TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA SƯ PHẠM
BỘ MÔN SƯ PHẠM VẬT LÝ


Luận Văn Tốt Nghiệp
Nghành: Sư phạm Vật lý – Tin học

THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ VẬT LÝ 12
SỬ DỤNG LECTUREMAKER

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Vương Tấn Sĩ

Lâm Trường Hải
Lớp: Sư phạm Vật lý-Tin học K34
MSSV: 1087038

Cần Thơ, 4/2012


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

Sau một thời gian làm việc, em đã hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình.
Em xin chân thành cảm ơn thầy cô trong bộ môn sư phạm Vật lý đã truyền
đạt cho em những vốn kiến thức quý báu, đã tạo điều kiện cho em học tập.

Riêng thầy Vương Tấn Sĩ, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu
sắc nhất. Thầy đã không ngại vất vả, mệt nhọc để đọc và góp ý rất nhiều cho
luận văn của em.
Mặc dù đã có những cố gắng rất nhiều nhưng do còn nhiều hạn chế về
thời gian, nên đề tài không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong
nhận được sự đóng góp ý kiến từ quý thầy cô và các bạn để đề tài thêm hoàn
thiện hơn.
Cuối cùng một lần nữa em xin chân thành cảm ơn tất cả mọi người đã
giúp đỡ và tạo điều kiện cho em hoàn thành đề tài của mình.

Sinh viên thực hiện:
Lâm Trường Hải

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

Nhận xét của giáo viên hướng dẫn

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
Ngày…...Tháng…..Năm 2012
Giáo viên hướng dẫn

Vương Tấn Sĩ

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

Nhận xét của giáo viên phản biện

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
Ngày….Tháng….Năm 2012

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................. 5
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 5
2. Mục đích của đề tài.................................................................................................... 6
3. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................ 6
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 6
5. Nhiệm vụ của đề tài ................................................................................................... 6
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................ 6
6.1. Nghiên cứu tài liệu.................................................................................................. 6
6.2. Tổng kết kinh nghiệm ............................................................................................. 7
6.3. Thực nghiệm sư phạm............................................................................................. 7

7. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 7
8. Các giai đoạn thực hiện đề tài .................................................................................... 7
9. Các chữ viết tắt trong đề tài ....................................................................................... 8
PHẦN NỘI DUNG.........................................................................................................
Chương 1. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở THPT .................................................................. 9
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI PPDH VL Ở THPT................................. 9
II. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở TRƯỜNG THPT.................................................................. 9
1. Phương hướng chiến lược đổi mới phương pháp dạy học........................................... 9
1.1 Khắc phục lối truyền thụ một chiều.......................................................................... 9
1.2 Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh ........................................... 10
1.3 Rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học ............................................... 10
1.4 Áp dụng các PP tiên tiến, các phương tiện DH hiện đại vào quá trình DH.............. 10
2. Những định hướng đổi mới PPDH theo chương trình THPT mới............................. 10
2.1 Giảm đến tối thiểu việc giảng giải, minh họa của GV, tăng cường việc tổ chức cho
HS tự học, tham gia vào giải quyết các vấn đề HT ....................................................... 10
2.2. Áp dụng rộng rãi kiểu DH nêu và giải quyết vấn đề .............................................. 11
2.3. Rèn cho HS PP nhận thức VL ............................................................................... 12
3. Đổi mới việc thiết kế bài học (soạn GA) .................................................................. 12
3.1. Các yêu cầu đối với việc soạn GA......................................................................... 12
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 1


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

3.2. Các bước soạn GA ................................................................................................ 13
3.3. Nội dung của việc soạn GA................................................................................... 13

III. CNTT góp phần đổi mới PPDH ............................................................................. 14
1. Đổi mới PPDH theo quan niệm CNTT và truyền thông .......................................... 14
1.1. Dạy và học theo quan điểm CNTT...................................................................... 14
1.2. CNTT với vai trò PTDH, TBDH......................................................................... 15
2. Ưu điểm của MVT trong DH Vật lý ....................................................................... 15
2.1. Một số chức năng cơ bản của MVT có thể ứng dụng trong DH Vật lý ................ 18
2.2. Vai trò hỗ trợ của MVT trong quá trình DH Vật lý ............................................. 18

Chương 2. TỔNG QUAN VỀ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ ........................................22
I. KHÁI QUÁT VỀ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ.................................................................... 22
1. Khái niệm giáo án điện tử ........................................................................................ 22
2. Quy trình thiết kế giáo án điện tử ............................................................................. 23
2.1 Xác định mục tiêu bài học...................................................................................... 23
2.2 Lựa chọn kiến thức cơ bản của bài dạy, xác định đúng những nội dung trọng tâm
của bài, cấu trúc các kiến thức cơ bản theo ý định bài dạy học..................................... 24
2.3 Multimedia hóa kiến thức ...................................................................................... 26
2.4 Xây dựng các thư viện tư liệu ................................................................................ 26
2.5 Lựa chọn ngôn ngữ hoặc các phần mềm trình diễn để xây dựng tiến trình dạy học ....
thông qua các hoạt động cụ thể .................................................................................... 27
2.6 Chạy thử chương trình, sửa chữa và hoàn thiện...................................................... 27
II. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ............................................. 28
1. Mục tiêu chính của việc xây dựng các bài giảng điện tử........................................... 28
2. Kỹ năng trình bày .................................................................................................... 28
3. Kỹ năng giảng bài.................................................................................................... 28
4. Đáp ứng tiêu chí tự học............................................................................................ 28
5. Kỹ năng Multimedia ................................................................................................ 28
6. Soạn câu hỏi ............................................................................................................ 28
7. Nguồn tư liệu ........................................................................................................... 29
8. Từ khóa ................................................................................................................... 29
Chương 3. THIẾT KẾ GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ SỬ DỤNG PHẦN MỀM

LECTUREMAKER................................................................................................... 30
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 2


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

I. GIỚI THIỆU ............................................................................................................ 30
II. GIAO DIỆN VÀ CÁC MENU CỦA LECTUREMAKER....................................... 31
1. Giao diện ................................................................................................................. 31
2. Các Menu ................................................................................................................ 32
2.1 Menu Lecturemaker ............................................................................................... 32
2.2 Menu home............................................................................................................ 32
2.3 Menu Insert............................................................................................................ 33
2.4 Menu Control......................................................................................................... 33
2.5 Menu Design ......................................................................................................... 33
2.6 Menu View ............................................................................................................ 34
2.7 Menu Format ......................................................................................................... 34
III. HƯỚNG DẪN TẠO NÚT LỆNH TRONG LECTUREMAKER ........................... 35
1. Tạo các nút nhấn có chức năng di chuyển giữa các Slide, chạy, ngừng hoặc thoát
khỏi bài giảng .............................................................................................................. 35
2. Tạo nút lệnh có chức năng bất kỳ............................................................................. 36
IV. CHÈN VĂN BẢN, CÔNG THỨC TOÁN, HÌNH VẼ, ẢNH, PHIM, FLASH ....... 38
1. Chèn văn bản ........................................................................................................... 38
2. Chèn công thức toán học.......................................................................................... 39
3. Chèn hình vẽ............................................................................................................ 40
4. Chèn đồ thị .............................................................................................................. 41

5. Chèn ảnh.................................................................................................................. 41
6. Chèn video............................................................................................................... 42
7. Chèn File Flash ........................................................................................................ 43
8. Chèn Text, hình, câu hỏi trắc nghiệm và video nghe giảng....................................... 44
V. NHẬP FILE POWERPOINT, PDF, WEBSITE ...................................................... 44
VI. CHÈN CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM ....................................................................... 44
1. Chèn câu hỏi trắc nghiệm dạng trả lời ngắn ............................................................. 45
2. Chèn câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn................................................................. 47
VII. QUY TRÌNH SOẠN GIÁO ÁN ........................................................................... 49
1. Phân tích các nội dung của bài giảng........................................................................ 49
2. Thiết kế bài giảng sử dụng Slide Master .................................................................. 49
2.1 Tạo file bài giảng mới............................................................................................ 49
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 3


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

2.2 Tạo Slide Master mới............................................................................................. 50
2.2.1 Tạo thiết kế cho Title Master............................................................................... 51
2.2.2 Tạo thiết kế cho Body Master ............................................................................. 52
VIII. KẾT XUẤT BÀI GIẢNG ................................................................................... 56
1. Kết xuất bài giảng ra định dạng Web ....................................................................... 56
2. Kết xuất bài giảng ra định dạng SCO ....................................................................... 57
3. Kết xuất bài giảng ra gói SCORM............................................................................ 58
4. Kết xuất bài giảng ra file chạy *.exe ........................................................................ 59
IX. SOẠN BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ BẰNG LECTUREMAKER .................................. 60

1. Giới thiệu bài giảng mẫu soạn bằng LectureMaker ................................................. 60
Chương 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................................. 69

KẾT LUẬN.........................................................................................................71
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................72

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 4


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

PHẦN MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài

Hiện nay, đất nước đang phát triển và hội nhập quốc tế. Bối cảnh này đặt ra
những yêu cầu mới về nhân tố con người và đặt ra những thách thức mới cho nghành
giáo dục. Trước những yêu cầu đó giáo dục phải đổi mới về nội dung, PP nhằm đào
tạo ra những con người có khả năng đáp ứng nhu cầu của xã hội. Hội nghị lần thứ hai
BCH TW Đảng cộng sản Việt Nam khóa VIII đã nêu ra: “Nhiệm vụ và mục tiêu cơ
bản là nhằm xây dựng những con người có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực
của cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có
kỹ năng thực hành giỏi…”. Để đạt được mục tiêu đề ra, hội nghị cũng chỉ rõ: “Đổi
mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn
luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp

tiên tiến và hiện đại vào quá trình dạy học…” [12. tr 5]. Một trong những giải pháp
hữu hiệu để thực hiện mục tiêu trên là đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích
cực. Vì vậy, dạy học phát huy tính tích cực của học sinh là một nhiệm vụ rất quan
trọng của giáo dục hiện nay.
Thêm vào đó, ngày nay với sự tiến bộ của công nghệ và tri thức khoa học, giáo
dục đào tạo nguồn nhân lực trở thành quốc sách hàng đầu của nhiều quốc gia. Trước
tình hình đó, hệ thống giáo dục Việt Nam phải đi theo hướng nâng cao tri thức, kỹ
năng lao động, khả năng cạnh tranh. Do đó, trong những năm qua, Bộ giáo dục và đào
tạo đã phát động và thực hiện phong trào đổi mới phương pháp dạy học. Chỉ thị số
29/2001/CT- Bộ giáo dục và đào tạo ngày 30/07/2001 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
đào tạo về tăng cường giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và
đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng công nghệ thông
tin như công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp dạy học nhằm tạo tính
tích cực, sáng tạo cho HS trong quá trình học tập, giúp HS chiếm lĩnh được những
kiến thức khoa học sâu sắc, vững chắc, đồng thời đảm bảo điều kiện và thời gian tự
học, tự nghiên cứu của HS. Và tất nhiên những điều này sẽ đem lại niềm vui, sự hứng
thú học tập. Từ đó phát triển tư duy, năng lực sáng tạo và không chỉ nắm vững lý
thuyết mà còn có khả năng vận dụng vào thực tiễn cuộc sống, góp phần xây dựng đất
nước ngày càng phát triển hơn, hòa nhập cùng bạn bè thế giới.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 5


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

Hiện nay, với sự tiến bộ khoa học kỹ thuật, các nhà trường đã được trang bị khá

nhiều các phương tiện dạy học hiện đại như: máy vi tính, máy chiếu, phần mềm dạy
học…các thiết bị này có vai trò hỗ trợ rất lớn trong việc nâng cao hiệu quả, chất lượng
các hoạt động dạy học.
Với những lý do trên, là một người GV vật lý trong tương lai, tôi nhận thức rõ
tầm quan trọng của việc này nên đã quyết định nghiên cứu về đề tài: Thiết kế giáo án
điện tử Vật lý 12 sử dụng phần mềm LectureMaker.

2.

Mục đích của đề tài

 Nghiên cứu sử dụng phần mềm LectureMaker để phục vụ thiết kế giáo
án điện tử và áp dụng vào soạn giáo án điện tử vật lý 12.
 Nghiên cứu sử dụng một số phần mềm khác hỗ trợ cho việc thiết kế giáo
án sử dụng phần mềm LectureMaker. Nghiên cứu cách thiết kế giáo án theo
chuẩn e-learning.

3.

Đối tượng nghiên cứu

 Hoạt động dạy và học của GV và HS nhằm sử dụng phần mềm
LectureMaker thiết kế bài giảng điện tử và hỗ trợ giảng dạy. Tài liệu sử dụng
giảng dạy vật lý 12.

4.

Giả thuyết khoa học



Có thể nghiên cứu sử dụng phần mềm LectureMaker và vận dụng vào

thiết kế giáo án điện tử vật lý 12, nhằm phát huy khả năng tự học của HS. Có thể
nghiên cứu các tài liệu giảng dạy vật lý và các phần mềm hỗ trợ dạy học khác tạo
điều kiện thuận lợi cho công tác giảng dạy sau này.

5.

6.

Nhiệm vụ của đề tài


Nghiên cứu lý luận về đổi mới PPDH VL.



Nghiên cứu một số tài liệu dùng để giảng dạy vật lý 12.



Nghiên cứu thiết kế giáo án sử dụng phần mềm LectureMaker.



Nghiên cứu nội dung, phương pháp và thiết kế giáo án các bài vật lí 12.

Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu tài liệu


Nghiên cứu lý luận từ các tài liệu: SGK Vật lý 12, sách giáo viên và SGK vật lý
12, chuẩn kiến thức kỹ năng, một số tài liệu về lý luận dạy học vật lý, phân tích
chương trình vật lý THPT, đánh giá giáo dục, tài liệu bồi dưỡng giáo viên vật lý 12,
một số tài liệu liên quan đến thiết kế giáo án điện tử. Một số website giáo án điện tử và
bài giảng trực tuyến.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 6


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

6.2. Tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm là đánh giá tổng kết và khái quát hóa những kinh nghiệm
đã thu thập được trong hoạt động thực tiễn, từ đó phát hiện ra những vấn đề cần khẳng
định để đưa vào áp dụng rộng rãi vào thực tế hoặc cần tiếp tục nghiên cứu hay loại bỏ.
Nhờ đó mà nhiều khi dẫn đến việc khám phá ra những mối liên hệ có tính quy luật của
những hiện tượng giáo dục.
Tổng kết kinh nghiệm cần có lý luận để soi sáng, giải thích tính chất hợp lý, phù
hợp với những quy luật đã được khẳng định thì mới tránh khỏi tính chất ngẫu nhiên,
lộn xộn, hời hợt của kết luận.
Tổng kết kinh nghiệm từ trao đổi kinh nghiệm, học hỏi từ anh chị, bạn bè, và sự
giúp đỡ của thầy cô.
6.3. Thực nghiệm sư phạm
Thiết kế một số bài học theo hướng nghiên cứu của đề tài, sau đó tiến hành giảng
dạy và cho HS làm kiểm tra. Từ đó nhận xét xem mức độ tiếp thu kiến thức của HS
đối với cách thực hiện này như thế nào.


7.

Phạm vi nghiên cứu

Sử dụng phần mềm LectureMaker và kết hợp vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực vào việc thiết kế bài giảng điện tử vật lý 12.

8.

Các giai đoạn thực hiện đề tài


Giai đoạn 1: Trao đổi với thầy Vương Tấn Sĩ và nhận đề tài.



Giai đoạn 2: Nghiên cứu đề tài, đọc các tài liệu có liên quan.



Giai đoạn 3: Lập đề cương chi tiết.



Giai đoạn 4: Viết luận văn, chỉnh sửa luận văn.



Giai đoạn 5: Hoàn thành luận văn, nộp cho GVHD.




Giai đoạn 6: Báo cáo luận văn.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 7


Luận văn tốt nghiệp

9.

SVTH: Lâm Trường Hải

Các chữ viết tắt trong đề tài
Công nghệ thông tin

CNTT

Dạy học

DH

Giáo viên

GV

Hoạt động


HĐ

Học sinh

HS

Máy vi tính
Phương pháp

MVT
PP

Phương pháp dạy học

PPDH

Phương tiện dạy học

PTDH

Sách giáo khoa

SGK

Thiết bị dạy học

TBDH

Trung học phổ thông


THPT

Vật lí

GVHD: Vương Tấn Sĩ

VL

Trang 8


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

PHẦN NỘI DUNG
Chương 1. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở THPT
I.

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI PPDH VL Ở THPT

Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo Quyết định số
16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 5/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã nêu: “ Phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc
trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi
dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và
trách nhiệm học tập cho học sinh”. [9. tr 5]
Nghị quyết TW 2, khóa VIII của Đảng cộng sản Việt Nam nêu rõ: “Đổi mới
mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều và

rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước ứng dụng các
phương pháp tiên tiến, phương pháp hiện đại vào quá trình dạy, đảm bảo điều kiện
và thời gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh, nhất là sinh viên đại học, phát triển
mạnh mẽ phong trào tự học, tự đào tạo”.
Tóm lại: Mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ
thông là thay đổi lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo “phương pháp
dạy học tích cực” nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động
sáng tạo và có hứng thú trong học tập.[1. tr 8]
II. ĐỔI MỚI PPDH VL Ở TRƯỜNG THPT
1. Phương hướng chiến lược đổi mới phương pháp dạy học
1.1. Khắc phục lối truyền thụ một chiều
Truyền thụ một chiều là một kiểu dạy học đã tồn tại lâu năm trong nền giáo
dục của chúng ta. Nét đặc trưng của nó là: “GV độc thoại, giảng giải minh họa, làm
mẫu, kiểm tra, đánh giá; còn HS thì thụ động ngồi nghe, ngồi nhìn, cố mà ghi nhớ
và nhắc lại”.
Đối với chúng ta cũng cần phải đổi mới phương pháp dạy học. Tư tưởng chủ
đạo bao trùm nhất là tổ chức cho HS tham gia tích cực vào các hoạt động học tập
đa dạng theo hướng tìm tòi nghiên cứu phù hợp với phương pháp thực nghiệm. Bất
kỳ ở đâu và nơi nào sự sáng tạo chỉ có thể nảy sinh trong khi giải quyết vấn đề. Bởi
vậy, tổ chức lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào việc giải quyết vấn đề học tập
là biện pháp cơ bản để bồi dưỡng năng lực sáng tạo cho HS.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 9


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải


Để thực hiện phương pháp dạy học mới hướng vào việc tổ chức hoạt động
nhận thức tích cực, tự lực của HS thì ngoài vai trò hướng dẫn, tổ chức của GV, cần
phải có phương tiện làm việc phù hợp với HS. Đối với VL học thì đặc biệt quan
trọng là tài liệu giáo khoa và thiết bị thí nghiệm. SGK và thiết bị thí nghiệm phải
đổi mới để tạo điều kiện cho việc thực hiện mục tiêu của dạy học. [9. tr 50]
1.2. Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS
Rèn luyện khả năng tự học, hình thành thói quen tự học. Bất cứ một việc HT
nào đều phải thông qua tự học của người học thì mới có thể có kết quả sâu sắc và
bền vững. Ngay trên ghế nhà trường HS đã phải được rèn luyện khả năng tự học, tự
lực hoạt động nhận thức. [9. tr 51]
1.3.Rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học
Muốn rèn luyện được nếp tư duy sáng tạo của người học thì điều quan trọng
nhất là phải tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện cho HS tích cực, tự lực tham gia vào
quá trình tái tạo cho mình kiến thức mà nhân loại đã có, tham gia giải quyết các
vấn đề học tập, qua đó mà phát triển năng lực sáng tạo. HS học bằng cách làm, tự
làm, làm một cách chủ động say mê hứng thú, chứ không phải bị ép buộc. Vai trò
của GV không còn là giảng dạy, minh họa nữa mà chủ yếu là tổ chức, hướng dẫn,
tạo điều kiện cho HS hoạt động, thực hiện thành công các hoạt động học đa dạng
mà kết quả là giành được kiến thức và phát triển được năng lực. [9. tr 51]
1.4.Áp dụng các PP tiên tiến, các phương tiện DH hiện đại vào quá trình
DH
Nền giáo dục của hầu hết các nước tiên tiến trên toàn thế giới trong nửa cuối
thế kỷ XX đều rất quan tâm đến vấn đề phát triển năng lực sáng tạo ở HS. Nhiều lý
thuyết về việc phát triển đã ra đời (trong đó nổi bật là “lý thuyết thích nghi” của
J.piaget và “lý thuyết vùng phát triển gần” của Vưgốtxki), nhiều phương pháp dạy
học mới đã được thử nghiệm và đã đạt được những kết quả khả quan. [9. tr 51]
2. Những định hướng đổi mới PPDH theo chương trình THPT mới
2.1. Giảm đến tối thiểu việc giảng giải, minh họa của GV, tăng cường việc tổ
chức cho HS tự lực, tham gia vào giải quyết các vấn đề HT
Một thói quen tồn tại đã lâu đời trong nền giáo dục ở nước ta là GV luôn chú

ý giảng giải tỉ mỉ, kỹ lưỡng, đầy đủ cho HS ngay cả khi những điều GV nói đã viết
đầy đủ trong sách giáo khoa, thậm chí GV nhắc lại y nguyên rồi viết lại giống hệt
trên bảng.
Lúc đầu HS chưa quen với phương pháp học mới nên vẫn theo cách cũ, chờ
GV giảng giải, tóm tắt, đọc cho chép. Nhưng sau một thời gian tự lực làm việc, họ
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 10


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

tự tin hơn, đọc nhanh hơn, hiểu nhanh hơn và nhất là hiểu kỹ, nhớ lâu. Kết quả là
nếu tính tổng cộng thời gian mà HS phải bỏ ra để học một bài lại ít hơn là chờ đợi
GV giảng giải rồi cố mà ghi nhớ. Điều quan trọng hơn là khi quen với cách học
mới, HS sẽ tự tin và hào hứng. Càng thành công, càng phấn chấn, tích cực hơn và
đạt được thành công hơn. GV cần biết chờ đợi, kiên quyết yêu cầu HS tự học ở lớp
và ở nhà. GV chỉ giảng giải khi học sinh tự đọc không thể hiểu được kiên quyết
không làm thay học sinh điều gì mà họ có thể làm được trên lớp hay ở nhà.
Muốn cho HS hoạt động tự lực thành công thì GV cần phải biết phân chia vấn
đề học tập phức tạp thành những bộ phận đơn giản, vừa sức, nếu HS cố gắng một
chút là có thể hoàn thành được. [9. tr 52]
2.2. Áp dụng rộng rãi kiểu DH nêu và giải quyết vấn đề
Kiểu dạy học nêu và giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề) là kiểu dạy học
trong đó dạy cho HS thói quen tìm tòi giải quyết vấn đề theo cách của nhà khoa
học, GV vừa tạo cho HS nhu cầu, hứng thú hoạt động sáng tạo; vừa rèn luyện cho
họ khả năng sáng tạo.
Tư duy chỉ bắt đầu khi trong óc nảy sinh vấn đề, nghĩa là người học nhận thức

được sự mâu thuẫn giữa nhiệm vụ cần giải quyết và trình độ, khả năng, kiến thức
đã có của mình không đủ để giải quyết.
Có rất nhiều cách tạo ra tình huống có vấn đề. Cách phổ biến nhất là đưa ra
một hiện tượng, một sự kiện, một câu hỏi mà lúc đầu HS tưởng rằng mình đã biết
cách trả lời. Nhưng khi phân tích kỹ mới thấy những kiến thức đã có của mình
không đủ giải thích hiện tượng hay trả lời câu hỏi. Động cơ hoạt động xuất phát từ
chỗ muốn hoàn thiện, phát triển kiến thức, kỹ năng của mình bền vững và mạnh mẽ
hơn cả.
- Chú trọng rèn luyện cho HS phương pháp giải quyết vấn đề. Phương pháp
tìm tòi nghiên cứu giải quyết vấn đề một cách sáng tạo thường theo quy trình
chung như sau:
+ Phát hiện, xác định vấn đề, nêu câu hỏi.
+ Nêu câu trả lời dự đoán (mô hình, GT) có tính chất lý thuyết, tổng
quát.
+ Từ dự đoán suy ra hệ quả lôgic có thể kiểm tra trong thực tế.
+ Tổ chức thí nghiệm kiểm tra xem hệ quả đó có phù hợp với thực tế
không. Nếu phù hợp thì điều dự đoán là đúng. Nếu không phù hợp thì dự
đoán là sai, phải xây dựng dự đoán mới.
+ Phát biểu kết luận. [9. tr 52-53]
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 11


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

2.3. Rèn cho HS PP nhận thức VL
Một trong những nét đặc trưng của tư duy khoa học là phải biết phương pháp

hành động rồi mới hành động, chứ không hành động mò mẫm, ngẫu nhiên.
Về phương pháp thực nghiệm: GV có thể làm thí nghiệm để thu thập thông
tin hoặc củng cố bảng số liệu kết quả thí nghiệm. Còn sau đó việc xử lý thông tin
rút ra kết quả nên dành cho HS làm. Ở khâu thí nghiệm kiểm tra, cụ thể GV yêu
cầu HS đề xuất phương án thí nghiệm kiểm tra bằng những thiết bị cụ thể, GV có
thể làm thí nghiệm biểu diễn.
Về phương pháp mô hình: Nhờ phương pháp mô hình mà người ta có thể biểu
diễn bản chất của hiện tượng ngay cả khi không quan sát được đối tượng phản ánh.
Ngoài mô hình ảnh, cần hay phổ biến mô hình toán học.
Về phương pháp tương tự: Phương pháp tương tự là phương pháp nhận thức
khoa học, trong đó sử dụng sự tương tự và phép suy luận tương tự để rút ra tri thức
mới về đối tượng khảo sát.
Phương pháp tương tự gồm các giai đoạn sau:
Tập hợp các dấu hiệu của đối tượng cần nghiên cứu và những dấu hiệu của
đối tượng đã biết định đem đối chiếu.
Tiến hành phân tích tìm những dấu hiệu giống nhau và khác nhau giữa chúng.
Kiểm tra xem các dấu hiệu giống nhau có phải là dấu hiệu bản chất của đối tượng
đã biết.
Chuyển dấu hiệu khác biệt của đối tượng đã biết cho đối tượng nghiên cứu
bằng suy luận tương tự.
Kiểm tra tính đúng đắn của các kết luận thu được (hoặc các hệ quả của chúng)
bằng thực nghiệm ở chính đối tượng nghiên cứu. [9. tr 53]
3. Đổi mới việc thiết kế bài học (soạn GA)
3.1. Các yêu cầu đối với việc soạn GA
Việc chuyển trọng tâm từ thiết kế các hoạt động của GV sang thiết kế các
hoạt động của HS là yêu cầu nổi bật đối với công việc soạn giáo án của người GV.
-

Khi soạn giáo án, GV phải suy nghĩ trả lời các câu hỏi sau:
+ Trong bài học HS sẽ lĩnh hội được những kiến thức, kỹ năng nào?

Mức độ đến đâu?
+ Sự chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng của HS sẽ diễn ra theo con
đường nào? HS cần huy động kiến thức, kỹ năng nào đã có? Những hoạt động đó
của HS diễn ra dưới hình thức làm việc cá nhân hay làm việc theo nhóm?

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 12


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

+ GV phải chỉ đạo như thế nào để đảm bảo cho HS chiếm lĩnh được
những kiến thức, kỹ năng đó một cách chính xác, sâu sắc và đạt hiệu quả giáo dục?
+ Hành vi ở đầu ra mà HS cần thể hiện được sau khi học là gì?
3.2. Các bước soạn giáo án
Xác định mục tiêu bài học căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về
thái độ trong chương trình.
Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan để hiểu chính xác, đầy đủ những
nội dung của bài học, xác định những kiến thức, kỹ năng, thái độ cơ bản cần hình
thành và phát triển ở HS, xác định trình tự lôgic của bài học.
- Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của HS:
+ Xác định những kiến thức và kỹ năng mà HS đã có và cần có.
+ Dự kiến những khó khăn, những tình huống có thể nảy sinh và các
phương án giải quyết.
Lựa chọn phương pháp dạy học; phương tiện; thiết bị dạy học; hình thức tổ
chức dạy học và cách đánh giá thích hợp để giúp HS tích cực, chủ động, sáng tạo,
phát triển năng lực tự học.

Xây dựng kế hoạch bài học: xác định mục tiêu, thiết kế nội dung, nhiệm vụ,
cách thức hoạt động, thời gian và yêu cầu cần đạt cho từng hoạt động dạy của GV
và hoạt động học của HS.
3.3. Nội dung của việc soạn giáo án
- Xác định rõ ràng, cụ thể mục tiêu bài học, nêu rõ yêu cầu HS cần đạt về kiến
thức, kỹ năng, thái độ.
- Xác định những nội dung kiến thức của bài học.
- Xác định công việc chuẩn bị của GV và HS, các phương tiện dạy học cần sử
dụng.
- Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức trong bài học.
- Xác định nội dung tóm tắt trình bày bảng.
- Soạn nội dung bài tập về nhà.
* Một số hình thức trình bày giáo án
- Viết hệ thống các hoạt động theo thứ tự từ trên xuống dưới.
- Viết hệ thống các hoạt động theo 2 cột: hoạt động của GV và hoạt động của
HS.
- Viết 3 cột: Hoạt động của GV; hoạt động của HS; nội dung ghi bảng, hoặc tiêu
đề, nội dung chính.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 13


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

- Viết 4 cột: Hoạt động của GV; hoạt động của HS; nội dung ghi bảng, hoặc tiêu
đề, nội dung chính và thời gian thực hiện.
III. CÔNG NGHỆ THÔNG TIN GÓP PHẦN ĐỔI MỚI PPDH

1. Đổi mới phương pháp dạy học theo quan niệm CNTT và truyền thông
Thế giới bước vào kỉ nguyên mới nhờ tiến bộ nhanh chóng của ứng dụng
công nghệ thông tin vào tất cả các lĩnh vực. Trong giáo dục và đào tạo, CNTT đã
góp phần hiện đại hóa PTDH, thiết bị dạy học góp phần đổi mới PPDH.
1.1. Dạy và học theo quan điểm công nghệ thông tin
Theo quan điểm công nghệ thông tin, học là một quá trình thu nhận thông tin có
định hướng, có sự tái tạo và phát triển thông tin; dạy là phát thông tin và giúp người
học thực hiện quá trình trên một cách có hiệu quả. Để đổi mới PPDH, người ta tìm
những “Phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thông tin nhanh hơn, nhiều
hơn và hiệu quả hơn”.
a) Nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật, quá trình dạy học đã sử dụng
PTDH sau đây:
- Phim chiếu để giảng bài với đèn chiếu Overhead.
- Phần mềm hỗ trợ giảng bài, minh họa trên lớp với Projector.
- Phần mềm dạy học giúp HS học trên lớp và ở nhà.
- Công nghệ kiểm tra, đánh giá bằng trắc nghiệm trên máy tính.
- Sử dụng mạng Internet, thiết bị đa phương tiện (multimedia), networking để
dạy học.
b) Dạy học với PTDH hiện đại trên sẽ có những ưu thế sau:
- GV chuẩn bị bài dạy một lần thì sử dụng được nhiều lần.
- Các phần mềm dạy học có thể thực hiện các thí nghiệm ảo, sẽ thay thế GV
giảng dạy thực hành, tăng tính năng động cho người học, cho phép HS theo khả
năng.
- Các phương tiện dạy học hiện đại sẽ tạo ra khả năng để GV trình bày bài
giảng sinh động hơn, dễ dàng cập nhật và thích nghi với sự thay đổi nhanh của
khoa học hiện đại.
- Các phương tiện dạy học sẽ hỗ trợ chuẩn hóa các bài giảng mẫu, đặc biệt
đối với những phần khó giảng, những khái niệm phức tạp.
- HS học không bị thụ động, có nhiều thời gian nghe giảng để đào sâu suy
nghĩ và điều quan trọng hơn là nhiều HS được dự và nghe giảng bài của nhiều

GV giỏi.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 14


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

1.2. CNTT với vai trò PTDH, TBDH
CNTT với vai trò PTDH, TBDH cần đảm bảo các yêu cầu:
- Sử dụng như công cụ DH cần được đặt trong toàn bộ hệ thống các PPDH
nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống đó. Mỗi PPDH đều có chỗ
mạnh và chỗ yếu, ta cần phát huy chỗ mạnh, hạn chế chỗ yếu của từng phương
pháp.
- Phát huy vai trò của người thầy trong quá trình sử dụng CNTT như PTDH,
TBDH.
Không thủ tiêu vai trò của người thầy mà trái lại còn phát huy hiệu quả hoạt động
của thầy giáo trong quá trình dạy học có sử dụng CNTT. Chẳng hạn sử dụng CNTT
thay GV trong một số khoảng thời gian, do việc giải phóng khỏi việc dạy học đồng
loạt cho cả lớp, GV có thể đi sâu giúp những HS cá biệt (cả cá biệt yếu và cá biệt giỏi)
với thời gian dài hơn nhiều so với dạy học không sử dụng CNTT.
- Sử dụng CNTT như PTDH, TBDH không phải chỉ nhằm thí điểm dạy học
với CNTT mà còn góp phần DH về công nghệ thông tin.

2. Ứng dụng của máy tính trong DH vật lý
Dạy học là một hoạt động phức hợp, trong đó có những yếu tố mang tính nghệ
thuật của người GV, đồng thời cũng có những yếu tố mang tính kỹ thuật, mà theo đó
có thể xây dựng thành công nghệ DH. Một trong những nét nổi bật của tiến trình đổi

mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH vật lý nói riêng, là việc áp dụng những thành
tựu khoa học, kĩ thuật công nghệ vào quá trình DH, nhờ đó chất lượng DH được nâng
lên một cách rõ rệt.
Dựa trên cơ sở về tâm lý học, lý luận DH, cơ sở thực tiễn và những chức năng
của máy vi tính, các nhà nghiên cứu giáo dục đã khẳng định rằng, hoàn toàn có thể sử
dụng MVT trong quá trình DH với tư cách như một PTDH hiện đại.
Vật lý là môn khoa học thực nghiệm, hầu hết kiến thức vật lý đều gắn với thực
tiễn, nên việc ứng dụng CNTT nói chung và MVT nói riêng vào DH vật lý là một
hướng đi thích hợp và mang tính cấp thiết. Nhờ các chương trình mô phỏng, minh họa,
MVT làm tăng tính trực quan, kích thích hứng thú học tập và tạo sự chú ý ở mức độ
cao đối với HS, giúp cho GV giảm thời gian thuyết trình, không mất nhiều thời gian
vào việc biểu diễn, thể hiện thông tin trong giờ học. Với các thí nghiệm có tính nguy
hiểm đối với con người, hoặc các thí nghiệm có thời gian diễn ra rất nhanh (hoặc rất
chậm) thì việc thay thế chúng bằng những thí nghiệm ảo trên MVT là một cách làm tối
ưu… Có thể thấy ngay rằng, việc sử dụng MVT với tư cách là một PTDH hiện đại
trong DH vật lý có rất nhiều ưu điểm nổi trội, nó có thể được ứng dụng trong nhiều
giai đoạn của quá trình DH, từ việc xây dựng tình huống học tập, nghiên cứu giải
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 15


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

quyết vấn đề, xây dựng kiến thức mới đến việc củng cố, vận dụng kiến thức… Tuy
nhiên, cũng cần nhận thức rằng, MVT không phải là một PTDH vạn năng, có thể thay
thế toàn bộ các PPDH truyền thống khác; MVT dù hiện đại đến đâu, cũng không thể
thay thế toàn bộ cho người GV, mà GV luôn là người có vai trò tổ chức, thiết kế quá

trình DH, là người quyết định lựa chọn phương tiện, lựa chọn thời điểm sử dụng, hình
thức sử dụng và phạm vi sử dụng MVT nhằm đạt hiệu quả cao nhất của hoạt động DH.
a. Những ưu điểm của việc sử dụng MVT trong DH
MVT với tư cách là một PTDH hiện đại, sử dụng nó một cách hợp lý trong DH
có nhiều ưu điểm.
- Nhờ các chương trình mô phỏng và minh họa được cài đặt sẵn, MVT có thể
xây dựng nên các mô hình tĩnh hoặc động với chất lượng cao, thể hiện ở độ trung
thực của màu sắc, các vận động tuân theo các quy luật khách quan của hiện
tượng mà người lập trình đã đưa vào làm tăng tính trực quan trong DH, tăng
hứng thú học tập và tạo sự chú ý học tập của HS ở mức độ cao. MVT có khả
năng lặp lại nhiều lần, thậm chí là vô hạn lần ở cùng một vấn đề, giúp GV và HS
có thể nghe lại, xem lại những tình huống, những hiện tượng hoặc những thông
tin mà họ chưa kịp nhận biết ở lần quan sát đầu tiên. Điều này rất khó thực hiện ở
người GV.
- Giao tiếp giữa người với máy tính trong quá trình DH là hoàn toàn chủ
động, theo sự điều khiển của GV và HS. Việc sử dụng MVT trong DH tạo cơ hội
để chương trình hóa không chỉ nội dung tri thức mà cả những con đường nắm
vững kiến thức, hoạt động trí tuệ của HS, vì thế có thể điều khiển được quá trình
dạy học. GV có thể xây dựng bài giảng bằng cách lắp ráp các môđun có sẵn. Để
thực hiện tốt bài giảng theo kiểu này thì đòi hỏi GV phải chuẩn bị bài giảng một
cách công phu, theo đó, có thể khẳng định rằng MVT không thể thay thế người
GV mà chính là vai trò của người GV được đề cao và đóng vai trò người tổ chức
quá trình học tập. Nhờ có MVT mà hoạt động DH của GV có thể được tự động
hóa ở mức độ cao.
- Một trong những ưu điểm không thể phủ nhận là việc sử dụng MVT trong
việc DH có tác dụng giảm thiểu thời gian cho việc biểu diễn, thể hiện thông tin
của GV trong giờ lên lớp. MVT còn cho phép củng cố ngay tức thời và thường
xuyên hơn so với DH truyền thống, đồng thời việc kế thừa, rút kinh nghiệm,
chỉnh sửa, bổ sung bài giảng… từ kết quả của các hoạt động DH trước đó là rất
thuận lợi và không mất quá nhiều thời gian.

- Việc sử dụng MVT trong DH còn có tác dụng rất lớn đối với HS, trong đó
cá thể học tập của HS ở mức độ cao. HS có thể học tập theo nhịp độ riêng của
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 16


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

mình phù hợp với khả năng, đặc điểm tâm lý và điều kiện học tập của từng cá
nhân, tạo cơ hội để HS có thể tự học một cách tốt hơn. Với những chương trình
đã được cài đặt sẵn (trắc nghiệm, đố vui…) MVT có thể đưa ra lời khen ngợi mỗi
khi thực hiện tốt một nội dung học tập, và cũng có thể phê phán một cách nhẹ
nhàng mỗi khi các em làm không tốt nhiệm vụ của mình. Vì thế HS thấy mình
được tôn trọng, được cư xử công bằng và khách quan, giúp các em tự tin hơn vào
chính bản thân mình. Thông qua đó rèn luyện cho HS tính tự lập, tự chủ và sáng
tạo. Học tập thông qua MVT đòi hỏi HS phải kiên trì, nhẫn nại, cần cù và chăm
chỉ, đó cũng là những nét nhân cách cần thiết phải hình thành ở HS.
- Một ưu điểm khác của việc sử dụng MVT trong DH là khả năng đánh giá
kết quả học tập một cách công bằng, khách quan, điều đó giúp HS đánh giá đúng
khả năng học tập của mình. Nhờ có MVT mà kết quả học tập của HS được lưu
lại trong các tệp số liệu, giúp GV có thể so sánh, đánh giá, nhận xét quá trình học
tập của HS một cách nhanh chóng, chính xác.
- Trong quá trình DH nói chung và DH vật lý nói riêng, các thí nghiệm tự
động hóa có sự trợ giúp của MVT được thực hiện một cách nhanh chóng với độ
chính xác cao; các số liệu thực nghiệm được xử lý, đánh giá và trình bày dưới
dạng bảng biểu, đồ thị hay các tệp số liệu, có thể lưu trữ trên các thiết bị nhớ
ngoài của MVT, điều đó giúp GV và HS dễ dàng trong việc khảo sát và xử lý

thông tin.
- Việc sử dụng MVT trong DH cũng làm thay đổi nội dung và phương pháp
giảng dạy các hình thức dạy học cũng từ đó mà được cải tiến, hoàn thiện theo
hướng linh hoạt và phong phú hơn. Các PPDH tích cực cũng có thể được hoàn
thiện, bổ sung và sử dụng rộng rãi hơn khi có MVT, nhất là PPDH chương trình
hóa; mô hình hóa.
- MVT có một ưu thế nổi trội khác là khi kết nối vào mạng máy tính, nó tạo
điều kiện để tiến hành DH từ xa một cách thuận tiện và hiệu quả. GV có thể điều
khiển quá trình học tập cùng lúc cho nhiều HS ở nhiều địa điểm khác nhau, có
thể rất xa nhau về mặt vị trí địa lí. Cũng nhờ hệ thống mạng máy tính mà GV, HS
và các nhà quản lý giáo dục có thể cùng tham gia các cuộc thảo luận, có thể chia
sẻ thông tin một cách nhanh chóng và thuận lợi nhất. Ngoài ra, thông qua mạng
internet, GV có thể cập nhật được những thông tin mới nhất liên quan đến nội
dung DH để bổ sung, hoàn thiện bài giảng một cách có chất lượng.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 17


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

2.1. Một số chức năng cơ bản của máy vi tính có thể ứng dụng trong dạy học
vật lý
- Sử dụng MVT làm phương tiện nghe nhìn và lưu trữ thông tin.
- Sử dụng MVT để thiết kế và biểu diễn các mô hình, thí nghiệm.
- Sử dụng MVT để tự động hóa các thí nghiệm vật lý.
- Sử dụng MVT để tích hợp với các PT DH hiện đại.

- Sử dụng MVT kết hợp với multimedia.
2.2. Vai trò hỗ trợ của MVT trong quá trình DH vật lý
2.2.1. Vai trò của MVT đối với các nhiệm vụ dạy học
2.2.1.1. Truyền thụ tri thức, phát triển tư duy
Trong quá trình DH nói chung và DH vật lý nói riêng, có thể thấy ngay rằng, việc
sử dụng MVT hợp lý sẽ giúp cho quá trình truyền thụ tri thức được thuận lợi và hiệu
quả hơn, sự phát triển tư duy của HS cũng tốt hơn. Điều này đạt được là nhờ vào khả
năng khai thác và truyền thụ tri thức về các hiện tượng tự nhiên và xã hội của MVT
dưới sự điều khiển của GV. MVT có thể mô phỏng và minh họa bằng hình vẽ các hiện
tượng và các quá trình tự nhiên và xã hội…
Trong DH vật lý, MVT có thể giúp ta tiến hành các thí nghiệm từ đơn giản đến
phức tạp và có thể được tiến hành một cách sinh động, đáp ứng mọi yêu cầu của quá
trình DH. MVT còn có mặt mạnh khác là có thể biểu diễn các hiện tượng và quá trình
tự nhiên trong sự phối hợp với màu sắc, âm nhạc hoặc lời giải thích của GV, do đó
MVT có sức cuốn hút HS, có khả năng kích thích hứng thú học tập, đặt HS vào vị trí
chủ thể của quá trình học tập. Chính vì lý do này mà hiệu quả của bài giảng và chất
lượng lĩnh hội tri thức của HS được nâng lên một cách đáng kể
Việc sử dụng MVT trong DH đã tạo cho GV có nhiều điều kiện và cơ hội phát
triển tư duy cho HS. Với các hình ảnh, mô hình, hình vẽ, hoặc các video clip về các
hiện tượng và quá trình tự nhiên, xã hội. GV có thể hình thành và rèn luyện cho HS
cách quan sát, khả năng mô tả, diễn đạt và óc liên tưởng… Với những thí nghiệm được
tiến hành nhờ sự hỗ trợ của MVT, ngoài khả năng phát triển các thao tác tư duy, GV
còn có điều kiện để rèn luyện cho HS năng lực phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát
hóa và trừu tượng hóa.
2.2.1.2. Rèn luyện kĩ năng thực hành
Trong DH ở trường phổ thông, MVT không những được dùng làm phương tiện
biểu diễn mà còn có thể được dùng làm công cụ thực hành cho HS. Sử dụng MVT để
xử lý thông tin, HS được rèn luyện những chức năng cơ bản, tư duy thuật toán, kỹ
năng lập trình… Nhờ đó HS có khả năng thích ứng nhanh chóng với mọi lĩnh vực hoạt
GVHD: Vương Tấn Sĩ


Trang 18


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

động của xã hội có trang bị MVT. Xét về mặt xã hội, việc sử dụng MVT làm PTDH
trong nhà trường là một trong những biện pháp tích cực, đáp ứng yêu cầu chuẩn bị
nguồn nhân lực có trình độ cho xã hội.
2.2.1.3. Giáo dục nhân cách người lao động mới
Trong quá trình học tập với công cụ MVT, HS được rèn luyện tính độc lập, tự
chủ và sáng tạo cao độ. MVT không tỏ thái độ phê phán gay gắt trực tiếp HS khi trả
lời sai, nhưng cũng không khoan nhượng đối với những sai sót mắc phải, buộc HS
phải bằng mọi cách sửa chữa triệt để những sai sót đó. Chỉ khi nào HS trả lời đúng câu
hỏi đặt ra hoặc giải quyết xong nhiệm vụ được giao, MVT mới cho phép tiếp tục
nghiên cứu những kiến thức sau đó, điều này khắc phục được tình trạng hỏng kiến
thức trong HS hiện nay. Ngoài ra, để có thể “hội thoại” đạt kết quả với MVT, HS bắt
buộc phải kiên trì, nhẫn nại, cần cù và chăm chỉ.
Việc sử dụng MVT để kiểm tra kiến thức của HS luôn bảo đảm được tính chính
xác cao, và sự công bằng trong đánh giá. MVT rất “trung thực, không vị nể” khi đánh
giá, buộc HS phải suy nghĩ, lựa chọn dứt khoát câu trả lời trong thời gian đã định. Nhờ
đó tính trung thực của HS cũng được rèn luyện.
Khi HS thực hành với MVT, những chuẩn đạo đức cũng đòi hỏi khắt khe, vì
MVT chỉ thực hiện theo câu lệnh đúng, không thể buộc nó làm theo ý người sử dụng.
Muốn giao cho máy những câu lệnh đúng thì người sử dụng chỉ còn cách kiên trì học
tập, nghiêm túc với những quy định đã được thỏa thuận trong hệ lệnh, tự tin vào bản
thân và trung thực cao độ.
2.4.2. Vai trò của MVT trong các giai đoạn của quá trình dạy học

Theo lý luận DH hiện đại thì một quá trình DH nói chung hay một quá trình DH
cơ sở (một tiết dạy trên lớp) gồm các giai đoạn: Củng cố trình độ kiến thức xuất phát
cho HS; xây dựng kiến thức mới; ôn luyện và vận dụng kiến thức, kiểm tra đánh giá
trình độ kiến thức và các kỹ năng của HS. Đây vừa là những chức năng lý luận DH của
quá trình DH và đồng thời cũng là những giai đoạn chính của quá trình DH. Trong
từng giai đoạn khác nhau, MVT có những vai trò hỗ trợ khác nhau, nhưng tựu trưng
lại, sự hỗ trợ của MVT trong các giai đoạn của quá trình DH là hết sức cần thiết và
nhờ có nó mà chất lượng dạy học được nâng cao đáng kể.
2.4.2.1. Giai đoạn củng cố kiến thức cũ và đặt vấn đề mới
Bất kỳ một tiết học nào, khi muốn dẫn dắt đến vấn đề thì GV phải tìm cách mở
đầu bài học hướng HS biết được nội dung chính của bài học cần đề cập đến. Cách mở
đầu một bài học có thể là một thí nghiệm, có thể là một câu chuyện, cũng có thể là sự
liên hệ của bài học trước… Vấn đề cơ bản là GV phải lôi cuốn được người học ngay từ
đầu, tạo sự hưng phấn, tính tò mò cho HS ngay ở dây phút đầu tiên của tiết học.
GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 19


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

Với việc sử dụng MVT, cách mở đầu bài học đã có những thuận lợi nhất định.
Trong giai đoạn này, GV có thể sử dụng MVT hỗ trợ trong việc tóm tắt kiến thức đã
học ở bài trước, đưa ra các hình ảnh, các đoạn phim, về các hiện tượng vật lý một cách
trực quan và yêu cầu HS giải thích các hiện tượng đó. GV cũng có thể sử dụng MVT
hỗ trợ trong việc đưa ra các hiện tượng mới cần nghiên cứu, đặt ra những tình huống
có vấn đề đối với HS. Mặc dù trong giai đoạn này, thời gian sử dụng là không nhiều,
song hiệu quả lại rất cao, vì chỉ với một thời lượng ngắn ngủi, có thể truyền tải được

lượng thông tin khá nhiều và hình thức truyền tải thông tin khá hấp dẫn đối với HS, có
thể đặt HS vào một trạng thái tập trung cao độ, chuẩn bị tốt cho các giai đoạn tiếp theo
của tiết học .
2.4.2.2. Giai đoạn xây dựng kiến thức mới
Có thể nói ngay rằng, trong giai đoạn xây dựng kiến thức mới, MVT có vai trò
lớn, việc sử dụng MVT hợp lí trong giai đoạn này sẽ mang lại những hiệu quả rất cao.
Bằng việc vận dụng những phần mềm mô phỏng hay minh họa các hiện tượng, các quá
trình vật lý, kết hợp với phương pháp đàm thoại, HS dễ dàng nhận biết, so sánh và
phân tích hiện tượng. Việc tiến hành thí nghiệm với sự hỗ trợ của MVT sẽ vừa là
nguồn cung cấp kiến thức, vừa là phương tiện để cung cấp những kiến thức mới.
Thông tin dưới dạng văn bản, hình đồ họa, phim video và âm thanh xuất hiện trên màn
hình chính là những đối tượng cần tìm hiểu, nghiên cứu mà HS có thể thu nhận, phân
tích và xử lý tốt hơn, vì các dữ liệu trên màn hình của MVT hỗ trợ tốt cho các hoạt
động quan sát, mô tả của HS, dẫn đến sự hình thành những biểu tượng hay quan niệm
mới về vấn đề đang nghiên cứu. Đây cũng là hình thức hữu hiệu, tạo điều kiện để tư
duy HS phát triển theo hướng khái quát hóa, quy nạp, từ đó xây dựng kiến thức mới
một cách chắc chắn.
Ngoài ra, việc mô phỏng, minh họa các hiện tượng hay các quá trình vật lý trên
màn hình còn làm nổi rõ mối quan hệ giữa các sự kiện đang khảo sát với các sự kiện
đã biết, từ đó có thể dẫn dắt tư duy phát triển theo hướng suy lý, diễn dịch để đi đến
kiến thức mới.
2.4.2.3. Giai đoạn ôn luyện và vận dụng kiến thức
Trong tiết học vật lý, thời lượng dành cho việc ôn luyện và vận dụng kiến thức đã
học vào thực tế cho HS là khá ít ỏi (chỉ trong khoảng 5 đến 7 phút), với khoảng thời
gian này, nếu không có sự hỗ trợ của MVT thì GV khó có thể hoàn thành công việc
một cách đầy đủ.
Sự hỗ trợ của MVT trong giai đọan này là hết sức cần thiết và tỏ ra có hiệu quả.
Có thể giao cho HS độc lập sử dụng chương trình ôn tập đã cài sẵn trên MVT. Có thể

GVHD: Vương Tấn Sĩ


Trang 20


Luận văn tốt nghiệp

SVTH: Lâm Trường Hải

kết hợp sự biểu diễn của GV với việc giao nhiệm vụ cho HS, yêu cầu HS giải quyết
nhiệm vụ để ôn tập và vận dụng kiến thức đã lĩnh hội.
2.4.2.4. Giai đoạn tổng kết, hệ thống hóa kiến thức
Việc sử dụng MVT trong tổng kết và hệ thống hóa tri thức sẽ có nhiều thuận lợi.
Có thể sử dụng phần mềm xây dựng chương trình tổng kết, đảm bảo việc hệ thống hóa
có tính logic cao về mặt nội dung. Với phần mềm ôn tập thì học sinh có thể lựa chọn
nội dung ôn tập với số lần thích hợp không hạn chế và dễ dàng chuyển đổi giữa các
nội dung khác nhau.
2.4.2.4. Giai đoạn kiểm tra trình độ đánh giá kiến thức và các kỹ năng
Khi sử dụng MVT, nếu chúng ta xây dựng được những chương trình phù hợp thì
MVT sẽ là một phương tiện có tác dụng tốt trong việc giám sát chất lượng học tập của
HS. Sử dụng MVT làm công tác kiểm tra, đánh giá sẽ giảm đi rất nhiều thời gian nhờ
khả năng thống kê và xử lý kết quả nhanh chóng của hệ thống. Ngoài khả năng cho
biết nhanh chóng kết quả đánh giá, thì tính khách quan, tính chính xác của các kết quả
xử lý bằng MVT, khả năng cho phép việc kiểm tra đánh giá trên nhiều nội dung kiến
thức bằng các loại câu trắc nghiệm đa dạng khác nhau là một đặc tính riêng của MVT.
Biết tận dụng những khả năng này của MVT trong việc kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của HS thì GV có thể chủ động củng cố kiến thức cho HS ở bất cứ thời điểm nào
trong quá trình DH. Điều này có tác dụng tốt trong việc tích cực hóa hoạt động học tập
của HS.
Vật lý là môn khoa học thực nghiệm, do đó có nhiều thế mạnh đối với việc giáo
dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp cho HS. Việc sử dụng MVT làm PTDH hiện

đại trong DH VL tạo điều kiện thuận lợi để giúp HS làm quen, tìm hiểu nguyên lý của
các ứng dụng trong các hệ thống thiết bị điều khiển tự động có trong thực tế sản xuất.
Vậy, việc sử dụng MVT vào quá trình DH là có cơ sở khoa học và phù hợp với
xu thế phát triển của thời đại ngày nay.
MVT và các PTDH hiện đại có sự trợ giúp của MVT góp phần kích thích động
cơ học tập tích cực cho HS. Các phần mềm dạy học, các hình ảnh mô phỏng, minh
họa… giúp tăng cường tính trực quan trong học tập làm cơ sở cho việc phát triển tư
duy của HS. Việc DH với MVT và các phương tiện DH hiện đại tạo ra cho HS học tập
ở mức độ cao, kích thích và luôn duy trì mức độ tập trung cao của HS trong quá trình
học tập.

GVHD: Vương Tấn Sĩ

Trang 21