kinh doanh kiếm
tiền. Hai là do có sự trông chờ ỷ lại, đùn đẩy trách nhiệm giữa các lực lượng
tham gia tổ chức lễ hội.
Ngăn chặn, xóa bỏ các hiện tượng tiêu cực, đưa tình hình an ninh trật
tự và hoạt động dịch vụ hàng quán đi vào nề nếp là cả một quá trình đấu
tranh kiên trì, phức tạp. Ban quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc với trách
nhiệm là cơ quan chủ quản khu di tích, hằng năm đều tham mưu với UBND

tỉnh và Ban tổ chức lễ hội về tình hình và nội dung kế hoạch tổ chức lễ hội.
Đồng thời còn chủ động bàn bạc, phối hợp chạt chẽ với chính quyền các xã
Cộng Hòa, Hưng Đạo và Lê Lợi về công tác bảo vệ, giữ gìn an ninh trật tự
trước và sau lễ hội. Tổ chức sắp xếp lại dịch vụ hàng quán xong trước ngày
tổ chức lễ hội. Từ năm 2004 đến nay, thực hiện kế hoạch thiết lập trật tự, kỷ
cương tại khu di tích Kiếp Bạc của Sở Văn Hóa, Thể thao và Du lịch, lực
lượng giữ gìn an ninh trật tự bao gồm Công an huyện Chí Linh, Công an xã
Hưng Đạo, và đội bảo vệ của Ban quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc hợp
thành một tổ gọi là tổ công tác. Tổ công tác hoạt động dưới sự điều hành của
Ban chỉ đạo và Trưởng Công an huyện Chí Linh.
Kết quả công tác bảo vệ giữ gìn an ninh trật tự và dịch vụ lễ hội hàng
năm đều có sự đổi mới tiến bộ hơn. Tình trạng trộm cắp tư trang, tài sản của
du khách trong khu vực lễ hội được hạn chế mức tối đa. Dịch vụ hàng quán
hoạt động có nề nếp, không còn tình trạng bâu bám, lôi kéo, chào mời, ép
giá bán hàng như những năm trước. Hiện nay lễ hội truyền thống Côn Sơn –


Kiếp Bạc thực sự trở thành ngày hội quảng đại nhân dân, đảm bảo yêu cầu
“An toàn, vui tươi, xanh, sạch, đẹp”. Các đoàn khác của tỉnh, trung ương và
nhân dân thập phương về dự hội đều khen ngợi.
Trong công tác tổ chức lễ hội, việc thực hiện nếp sống văn minh tại lễ
hội luôn được Ban tổ chức lễ hội quan tâm, nhằm chấn chỉnh và đưa các
hoạt động lễ hội đi vào nề nếp, tránh những tiêu cực xảy ra. Những năm qua,
nhà nước đã ban hành nhiều văn bản nhằm tập trung chỉ đạo giải quyết
những vấn đề yếu kém, tiêu cực trong hoạt động lễ hội như: Chỉ thị số 27CT/TW ngày 12/01/1998 của Bộ Chính trị (Khóa VIII) về thực hiện nếp
sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội; Công điện số 162/CĐ-TTg
ngày 09/02/2011 của Thủ tướng Chính phủ về công tác tổ chức và quản lý lễ
hội; Thông tư số 04/2011/TT-BVHTTDL của Bộ Văn hóa Thể thao và Du
lịch quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang
và lễ hội; Chỉ thị số 265/CT-BVHTTDL ngày 18/12/2012 của Bộ Văn hóa

Thể thao và Du lịch về việc tăng cường công tác quản lý, tổ chức thực hiện
nếp sống văn minh trong lễ hội; Công văn số 395/BVHTTDL-VHCS ngày
07/01/2014 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch về việc quản lý, sử dụng
hợp lý tiền có mệnh giá nhỏ trong hoạt động văn hóa, lễ hội, tín ngưỡng.
Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Ban quản lý di
tích đã soạn thảo nội quy thực hiện nếp sống văn minh tại nơi thờ tự và lễ
hội cho du khách. Tập trung vào những nội dung chủ yếu sau:
Các hiện tượng ăn mặc váy ngắn, quần, áo cộc, hút thuốc khi bước
vào di tích... đều được nhân viên thường trực đề nghị ở ngoài không được
vào lễ trong di tích. Hành vi ứng xử thiếu văn minh, lịch sự đều bị nhắc nhở.
Hiện tượng thắp hương, đốt nến trong đền đã được thực hiện triệt để ở
cả ba khu di tích đền Kiếp Bạc, chùa Côn Sơn, đền thờ Nguyễn Trãi. Các du
khách chỉ thắp hương tại Ban lễ trình, trong đền không được thắp hương,
nến. Việc này đã hạn chế nguy cơ cháy nổ, ảnh hưởng đến đồ thờ, tránh
được hiện tượng ngột ngạt, chen lấn.
Việc đốt vàng mã đã được hạn chế rất nhiều. Ban quản lý di tích đã có
hướng dẫn nơi tập kết, hóa vàng theo quy định.


Lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc là lễ hội tín ngưỡng dân gian nên mọi
người đến hội đều lấy việc lễ bái làm trọng. Trong các kỳ lễ hội xưa, các
hoạt động văn hóa tâm linh như tế lễ, hầu bóng, lên đồng v.v…(Hội đền
Kiếp Bạc), lập đàn giải oan (Hội chùa Côn Sơn) đều được tổ chức linh đình
và trọng thể. Các hoạt dộng lên đồng, nhập bóng, xin thẻ, phủ chú bắt tà, trừ
ma chữa bệnh ở hội đền Kiếp Bạc trước đây đều là những hoạt động mê tín
dị đoan phi tín ngưỡng, lợi dụng tín ngướng Đức Thánh Trần để tồn tại, sống
ký sinh vào lễ hội, ngày nay đã được loại bỏ khỏi lễ hội.
Các hiện tượng mời chào, xem bói bàn tay, tướng số, rút thẻ tán thẻ,
đổi tiền lẻ tại di tích đã được ngăn chặn. Ban quản lý di tích phối hợp với
chính quyền địa phương đã ra những quy chế phối hợp trong việc tổ chức

hoạt động dịch vụ. Cụ thể tại Kiếp Bạc, các thầy viết sớ đã được chuyển vị
trí ra ngoài khuôn viên trước nghi môn, theo vị trí quy định của Ban tổ chức.
Trước đây, các thầy sớ do được xắp sếp ngồi tại sân đền làm kéo theo những
dịch vụ mời chào, lôi kéo khách dẫn đến mất trật tự tại sân đền.
Thêm nữa, ban tổ chức lễ hội luôn chú trọng công tác tuyên truyền về
lễ hội thông qua các băng rôn, phướn quảng cáo được treo trên khắp các
đường phố lớn cửa tỉnh Hải Dương. Bên cạnh đó còn đăng tải quảng cáo
trên kênh phát sóng của Đài truyền hình Hải Dương về Lễ hội Côn SơnKiếp Bạc để thu hút du khách thập phương về dự lễ. Ban tổ chức lễ hội còn
thường xuyên phát thanh tuyên truyền về nội quy lễ hội, vận động nhân dân
tự giác tham gia bảo vệ giữ gìn an ninh trật tự và phòng chống tệ nạn trong
lễ hội.
Bên cạnh những mặt tích cực mà ban tổ chức tổ chức lễ hội Côn SơnKiếp Bạc đã làm được thì bên cạnh đó vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần
khắc phục triệt để.
Hiện tượng người dự hội còn thuê khấn vái, xem bói, rút thẻ, trừ tà...
ít nhiều vẫn tồn tại ở cả hai khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc.
Hệ thống dịch vụ hàng quán chưa được quy hoạch một cách khoa học,
ảnh hưởng đến cảnh quan di tích và chất lượng tổ chức các hoạt động lễ hội.
Nhiều hoạt động buôn bán, kinh doanh, chợ hội còn lấn chiếm không gian lễ


hội. Đã có không ít âm thanh, uế tạp... từ các dịch vụ này phát ra làm ồn ào,
mất đi ý nghĩa thiêng của lễ hội.
Là một lễ hội lớn, du khách về dự hội rất đông, có lúc cao điểm lên tới
hàng chục vạn người tham gia thì vấn đề vệ sinh môi trường không phải lúc
nào cũng được đảm bảo. Hơn nữa ý thức của một bộ phận du khách, người
hành hương còn hạn chế, không chấp hành các quy định của ban tổ chức lễ
hội, ứng xử thiếu văn hóa. Khi lượng khách trẩy hội quá đông, do lực lượng
mỏng, ban tổ chức và các cơ quan chức năng tại chỗ khó lòng kiểm soát một
cách toàn diện, chặt chẽ, cho nên nhiều nơi, nhiều lúc để xảy ra tình trạng
tiêu cực, vi phạm các quy định, tạo ra những hình ảnh không đẹp mắt, phản

văn hóa mà phần lớn do chính những người dự hội thiếu ý thức gây nên.
Tình trạng mọi người chen lấn, xô đẩy nhau gây mất trật tự vẫn xảy ra như ở
lễ ban ấn, lễ cầu an tại Kiếp Bạc, lễ Mông sơn thí thực tại Côn Sơn. Hiện
tượng rải tiền lẻ không đúng chỗ như tại giếng Mắt Rồng ở Kiếp Bạc, hệ
tượng A La Hán và hệ thống tượng phật điện chùa Côn Sơn thi thoảng vẫn
xuất hiện.
Do lượng khách khá đông và chủ yếu di chuyển bằng ô tô do đó ban
tổ chức lễ hội cũng gặp rất nhiều bất cập trong việc phân luồng, sắp xếp chỗ
để xe sao cho hợp lý, gọn gàng, tránh gây ùn tắc giao thông. Hơn nữa tình
trạng du khách mất vé xe diễn ra rất là nhiều gây cho công tác quản lý bãi đỗ
xe mất rất nhiều thời gian để xử lý và chưa có biện pháp nào để có thể giải
quyết vấn đề đó một cách nhanh chóng, thuận tiện.
Từ tình hình thực tế trên đây, để đưa hoạt động lễ hội vào nền nếp bảo
đảm việc tham gia lễ hội thật sự là nhu cầu cần thiết của người dân, giữ được
bản sắc văn hoá của dân tộc, lễ hội thực sự văn minh, an toàn, tiết kiệm, hiệu
quả và thiết thực em xin được để xuất một số biện pháp sau đây:
Về mặt quản lý lễ hội phải có sự thống nhất, đồng thuận của các cấp,
các ngành, địa phương. Tăng cường sự phối hợp của các cấp chính quyền,
các sở, ngành chuyên môn trong công tác quản lý lễ hội. Ban quản lý và các
cấp chính quyền phải có sự chỉ đạo sát sao, hướng dẫn nhân dân thực hiện
đúng nội dung, ý nghĩa của lễ hội.
Tăng cường vai trò quản lý, hiệu lực của các văn bản pháp lý. Với quy
mô, tầm cỡ và phạm vi ảnh hưởng của lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc, đặc biệt
trong giai đoạn hiện nay khi cả chủ thể, khách thể lễ hội đều đứng trước xu
thế toàn cầu hóa, quan niệm về tín ngưỡng có phần rất cởi mở nên ngoài


việc bám sát, thực hiện nghiêm túc các văn bản quy phạm pháp luật về công
tác bảo tồn, phát huy tác dụng lễ hội chung, chúng ta cần thiết lập hệ thống
văn bản mang tính pháp lý như: Nội quy, quy định, quy chế cụ thể cho từng

hoạt động lễ hội như quy chế liên hoan diễn xướng hầu Thánh; quy chế hoạt
động kinh doanh, dịch vụ; quy chế viết sắc sớ tại lễ hội Kiếp Bạc ...
Chú trọng công tác quảng bá, thuyết minh tuyên truyền với nhiều hình
thức về giá trị văn hoá của di tích, quảng bá về nội dung lễ hội để thông báo,
thu hút nhân dân và du khách thập phương trên các phương tiện thông tin đại
chúng. Đặc biệt chú trọng công tác trang trí, tuyên truyền trong khu vực di
tích. Xây dựng website tuyên truyền, quảng bá rộng rãi trong, ngoài nước.
Tăng cường thông báo, phát thanh trên hệ thống loa tuyên truyền về các nghị
định, công điện mới nhất của Chính phủ; nội quy lễ hội... Ngoài ra còn thực
hiện các hình thức hướng dẫn nhân dân tham gia các hoạt động lễ hội theo
tinh thần thực hiện nếp sống văn minh lễ hội như: Làm biển về nội quy thực
hiện nếp sống văn minh lễ hội. Bố trí, sắp xếp hợp lý hòm công đức, nơi đặt
tiền giọt dầu, lư hương, hạn chế đốt vàng mã. Cử người trực tiếp hướng dẫn
khách tham quan và người hành lễ không ném tiền bừa bãi, gài tiền vào
tượng cũng như các hiện vật khác làm ảnh hưởng đến tính tôn nghiêm của di
tích… Việc làm này đã giúp cho nhận thức của nhân dân địa phương và du
khách thập phương về giá trị cũng như ý thức, trách nhiệm đối với lễ hội
ngày càng được nâng cao.
Ban tổ chức lễ hội phối hợp chặt chẽ với chính quyền sở tại tổ chức,
quy hoạch tốt dịch vụ hàng quán. Ra những quy chế ràng buộc đối với các
chủ hộ kinh doanh khi để xảy ra các hiện tượng tiêu cực như: lôi kéo, mời
chào, ép giá khách. Mặt khác, Ban quản lý đã phát tờ rơi giao kèm theo khi
giao vé tham quan cho du khách. Đồng thời lập chốt bảo vệ trước nghi môn
Kiếp Bạc để nhắc nhở, xử lý các hiện tượng mời chào, ép giá...
Tăng cường thanh tra, giám sát tại lễ hội. Rà soát và giám sát chặt chẽ
đối với các tổ chức, cá nhân có nguyện vọng, nhu cầu thực hành tín ngưỡng
tại di tích, để ngăn chặn kịp thời hiện tượng mê tín di đoan, buôn thần, bán
thánh.Với các tổ chức, cá nhân muốn thực hiện canh đàn, khóa lễ lớn tại di
tích phải được sự đồng ý của Ban quản lý di tích cũng như có những quy
định rõ ràng về thời gian, phạm vi, trách nhiệm, cam kết của du khách đối

với hoạt động của mình.
Tính toán và phân luồng số lượng khách du lịch cho vừa đủ sức chứa
nhằm tránh tình trạng quá tải. Cần có các phương án phân luồng từ xa,


hướng du khách đến các điểm di tích khác ở Chí Linh, giảm tải cao điểm,
điều tiết lượng người đổ về Khu di tích Côn Sơn-Kiếp Bạc vào thời điểm
cao điểm.
Xây dựng các khu vực phân hủy rác nhằm tránh tình trạng lượng rác
thải ngày càng lớn. Do đặc điểm địa hình tại đây không thuận lợi cho quá
trình thu gom và vận chuyển các chất thải, vì vậy cần xây dựng nhiều địa
điểm vứt và thu gom rác tại nhiều nơi khác nhau nhưng phải đảm bảo không
làm ảnh hưởng đến môi trường và cảnh quan nơi đây. Phải bố trí nhà vệ
sinh đảm bảo tiện lợi cho du khách về dự lễ hội.
Mở rộng kết hợp với các công ty du lịch tổ chức các tour du lịch nhân
văn tham gia lễ hội.
Năm 2012, lễ hội Côn Sơn- Kiếp Bạc được ghi danh là Di sản văn hóa
phi vật thể quốc gia. Lễ hội Côn Sơn Kiếp Bạc là lễ hội truyền thống tốt đẹp,
giàu tính nhân văn, có giá trị to lớn đối với việc phát triển du lịch, đóng góp
quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Hải Dương. Cần phải
nỗ lực tăng cường công tác quản lý lễ hội để bảo tồn và phát huy các giá trị
truyền thống của lễ hội Côn Sơn Kiếp Bạc không bị mai một theo thời gian.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Địa chí Hải Dương tập III (2008), NXB Chính trị quốc gia.
2. TS. Cao Đức Hải (2010), Giáo trình tổ chức và quản lý lễ hội, NXB Đại
học quốc gia Hà Nội.
3. Quyết định số 920/QĐ – TTg của Thủ tướng chính phủ phê duyệt
quy hoạch tổng thể bảo tồn khu di tích lịch sử văn hóa Côn Sơn Kiếp Bạc

gắn
với phát triển du lịch thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ngày 18 tháng 6 năm
2010
4. Quyết định của Bộ trưởng Bộ VHTT về việc ban hành Quy chế tổ
chức lễ hội ( ban hành kèm theo Quyết định số 39/2001/QĐ – BVHTT ngày
23 tháng 8 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ VHTT ).
5. Quyết định số 1706/2001/QĐ_BVHTT, ngày 24 tháng 7 năm 2001
của Bộ trưởng Bộ VHTT phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy
giá trị di tích lịch sử _ văn hóa và danh lam thắng cảnh đến năm 2020.
6. Nguyễn Khắc Minh (2009), Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc - Những kết quả
sau 4 năm thực hiện đề án, tạp chí Thế giới di sản.


7. />8. />9. />
PHỤ LỤC


Chương trình Lễ hội mùa xuân Côn Sơn- Kiếp Bạc 2017


Chương trình văn nghệ khai hội mùa xuân Côn Sơn-Kiếp Bạc 2017


Các đại biểu TW, địa phương, tăng ni phật tử và du khách thập phương dâng
hương tưởng niệm 680 năm (1334-2014) ngày mất của Đệ tam Tổ dòng thiền
Trúc Lâm.

Lễ tế khai hội mùa xuân theo nghi thức truyền thống



Hội thi bánh chưng, bánh giầy

Lễ rước nước

Liên hoan pháo đất


Thi đấu giải vật dân tộc

Lễ cúng đàn Mông sơn thí thực

Đông đảo nhân dân và du khách dâng hương tại lễ hội mùa Xuân Côn Sơn


Lễ giỗ Tam tổ Trúc Lâm Huyền Quang Tôn Giả


Một số mẫu biển về nội quy thực hiện nếp sống văn minh lễ hội có thể
dùngđể trang trí, tuyên truyền trong khu vực di tích nhằm nâng cao ý thức
của du khách.