TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
…  …

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 32 ( 2006-2010)
ĐỀ TÀI:

ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN TRONG LUẬT HÔN
NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

Giảng viên hướng dẫn:
Huỳnh Thị Trúc Giang
Bộ Môn: Luật Tư pháp

SVTH : Trần Ngọc Ánh
MSSV : 5062380
Lớp
: Luật Tư pháp 2-K32

Cần Thơ, 04/2010


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................


MỤC LỤC
…  …
MỞ ĐẦU .............................................................................................................Trang 1
CHƯƠNG 1

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LUẬT HÔN NHÂN GIA ĐÌNH VÀ ĐIỀU KIỆN
KẾT HÔN TRONG LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM

1.1 Các khái niệm chung.................................................................................................. 3
1.1.1 Khái niệm kết hôn ............................................................................................ 3
1.1.2 Khái niệm điều kiện kết hôn ............................................................................ 4
1.1.3 Phân loại các điều kiện kết hôn ....................................................................... 5
1.2 Sự cần thiết phải ban hành các điều kiện kết hôn trong luật hôn nhân và gia đình
Việt Nam ......................................................................................................................... 6
1.3 Lịch sử hình thành và phát triển của các quy định về điều kiện kết hôn qua các thời
kì .................................................................................................................................... 7
1.3.1 Luật cổ và tục lệ .............................................................................................. 7
1.3.2 Luật cận đại ................................................................................................... 10
1.3.3 Luật hiện đại ................................................................................................. 12
1.3.3.1 Sắc lệnh số 97- SL ............................................................................ 12
1.3.3.2 Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 ................................................. 13
1.3.3.3 Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 ................................................. 15
CHƯƠNG 2
CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN TRONG LUẬT
HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM
2.1 Điều kiện về nội dung ............................................................................................. 17
2.1.1 Điều kiện về năng lực kết hôn ....................................................................... 17
2.1.1.1 Điều kiện về độ tuổi........................................................................... 17
2.1.1.2 Điều kiện về sức khỏe ........................................................................ 20
2.1.2 Điều kiện về sự tự nguyện của hai bên nam nữ khi kết hôn ........................... 20
2.1.3 Các điều kiện cấm kết hôn ............................................................................. 23
2.1.3.1 Cấm người có vợ hoặc có chồng kết hôn với người khác ................... 23
2.1.3.2 Cấm người mất năng lực hành vi dân sự kết hôn ................................ 25
2.1.3.3 Cấm kết hôn đối với người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những
người có họ trong phạm vi ba đời ................................................................................. 27


2.1.3.4 Cấm kết hôn với những người từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi,

giữa những người đã từng là bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, giữa những
người đã từng là bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng .......... 28
2.1.3.5 Cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính ................................... 29
2.2 Điều kiện về hình thức ............................................................................................ 32
2.2.1 Nộp hồ sơ đăng ký kết hôn ............................................................................. 33
2.2.2 Xem xét hồ sơ đăng ký kết hôn ..................................................................... 34
2.2.3 Tổ chức đăng ký kết hôn ............................................................................... 35
2.3.4 Trình tự thủ tục đăng kí kết hôn với những trường hợp nam, nữ chung sống
như vợ chồng trước ngày 03/01/1987 hoặc từ ngày 03/01/1987 đến ngày 01/01/2001.... 37
2.2.5 Các chế tài đối với các trường hợp vi phạm điều kiện kết hôn ...................... 38
CHƯƠNG 3
THỰC TRẠNG VỀ ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN TRONG LUẬT
HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN
3.1 Thực trạng về điều kiện kết hôn trong luật hôn nhân và gia đình ............................. 41
3.1.1 Thực trạng về điều kiện nội dung .................................................................... 41
3.1.2 Thực trạng về điều kiện hình thức .................................................................. 44
3.2 Một số biện pháp để hoàn thiện ............................................................................... 46
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 50
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 51


LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Gia đình là tế bào của xã hội, là cái nôi nuôi dưỡng con người, là môi
trường quan trọng hình thành và giáo dục nhân cách con người, góp phần vào sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia
đình càng tốt. Chính vì vậy mà gia đình chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội.
Xuất phát từ tầm quan trọng của gia đình trong xã hội mà nhà nước ta luôn đề ra
các chủ trương chính sách, các quy định pháp luật sao cho phù hợp để mỗi gia đình
sẽ là nhân tố góp phần tạo nên một xã hội văn minh bình đẳng.

Gia đình là hệ quả tất yếu của hôn nhân, là bước phát triển tiếp theo của
hôn nhân, gia đình chỉ có thể phát triển tốt đẹp khi nó được hình thành từ một cuộc
hôn nhân hợp pháp, là cơ sở để củng cố phát triển quan hệ hôn nhân.
Để xây dựng được một gia đình tốt thì việc kết hôn phải theo quy định
của pháp luật về điều kiện kết hôn, Nhà nước ta chỉ thừa nhận việc kết hôn theo
pháp luật, mọi hình thức kết hôn theo phong tục tập quán, theo tôn giáo,… mà chưa
đăng ký kết hôn thì điều không có giá trị pháp lý. Bởi vì việc kết hôn là sự kiện
quan trọng trong đời người, là cơ sở phát sinh các quyền và nghĩa vụ của vợ chồng
và các thành viên khác trong gia đình.
Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 ra đời đã mười năm, nhưng hiện
tượng vi phạm các điều kiện kết hôn vẫn xảy ra. Điều này đã ảnh hưởng và gây ra
những hậu quả xấu cho xã hội. Nhiều trường hợp vi phạm điều kiện kết hôn nhưng
quan hệ hôn nhân của họ vẫn được duy trì, hay có trường hợp các cơ quan chức
năng không phát hiện ra những vi phạm của các bên trong việc kết hôn, đồng thời
cũng có những vướng mắc trong việc áp dụng, bên cạnh đó có những tranh cãi
xung quanh vấn đề này. Tất cả những vấn đề trên đã khiến người viết chọn đề tài
“Điều kiện kết hôn trong luật hôn nhân và gia đình Việt Nam” làm đề tài nghiên
cứu.
2. Phạm vi nghiên cứu
Khi nghiên cứu đề tài này người viết tập chung nghiên cứu về cở sở lý
luận, thực tiễn về điều kiện kết hôn và các quy định của pháp luật hiện hành về
điều kiện kết hôn. Từ đó rút ra những điểm hạn chế, những điểm chưa hợp lý, đề
xuất của bản thân, đồng thời rút ra kinh nghiệm cho bản thân nhằm phục vụ tốt hơn
cho việc công tác sau này.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Qua thực tế như hiện nay, người viết chọn đề tài “Điều kiện kết hôn
trong luật hôn nhân và gia đình Việt Nam” nhằm để có điều kiện tìm hiểu sâu hơn


để có thể áp dụng chính xác theo đúng tinh thần của pháp luật. Có thể tìm ra những

giải pháp để có thể góp phần hoàn thiện luật pháp tốt hơn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để phục vụ cho quá trình nghiên cứu, người viết đã sử dụng các phương
pháp nghiên cứu chủ yếu như: phương pháp nghiên cứu, phương pháp phân tích
luật viết, phương pháp quy nạp, phương pháp diễn dịch, phương pháp thu thập tài
liệu, tìm hiểu thực tế, từ khái quát chi tiết, phân tích tổng hợp để so sánh xử lý
thông tin.
5. Cơ cấu của đề tài
Cơ cấu đề tài gồm: Mục lục, lời mở đầu, nội dung, kết luận và các mục
tài liệu tham khảo.
Nội dung đề tài được chia làm ba nội dung:
Chương 1: Khái quát chung về hôn nhân và gia đình và điều kiện kết hôn
trong Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam.
Chương 2: Các quy định về điều kiện kết hôn trong Luật hôn nhân và gia
đình Việt Nam.
Chương 3: Thực trạng về điều kiện kết hôn trong Luật hôn nhân và gia
đình Việt Nam và một số biện pháp để hoàn thiện.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài này mặc dù đã có sự hướng dẫn nhiệt
tình của cán bộ hướng dẫn và sự cố gắng của bản thân song không thể không có
những thiếu sót, hạn chế nhất định. Vì vậy, em rất mong nhận được sự góp ý kiến,
nhận xét của quý thầy cô và các bạn để đề tài này được hoàn thiện hơn.


CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LUẬT HÔN NHÂN GIA ĐÌNH VÀ ĐIỀU KIỆN
KẾT HÔN TRONG LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM
1.1 Các khái niệm chung
1.1.1 Khái niệm kết hôn
“Hôn nhân” được luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000 quy định:
“Hôn nhân là quan hệ giữa vợ và chồng sau khi kết hôn”

Từ khái niệm trên ta có thể nhận thấy kết hôn là sự kiện khởi đầu của quan
hệ hôn nhân. Và quan hệ hôn nhân là quan hệ giữa các chủ thể kết hôn, nó được xác
lập từ khi các bên nam, nữ chính thức lấy nhau làm vợ chồng. Vì thế tại Khoản 2 Điều
8 của luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định: “Kết hôn là việc nam và nữ xác
lập quan hệ vợ chồng theo quy định của pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết
hôn”.
Từ quy định trên ta thấy được chủ thể kết hôn bắt buộc phải là một người
đàn ông gọi là chồng và một người đàn bà gọi là vợ, Tức là giữa hai người khác giới,
luật cấm kết hôn giữa hai người cùng giới. Vì ý nghĩa thiêng liêng của hôn nhân là để
sinh đẻ và duy trì nối giống nên luật hôn nhân và gia đình hiện hành đã cấm kết hôn
“giữa những người cùng giới tính”.1
Kết hôn phải có sự tham gia bắt buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Chủ thể này có vai trò đặc biệt, đại diện Nhà nước thừa nhận mối quan hệ vợ chồng
hợp pháp của các chủ thể đăng ký kết hôn sau khi xem xét kỹ lưỡng các điều kiện về
nội dung của việc kết hôn.
Trước đây nam nữ muốn kết hôn thì phải có sự đồng ý của cha mẹ với quan
niệm “Áo mặc sao qua khỏi đầu” nhưng hiện nay theo pháp luật hiện hành thì nam nữ
có quyền tự do kết hôn, hôn nhân tự nguyện tiến bộ,…tuân theo pháp luật. Việc tự do
kết hôn của những người thuộc các dân tộc, tôn giáo khác nhau, giữa những người
theo tôn giáo và những người không theo tôn giáo được tôn trọng và được pháp luật
bảo vệ. Kết hôn được xem là có giá trị pháp lý và là cơ sở để xây dựng gia đình bền
vững khi nó thể hiện ý chí của cả nam và nữ. Họ phải tự nguyện mong muốn được kết
hôn, mong muốn được gắn bó với nhau, cùng nhau xây dựng được một gia đình no
ấm, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc.
Kết hôn là một giao dịch có tính pháp lý chứ không phải là giao dịch có ý
nghĩa vật chất hoặc tôn giáo2. Nói như vậy, bởi trong thực tế có nhiều kiểu xác lập
quan hệ hôn nhân mang tính vật chất (gả bán) hay mang tính chất tôn giáo (đám cưới
theo phong tục tập quán, trai gái cưới nhau phải có sự chứng giám của dòng họ, hay
1


Khoản 5, điều 10 , luật hôn nhân và gia đình năm 2000
Nguyễn Ngọc Điện, bình luận khoa học luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, tập 1: Gia đình, NXB Trẻ TP Hồ
Chí Minh, 2002, trang 35
2


được tổ chức tại nhà thờ dười sự chứng kiến của chúa). Theo luật hôn nhân và gia đình
hiện hành chỉ thừa nhận tư cách hợp pháp của vợ chồng một khi nó thực hiện một cách
hợp pháp, mọi hình thức khác đều không có giá trị pháp lý, tức là phải thông qua thủ
tục đăng ký kết hôn với sự tham gia bắt buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. kết
hôn là một giao dịch được xác lập trong đời sống thực tế chứ không phải trong đời
sống tâm linh, tức là không thể thực hiện việc đăng ký kết hôn giữa một người đã chết
trước đó với một người còn sống hay giữa người với một đấng thần linh nào đó, đăng
ký kết hôn phải được thực hiện giữa hai chủ thể hiện hữu vật chất trong đời sống thế
tục tại thời điểm đăng ký kết hôn.
Kết hôn là một giao dịch long trọng, tuân theo những qui định nghiêm ngặt
về trình tự, thủ tục do pháp luật quy định3. Việc kết hôn từ xưa đến nay đã được sự
quan tâm đặc biệt của không chỉ gia đình hai bên của vợ, chồng trong tương lai, mà
còn của cả cộng đồng xung quanh. Từ đó đã hình thành nên một hệ thống các nghi
thức cưới hỏi phức tạp. Tuy nhiên đó không phải là sự lọng trọng được đề cập ở đây,
các nghi thức cưới xin phức tạp đó hoàn toàn không có giá trị pháp lý, sự long trọng ở
đây chính là những quy định nghiêm ngặt về trình tự thủ tục tạo thành tập hợp các điều
kiện lập thành một cuộc hôn nhân có giá trị về mặt pháp lý được pháp luật bảo hộ.
Kết hôn là một giao dịch phải đảm bảo được hai yếu tố, đó là: Ý chí mong
muốn được kết hôn với nhau của hai bên nam nữ và phải được Nhà nước công nhận.
Tóm lại, các điều kiện kết hôn trong khung cảnh của luật thực định Việt
Nam được xếp vào nhóm các quy tắc mang tính mệnh lệnh bắt buộc. Vi phạm các điều
kiện ấy hôn nhân bị coi là trái pháp luật và có thể bị hủy. Quan hệ vợ chồng mà vi
phạm các điều kiện ấy không được coi là quan hệ hôn nhân và không thể làm phát sinh
các hệ quả pháp lý.

1.1.2 Khái niệm điều kiện kết hôn
Nhà nước ta chỉ thừa nhận việc kết hôn theo pháp luật, mọi hình thức kết
hôn theo phong tục tập quán, theo tôn giáo mà chưa đăng ký kết hôn thì đều không có
giá trị pháp lý. Bởi vì việc kết hôn là một sự kiện quan trọng của đời người, là cơ sơ
làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của vợ chồng và các thành viên khác trong gia đình.
Do đó, thông qua luật hôn nhân và gia đình năm 2000 Nhà nước đã quy định các điều
kiện kết hôn bắt buộc nam, nữ muốn kết hôn phải tuân theo các điều kiện về nội dung
và hình thức. Các điều kiện đó mang tính chất bắt buộc được áp dụng trên toàn lãnh
thổ Việt Nam, không phân biệt thành phần dân tộc, tôn giáo địa vị xã hội. Theo từ điển
tiếng việt, “điều kiện là điều cần phải có để có thể thực hiện được, đạt được mục
đích”.4
3

Nguyễn Ngọc Điện, bình luận khoa học luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, tập 1: Gia đình, NXB Trẻ TP Hồ
Chí Minh, 2002, trang 35
4
Nguyễn Như Ý (chủ biên), đại từ điển tiếng việt- NXB văn hóa thông tin, 1998, trang 637.


Như vậy, điều kiện kết hôn là những điều mà chủ thể khi đăng kí kết hôn
(cụ thể là hai bên nam, nữ) cần phải đạt được để được nhà nước thừa nhận là vợ chồng
hợp pháp.
1.1.3 Phân loại các điều kiện kết hôn
Điều kiện kết hôn về nội dung: đây là các quy định bắt buộc về điều kiện kết
hôn (Điều 9, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000) qui định các trường hợp cấm kết
hôn (Điều 10, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000) đối với những đôi nam, nữ khi
muốn tiến đến một quan hệ hôn nhân.
Điều 9 quy định điều kiện kết hôn như sau: “ nam nữ kết hôn với nhau phải
tuân theo các điều kiện sau đây: nam từ 20 tuổi trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên; việc kết
hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định không bên nào được ép buộc, lừa dối bên nào;

không ai được cưỡng ép hoặc cản trở; việc kết hôn không thuộc một trong các trường
hợp cấm kết hôn theo quy định tại Điều 10 của luật này.”
Và điều 10 quy định những trường hợp cấm kết hôn như sau: “ việc kết hôn
bị cấm trong các trường hợp sau đây: người đang có vợ có chồng; người mất năng lực
hành vi dân sự; giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có
dòng họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với có nuôi; giữa những người đã
từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng
với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng; giữa những người cùng giới
tính.”
Từ hai điều ta có thể rút ra các điều kiện về khả năng kết hôn, trật tự công
cộng, đạo đức mà các chủ thể muốn kết hôn phải tuân theo và nếu rơi ngay vào điều 9,
điều 10 của luật hôn nhân và gia đình thì không được kết hôn.
Điều kiện về hình thức: Quy định về việc nộp hồ sơ đăng ký kết hôn, xem
xét hồ sơ đăng ký kết hôn và tổ chức đăng ký kết hôn.
Theo Điều 12 của luật hôn nhân và gia đình năm 2000 thì nam, nữ muốn
đăng ký kết hôn phải nộp hồ sơ đăng ký kết hôn ở “ Ủy ban nhân dân xã, phường, thị
trấn nơi cư trú của một trong hai bên kết hôn là cơ quan đăng ký kết hôn.”
Điều 13 quy định việc xem xét hồ sơ đăng ký kết hôn như sau: “ Sau khi
nhận đủ giấy tờ hợp lệ theo quy định của pháp luật về hộ tịch, cơ quan đăng ký kết hôn
kiểm tra hồ sơ đăng ký kết hôn; nếu xét thấy hai bên nam nữ có đủ điều kiện kết hôn
thì cơ quan đăng ký kết hôn tổ chức đăng ký kết hôn; trong trường hợp một bên hoặc
cả hai bên không đủ điều kiện kết hôn thì cơ quan đăng ký kết hôn từ chối đăng ký và
giải thích rõ lý do bằng văn bản; nếu người bị từ chối không đồng ý thì có quyền khiếu
nại theo quy định của pháp luật.”


Và việc tổ chức đăng ký kết hôn được quy định tại điều 14 như sau: “ khi tổ
chức đăng ký kết hôn phải có mặt hai bên nam, nữ kết hôn. Đại diện cơ quan đăng ký
kết hôn yêu cầu hai bên cho biết ý muốn tự nguyện kết hôn, nếu hai bên đồng ý kết
hôn thì đại diện cơ quan đăng ký kết hôn trao Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên.”

Như vậy, điều kiện về hình thức là các trình tự, thủ tục thẩm quyền đăng ký
kết hôn từ lúc làm hồ sơ đăng kí kết hôn đến khi cấp giấy chứng nhận đăng kí kết hôn.
1.2 Sự cần thiết phải ban hành các điều kiện kết hôn trong luật hôn nhân và gia
đình Việt Nam
Như chúng ta đã biết bất kỳ một lĩnh vực nào trong đời sống xã hội cũng cần
có sự điều chỉnh của pháp luật, nó cần phải có các nguyên tắc các quy định cụ thể để
hoạt động trong khuôn khổ của pháp luật. Nếu không có sự điều chỉnh đó thì xã hội sẽ
trở nên lộn xộn, không có định hướng phát triển. Lĩnh vực hôn nhân và gia đình cũng
vậy, nó cũng cần phải có sự điều chỉnh từ pháp luật. Bởi như chúng ta đã biết hôn
nhân và gia đình là một lĩnh vực quan trọng trong đời sống xã hội, nó ảnh hưởng rất
nhiều đến xã hội và ngược lại. Chính vì vậy mà pháp luật về hôn nhân và gia đình cần
phải có các quy định, các chế tài cụ thể, chặt chẽ về vấn đề này. Hôn nhân là tiền đề
đầu tiên để xây dựng và phát triển gia đình, mà pháp luật chỉ bảo vệ và thừa nhận cuộc
hôn nhân đó khi nó là hôn nhân hợp pháp. Chỉ khi nào việc kết hôn đáp ứng đầy đủ
các điều kiện kết hôn về nội dung và hình thức thì mới được pháp luật công nhận và
bảo vệ.
Có thể nói kết hôn là bước đầu mở ra một trận đường dài tiếp theo đó là cuộc
sống hôn nhân và gia đình. Để bảo đảm cho mọi cuộc hôn nhân đều hạnh phúc, mọi
gia đình đều có cuộc sống ấm no, bình đẳng và tiến bộ, thì khi kết hôn các bên phải
đáp ứng đầy đủ các điều kiện về kết hôn. Đó là các điều kiện, là nền tảng cơ bản để
bảo đảm cho cuộc sống hôn nhân và gia đình sau này.
Hôn nhân là cơ sở của gia đình và gia đình là tế bào của xã hội. “gia đình tốt
thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt”5. Vì vậy để đảm bảo cho xã hội luôn
phát triển, tiến bộ và văn minh thì các điều kiện về kết hôn là không thể thiếu.
Các điều kiện về kết hôn đặt ra còn nhằm bảo đảm trật tự xã hội, bảo vệ và
phát huy các giá trị truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc ta.
Như chúng ta đã biết với sự phát triển về kinh tế- xã hội và sự mở rộng giao
lưu quốc tế trong thời gian qua thì đã xảy ra nhiều trường hợp lợi dụng hoặc thông qua
việc kết hôn để thực hiện những ý đồ khác, hay thậm chí đó có thể là những phi vụ làm
ăn như kết hôn giả, lừa dối để kết hôn, li hôn giả, lợi dụng việc môi giới kết hôn để

buôn bán phụ nữ và trẻ em.
5

Lời nói đầu Luật hôn nhân và gia đình năm 2000.


Thực tế đó cho thấy bản chất và ý nghĩa thiêng liêng của hôn nhân cũng bị
nền kinh tế thị trường làm cho biến dạng. Rõ ràng việc kết hôn như thế thì mục đích
cao cả trong việc kết hôn không bao giờ đạt được, tất cả sẽ chấm dứt khi mục đích của
việc kết hôn đó đạt được. Thí dụ anh A là người Việt Nam định cư ở người ngoài, còn
chị B là người Việt Nam sinh sống ở đó. Chị B muốn qua nước ngoài sinh sống nên
chị B đã ký hợp đồng với anh A. Anh A và chị B kết hôn với nhau để chị B được sang
nước ngoài sinh sống đổi lại chị B phải đưa cho anh A một số tiền. Sau khi chị A được
qua nước ngoài rồi thì cả hai sẽ ly hôn trả tự do cho nhau. Từ thí dụ này ta thấy đây là
một trường hợp kết hôn giả để được qua nước ngoài. Vì thế, chỉ cần đạt được mục đích
thì hôn nhân sẽ kết thúc.
Xuất phát từ thực tế đó đòi hỏi phải có các quy định cụ thể và chặt chẽ về
các điều kiện kết hôn, để bảo vệ ý nghĩa đích thực của việc kết hôn là nhằm cùng nhau
xây dựng một gia đình ấm no, hạnh phúc, bình đẳng lâu dài, đồng thời ngăn chặn
những hành vi lợi dụng việc kết hôn để thực hiện các ý đồ khác, không nhằm mục đích
“ kết hôn”. Cũng chính vì lẽ đó, luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định về điều
kiện kết hôn nhằm những mục đích xây dựng chế độ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một
vợ một chồng, tạo ra những chuẩn mực pháp lí trong ứng xử của công dân trong quan
hệ hôn nhân, kế thừa và phát huy truyền thống đạo đức tốt đẹp của gia đình Việt Nam
nhằm xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, hạnh phúc, bền vững, tôn trọng những giá
trị khoa học về con người, trật tự xã hội đương thời, đảm bảo sự quản lí cần thiết của
nhà nước trong quan hệ hôn nhân nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các chủ thể.
Những quy định này thể hiện trách nhiệm của nhà nước trong việc xây dựng củng cố
chế độ hôn nhân, bảo vệ những giá trị đạo đức và trật tự xã hội.
1.3 Lịch sử hình thành và phát triển của các quy định về điều kiện kết hôn qua

các thời kì.
1.3.1 Luật cổ và tục lệ
Ở nước ta dưới thời phong kiến trước đây, pháp luật của nhà nước phong
kiến quy định tuổi kết hôn thường rất thấp. Trong cổ luật phong kiến Việt Nam có
nhiều tục lệ đính hôn khi trai gái còn nhỏ, thậm chí mới lọt lòng mẹ. Quan điểm phong
kiến cho rằng “gái thập tam, nam thập lục”, có nghĩa là con gái 13 tuổi, con trai 16 tuổi
là đã có khả năng sinh con. Điều đó phù hợp quan niệm phong kiến mong muốn có
“con đầu cháu sớm” để nối dỏi tông đường, thờ phụng tổ tiên, củng cố chế độ gia đình
phong kiến, củng cố chế độ hôn nhân cưỡng ép, phụ thuộc vào cha mẹ. Hôn nhân thời
kỳ này chủ yếu phụ thuộc vào cha mẹ. Cha mẹ có quyền không công nhận việc kết hôn
của con cái nếu họ không đồng ý.
Các chế định về hôn nhân và gia đình trong luật cổ được quy định chủ yếu
trong hai bộ luật đó là Luật Hồng Đức và Luật Gia Long. Chúng ta sẽ tìm hiểu các quy


định về điều kiện kết hôn, cũng như một số quan điểm nổi bật về hôn nhân và gia đình
trong thời kì này.
Trong luật Hồng Đức điều kiện kết hôn duy nhất là phải có sự đồng ý của
cha mẹ hoặc của người thân thuộc trên khác. Trong luật không quy định tuổi kết hôn.
Nhưng trong luật Hồng Đức hôn giá lễ nghi có ghi con trai 18 tuổi, con gái 16 tuổi.
Quy định này rất tiến bộ trong thời điểm đó. Với quy định 18 tuổi đối với nam và 16
tuổi đối với nữ sẽ tạo cho họ có đủ sức khỏe cũng nhưng tâm lý tốt sinh con cũng
nhưng để nuôi dạy chúng cho tốt. Quy định này cũng hạn chế được tình trạng tảo hôn
trong xã hội.
Luật Hồng Đức quy định các trường hợp cấm kết hôn sau: Hai người kết hôn
là họ hàng thân thích (Điều 319); kết hôn khi có tang cha mẹ hoặc chồng (Điều 317);
Kết hôn khi ông bà, cha mẹ bị giam cầm, tù tội (Điều 318). Tuy nhiên, nếu được ông
bà, cha mẹ đồng ý thì việc kết hôn vẫn hợp pháp nhưng “không được bày ra cỗ bàn ăn
uống”; các quan ở thị trấn ngoài kết hôn với đàn bà, con gái nơi tri nhậm (Điều 316);
quan lại và con cháu kết hôn với phụ nữ làm nghề hát xướng (Điều 223); học trò kết

hôn với vợ góa của thầy (Điều 324); kết hôn với phụ nữ phạm tội đang trốn tránh
(Điều 339).
Hình thức kết hôn: Trong Luật Hồng Đức quy định quan hệ hôn nhân được
coi là có hiệu lực về mặt pháp lý khi nhà trai đã đem đồ sính lễ đến nhà gái và nhà gái
đã nhận đồ sính lễ (Điều 315). Đó là hình thức “hứa hôn”. Mọi hành vi vi phạm việc
“hứa hôn” đều coi là phạm pháp. “Nhà gái gả con gái đã nhận đồ sính lễ mà lại thôi
không gả nữa thì phải phạt 80 trượng… Phải bồi thường đồ sính lễ gấp hai”; “nhà trai
đã có sính lễ rồi mà không cưới nữa thì bị phạt 80 trượng và mất sính lễ”.
Điều kiện để kết hôn trong Luật Gia Long là phải có sự đồng ý của ông bà,
cha mẹ hoặc những người thân thuộc khác trong trường hợp cha mẹ không còn. Tuy
nhiên, Điều 94 cũng tính đến trường hợp: “Người đang hoặc đã có chức vụ hoặc tham
gia hoạt động thương mại sống xa gia đình và đã tự mình kết hôn, và những bậc phụ
huynh lại cưới vợ cho người ấy mà người ấy không biết thì việc kết hôn trước có giá
trị”. Đây là điểm tiến bộ hơn trong luật Hồng Đức vì đã có trường hợp ngoại lệ cho
con cái kết hôn mà không có sự đồng ý của cha mẹ.
Điều 94 luật Gia Long quy định con trai con gái phải đến tuổi quy định,
nhưng không quy định cụ thể. Các nhà nghiên cứu cho rằng lời văn ấy có nghĩa là phải
theo tuổi trong Lễ Kinh nghĩa là 14 tuổi đối với con gái 16 tuổi đối với con trai. Luật
Gia Long vẫn còn tư tưởng có con cháu sớm để nối dỏi tông đường.
Phong tục “ cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”, nhất là ở tầng lớp trên để bảo
đảm “ môn đăng hộ đối”, được phản ánh trong luật Gia Long với quy định: “kết hôn
của con trai con gái bao giờ cũng tùy thuộc vào ông bà, cha hoặc mẹ, nếu cha chết, nếu


không còn ông bà cha mẹ thì tùy thuộc người bà con. Nếu người cha chết mà mẹ lấy
người khác đem theo con gái thì kết hôn của con gái do mẹ quyết định” (điều 94)
Điều 94 cũng quy định hai gia đình phải tìm hiểu kĩ để mỗi bên tự quyết
định theo ý mình, mọi việc lừa dối đều bị trừng phạt.
Luật Gia Long cũng cấm kết hôn giữa họ hàng thân thích (Điều 100, 101,
102); Cấm kết hôn khi có tang cha mẹ (Điều 98) hoặc cha mẹ bị giam cầm (Điều 99).

Nhưng khác Luật Hồng Đức, luật Gia Long quy định cấm kết hôn khi không tôn trọng
trật tư thê thiếp (Điều 96); cấm kết hôn giữa dân tự do và nô tỳ (Điều 196).
Hình thức kết hôn theo Luật Gia Long là hôn thư (văn bản do hai họ ký kết
đồng ý gả con cho nhau), hay còn gọi là giá thú hoặc nạp sính lễ (Điều 94). Khi đã
thực hiện một trong hai hình thức đó thì hôn nhân đã có hiệu lực về mặt pháp lý. Ở đây
ta thấy được điểm tiến bộ hơn luật Hồng Đức là trong luật Gia Long rất tôn trọng giá
thú. Giá thú được coi như một phần để hôn nhân có hiệu lực về mặt pháp lý nếu vi
phạm sẽ bị phạt.
Chế độ đẳng cấp phong kiến ngoài xã hội tất nhiên cũng được quy định
trong gia đình giữa vợ và chồng. Tuy nhiên bên cạnh những quy định có tính chất bất
bình đẳng giữa vợ và chồng, cổ luật Việt Nam cũng có những điều bảo vệ hoặc có ý
nghĩa bảo vệ người vợ gần như ngang quyền với người chồng. Những điều này cho
thấy địa vị pháp lí của người phụ nữ Việt Nam hơn hẳn ở các nước Viễn Đông khiến
cho nhiều nhà nghiên cứu rất khâm phục. Thí dụ: Điều 308 luật Hồng Đức quy định
“chồng đã bỏ lửng vợ 5 tháng thì mất vợ, nếu có con thì thời hạn là một năm”. Điều
108 luật Gia Long: “nếu chồng mất tích hoặc bỏ trốn 3 năm thì người vợ được trình
quan xin phép xử cải giá”. Chồng được lấy vợ lẻ và có thể có nàng hầu với các gia
đình giàu có, quan lại. Nhưng “nếu lấy nàng hầu làm vợ hoặc nếu quá say đắm nàng
hầu mà thờ ơ với vợ thì bị phạt”. (Điều 309 luật Hồng Đức), chồng vợ cả, vợ lẽ thông
gian đều bị phạt (Điều 401 luật Hồng Đức). Luật Gia Long cũng quy định phạt cả gian
phu, dâm phụ, nhưng lại bất công là cho người chồng được quyền “tùy gả” bán vợ (đã
phạt gian) cho người khác (Điều 320).
Tóm lại, cả hai luật Hồng Đức và luật Gia Long đều bảo vệ tuyệt đối chế độ
gia đình gia trưởng phong kiến và được xây dựng trên nguyên tắc hôn nhân không tự
do, nhiều vợ, đề cao quyền của người cha, người chồng người con trưởng, người vợ cả
trong gia đình.

1.3.2 Luật cận đại
Trước cách mạng tháng Tám năm 1945 Việt Nam là một nước thuộc địa nửa
phong kiến, văn bản luật điều chỉnh về lĩnh vực hôn nhân và gia đình chủ yếu do nhà



nước thực dân phong kiến ban hành, dựa trên những phong tục tập quán của xã hội
phong kiến nhằm củng cố và bảo vệ lợi ích của địa chủ, phong kiến. Ngoài hệ thống
pháp lý chính thức là “ phép nước”, trong xã cũ còn có “ lệ làng” mà trong đó thể hiện
sự hà khắc của lễ giáo phong kiến, của tư tưởng nho giáo, trong lĩnh vực hôn nhân và
gia đình. Các quy định về hôn nhân và gia đình trước đó là một bộ phận hợp thành của
luật dân sự được điều chỉnh bởi Bộ dân lực Bắc kỳ 1932; Bộ dân luật Nam kỳ 1936;
Bộ dân luật Giản yếu Nam kỳ năm 1883, chứ chưa có một ngành luật hay bộ luật riêng
biệt để quy định về hôn nhân và gia đình.
Giản yếu năm 1883 (tên tắt thường dùng trên sách, báo; tên đấy đủ là Giản
yếu về luật pháp An nam – Preccis de legislation Civil annamite) thi hành ở Nam Kì
và các thành phố được coi là nhượng địa: Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng. Bộ luật này
phỏng theo Bộ dân luật năm 1804 của cộng hòa Pháp với những quy định về hôn nhân
và gia đình không đầy đủ, như không quy định nào là tài sản vợ chồng, thừa kế.
Bộ luật dân sự Bắc Kỳ ban hành năm 1931. Chế định về hôn nhân và gia
đình nằm trong quyền thứ nhất được biên soạn từ năm 1917 thông qua giới luật nghiên
cứu các câu hỏi để lấy ý kiến của giới quan lại viên chức.
Bộ Hoàng Việt Trung Kỳ Hộ luật, thường gọi tắt là Hộ luật trung kì ban
hành năm 1953 chế định về hôn nhân và gia đình có sửa đổi một số thuật ngữ,cách
diễn đạt, bổ sung và bãi bỏ một số điều so với Dân luật Bắc Kỳ năm 1931.
Theo pháp luật phong kiến, người đàn ông có quyền lấy nhiều vợ, một vợ
chính và nhiều vợ thứ. Ví dụ: Điều 79 Bộ dân luật Bắc Kỳ 1931 quy định: có hai cách
tính giá thú hợp pháp: “giá thú về chính thất và giá thú về thứ thất” và “chưa lấy vợ
chính thì không được lấy vợ thứ” (điều 80). Người vợ chỉ được lấy một chồng: “ trai
năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên chỉ có một chồng”
Ở Nam Kỳ, Dân luật giản yếu năm 1883 quy định tuổi kết hôn là 16 tuổi đối
với con trai, 14 tuổi đối với con gái và không được đặt cách miễn tuổi.
Điều 73 Bộ luật Bắc Kỳ 1931 quy định: “con trai đủ 18 tuổi, con gái đủ 15
tuổi thì được kết hôn”. Và “ trong trường hợp đặc biệt có thể cho miễn tuổi kết hôn và

hạ xuống 15 tuổi đối với con trai và 12 tuổi đối với con gái” (điều 75). Đó là khi người
con gái đã lỡ có thai thi có thể miễn tuổi kết hôn hạ xuống nhưng ít nhất con trai phải
đủ 15 tuổi con gái là 12.
Việc hạ tuổi 18, 15 quy định ở Bộ dân luật Bắc Kỳ và Hộ luật Trung Kỳ,với
trường hợp được đặt cách cũng giống điều 144 Bộ luật dân sự của Pháp được xây
dựng dưới thời Napoleon năm 1804.
Kết hôn nhất thiết phải có sự bằng lòng của đôi nam nữ nhưng cũng phải có
sự đồng ý của cha mẹ, nếu cha mẹ chết thì phải có sự đồng ý của ông bà nội.


Điều 76 Bộ dân luật Bắc Kỳ quy định “kết hôn tất phải có hai bên nam nữ
bằng lòng thì mới được” điều 76 Hộ luật Trung Kỳ còn nhấn mạnh thêm: “trước khi
làm chứng thư giá thú, hương bộ phải xét quả hai bên đều thuận tình nhau thì mới
được”. Để bảo đảm việc thi hành quy định trên đây, có các chế tài sau:
Nếu hai bên không bằng lòng lấy nhau hoặc một bên không bằng lấy nhau
thì “ việc giá thú cũng như không” tức là vô hiệu tuyệt đối (Điều 83 Dân luật Bắc Kỳ.
Điều 82 bộ luật Trung Kỳ ).
Khi cưới, một bên đang bị bệnh điên cuồng hoặc vô tri thức thì giá thú là vô
hiệu (Điều 84 Dân luật Bắc Kỳ, Hộ luật Trung Kỳ).
Khi một bên vì lầm hay bị cưỡng ép thì có thể tố cáo được (Điều 86 Dân luật
Bắc Kỳ). Cũng Điều 86 Hộ luật Trung kỳ viết cụ thể: “có thể xin xử tiêu, mà quan tòa
có thể xử tiêu luôn được”.
Tuy nhiên, việc kết hôn bắt buộc phải có sự bằng lòng của cha mẹ. Điều 77
ở hai bộ luật quy định con cái đã thành niên cũng như chưa thành niên không bao giờ
kết hôn được nếu như cha mẹ không bằng lòng, hoặc của mẹ, nếu cha chết hay không
tỏ ý kiến được. Nếu cha mẹ đều không còn hoặc không thể tỏ ý kiến được thì phải có
sự bằng lòng của ông bà nội là đủ.
Nếu cả hai người nói trên không còn hoặc còn sống nhưng không thể tỏ ý
kiến được, thì người đã thành niên (đủ 21 tuổi) trai, gái được tự nguyện quyết định.
Người chưa đủ 21 tuổi vẫn phải có sự bằng lòng của người giám hộ (Điều 78 ở hai bộ

luật)
Việc vi phạm quy định nói trên chỉ bị coi là vô hiệu tuyệt đối, được khiếu
nại tiêu hôn trong thời hạn một năm theo quy định của Dân luật Bắc Kỳ, ở Hộ luật
Trung Kỳ là 6 tháng.
Đến năm 1935, điều 7 Dân luật Bắc Kỳ được bổ sung quy định: “ trong
trường hợp có duyên cớ chính đáng, quan đầu tỉnh có thể cho những người đã thành
niên được kết hôn không cần có cha mẹ bằng lòng”. Quy định này cũng được đưa vào
điều 77 Hộ luật Trung Kỳ ban hành năm 1936.
Tuy mỗi bộ Dân luật được ban hành và áp dụng ở từng miền (vùng) nhưng
tụ chung lại, chế độ hôn nhân và gia đình do Nhà nước phong kiến thực dân ban hành
điều có chung đặc điểm là duy trì chế độ hôn nhân cưỡng ép phụ thuộc vào cha mẹ,
cho phép lấy nhiều vợ, duy trì quan hệ bất bình đẳng giữa nam và nữ trong gia đình
với quan niệm “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”.
Như vậy, chế độ hôn nhân và gia đình ở nước ta thời kì này là công cụ pháp
lý của nhà nước thực dân phong kiến ban hành dựa trên những phong tục tập quán của
xã hội phong kiến Việt Nam và phỏng theo Bộ dân luật Pháp (1804) với quan điểm


này với quan điểm thuần túy coi các quan hệ hôn nhân và gia đình là một chế định do
dân luật điều chỉnh.
Đảng cộng sản Việt Nam sau khi ra đời ( 3-2-1930) đã đề ra nhiệm vụ phải
xóa bỏ chế độ hôn nhân và gia đình phong kiến lạc hậu; coi đó là một yêu cầu cấp thiết
của cuộc đấu tranh giải phóng phụ nữ nói riêng, của sự nghiệp cách mạng nói chung.
Trong chương trình hành động của đảng cộng sản Việt Nam vào tháng 2 năm 1932, đã
đề ra yêu cầu đấu tranh đòi “ bỏ hết thảy các lệ hủ bại làm cho đàn bà không được bình
đẳng với đàn ông, chế độ áp bức của cha mẹ đối với con cái, của chồng đối với vợ…
Cấm tục lấy nhiều vợ, vợ hầu, vợ lẻ; quyền đàn bà được giữ lại con mình khi ly dị”.
Vào thời điểm này trong các chương trình hành động của thanh niên, phong trào dân
tộc dân chủ cũng thể hiện nội dung đấu tranh đó.
Sự can thiệp của chính quyền để giải phóng cho nam nữ thanh niên có thể là

do tác động của thực tiễn xét xử. Tòa thượng thẩm Hà Nội, trong phán quyết ngày 223-1933 và ngày 20-9-1933 xác định “ sự bằng lòng của nhau khi kết hôn của đôi trai
gái là bắt buộc, nếu không thì hôn nhân bị coi như không có, cha mẹ không được vì lý
do gì quyết định thay…
Đồng thời cũng là do cuộc đấu tranh chống cưỡng hôn, ép gã được tiến hành
mạnh hơn trên báo chí. Các bài báo “phong hóa” được tập hợp thành tiểu thuyết luận
đề xuất bản năm 1934, 1935 với những tác phẩm văn học có ý nghĩa tiến bộ nhất định
“ đoạn tuyệt”.
1.3.3 Luật hiện đại
1.3.3.1 Sắc lệnh số 97- SL
Cách mạng tháng tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời
(2-9-1945), ngay sau khi ra đời nhà nước ta đã rất quan tâm và coi trọng việc soạn
thảo, ban hành, một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh (trong đó có luật hôn nhân và gia
đình), nhằm củng cố và bảo vệ thành quả cách mạng, phục vụ lợi ích nhân dân lao
động. Từ đó đến nay, trong từng thời kì cách mạng xuất phát từ vai trò vị trí của gia
đình - nền tảng của xã hội; nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật về hôn
nhân và gia đình, phù hợp với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa. Hệ thống pháp luật về hôn nhân và gia đình cũng dần được hoàn thiện,
trong đó các quy định về điều kiện kết hôn cũng có nhiều điểm tiến bộ, phù hợp với sự
phát triển của xã hội, quyền và lợi ích của phụ nữ được pháp luật quan tâm và bảo vệ.
Việc xóa bỏ chế độ hôn nhân và gia đình phong kiến lạc hậu không phải dễ
dàng, nhanh chóng, ngày một ngày hai; hoặc cũng không thể chỉ thực các văn bản
pháp luật bằng mệnh lệnh cưỡng bức. Việc xóa bỏ những phong tục tập quán lạc hậu
của chế độ hôn nhân và phong kiến đã tồn tại lâu đời trong tiềm thức của nhân dân ta
đòi hỏi phải kiên trì. Vì vậy, sau cách mạng tháng Tám (1945) nhà nước ta chưa ban


hành một đạo luật cụ thể để điều chỉnh các quan hệ hôn nhân và gia đình mà tiến hành
phong trào “ vận động đời sống mới”, nhằm vận động quần chúng nhân dân tự nguyện
xóa bỏ những hủ tục phong kiến lạc hậu trong đời sống hôn nhân và gia đình.
Mãi đến năm 1950 nhà nước ta đã ban hành sắc lệnh đầu tiên điều chỉnh các

quan hệ hôn nhân và gia đình: Đó là sắc lệnh số 97-SL ngày 22-5-1950 về sửa đổi một
số quy lệ và chế định trong dân luật. Sắc lệnh số 97-SL ngày 22-5-1950 có quy định và
sửa đổi một số điều về điều kiện kết hôn.
Nội dung của sắc lệnh số 97-SL ngày 22-5-1950: sắc lệnh có 15 điều trong
đó có 8 điều quy định về hôn nhân và gia đình, các điều kiện khác quy định về một số
nguyên tắc của pháp luật dân sự.
Sắc lệnh đã xóa bỏ việc cấm kết hôn trong thời kì có tang: “ trong thời kì
tang chế vẫn có thể lấy vợ, lấy chồng được (điều 3). Đồng thời sắc lệnh cũng cho phép
sau khi ly dị chồng, có thể lấy chồng khác ngay sau khi có án tuyên ly dị, nếu dẫn
chứng được rằng mình không có thai hoặc đang có thai ( điều 4). Con cái đã thành
niên lấy vợ lấy chồng không cần có sự thỏa thuận của cha mẹ hoặc một thân trưởng
nào khác ( điều 2). Xóa bỏ quyền “ trừng giới” của cha mẹ đối với con cái: cha mẹ
không có quyền xin giam cầm con cái khi chúng phạm lỗi ( điều 8). Bảo vệ quyền thừa
kế của cha mẹ và con cái trong gia đình: trong lúc còn sinh thời, người chồng góa hay
vợ góa, các con đã thành niên có quyền xin chia tài sản thuộc quyền sở hữu của người
chết sau khi đã thanh toán tài sản chung (điều 11). Cho phép người con hoang vô thừa
nhận quyền thưa trước tòa án để truy nhận cha hoặc mẹ của mình (điều 9).
Sự ra đời của sắc lệnh nói trên đã góp phần nào vào việc xóa bỏ chế độ hôn
nhân và gia đình phong kiến, giải phóng phụ nữ khỏi chế độ hôn nhân và gia đình đó,
góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, sắc lệnh này trong quá trình áp
dụng vẫn còn hạn chế như chưa xóa bỏ tận gốc và toàn diện chế độ hôn nhân và gia
đình phong kiến, chưa thực hiện nguyên tắc một vợ một chồng, vì vậy, phải xây dựng
pháp luật hôn nhân và gia đình phù hợp với tình hình phát triển của đất nước.
1.3.3.2 Luật hôn nhân và gia đình năm 1959
Hòa bình được lập lại (năm 1954), miền Bắc tiến hành công cuộc xây dựng
chủ nghĩa xã hội, đây cũng là giai đoạn đẩy mạnh xây dựng chế độ hôn nhân và gia
đình mới, tập trung vào việc bài trừ, xóa bỏ những tàn tích của hôn nhân và gia đình
phong kiến. Trong giai đoạn này cũng tích cực chuẩn bị soạn thảo Luật hôn nhân và
gia đình mới.
Tháng 4 năm 1959, Bác Hồ đã xem bản dự thảo đầu tiên của Luật hôn nhân

gia đình đầu tiên, Bác nói: “ Luật hôn nhân và gia đình là luật liên quan đến mọi người
trong xã hội; sau Hiến Pháp nó quan trọng thứ nhì nên phải tạo điều kiện thuận lợi để
mọi người góp ý về nội dung và kỹ thuật thể hiện”.


Thực hiện lời dạy của Bác, dự thảo đã được đưa ra lấy ý kiến của nhân dân
và được hơn 5000 ý kiến. Hội nghị cán bộ cơ quan trung ương thảo luận dự thảo luật
hôn nhân và gia đình, Bác Hồ nói: “ luật lấy vợ lấy chồng nhằm giải phóng phụ nữ là
giải phóng phân nửa xã hội, giải phóng người đàn bà, đồng thời phải tiêu diệt tư tưởng
phong kiến tư sản trong người đàn ông, về phần mình, chị em phụ nữ không nên ngồi
chờ chính phủ ra chỉ thị giải phóng cho mình mà tự mình phải tự cường, phải đấu
tranh”.
Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 được Quốc hội thông qua ngày 29-121959 và được Chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày 13-01-1960, xác định mục đích của
hôn nhân và gia đình là “nhằm xây dựng những gia đình hạnh phúc, dân chủ và hòa
thuận, trong đó mọi người đoàn kết, yêu thương, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ”. Các
nguyên tắc cơ bản: Hôn nhân tự do tiến bộ; một vợ, một chồng; nam, nữ bình đẳng,
bảo vệ quyền lợi của phụ nữ trong gia đình; bảo vệ quyền lợi của con cái được quy
định trong các chương : Kết hôn; nghĩa vụ và quyền của vợ chồng; quan hệ giữa cha
mẹ và con cái; ly hôn, tất cả là 35 điều, kể cả về điều xử lý vi phạm.
Về điều kết hôn được quy định tại chương hai cụ thể là: Con trai và con gái
đến tuổi được hoàn toàn tự nguyện quyết định việc kết hôn của mình; không bên nào
được ép buộc bên nào, không một ai được cưỡng ép hoặc cản trở (điều 4); cấm người
đang có vợ có chồng được kết hôn với người khác (điều 5); con gái từ 18 tuổi trở lên,
con trai từ 20 tuổi trở lên mới được kết hôn (điều 6); việc để tang không cản trở việc
kết hôn (điều 7); đàn bà góa có quyền tái giá, khi tái giá quyền lợi của người đàn bà
góa về con cái và tài sản được bảo đảm (điều 8); cấm kết hôn giữa những người cùng
dòng máu trực hệ, giữa cha mẹ nuôi và con nuôi; cấm kết hôn giữa anh chị em ruột,
anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha. Đối với những người khác có
họ trong phạm vi năm đời hoặc có quan hệ thân thuộc về trực hệ thì việc kết hôn sẽ
được giải quyết theo phong tục tập quán (điều 9); những người sau đây không được

phép kết hôn: bất lực hoàn toàn về sinh lí, mắc một trong các bệnh hủi, hoa liễu, loạn
óc mà chưa chữa khỏi (điều 10); việc kết hôn phải được ủy ban hành chính cơ sở trú
quán của bên người con trai hoặc bên người con gái công nhận và ghi vào sổ kết hôn;
mọi nghi thức kết hôn khác điều không có giá trị về mặt pháp lý (điều 11).
Như vậy các điều kiện về nội dung và hình thức của việc kết hôn đã được
quy định rất cụ thể và chi tiết. Chúng ta thấy các quy định này đã rất tiến bộ và khoa
học, loại bỏ các thủ tục lạc hậu, quyền và lợi ích chính đáng của đôi nam nữ khi kết
hôn được pháp luật quan tâm và bảo vệ.
1.3.3.3 Luật hôn nhân và gia đình năm 1986


Sau khi thống nhất đất nước, luật hôn nhân và gia đình năm 1959 cũng được
thi hành ở Miền Nam. Quá trình thi hành ở hai miền cho thấy một số quan hệ mới cần
được điều chỉnh, các nguyên tắc cơ bản cần phải được cụ thể hơn. Cuối năm 1982, hội
đồng bộ trưởng (nay là chính phủ) đã quyết định thành lập ban dự thảo luật hôn nhân
và gia đình mới. Ban dự thảo làm việc cho tới ngày 21-6-1986 mới trình ra trước Quốc
Hội dự án: Điều tra, khảo sát tình hình hôn nhân và gia đình năm 1982, 1983 ở 13 tỉnh
và thành phố thuộc các vùng khác nhau của cả hai miền Nam, Bắc, ở các địa bàn tập
trung tín đồ các tôn giáo…; tổ chức hội thảo ra lấy ý kiến của các cơ quan, đoàn thể ở
trung ương và một số địa phương nhiều lần rồi chỉnh lý, tiếp tục lấy ý kiến rộng rãi
hơn để chỉnh lí.
Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 tiếp tục kế thừa và phát triển các
nguyên tắc cơ bản của luật hôn nhân và gia đình năm 1959. Ngoài ra có một số điểm
và chương mới bổ sung.
Điều một bổ sung thêm nội dung: “hôn nhân giữa các công dân Việt Nam
với nhau ở nước ngoài do cơ quan đại diên ngoại giao của nước cộng hòa xã hội Việt
Nam công nhận”. Tuy nhiên người mắc bệnh hủi không còn trong tình trạng bị cấm
kết hôn.
Năm 1994, để hưởng ứng năm quốc tế về gia đình do Liên Hiệp Quốc phát
động, đồng thời cũng để đánh giá nội dung cũng như thực tiễn thi hành luật hôn nhân

và gia đình năm 1986 trong điều kiện mới, Thủ tướng chính phủ đã có chỉ thị về tổng
kết 8 năm thi hành luật hôn nhân và gia đình năm 1986 và dự báo các điều kiện sửa
đổi, bổ sung.
Ban dự thảo gồm đại diện các bộ, ngành chức năng, mặt trận tổ quốc Việt
Nam, Hội liên hiệp phụ nữ đã cử các đoàn cán bộ đi dự tổng kết của các địa phương,
khảo sát tình hình thực tế, tổ chức tham khảo pháp luật về hôn nhân và gia đình của
các nước, khảo sát thực tiễn xét xử các việc về hôn nhân và gia đình ở một số tòa án
các cấp.
Công việc soạn thảo dự án luật cũng tiến hành qua nhiều bước; lấy ý kiền
hơn 20 cơ quan, tổ chức ở trung ương, trình ủy ban thường vụ Quốc Hội và bản dự án
lấy ý kiến của các đại biểu Quốc Hội, lấy ý kiến các tỉnh và thành phố trực thuộc trung
ương.
Nhiều ý kiến được tiếp thu để chỉnh lý dự án một số vấn đề và ý kiến không
thông thống nhất đã được Quốc Hội xem xét, trong đó có vấn đề “ly thân” không được
Quốc Hội chấp nhận.
Tuy nhiên, sau một thời gian thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm 1986
đã bộc lộ một số hạn chế và thiếu xót, chưa thật sự đáp ứng những thay đổi và phát
triển của xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa đất


nước, do đó, có nhiều văn bản pháp luật trong đó có liên quan đến lĩnh vực hôn nhân
và gia đình như luật Đất đai, Bộ luật Dân sự được ban hành dẫn được áp dụng để giải
quyết những tranh chấp từ các quan hệ hôn nhân và gia đình gặp nhiều vướng mắc.
Trước tình hành này, đòi hỏi cần phải xây dựng một luật hôn nhân và gia đình mới để
phù hợp với hoàn cảnh mới.
Như vậy theo từng thời gian để phù hợp với sự nghiệp cách mạng của đất
nước, phù hợp với tình hình kinh tế xã hội và thực tế các mối quan hệ hôn nhân và gia
đình, nhà nước ta đã kịp thời ban hành văn bản pháp luật hôn nhân và gia đình. Hệ
thống pháp luật về hôn nhân và gia đình được hoàn thiện là công cụ pháp lý để nhà
nước ta bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân lao động.


CHƯƠNG 2


CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN TRONG LUẬT
HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM
2.1 Điều kiện về nội dung
2.1.1 Điều kiện về năng lực kết hôn
2.1.1.1 Điều kiện về độ tuổi
Theo quy định tại khoản 1 điều 9 luật hôn nhân và gia đình, tuổi kết hôn của
nam là từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười tám tuổi trở lên.
Luật hôn nhân và gia đình quy định tuổi kết hôn là căn cứ vào sự phát triển
tâm lý của con người, căn cứ vào các điều kiện kinh tế - xã hội ở nước ta. Nam nữ kết
hôn là xác lập quan hệ hôn nhân – cơ sở của gia đình. Gia đình phải thực hiện chức
năng xã hội của nó. Một trong những chức năng đó là chức năng sinh đẻ nhằm duy trì
và phát triển nòi giống. Theo kết quả nghiên cứu của nền y học hiện đại thì nam từ
ngoài mười sáu tuổi trở lên, nữ từ khoản mười ba tuổi trở lên, đã có khả năng sinh sản.
Nhưng để đảm bảo cho con sinh ra được khỏe mạnh, nòi giống phát triển lành mạnh,
bảo đảm sức khỏe cho người mẹ khi mang thai, khi sinh đẻ thì nam phải từ mười tám
tuổi trở lên, nữ từ khoản mười bảy tuổi trở lên. Do vậy, Luật hôn nhân và gia đình quy
định tuổi kết hôn đối với nam là hai mươi tuổi, nữ là mười tám tuổi. Quy định này thể
hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với sức khỏe của nam nữ, bảo đảm cho nam nữ có
thể đảm đương được trách nhiệm làm vợ, làm chồng, làm cha, làm mẹ. Đồng thời, quy
định này còn đảm bảo cho con cái sinh ra được khỏe mạnh về cả thể lực lẫn trí tuệ, có
thể phát triển tốt trở thành công dân có ích cho xã hội.
Căn cứ vào sự phát triển tâm lý của con người, khi nam nữ đạt tuổi trưởng
thành sẽ có những suy nghĩ đúng đắn và nghiêm túc trong việc kết hôn của mình. Đó
cũng là một trong những yếu tố đảm bảo cho quan hệ hôn nhân có thể tồn tại bền
vững. Đồng thời khi đạt tuổi trưởng thành, nam nữ có thể tự lựa chọn và quyết định
việc kết hôn. Do vậy, sẽ đảm bảo sự tự nguyện của nam nữ khi kết hôn. Mặt khác, khi

đạt tuổi trưởng thành, nam nữ có thể tham gia và quá trình lao động và có thu nhập.
Điều này có nghĩa là đã đảm bảo cho họ có cuộc sống ổn định về kinh tế sau khi kết
hôn. Đây là một trong những yếu tố quan trọng đảm bảo cho hôn nhân tồn tại bền
vững. Như vậy, quy định độ tuổi cho nam nữ kết hôn là tạo điều kiện cho việc xây
dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, bền vững.
Tuổi kết hôn quy định tại Điều 9 Luật hôn nhân và gia đình là độ tuổi tối
thiểu cho phép nam nữ kết hôn. Khi đến tuổi Luật định, nam nữ kết hôn và độ tuổi nào
là tùy thuộc hoàn cảnh công tác, điều kiện sinh hoạt và sở thích của mỗi người. Hiện
nay, Nhà nước đang thực hiện cuộc vận động dân số và kế hoạch hóa gia đình. Một
trong những mục tiêu của cuộc vận động là: “Gái 20 tuổi, trai 26 tuổi mới kết hôn” và
“phụ nữ 22 tuổi trở lên mới sinh con đầu lòng”. Nội dung cuộc vận động này hoàn


toàn không trái với quy định mà còn cần thiết đảm bảo lợi ích xã hội, lợi ích gia đình
và lợi ích của bản thân những người kết hôn. Mặc dù chỉ là cuộc vận động nhằm tuyên
truyền giáo dục, thuyết phục nam nữ khi kết hôn hành động theo mục tiêu của cuộc
vận động, song một số địa phương chưa hiểu tinh thần của cuộc vận động này nên đã
đặt ra quy định riêng cho địa phương mình là nam phải 26 tuổi trở lên, nữ phải 22 tuổi
trở lên mới cho đăng ký kết hôn. Như vậy là trái với quy định của Luật hôn nhân và
gia đình về quy định độ tuổi kết hôn.
Khi xây dựng Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 có nhiều ý kiến khác
nhau về tuổi kết hôn. Có quan điểm cho rằng, cần hạ thấp độ tuổi kết hôn vì họ cho
rằng, kinh tế ngày càng phát triển, các điều kiện kinh tế, xã hội ngày càng phát triển,
đời sống xã hội ngày được nâng cao, con người sẽ phát triển sớm hơn về thể lực. Vì
vậy, có thể hạ thấp độ tuổi kết hôn cho phù hợp với thực thể và có thể hòa nhập quốc
tế. Quan điểm cho rằng, nên quy định tuổi kết hôn đối với nam và nữ như nhau. Cụ thể
là nam nữ từ mười tám tuổi trở lên được phép kết hôn. Bởi vì, Bộ luật dân sự quy định
tuổi thành niên là mười tám tuổi mà không phân biệt nam nữ. Tuy vậy, những quan
điểm trên không được chấp nhận. Bởi vì, Luật hôn nhân gia đình năm 1959 và Luật
hôn nhân gia đình năm 1986 đều quy định nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười

tám tuổi trở lên mới được kết hôn. Kể từ khi Luật hôn nhân gia đình năm 1959 có
hiệu lực pháp luật (13/1/1960), quy định về độ tuổi kết hôn đã được thi hành hơn 40
năm và được thực hiện như một tập quán. Hơn nữa, quy định độ tuổi kết hôn tối thiểu
cần xem xét các điều kiện địa lý, đặc điểm và trình độ dân cư, đồng thời cần quan tâm
đến phong tục, tập quán tốt đẹp của các địa phương. Vì vậy, Luật hôn nhân gia đình
năm 2000 vẫn quy định độ tuổi kết hôn của nam nữ theo Luật hôn nhân và gia đình
năm 1959 và Luật hôn nhân gia đình năm 1986.
Về cách tính độ tuổi kết hôn: Luật hôn nhân gia đình năm 1959, 1986 và
năm 2000 đều quy định như nhau: Nam từ 20 tuổi trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên mới
được kết hôn. Theo tập quán hành chính lâu nay ở nước ta thì có hai cách tính tuổi:
một là, tính theo tuổi tròn (tức khi đủ 12 tháng mới được là một tuổi và phải căn cứ
vào ngày, tháng, năm sinh được ghi trong giấy tờ hộ tịch để tính); hai là, tính tuổi theo
ngày đầu năm dương lịch (theo cách này, chỉ căn cứ vào năm sinh, cứ bước qua ngày
1/1 đầu năm dương lịch là tính thêm một tuổi). Lâu nay các cơ quan hộ tịch nước ta áp
dụng theo cách tính thứ nhất, tức khi xác định tuổi kết hôn phải đủ năm, đủ tháng.
Chẳng hạn, người con trai sinh ngày 15-10-1980 thì phải đến ngày 15-10- 2000 mới
được coi là đủ 20 tuổi, khi đó mới được kết hôn. Trong khi đó, theo Điều 3 Nghị định
số 70/2001/NĐ-CP của Chính phủ ngày 3-10-2001 quy định chi tiết thi hành Luật hôn
nhân gia đình năm 2000 thì “nam đang ở tuổi 20, nữ đang ở tuổi 18 thì đủ điều kiện về
tuổi kết hôn theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Luật hôn nhân gia đình”. Mục 1 điểm a


Nghị quyết số 02/2000/ NQ- HĐTP ngày 23-12- 2000 của Hội đồng thẩm phán Tòa án
nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật hôn nhân gia đình năm
2000 quy định: “ không bắt buộc nam phải từ đủ hai mươi tuổi trở lên, nữ phải từ đủ
mười tám tuổi trở lên mới được kết hôn; do đó, nam đã bước sang tuổi hai mươi, nữ
bước sang tuổi mười tám mà kết hôn là không vi phạm điều kiện về tuổi kết hôn”.
Đồng thời, Công văn số 268/TP-HT ngày 19-4-2001 của Bộ Tư pháp cũng quy định
độ tuổi kết hôn được hiểu: nam bước sang ngày sau của ngày sinh lần thứ 19, nữ bước
sang ngày hôm sau của ngày sinh nhật lần thứ 17. Ví dụ anh Nguyễn Văn A sinh ngày

05-10-1990 thì đến ngày 05-10-2009 anh A tròn mười chín tuổi. Từ sau ngày 05-102009 trở đi thì anh A có quyền kết hôn mà không bị coi là vi phạm điều kiện về độ tuổi
kết hôn. Sau Luật hôn nhân gia đình năm 2000 có hiệu lực và các văn bản hướng dẫn,
giải thích trên ra đời, đã có nhiều ý kiến khác nhau bàn về cách tính tuổi kết hôn của
Luật mới.
Ý kiến thứ nhất cho rằng: theo quy định tại điều 18 của Bộ luật dân sự năm
2005 “ Người từ đủ mười tám tuổi trở lên là người thành niên. Người chưa đủ mười
tám tuổi là người chưa thành niên.” Vì thế nữ chưa đủ 18 tuổi là người chưa thành
niên. Đây là vấn đề khác nhau nhưng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Người vợ 17 tuổi
1 ngày theo Luật hôn nhân gia đình năm 2000 có các quyền và nghĩa vụ về tài sản như
quyền có tài sản riêng, quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản riêng, nhưng theo
Bộ luật dân sự thì người vợ này vẫn là người chưa thành niên khi thực hiện các quyền
về tài sản của mình. Khi họ xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được sự đồng ý
của cha mẹ là người đại diện theo pháp luật (Điều 20 Bộ luật dân sự năm 2005). Như
vậy, pháp luật chỉ đề cập năng lực pháp luật của người vợ 17 tuổi 1 ngày mà chưa đề
cập hành vi dân sự của người đó. Việc văn bản hướng dẫn độ tuổi như vậy là giảm một
năm so với quy định trước đây, không đúng tin thần của Nhà nước ta không thay đổi
độ tuổi kết hôn so với trước đây.
Ý kiến thứ hai cho rằng: pháp luật quy định như vậy là chặt chẽ, cách hiểu
của chúng ta lâu nay là chưa thấu đáo. Theo từ điển Tiếng Việt: “từ” là biểu thị điểm
xuất phát, điểm khởi đầu hay xuất phát của việc được nói đến; “đủ” có số lượng hoặc
mức độ đáp ứng được yêu cầu, không ích hơn hay nhiều hơn. Như vậy theo cách hiểu
thuật ngữ “từ 18 tuổi trở lên đối với nữ” có nghĩa là từ ngày đầu tiên bước vào tuổi
mười tám. Trước đây việc xác định tuổi căn cứ vào tập quán hành chính và về lý luận
chứ không phải căn cứ văn bản hướng dẫn của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Văn
bản giải thích mới là bước tiến bộ đáng kể trong việc tổ chức thực hiện pháp luật, quy
định về độ tuổi như vậy là tạo khoảng không gian rộng cho nam nữ lựa chọn thời điểm
để kết hôn mà không phải đợi đến tròn 20 tuổi và tròn 18 tuổi.


Về độ tuổi kết hôn, pháp luật mỗi nước quy định có khác nhau. Bộ luật dân

sự của nước cộng hòa Pháp quy định: “Nam chưa đủ mười tám tuổi tròn, nữ chưa đủ
mười lăm tuổi tròn không thể kết hôn” (Điều 144). Bộ luật gia đình của Hunggari quy
định: “Đàn ông mười tám tuổi, đàn bà mười sáu tuổi tròn mới được kết hôn” (Điều
10). Pháp luật của Thái Lan thì lại quy định nam nữ từ mười bảy tuổi trở lên được
phép kết hôn. Mặc dù quy định về độ tuổi kết hôn khác nhau nhưng pháp luật của các
quốc gia có điểm chung là điều quy định nam nữ phải đạt độ tuổi nhất định mới được
phép kết hôn.
Tóm lại, luật hiện hành không dự kiện bất kỳ một trường hợp nào mà nam
hoặc nữ có thể được phép kết hôn một cách ngoại lệ, dù chưa đạt độ tuổi kết hôn. Cơ
sở để xác định tuổi kết hôn là giấy khai sinh được cơ quan có thẩm quyền và hộ tịch
cấp.
2.1.1.2 Điều kiện về sức khỏe
Trước khi có luật hôn nhân và gia đình năm 2000, người mắc một số bệnh
truyền nhiễm được liệt kê trong luật viết không có năng lực kết hôn nếu chưa được
chữa khỏi.
Theo Điều 10 luật hôn nhân và gia đình 1959 quy định: “ Việc kết hôn bị
cấm đối với người mắc bệnh hủi hoặc hoa liễu”.
Theo khoản b Điều 7 luật hôn nhân và gia đình năm 1986 thì người mắc
bệnh hủi không còn bị cấm kết hôn, nhưng người mắc bệnh hoa liễu vẫn tiếp tục trong
tình trạng không có năng lực pháp luật kết hôn.
Luật hôn nhân và gia dình năm 2000 không cấm kết hôn vì lý do có bệnh
truyền nhiễm. Tuy nhiên, Nhà nước không khuyến khích việc kết hôn giữa những
người mắc bệnh hiểm nghèo và có khả năng lây lan qua đường tình dục. Nhưng quyền
kết hôn của những người này được tôn trọng trong khung cảnh luật thực định.
2.1.2 Điều kiện về sự tự nguyện của hai bên nam nữ khi kết hôn
Một trong những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình theo
luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000, nguyên tắc đầu tiên ghi nhận:“ hôn
nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng”6, “ xóa bỏ những
phong tục tập quán lạc hậu về hôn nhân và gia đình”7, tạo điều kiện thuận lợi cho
nam, nữ tự do thực hiện quyền nhân thân quan trọng của mình. Đó là quyền kết hôn.

Do vậy, điều kiện về sự tự nguyện của hai bên nam nữ sẽ là vợ chồng trong tương lai
là hết sức quan trọng. “ không có hôn nhân khi không có sự tự nguyện”8 và cuộc sống
gia đình có hạnh phúc khi được xây dựng trên cơ sở sự hòa hợp và tự nguyện của hai
bên nam nữ. Vì thế tại khoản 2 điều 9 luật hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định:
6

Điều 2 khoản 1 luật hôn nhân và gia đình năm 2000.
Lời nói đầu của luật hôn nhân và gia đình năm 2000.
8
Điều 146- Bộ luật dân sự Cộng hòa Pháp.
7