LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ ở VIỆT NAM
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (762.65 KB, 62 trang )
TRƯỜNG ðẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT KINH DOANH THƯƠNG MẠI
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 31 ( 2005 – 2009)
ðề tài:
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
Giảng viên hướng dẫn:
TS. LÊ THỊ NGUYỆT CHÂU
Sinh viên thực hiện:
NGÔ THỊ NGỌC THẢO
MSSV: 5054927
Lớp: Luật Thương Mại 02 - K31
Cần Thơ, năm 2009
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
-----
-----
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NHẬN XÉT CỦA HỘI ðỒNG PHẢN BIỆN
-----
-----
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MỤC LỤC
--- --LỜI NÓI ðẦU ----------------------------------------------------------------------------------- 1
1. Tính cấp thiết của ñề tài----------------------------------------------------------------------- 1
2. Phạm vi nghiên cứu --------------------------------------------------------------------------- 2
3. Mục tiêu nghiên cứu--------------------------------------------------------------------------- 2
4. Phương pháp nghiên cứu --------------------------------------------------------------------- 2
5. Bố cục luận văn -------------------------------------------------------------------------------- 3
1.
2.
3.
4.
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ ------------ 4
Vài nét về hành vi trốn thuế ----------------------------------------------------------------- 4
Khái niệm-------------------------------------------------------------------------------------- 6
2.1 Khái niệm doanh nghiệp trốn thuế----------------------------------------------------- 7
2.2 Khái niệm hành vi trốn thuế ------------------------------------------------------------ 8
Phân loại hành vi trốn thuế của doanh nghiệp ------------------------------------------ 10
Nguyên nhân của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp -------------------------------- 11
4.1 Nguyên nhân thuộc về tâm lý - xã hội ---------------------------------------------- 11
4.2 Nguyên nhân liên quan ñến kinh tế- xã hội----------------------------------------- 12
4.3 Yếu kém trong công tác quản lý Nhà nước về thuế ------------------------------- 13
4.4 Sự thiếu ñồng bộ của hệ thống chính sách pháp luật-----------------------------4.5 Yếu kém trong công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm--------------------4.6 Yếu kém trong công tác phổ biến tuyên truyền, giáo dục pháp luật -----------5. Hậu quả của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp --------------------------------------
14
15
16
17
5.1 Trốn thuế làm thâm hụt ñến nền tài chính của ñất nước -------------------------- 17
5.2 Trốn thuế gây ảnh hưởng xấu ñến các thể chế tài chính -------------------------- 18
5.3 Trốn thuế làm chậm tăng trưởng kinh tế-------------------------------------------- 18
5.4 Trốn thuế có tác ñộng tiêu cực ñến sản xuất --------------------------------------- 18
CHƯƠNG 2
TÌNH HÌNH TRỐN THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM ---1. Dấu hiệu hành vi trốn thuế của doanh nghiệp -----------------------------------------1.1 Dấu hiệu hành vi trốn thuế-----------------------------------------------------------1.1.1 Dấu hiệu về mặt hành chính -----------------------------------------------------1.1.2 Dấu hiệu pháp lý của tội trốn thuế -----------------------------------------------
20
20
20
20
21
1.2 Dấu hiệu trốn thuế của doanh nghiệp ----------------------------------------------- 25
2. Tình hình doanh nghiệp trốn thuế -------------------------------------------------------- 27
2.1 Thực trạng của tình hình doanh nghiệp trốn thuế---------------------------------- 27
2.1.1 Diễn biến tình hình trốn thuế của doanh nghiệp quốc doanh---------------- 27
2.1.2 Diễn biến tình hình trốn thuế của doanh nghiệp ngoài quốc doanh --------- 30
2.2 Dự báo tình hình trốn thuế của doanh nghiệp ñến năm 2010 -------------------- 32
3. Phân tích tình hình trốn thuế của doanh nghiệp ---------------------------------------3.1 Về phương thức trốn thuế------------------------------------------------------------3.1.1 Phương thức trốn thuế công khai -------------------------------------------------3.1.2 Phương thức trốn thuế bí mật ------------------------------------------------------
34
34
34
36
3.2 Lĩnh vực và ñịa bàn trọng ñiểm của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp ------ 38
4. Mối quan hệ giữa hành vi trốn thuế với các tội phạm tài chính khác --------------- 39
CHƯƠNG 3
BIỆN PHÁP XỬ LÝ VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
ðẤU TRANH PHÒNG CHỐNG HÀNH VI TRỐN THUẾ
CỦA DOANH NGHIỆP ---------------------------------- 42
1. Các biện pháp xử lý hành vi trốn thuế --------------------------------------------------- 42
1.1 Xử lý bằng biện pháp xử phạt hành chính ------------------------------------------ 42
1.2 Xử lý bằng biện pháp hình sự -------------------------------------------------------- 45
2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả ñấu tranh phòng chống hành vi trốn thuế
ở Việt Nam ---------------------------------------------------------------------------------- 46
2.1 Các giải pháp về kinh tế- xã hội------------------------------------------------------ 47
2.2 Các giải pháp hoàn thiện về cơ chế quản lý nhà nước, quản lý xã hội,
quản lý thuế---------------------------------------------------------------------------------- 48
2.3 Các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế ----------------------------- 49
2.4 Các giải pháp nâng cao công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm----------- 50
2.5 Các giải pháp về phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật -------------------- 53
KẾT LUẬN CHUNG ------------------------------------------------------------------------- 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
LỜI NÓI ðẦU
-------
-------
1. Tính cấp thiết của vấn ñề
Lịch sử phát triển của xã hội loài người ñã chứng minh rằng, thuế ra ñời là một tất
yếu khách quan, gắn liền với sự ra ñời, tồn tại và phát triển của nhà nước. C.Mác viết:
“Thuế là cơ sở kinh tế của bộ máy nhà nước”1 và Ăng ghen cũng ñã viết: “ðể duy trì
quyền lực công cộng, cần phải có sự ñóng góp của công dân cho nhà nước, ñó là thuế”2.
Với bản chất của nhà nước ta là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Nhà nước thu thuế
cũng là nhằm tạo ra một nguồn lực tập trung ñể chi phát triển cơ sở hạ tầng, chi phúc lợi
công cộng, chi văn hóa, giáo dục y tế, xã hội, an ninh, quốc phòng… Hiến pháp Việt
Nam năm 1992 quy ñịnh ở ðiều 80 ñã ghi rõ: công dân có nghĩa vụ ñóng thuế theo quy
ñịnh pháp luật. Tuy nhiên, xuất phát từ ñặc ñiểm của thuế là ñiều tiết thu nhập của dân
cư, nhà nước không hoàn trả trực tiếp, ngang giá cho người nộp thuế, mà chỉ thông qua
việc cung cấp hàng hoá và dịch vụ công cộng. Nhà nước cần phải thu ñúng thu ñủ ñể
ñảm bảo chi cho các mục tiêu trên, còn người nộp thuế thường muốn nộp thuế càng ít
càng tốt. Do ñó khi ý thức tự giác chấp hành pháp luật thuế của người dân chưa cao thì
tình trạng trốn thuế là ñiều không thể tránh khỏi.
Thuế là công cụ quan trọng nhất ñể phân phối lại các thu nhập theo ñường lối xây
dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. ðặc biệt trong tình hình hiện nay, nguồn thu từ nước
ngoài ñã giảm nhiều, kinh tế ñối ngoại chịu sức ép của quan hệ “mua bán sòng
phẳng”,“có vay, có trả”, thuế phải là công cụ quan trọng góp phần tích cực giảm bội chi
ngân sách, giảm lạm phát, ổn ñịnh kinh tế - xã hội, chuẩn bị ñiều kiện và tiền ñề cho
việc phát triển ñất nước lâu dài. Một nền tài chính quốc gia lành mạnh phải dựa chủ yếu
vào nguồn thu từ nội bộ nền kinh tế quốc dân
Việt Nam sau khi chuyển từ kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trường theo ñịnh
hướng xã hội chủ nghĩa, ñã ñạt ñược những thành tựu ñáng kể, nhất là sau khi Việt Nam
chính thức trở thành thành viên của Tổ chức thương mại quốc tế (WTO). Bên cạnh
những thành tựu ñáng khích lệ, cần phát huy ñó thì cũng có những mặt tiêu cực. ðó
chính là sự xuất hiện và lan rộng của tội phạm tài chính mới - hành vi trốn thuế. Vì thuế
chiếm vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, là nguồn thu trực tiếp cho Ngân
sách Nhà nước, do vậy hành vi trốn thuế xuất hiện càng nhiều thì sức ảnh hưởng của nó
càng mạnh, sẽ gây thâm hụt ñến nền tài chính của quốc gia và do ñó ñe dọa ñến nền
1
2
Mác- Ănggen tuyển tập, NXB Sự thật, Hà Nội, năm 1961;
Ănggen, Nguồn gốc gia ñình, của chế ñộ tư hữu và nhà nước, NXB Sự thật, Hà Nội, năm 1962.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
1
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
chính trị của ñất nước. Thấy ñược tầm quan trọng của vấn ñề, tôi thực hiện ñề tài này
với mục ñích tìm hiểu rõ hơn về hành vi trốn thuế của doanh nghiệp, ñề xuất những giải
pháp ñể từ ñó có thể tìm ra ñược nguyên nhân làm phát sinh vấn ñề, hậu quả và ảnh
hưởng của nó ñến kinh tế Việt Nam. Từ ñó có thể góp phần giúp cho các nhà quản lý có
thể dễ dàng tiếp cận vấn ñề ñể ñưa ra phương án phòng ngừa và xử lý hữu hiệu nhất.
2. Phạm vi nghiên cứu
Trên thực tế vấn ñề “doanh nghiệp trốn thuế ” là một vấn ñề phức tạp và khó quản lý
ñối với cơ quan nhà nước vì hành vi trốn thuế do ý thức của con người là rất ña dạng.
Hậu quả ñể lại của nó là một quá trình biến ñộng kinh tế và rất khó kiểm soát. Nói
chung, ñó là vấn ñề cấp bách và phức tạp trong giai ñoạn hiện nay. Do yêu cầu của một
ñề tài luận văn tốt nghiệp và trong khuôn khổ của một thời gian cho phép nên người viết
chỉ tập trung nghiên cứu những quy ñịnh của pháp luật hiện hành ñiều chỉnh vấn ñề xử
lý hành vi trốn thuế và phòng ngừa hành vi trốn thuế thông qua thực hiện các chính sách
pháp luật ñã ñược ñưa ra áp dụng. Từ ñó rút ra những nhận ñịnh, vạch những phương
pháp khắc phục hậu quả và phòng tránh hành vi trốn thuế.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Những quy ñịnh của pháp luật ñiều chỉnh về thuế ñã ñược xây dựng nhưng việc áp
dụng nó vào thực tế ñời sống vẫn chưa ñạt ñược hiệu quả triệt ñể, bằng chứng là việc
khắc phục nạn trốn thuế vẫn chưa ñược cải thiện mà nguy cơ của nó ngày càng tăng lên
trong ñiều kiện hội nhập kinh tế thị trường. Vậy làm thế nào ñể giải quyết một cách hữu
hiệu vấn ñề trốn thuế hiện nay. ðấy là vấn ñề nan giải. Chính vì vậy, người nghiên cứu
nhận thấy rằng cần phải ñi sâu nghiên cứu các chính sách và pháp luật ñiều chỉnh xử lý
hành vi trốn thuế và những pháp luật ñược ñưa ra ñó sẽ góp phần như thế nào vào việc
hạn chế hành vi trốn thuế trong giai ñoạn hiện nay ở Việt Nam, tìm ra những ưu nhược
ñiểm trong việc áp dụng nó vào thực tiễn trong công tác quản lý, xử lý thuế. Trên cơ sở
ñó ñưa ra ý kiến ñóng góp ñể giải quyết vấn ñề, khắc phục hậu quả có hiệu quả hơn.
4. Phương pháp nghiên cứu
ðể thực hiện ñược ñề tài, người viết sử dụng tổng hợp các phương pháp thu thập và
nghiên cứu tài liệu, phân tích, bình luận, so sánh kết hợp lý luận với thực tiễn và một số
phương pháp khác mà người viết ñã vận dụng ñể hình thành bài luận văn này.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
2
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
5. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở ñầu và kết luận, tài liệu tham khảo luận văn ñược chia thành 3
chương riêng biệt với nội dung cụ thể:
Chương 1: Khái quát chung về hành vi trốn thuế của các doanh nghiệp ở Việt Nam
Trong chương này trình bày các vấn ñề khái niệm, phân loại, nguyên nhân và hậu
quả của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
Chương 2: Tình hình trốn thuế của doanh nghiệp ở Việt Nam
Trong chương này trình bày các dấu hiệu của hành vi trốn thuế, thực trạng của hành
vi và mối liên hệ của hành vi trốn thuế với các loại tội phạm tài chính khác.
Chương 3: Biện pháp xử lý và các giải pháp nâng cao hiệu quả ñấu tranh phòng chống
hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
Ở chương này, người viết trình bày về biện pháp xử lý hành vi trốn thuế và ñưa ra
các giải pháp hạn chế nguyên nhân gây ra hành vi trốn thuế của doanh nghiệp.
Tuy nhiên do ñề tài: “Doanh nghiệp trốn thuế ở Việt Nam” vừa mang tính lý luận,
vừa mang tính thực tiễn nên trong quá trình nghiên cứu không tránh khỏi thiếu sót,do ñó
em rất mong nhận ñược sự ñóng góp của quý thầy cô và các bạn.
Em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn nhiệt tình của cô Lê Thị Nguyệt Châu ñã giúp
em hoàn thành tốt bài luận văn này.
Sinh viên thực hiện
Ngô Thị Ngọc Thảo
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
3
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HÀNH VI TRỐN THUẾ CỦA
CÁC DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM
1. Vài nét về hành vi trốn thuế
Sự phát triển của thuế ñi ñôi với sự phát triển của xã hội. Nhân tố lịch sử ñầu tiên
làm tiền ñề cho sự ra ñời của thuế chính là sự ra ñời, tồn tại và phát triển của Nhà nước.
Khi ñó, một phần tài sản mà người dân chuyển vào nhà nước nhằm tạo nguồn vật chất
cung ứng cho mọi hoạt ñộng của một quốc gia, gọi là thuế. Nhân tố thứ hai làm tiền ñề
cho sự ra ñời của thuế chính là sự ra ñời và phát triển của quan hệ hàng hóa- tiền tệ mà
ñỉnh cao là sự xuất hiện của tiền. Như vậy, thuế, tiền, quyền lực và hành vi phạm tội là
những hoạt ñộng xưa nhất của lịch sử loài người. Thuế ra ñời, nghĩa là con người phải
trích một phần tài sản hoặc thu nhập nộp lại cho nhà nước nhằm chi cho các hoạt ñộng
của quốc gia. Như vậy ñể tránh gánh nặng về thuế, vì lợi ích của bản thân mà hành vi trốn
thuế xuất hiện cùng với sự ra ñời của thuế.
Ở phương Tây, thời Hy lạp cổ ñại, trong thời gian có chiến tranh, người Athen ñặt ra
một loại thuế gọi là eisphora, ñây là thuế thu ñể chi phí cho chiến tranh, ai cũng phải nộp.
Hy lạp là một trong số ít chế ñộ xã hội bãi bỏ ñược loại thuế này sau chiến tranh, trả lại
cho dân số thuế họ ñã nộp. Người Athen quản lý nhân khẩu tốt, nên không ai trốn ñược
thuế3.
Người Hy lạp ñã ñánh thuế than ñối với những người không có cả cha mẹ là người
Athen, ñối với những người chỉ có mẹ hoặc cha là người Athen. Sử sách ghi rằng có
những trường hợp trốn thuế bằng cách khai rằng cả cha lẫn mẹ ñều là người Athen4.
Trong thời trị vì của Julius Caesar, có loại thuế 1% cho bán hàng. Thời Augustus,
thuế bán hàng cho nô lệ là 4%, cho những người khác là 1%5. Cách trốn thuế ở thời kỳ
này là khai không ñúng tài sản ñể ñược giảm thuế thừa kế, hoặc khai không ñúng lượng
bán hàng ñể trả thuế ít ñi6. Một số nô lệ có tiền ñã hối lộ ñể trở thành người tự do với giá
rẻ hơn giá mua tự do chung.
3
TS Hà Hoàng Hợp – Phạm Bá Khiêm, Tội phạm tài chính trong hội nhập, NXB Thống Kê, Hà Nội
2005 tr 32
4
TS Hà Hoàng Hợp – Phạm Bá Khiêm, Tội phạm tài chính trong hội nhập, NXB Thống Kê, Hà Nội
2005 tr 33
5
TS Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình luật tài chính 2 (thuế), Trường ðại học Cần Thơ năm 2006, tr08
6
TS Hà Hoàng Hợp – Phạm Bá Khiêm, Tội phạm tài chính trong hội nhập, NXB Thống Kê, Hà Nội
2005 tr 33
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
4
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
♦ Tại Việt Nam
Về thực tế thì một khi có lợi ích bị buộc mất ñi thì sẽ có một vài hành vi tiêu cực
xảy ra ñể trốn tránh việc mất ñi ñó. Vì vậy, thuế ra ñời cũng song song tồn tại với hành vi
vi phạm pháp luật về thuế trong ñó có hành vi trốn thuế.
Thời nhà Lý, sau khi rời ñô về Thăng Long, Lý Thái Tổ ñã cho ñúc tiền và ban bố
một chính sách thuế riêng ñầu tiên. Thuế ñược chia làm sáu hạng: thuế ruộng, ñầm ao;
thuế ñất trồng dâu và bãi phù sa; thuế sản vật ở núi; thuế mắm muối qua ải quan; thuế
sừng tê, ngà voi và hương liệu từ mạn núi rừng mang xuống, thuế trồng gỗ, trái cây. Về
thuế thân ai có hai mẫu ruộng thì ñóng một quan tiền mỗi năm, ai có ba bốn mẫu thì ñóng
2 quan, ai có từ 5 mẫu trở lên thì thì ñóng 3 quan. Sử sách ghi lại rằng dân chủ yếu trốn
những loại thuế ñánh vào hàng hóa, sản vật, còn thuế ñất, thuế thân thì khó trốn hơn7.
Sau ñó trong các cuộc kháng chiến nhất là dưới thời Pháp ñô hộ Việt Nam, Pháp ñã
mang vào Việt Nam nền tảng hiện ñại về tiền, tài chính và thuế. Dưới chính sách cai trị
của chúng, những thói hư tật xấu ñã thâm nhập vào không ít những người dân Việt Nam,
chỉ muốn tận hưởng mà không muốn làm việc. Vì vậy, khi có lợi ích bị buộc mất ñi thì
người dân tìm cách trốn tránh. Vì vậy, tuy thấy ñược vấn ñề, nhưng ban ñầu Nhà nước ta
chỉ ñề cập về hành vi trốn thuế là hành vi của một tội danh khác ñược quy ñịnh trong
Pháp lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép
30/06/1982. ðây là văn bản pháp lý ñầu tiên ñề cập ñến trốn thuế. Căn cứ ñiều 68 của
Pháp lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép thì trốn
thuế là hành vi trong tội kinh doanh trái phép, chưa ñược quy ñịnh thành tội phạm cụ thể,
chưa có dấu hiệu pháp lý ñặc trưng riêng.
Tuy nhiên, sau một thời gian thực hiện, Pháp lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu,
làm hàng giả, kinh doanh trái phép 30/06/1982 ñã bộc lộ những hạn chế, thiếu sót nhất
ñịnh, không còn phù hợp với thực tế khách quan, quy ñịnh về hành vi trốn thuế còn quá
7
TS Hà Hoàng Hợp – Phạm Bá Khiêm, Tội phạm tài chính trong hội nhập, NXB Thống Kê, Hà Nội
2005 tr 35
8
ðiều 6 Pháp lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép ngày
30/06/1982
Tội kinh doanh trái phép
1. Người nào kinh doanh không có giấy phép hoặc không ñúng với nội dung ñược phép, trốn thuế,
không niêm yết giá, nâng giá cao hơn giá niêm yết, không ñăng ký nhãn hiệu hàng hoá, sử dụng trái
phép nhãn hiệu hàng hoá hoặc dùng thủ ñoạn khác ñể lừa dối cơ quan Nhà nước và người tiêu dùng thì
bị phạt cải tạo không giam giữ từ ba tháng ñến hai năm, hoặc bị phạt tù từ ba tháng ñến hai năm, và bị
phạt tiền gấp ba lần trị giá hàng phạm pháp.
2. Phạm tội trong trường hợp nghiêm trọng quy ñịnh ở khoản 1, ðiều 9 Pháp lệnh này thì bị phạt tù
từ một năm ñến năm năm và bị phạt tiền từ ba lần ñến năm lần trị giá hàng phạm pháp.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
5
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
ñơn giản. Trên thực tế, các cơ quan pháp luật thường chỉ xử lý về mặt hình sự ñối với
những hành vi trốn thuế ñã bị xử lý hành chính hoặc ñã buộc phải ñình chỉ kinh doanh
mà vẫn tiếp tục vi phạm các hoạt ñộng trốn thuế.
Bộ luật Hình Sự năm 1985 ra ñời ñã khắc phục ñược những thiếu sót trong Pháp
lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép về hành vi
trốn thuế ñược quy ñịnh trong pháp lệnh này. ðây là Bộ luật hình sự ñầu tiên, ñồng thời
cũng là Bộ luật ñầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, ñược Quốc hội
khóa VII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 27/06/1985 và có hiệu lực ngày 01/01/1986. Tại
Bộ luật này, các hành vi trốn thuế ñược quy ñịnh thành tội danh ñộc lập, có dấu hiệu
pháp lý riêng. Việc tách các hành vi thuộc tội kinh doanh trái phép trong Pháp lệnh
trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép thành các tội danh
ñộc lập là hoàn toàn phù hợp với thực tế khách quan. Hành vi trốn thuế khi bị coi là tội
phạm ñã xâm hại khách thể trực tiếp riêng do ñó cần có ñường lối xử lý phù hợp. Như
vậy khái niệm tội trốn thuế theo Bộ luật Hình sự 1985 có phạm vi rộng hơn so với Pháp
lệnh trừng trị các tội ñầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép. Trong Bộ
luật Hình sự 1985, tội trốn thuế nói riêng và tội phạm kinh tế nói chung ñược ñặt ra
nhằm ñảm bảo cho phương thức quản lý tập trung quan liêu bao cấp.
2. Khái niệm
Khái niệm về hành vi trốn thuế cũng như các khái niệm khoa học khác, ñược hình
thành và phát triển cùng với sự phát triển của khoa học và thực tiễn. Hiện thực khách
quan vận ñộng và phát triển không ngừng, khái niệm là hình ảnh phản ánh hiện thực
khách quan nên cũng vận ñộng và phát triển theo. VI Lênin viết: “Những khái niệm của
con người không bất ñộng, mà luôn luôn vận ñộng, chuyển hóa từ cái nọ sang cái kia”9.
Trước khi nghiên cứu về khái niệm hành vi trốn thuế cũng cần phải làm rõ thế nào là
doanh nghiệp và thế nào là doanh nghiệp trốn thuế?
Theo ðiều 4 Luật Doanh nghiệp 2005
“Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn ñịnh,
ñược ñăng ký kinh doanh theo quy ñịnh của pháp luật nhằm mục ñích thực hiện các hoạt
ñộng kinh doanh”.
9
VI Lênin, Toàn tập, Tập 12, NXB Tiến Bộ, M. 1979, tr.267
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
6
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
2.1 Khái niệm doanh nghiệp trốn thuế
Theo quy ñịnh của pháp luật10 nếu trong quá trình kê khai, quyết toán thuế, doanh
nghiệp có hành vi kê khai, xác ñịnh không ñúng căn cứ tính thuế theo quy ñịnh của từng
sắc thuế và các hành vi vi phạm khác làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm tăng số thuế
ñược hoàn hoặc ñược miễn, giảm thì ñược xem là có hành vi trốn thuế. Nhưng nếu số
liệu về các nghiệp vụ kinh tế phát sinh liên quan ñến việc xác ñịnh nghĩa vụ thuế ñã
ñược phản ánh ñầy ñủ trên sổ sách kế toán và trên báo cáo tài chính ñơn vị gửi cơ quan
thuế theo ñúng quy ñịnh thì chưa ñủ căn cứ ñể kết luận là hành vi trốn thuế.
Do vậy, trong trường hợp này, cơ quan thuế tiến hành truy thu ñủ số thuế còn thiếu
theo quy ñịnh và tuỳ theo tính chất, mức ñộ vi phạm mà xử phạt trong lĩnh vực kế toán
theo tinh thần Nghị ñịnh 185/2004/Nð-CP của Chính phủ hoặc xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực hoá ñơn, chứng từ theo quy ñịnh tại Nghị ñịnh 89/2002/Nð-CP của
Chính phủ. Hành vi trốn thuế chỉ ñược áp dụng ñối với doanh nghiệp có hành vi vi
phạm như nói trên, và tái phạm với hành vi tương tự trong thời gian chưa chấp hành
xong việc truy thu thuế và quyết ñịnh xử phạt (trong lĩnh vực kế toán hoặc hoá ñơn,
chứng từ) hoặc chưa quá thời hạn 12 tháng kể từ ngày chấp hành xong việc truy thu
thuế, xử phạt.
Một số trường hợp sau ñây nếu vi phạm lần ñầu chưa xác ñịnh là hành vi trốn thuế:
* Hạch toán, kê khai thuế giá trị gia tăng (GTGT) ñầu vào của hàng hoá, dịch vụ mua
vào ñã quá thời hạn quy ñịnh ñược khấu trừ; phân bổ thuế GTGT ñầu vào của hàng hoá,
dịch vụ mua vào không sử dụng sản xuất hàng hoá, dịch vụ chịu thuế GTGT ñể khấu trừ
thuế;
* Hạch toán, kê khai không ñúng doanh thu tiêu thụ hàng hoá, cung ứng dịch vụ thực
tế phát sinh làm sai lệch doanh thu tính thuế nên phải ñiều chỉnh lại khi kiểm tra quyết
toán thuế;
* Hạch toán một số khoản chi phí sản xuất kinh doanh theo ñúng chế ñộ kế toán nhưng
tính vào chi phí hợp lý ñể xác ñịnh thu nhập chịu thuế không ñúng quy ñịnh ñối với một
số khoản chi phí như sau: Trích trước chi phí sửa chữa tài sản cố ñịnh; trích các khoản
dự phòng; trích khấu hao tài sản cố ñịnh; tiền lương, tiền công không ñúng theo chế ñộ
hợp ñồng lao ñộng; chi phí xây dựng cơ bản thuộc diện phải hình thành tài sản cố ñịnh
10
Tham khảo từ các tài liệu:
- Công văn 2535/ TCT- PCCS ngày 29/6/2007 về việc xác ñịnh hành vi trốn thuế
- Công văn 8585/TC/TCT của Bộ Tài Chính về việc hướng dẫn xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực
thuế
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
7
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
ñể trích khấu hao theo chế ñộ quy ñịnh; các khoản chi không liên quan ñến doanh thu,
thu nhập chịu thuế như: chi ủng hộ ñoàn thể, chi từ thiện.
Hạch toán các khoản chi phí có hoá ñơn, chứng từ hợp lệ, nhưng vượt mức khống
chế theo quy ñịnh ñược tính vào chi phí hợp lý khi xác ñịnh thu nhập chịu thuế thu nhập
doanh nghiệp, chi trả lãi tiền vay vốn sản xuất kinh doanh hàng hoá, dịch vụ vượt mức
quy ñịnh; tiền ăn giữa ca, tiền ăn ñịnh lượng vượt mức quy ñịnh; chi bảo hộ lao ñộng
hoặc chi trang phục vượt mức quy ñịnh; phân bổ các khoản chi phí vượt mức quy ñịnh;
chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại, tiếp tân ... vượt mức khống chế.
Việc xác ñịnh không là hành vi trốn thuế còn ñược Bộ Tài chính xem xét ñối với
những trường hợp doanh nghiệp kinh doanh ghi sổ sách kế toán không ñúng quy ñịnh
theo chế ñộ kế toán; bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ rồi lập hoá ñơn ghi giá trị thấp hơn
từ 20% trở lên so với giá bán trung bình cùng loại trên thị trường (trường hợp này cơ
quan thuế chỉ truy thu ñủ các loại thuế theo giá bán thực tế mà thôi).
Như vậy doanh nghiệp trốn thuế là doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật về
thuế, sử dụng các thủ thuật kế toán ñể làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm tăng số thuế
ñược hoàn hoặc ñược miễn giảm
2.2 Khái niệm hành vi trốn thuế
Trốn thuế là hành vi của ñối tượng nộp thuế vi phạm các quy ñịnh của pháp luật dẫn
ñến làm giảm một phần hay toàn bộ số thuế theo quy ñịnh của pháp luật hoặc ñể ñược
hưởng lợi không ñúng từ việc miễn thuế, giảm thuế, hoàn thuế.
Các tiêu chí ñể xác ñịnh hành vi trốn thuế là:
+ Trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật bao gồm cả pháp luật về thuế và pháp luật
khác.
+ Chủ thể của hành vi trốn thuế là các cá nhân hoặc tổ chức thuộc ñối tượng nộp
thuế.
+ Hậu quả của hành vi vi phạm là dẫn ñến việc làm giảm số thuế phải nộp hoặc tăng
số thuế ñược miễn, ñược giảm, ñược hoàn.
Thời ñiểm ñể xác ñịnh hành vi trốn thuế là thời ñiểm hành vi vi phạm bị phát hiện,
phù hợp với phương thức, thời hạn phải kê khai, phải nộp thuế, phải quyết toán thuế
theo quy ñịnh của các Luật, pháp lệnh thuế và các văn bản hướng dẫn thực hiện cụ thể
như sau:
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
8
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
+ ðối với các trường hợp pháp luật quy ñịnh chế ñộ kê khai, tạm nộp hàng tháng,
quyết toán theo năm ñược xác ñịnh là trốn thuế nếu hành vi vi phạm bị phát hiện sau
ngày nộp thuế quyết toán thuế hàng năm.
+ ðối với các trường hợp pháp luật quy ñịnh kê khai nộp thuế 1 lần theo thông báo
của cơ quan thu thuế, ñược xác ñịnh là trốn thuế nếu hành vi vi phạm bị phát hiện sau
ngày phải nộp ñủ tiền thuế ghi trên thông báo của cơ quan thu thuế.
Như vậy, căn cứ theo ðiều 108 Luật quản lý thuế thì hành vi trốn thuế bao gồm một
số loại hành vi như sau:
(1) Không nộp hồ sơ ñăng ký thuế; không nộp hồ sơ khai thuế; nộp hồ sơ khai thuế sau
chín mươi ngày, kể từ ngày hết hạn11 nộp hồ sơ khai thuế hoặc ngày hết thời hạn gia
hạn12 nộp hồ sơ khai thuế;
(2) Không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu liên quan ñến việc xác ñịnh số tiền
thuế phải nộp;
(3) Không xuất hóa ñơn khi bán hàng hóa, dịch vụ hoặc ghi giá trị trên hóa ñơn bán hàng
thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hóa, dịch vụ ñã bán;
(4) Sử dụng hóa ñơn chứng từ bất hợp pháp ñể hoạch toán hàng hóa, nguyên liệu ñầu vào
trong hoạt ñộng phát sinh nghĩa vụ thuế làm giảm số tiền thuế phải nộp hoặc làm tăng
số tiền thuế ñược miễn, số tiền thuế ñược giảm hoặc tăng số tiền thuế ñược khấu trừ,
số tiền thuế ñược hoàn;
(5) Sử dụng chứng từ, tài liệu không hợp pháp ñể xác ñịnh sai số tiền thuế phải nộp, số
tiền thuế ñược hoàn;
(6) Khai sai với thực tế hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu mà không khai bổ sung hồ sơ khai
thuế sau khi hàng hóa ñã ñược thông quan trong thời gian sáu mươi ngày, kể từ ngày
ñăng ký tờ khai hải quan;
(7) Cố ý không kê khai hoặc khai sai về thuế ñối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu;
(8) Cấu kết với người gửi hàng ñể nhập khẩu hàng hóa nhằm mục ñích trốn thuế;
(9) Sử dụng hàng hóa ñược miễn thuế không ñúng với mục ñích quy ñịnh mà không khai
thuế.
11
12
Khoản 1, 2, 3 và 5 ðiều 32 Luật quản lý thuế, thời hạn nộp hồ sơ khai thuế
ðiều 33 Luật quản lý thuế, gia hạn nộp hồ sơ khai thuế
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
9
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
3. Phân loại hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
Lợi ích của việc phân loại hành vi trốn thuế là tạo ra một cách tiếp cận tương ñối ñối
với các loại hành vi trốn thuế của doanh nghiệp. Căn cứ theo ñặc ñiểm của từng loại
doanh nghiệp trong ñiều kiện kinh tế thị trường và yêu cầu của quản lý mà người ta có
thể ñưa ra các cách phân loại hành vi trốn thuế của doanh khác nhau, từ ñó nhằm sử
dụng phát huy vai trò tích cực của cơ quan quản lý, giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám
sát, kiểm tra một cách thật nhanh và có hiệu quả. Dựa theo pháp luật Việt Nam thì có rất
nhiều loại hình doanh nghiệp khác nhau và mỗi loại hình thì có những thuận lợi riêng
nhằm tạo ñiều kiện cho doanh nghiệp trốn thuế. Vì vậy, ta dựa vào ñặc ñiểm cơ bản của
doanh nghiệp ñể phân loại hành vi trốn thuế.
- Phân loại theo tính chất hành chính
Ta có thể căn cứ vào biện pháp xử lý ñối với hành vi doanh nghiệp trốn thuế từ ñó
ñưa ra hành vi trốn thuế của doanh nghiệp vi phạm ở mức ñộ phạt hành chính và hành vi
trốn thuế của doanh nghiệp bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Phân loại theo tính chất kinh tế
Kinh tế bao gồm nhiều lĩnh vực như kế toán, tài chính, thuế,… Nếu dựa theo lĩnh
vực thuế trốn thì ta có trốn thuế giá trị gia tăng, trốn thuế thu nhập doanh nghiệp,…
- Phân loại theo tính chất kỹ thuật
Căn cứ theo tiêu chí này ta có các nhóm doanh nghiệp trốn thuế như sau:
+ Hành vi trốn thuế trực tiếp, hành vi trốn thuế gián tiếp
Trốn thuế trực tiếp là hành vi doanh nghiệp trực tiếp sử dụng các thủ thuật trốn thuế
mà không có sự liên quan tới các doanh nghiệp khác ví dụ như hành vi khai báo lỗ sai ñể
ñược hoàn thuế nhằm mục ñích trốn thuế, khai báo sai chi phí ñể nhằm ñược khấu trừ
khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp,…trong khi ñó, trốn thuế gián tiếp có thể có sự tác
ñộng của một hay nhiều doanh nghiệp khác như việc thành lập doanh nghiệp ảo ñể mua
bán hóa ñơn khống,…
+ Doanh nghiệp trốn thuế công khai, doanh nghiệp trốn thuế bí mật
ðây là việc doanh nghiệp có công khai trốn thuế hay không như hành vi ñưa hối lộ
cho các cơ quan hải quan ñể có thể thông quan hàng hóa,…hay là việc doanh nghiệp
dùng thủ thuật khác trốn thuế bí mật như mua bán lòng vòng,…
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
10
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
4. Nguyên nhân của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
Theo quan ñiểm của chủ nghĩa Mác - Lênin thì mọi hiện tượng trong tự nhiên và
trong xã hội ñiều có những nguyên nhân nhất ñịnh. Không có hiện tượng nào là không
có nguyên nhân. Kết quả do nguyên nhân gây ra còn phụ thuộc vào những ñiều kiện
nhất ñịnh, nếu không có chúng thì nguyên nhân không thể gây ra kết quả13.
Về nguyên tắc, một hành vi vi phạm thường xuất phát từ một số nguyên nhân hoặc
ñiều kiện nhất ñịnh nào ñó. Nguyên nhân của hành vi trốn thuế là trường hợp những ảnh
hưởng của quá trình xã hội trực tiếp làm phát sinh, tạo ñiều kiện cho tình hình trốn thuế
của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nguyên nhân rất ña dạng và biểu hiện ở những mức ñộ
khác nhau, có mối liên hệ chặc chẽ với nhau, chuyển hóa cho nhau. Vì vậy, việc phân
chia các hiện tượng làm phát sinh, tồn tại và phát triển hành vi trốn thuế chỉ là tương
ñối. Các nguyên nhân chủ yếu ñã gây nên tình hình trốn thuế hiện nay bao gồm:
-
Các nguyên nhân thuộc về tâm lý - xã hội;
-
Các nguyên nhân liên quan ñến kinh tế- xã hội;
-
Yếu kém trong công tác quản lý nhà nước về thuế;
-
Sự thiếu ñồng bộ của chính sách, pháp luật;
-
Yếu kém trong công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm;
-
Yếu kém trong công tác phổ biển, tuyên truyền, giáo dục pháp luật.
Các nguyên nhân này có mối quan hệ chặc chẽ, hữu cơ với nhau, cùng tác ñộng lên
tình hình trốn thuế của doanh nghiệp. Trong số các nguyên nhân này thì nhóm nguyên
nhân liên quan ñến kinh tế - xã hội giữ vai trò chủ yếu, có ý nghĩa quyết ñịnh ñến tình
hình doanh nghiệp trốn thuế. Nhóm nguyên nhân thuộc về tâm lý xã hội giữ vai trò trực
tiếp làm phát sinh tình hình loại tội phạm này.
2.1 Nguyên nhân thuộc thuộc về tâm lý- xã hội
Theo lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tâm lý xã hội là một bộ phận của ý thức
thông thường, bao gồm toàn bộ những tình cảm, ý thích, mong muốn,…của con người
ñược hình thành một cách tự phát dưới ảnh hưởng trực tiếp của ñời sống hằng ngày14.
Do ñó, tâm lý xã hội ñối với hành vi trốn thuế của doanh nghiệp bị xem là hành vi phạm
tội trong thời kỳ thực hiện kế hoạch hóa, tập trung, bao cấp và thời kỳ thực hiện cơ chế
13
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Triết học Mác- Lênin, Chương trình cao cấp, Tập II, NXB
Chính trị Quốc gia, H. 1995, tr 86-87.
14
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Triết học Mác- Lênin, Chương trình cao cấp, Tập III,
NXB Chính trị Quốc gia, H. 1995, tr. 165.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
11
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
thị trường theo ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa sẽ có những ñiểm khác nhau. Nghiên cứu
tâm lý của người phạm tội mới có thể biết tại sao trong cùng ñiều kiện hoàn cảnh, mỗi
người lại có cách xử sự khác nhau. Việc nghiên cứu tâm lý không chỉ dừng lại ở bản
thân những người bị coi là chủ thể của tội phạm mà còn ñề cập ñến tâm lý xã hội nói
chung ñã ảnh hưởng ñến tình hình doanh nghiệp trốn thuế
Thời gian qua, ðảng và nhà nước ta ñã từng bước xác lập vị thế của giới doanh nhân
trong chính sách và trong tâm lý xã hội. Tuy nhiên, trên thực tế vấn ñề này còn chậm
chuyển biến. Do ñó cần xây dựng tâm lý xã hội lành mạnh, ñề cao trách nhiệm của
người kinh doanh cũng như của mọi người trong xã hội. Nguyên nhân thuộc về tâm lý
xã hội của tình hình doanh nghiệp trốn thuế có nguồn gốc sâu xa chính từ nền kinh tế lạc
hậu, kém phát triển, cùng với hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh. Do ñó có một bộ
phận nhỏ doanh nhân có tâm lý tư hữu, xem thường pháp luật vì lợi nhuận mà dùng
nhiều thủ thuật trốn thuế tinh vi, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước hàng năm hàng
trăm tỷ ñồng. Bên cạnh ñó, một số doanh nghiệp lại ñổ lỗi cho cơ quan nhà nước ñưa ra
mức thuế suất cao, ñánh thuế ở những lĩnh vực không hợp lý. Từ ñó nảy sinh tư tưởng
coi vi phạm là do khách quan, dẫn ñến ý thức tuân thủ các quy ñịnh về kinh doanh kém.
2.2 Nguyên nhân liên quan ñến kinh tế - xã hội
Theo quan ñiểm của chủ nghĩa Mác- Lênin thì mọi hiện tượng xã hội ñều có nguồn
gốc từ các ñiều kiện kinh tế xã hội nhất ñịnh. Chúng không chỉ chi phối, quyết ñịnh sự
phát sinh, tồn tại và phát triển mà cả quá trình tiêu vong của các hiện tượng ấy. Nhóm
nguyên nhân này ñược thể hiện cụ thể như sau:
- Nền kinh tế nước ta lạc hậu, chậm phát triển, ñời sống nhân dân còn nhiều khó
khăn, kinh tế nông nghiệp là chủ yếu lại bị chiến tranh phá hoại nặng nề. Lợi dụng tình
hình ñó, cùng với các hành vi buôn lậu, làm hàng giả,… một số doanh nghiệp ñã có
hành vi trốn thuế ñể thu lợi bất chính.
- Quá trình chuyển ñổi cơ chế còn nhiều thiếu sót, sơ hở. Cơ chế quản lý cũ ñã ăn sâu
vào nếp nghĩ, cách làm của hàng triệu người, nay xây dựng và vận hành cơ chế mới phù
hợp với nền kinh tế thị trường, chấm dứt theo cơ chế cũ là cả một quá trình gay go, phức
tạp. Bước ñầu pháp luật về thuế chưa ñược xây dựng ñồng bộ, tương thích với nền kinh
tế thị trường theo ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa, mặc dù những năm 1991-1995 ðảng và
Nhà nước ta ñã tiến hành hàng loạt các biện pháp cải cách chính sách kinh tế vĩ mô ñể
vừa gỡ bỏ cơ chế cũ, vừa tổng kết kinh nghiệm xây dựng cơ chế mới15. Trong quá trình
chuyển ñổi cơ chế, một mặt “cơ chế mới chưa ñược thiết lập ñồng bộ”, mặt khác, “nhiều
15
Tổng cục Thống kê, Tình hình kinh tế xã hội Việt Nam 10 năm (1999-2000), H.2001,tr 13.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
12
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
chính sách, thể chế lỗi thời chưa ñược thay ñổi, một số thể chế quản lý mới còn chấp vá,
không ăn khớp, thậm chí trái ngược nhau”16 ñã trở thành nguyên nhân cho các hành vi
trốn thuế phát triển. Trong Báo cáo chính trị tại ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ VI
của ðảng cũng chỉ rõ: “Một số người và cơ sở ñã lợi dụng những sơ hở của cơ chế quản
lý ñể mưu lợi cho cá nhân và lọi ích cục bộ”17.
- Tác ñộng tiêu cực của nền kinh tế thị trường
Nền kinh tế thị trường bên cạnh mặt tích cực như làm cho nền kinh tế dần dần thoát
khỏi trì trệ, khắc phục ñược tình trạng khủng hoảng kinh tế, ñời sống nhân dân ñược cải
thiện và nâng cao nhưng bản thân cũng có những mặt trái của nó. Trong nền kinh tế thị
trường, vấn ñề thất nghiệp, lối sống thực dụng, quá ñề cao giá trị ñồng tiền,…có ñiều
kiện phát triển tất yếu sẽ dẫn ñến những thay ñổi nhất ñịnh về mặt kinh tế xã hội. Do ñó,
vì lợi nhuận một số người ñã bằng mọi cách kể cả là vi phạm pháp luật. Trong các thủ
ñoạn cạnh tranh không lành mạnh ñó có hành vi trốn thuế thông qua các hình thức như
rửa tiền, thành lập công ty ảo, buôn lậu,…
Với ñặc ñiểm là một nền kinh tế mở, tồn tại mối quan hệ kinh tế ña phương, ña
chiều, với sự tham gia của nhiều chủ thể kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế khác
nhau nên trong nền kinh tế thị trường các trường hợp phạm tội trốn thuế cũng ña dạng,
tinh vi hơn. Như vậy, nền kinh tế thị trường, nhất là mặt trái của nó ñã trở thành môi
trường thuận lợi cho hành vi trốn thuế phát triển.
Nguyên nhân về kinh tế xã hội là nguyên nhân khách quan, có ý nghĩa rất cơ bản.
Các nguyên nhân về kinh tế xã hội tác ñộng toàn diện vào nhiều lĩnh vực, nhiều mặt của
ñời sống xã hội. Chúng kết hợp với nguyên nhân khác ñể hỗ trợ, thúc ñẩy, tạo ñiều kiện
cho sự phát triển các hành vi vi phạm, tội phạm trốn thuế.
2.3 Yếu kém trong công tác quản lý Nhà nước về thuế
Công cuộc ñổi mới trên lĩnh vực quản lý hoạt ñộng kinh tế nói chung, hoạt ñộng
kinh doanh nói riêng tuy có ñạt ñược những kết quả nhất ñịnh, song trước yêu cầu thực
tiễn thì việc quản lý của nhà nước về thuế trong các hoạt ñộng kinh doanh cũng còn
không ít những thiếu sót, sơ hở ñã ảnh hưởng không nhỏ ñến kết quả của quá trình ñổi
mới. Sự ñổi mới của bộ máy theo dõi và quản lý của Nhà nước chưa theo kịp với nhịp
ñộ phát triển của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, thiếu sự phối hợp trong việc
hướng doanh nghiệp hoạt ñộng trong khuôn khổ pháp luật.
16
ðảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ VI, NXB Sự thật, H.1987, tr
23-24
17
ðảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ VI, NXB Sự thật, H.1987, tr 24
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
13
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
Sau khi Luật Doanh nghiệp ñược ban hành và có hiệu lực (năm 2000), hàng loạt
doanh nghiệp ngoài quốc doanh và các cơ sở kinh tế tư nhân ñược thành lập, tuy nhiên,
việc theo dõi và quản lý các doanh nghiệp này chưa chặc chẽ, không nắm ñược tình hình
hoạt ñộng của các doanh nghiệp sau khi ñăng ký. Theo luật ñịnh, cơ quan chủ quản về
ñăng ký kinh doanh có trách nhiệm xây dựng, quản lý hệ thống thông tin về doanh
nghiệp trong phạm vi trách nhiệm của mình và cung cấp thông tin về doanh nghiệp cho
các tổ chức, cá nhân có yêu cầu. Tuy vậy, hiện tại các phòng ñăng ký kinh doanh mới
chỉ làm ñược chức năng tiếp nhận hồ sơ và cấp ñăng ký kinh doanh chứ chưa cập nhật
ñược thông tin, theo dõi các ñộng thái và hoạt ñộng của các doanh nghiệp ngoài quốc
doanh. Việc cung cấp thông tin cũng còn rất hạn chế, còn thiếu quy chế phối hợp
thông tin giữa các cơ quan chức năng nhà nước cùng cấp ñể ñồng thuận trong việc
quản lý các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Chính vì vậy, mà có một số doanh nghiệp
khai báo lỗ, khai báo sai sự thật dẫn ñến việc thất thu thuế cho Ngân sách nhà nước. Vì
lẽ ñó, ðảng và nhà nước ta luôn luôn coi trọng vấn ñề cán bộ, công tác cán bộ coi ñây là
nhân tố có tính quyết ñịnh tới sự thành bại của sự nghiệp cách mạng. Luật quản lý thuế
có hiệu lực ñã từng bước nâng cao tính hiệu quả trong công tác quản lý thuế nhất là
khâu thanh tra, kiểm tra, xử lý thuế, kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về
thuế nhất là hành vi trốn thuế của doanh nghiệp.
2.4 Sự thiếu ñồng bộ của hệ thống chính sách, pháp luật
Trong thời gian qua, chính sách pháp luật ñã có nhiều ñổi mới. Hoàn thiện hệ thống
pháp luật luôn luôn là mối quan tâm lớn của ðảng, Nhà nước và của toàn xã hội. Công
tác xây dựng pháp luật nói chung, pháp luật về thuế nói riêng ñã ñạt ñược những kết quả
quan trọng. Trước ñây, trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, việc quản lý
thuế còn nhiều sơ hở thiếu sót. Trên cơ sở cải cách thuế giai ñoạn I (1986-1995) và
những kết quả ban ñầu của cải cách thuế giai ñoạn II (1996-2005), một hệ thống thuế
mới có tính hiện ñại, thống nhất ñã ñược hình thành và củng cố ở nước ta. Kế hoạch cải
cách và hiện ñại hóa hệ thống thuế giai ñoạn 2005 ñến 2010 ñang từng bước ñược thực
hiện song song với việc nâng cao trình ñộ của cán bộ quản lý thuế.
Dưới góc ñộ pháp luật, so với thời kỳ trước ñổi mới, có thể thấy rằng việc luật pháp
hóa chế ñộ thuế là tiến bộ quan trọng của ngành tài chính trong quá trình chuyển ñổi
sang nền kinh tế thị trường ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Về cơ bản, thuế và
các nguồn thu ngân sách nhà nước ñã ñược chế tài bằng pháp luật. Nghĩa vụ và trách
nhiệm của ñối tượng nộp thuế ñược xác ñịnh công khai bằng pháp luật. Trên cơ sở ñó,
nguồn thu ngân sách nhà nước ñược ổn ñịnh và Chính phủ có cơ sở pháp lý ñể chủ ñộng
ñiều hành ngân sách nhà nước.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
14
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
Như vậy, qua 1 giai ñoạn cải cách, hệ thống chính sách thuế hiện hành ở nước ta bao
gồm các sắc thuế sau:
- Thuế giá trị gia tăng (GTGT),
- Thuế tiêu thụ ñặc biệt (TTðB),
- Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu (XNK),
- Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN),
- Thuế thu nhập cá nhân
- Thuế sử dụng ñất nông nghiệp,
- Thuế nhà ñất
- Thuế tài nguyên.
- Thuế môn bài.
Tiếp tục chương trình cải cách thuế bước II, một số dự án luật thuế ñang ñược
nghiên cứu xây dựng ñể áp dụng trong thời gian tới, như: dự án Luật thuế sử dụng ñất
(dự kiến thay thế Luật thuế sử dụng ñất nông nghiệp và Pháp lệnh thuế nhà ñất hiện
hành); dự án Luật thuế tài sản, Luật thuế bảo vệ môi trường.
Mặt khác, theo giáo trình quản lý tài chính công thì sự ổn ñịnh của hệ thống thuế là
ñiều kiện quan trọng ñể ổn ñịnh môi trường ñầu tư kinh doanh ñảm bảo ñiều kiện ñể các
thể nhân và pháp nhân lựa chọn kinh doanh và quyết ñịnh hình thức ñầu tư18. Nhưng sự
ổn ñịnh của pháp luật ñôi khi cũng là nguyên nhân làm cho hành vi trốn thuế xảy ra
nhiều hơn. Chẳng hạn như một số doanh nghiệp hay nói ñúng hơn một số người vì hiểu
rõ những chế tài mà họ sẽ bị áp dụng khi có hành vi trốn thuế nhưng vẫn trốn thuế vì chế
tài quá nhẹ và họ cũng biết rằng khả năng phát hiện hành vi trốn thuế của các cơ quan
quản lý thuế là không nhiều. Cho nên sự ổn ñịnh của chế tài có thể làm cho người phạm
tội trốn thuế nhiều hơn.
2.5 Yếu kém trong công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm
Công tác phát hiện, xử lý các vi phạm, tội phạm nói chung cũng như hành vi trốn
thuế của doanh nghiệp nói riêng ñúng pháp luật sẽ ảnh hưởng rất lớn ñến nhận thức
người vi phạm, của những người có liên quan và của mọi người nói chung. Từ ñó, con
người có những xử sự phù hợp, hình thành nên tâm lý, thói quen sống và làm việc theo
pháp luật, không vi phạm pháp luật. Ngược lại, nếu việc xử lý không ñúng pháp luật sẽ
18
Học viện tài chính, Giáo trình Quản lý tài chính công, NXB Tài chính năm 2005, tr 112
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
15
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
góp phần hình thành ở người vi phạm và nhiều người khác một thói quen, một tâm lý,
một lối sống tiêu cực, thiếu tôn trọng pháp luật. ðối với lĩnh vực kinh doanh, nếu việc
xử lý vi phạm, tội phạm không nghiêm minh sẽ trở thành một trong những nguyên nhân
làm cho những người kinh doanh khác vi phạm pháp luật, cho rằng pháp luật không
ñáng ñể họ tôn trọng, dẫn ñến việc khai khống hóa ñơn, dùng các thủ ñoạn tài chính ñể
luồn lách pháp luật,…
Hoạt ñộng ñấu tranh, phòng chống vi phạm pháp luật về thuế trong kinh doanh trong
thời gian qua ñã có những chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều thiếu sót, tình hình
doanh nghiệp trốn thuế vẫn còn nhiều phức tạp.
Nhóm nguyên nhân yếu kém trong công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm ñược
biểu hiện qua một số nội dung sau:
- Việc theo dõi, phát hiện vi phạm và tội trốn thuế chưa ñược quan tâm ñúng mức,
chất lượng hoạt ñộng phát hiện, ñiều tra vi phạm, tội phạm còn thấp;
- Việc xử lý vi phạm về doanh nghiệp trốn thuế ñôi lúc còn thiếu khách quan, vô tư
chưa kịp thời;
-
Chưa có cơ quan chuyên thống kê các hành vi “ñã bị xử phạt hành chính”, do ñó vấn
ñề bỏ sót tội phạm còn thường xảy ra;
Sự phối hợp giữa cơ quan chuyên trách như thanh tra thuế, kiểm sát, Tòa án ñôi khi
chưa thống nhất, chưa kịp thời ñã hạn chế ñáng kể ñến việc phát hiện, xử lý vi phạm.
2.6 Yếu kém trong công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật
Trong những năm gần ñây, công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật ñã
ñạt ñược những kết quả tích cực, từng bước hình thành ý thức tôn trọng pháp luật và
ñánh giá cao vai trò, vị trí của pháp luật ñối với sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên,
công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật nhằm hình thành nên xử sự tự giác
của mỗi người trong xã hội cũng còn nhiều bất cập. ðặc biệt, việc phổ biến, tuyên
truyền tinh thần, nội dung cơ bản của các văn bản pháp luật về thuế mới ban hành còn
nhiều hạn chế.
- Hình thức, phương pháp phổ biến, tuyên truyền, giáo dục nhìn chung còn ñơn ñiệu,
thiếu tính thuyết phục, chưa phong phú, chưa sinh ñộng nên những quy ñịnh pháp luật
khó ñến ñược các ñối tượng cần tuyên truyền. Hình thức xét xử lưu ñộng ñối với các vụ
án phạm tội trốn thuế chưa ñược quan tâm, ñánh giá cao.
-
Nội dung phổ biến tuyên truyền, giáo dục chưa cụ thể, chưa ñầy ñủ.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
16
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
-
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
ðối tượng phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật còn chung chung, chưa có sự
ñánh giá, phân biệt phù hợp
Nhìn chung, công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về ñăng ký thuế,
khai thuế về xử lý vi phạm pháp luật về thuế trong kinh doanh chưa khơi dậy ñược
phong trào trong quần chúng, chưa tạo ñược dư luận rộng rãi trong xã hội nên ý thức
pháp luật ñối với phần lớn doanh nghiệp chưa cao.
5. Hậu quả của hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
Hành vi trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật về thuế với lỗi cố ý, do ñó vấn ñề có
tác dụng trực tiếp ñến nhiều mặt của xã hội và quan trọng là ảnh hưởng trực tiếp ñến
nguồn thu của ngân sách nhà nước. Do ñó xem xét, ñánh giá rõ mức ñộ vi phạm và hậu
quả của vấn ñề sẽ giúp các cơ quan quản lý tiếp cận rõ hơn ñến vấn ñề trốn thuế, từ ñó
ñưa ra phương pháp ngăn ngừa và xử lý hữu hiệu nhất.
2.1 Trốn thuế làm thâm hụt ñến nền tài chính của ñất nước
Thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách nhà nước, phản ảnh bản chất của chế ñộ
xã hội. Do vậy trong quản lý thuế, Nhà nước cần phải luôn hoàn thiện ñể một mặt bảo
ñảm nguồn thu cho Nhà nước, mặt khác ñộng viên ñược sự ñóng góp của toàn dân trong
việc tạo ra một nguồn lực tài chính ñủ mạnh ñể phát triển kinh tế, xây dựng ñất nước.
Do ñó, bất kỳ nước nào ñang tiến ñến hội nhập ñều bị ñe dọa bởi trốn thuế. Việt Nam
chỉ mới gia nhập WTO ñược vài năm, nên nếu tình hình trốn thuế càng rộng lớn bao
nhiêu thì sức ảnh hưởng của nó càng nhiều và vai trò ñiều tiết xã hội của nó càng mạnh.
Hằng năm, trốn thuế gây thất thoát cho Ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ ñồng dẫn ñến
sự bất ổn về thu ngân sách nhà nước, ñôi khi dẫn ñến việc chậm trễ các công trình của
quốc gia có kinh phí từ Ngân sách nhà nước. Chính những ñiều này ñã ảnh hưởng ñến
sự phát triển kinh tế của quốc gia, ảnh hưởng ñến sự bình ổn của nhà nước pháp quyền
của ta.
ðiều có thể thấy rõ nhất là các thể chế tài chính như Ngân hàng, thị trường các loại
giấy có giá, chuyển tiền, công ty ñầu tư,…ñược các doanh nghiệp trốn thuế sử dụng
nhằm mục ñích có hại cho nền kinh tế như các vấn ñề chuyển giá ñầu tư ñể trốn thuế,
trốn thuế rồi gửi tiền phi pháp ñó ở Ngân hàng quốc tế ( tình trạng rửa tiền),..
ðối với nền kinh tế, có 3 ñiều chú ý ñể thấy tác ñộng tiêu cực của hành vi trốn thuế:
- Trốn thuế hủy hoại các thể chế tài chính xét theo quy luật của kinh doanh hợp
pháp;
- Trốn thuế làm mất niềm tin của khách hàng vào hệ thống tài chính;
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
17
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
- Ngoài việc thực hiện chính sách chống nạn trốn thuế, hệ thống tài chính hiện ñại
cần phải thỏa mãn các yêu cầu chất lượng quản lý thuế.
2.2 Trốn thuế gây ảnh hưởng xấu ñến các thể chế tài chính
Sức gây ảnh hưởng xấu này thể hiện ở các ñiểm:
- Dùng hối lộ làm tha hóa nhân viên thuế, biến các nhân viên này thành những người
ñồng phạm trong tội trốn thuế nhưng không bị ñưa ra xử lý;
- Thể chế tài chính liên quan ñến giả mạo giấy tờ và che giấu hành vi phạm tội sẽ có
ảnh hưởng ñến thị trường rất lớn;
Trốn thuế làm tăng nguy cơ của các tội phạm khác như hối lộ, tham nhũng, kinh
doanh trái phép dẫn ñến lừa dối khách hàng, gây mất niềm tin vào thể chế này. Nguy cơ
cao nhất xảy ra là khi các hành vi trốn thuế thành công thì chúng sẽ sử dụng tiền ñể nắm
quyền ñiều hành thể chế tài chính. Bằng cách này hay cách khác, những doanh nghiệp
trốn thuế này sẽ làm cho số cán bộ, công chức bị tha hóa, dần dần chính những người
cán bộ, công chức này sẽ trực tiếp thực hiện các hành vi trốn thuế và kêu gọi những
người khác cùng thực hiện hành vi phạm tội với mình.
Nhìn chung, khung pháp lý và việc thực thi quản lý tài chính ở Việt Nam là nước
ñang phát triển thường ít chặt chẽ hơn một số nước trên thế giới nhất là ở các nước giàu,
do vậy ở nước ta dễ bị tội phạm xâm nhập hơn.
2.3 Trốn thuế làm chậm tăng trưởng kinh tế
Tài chính ở các nước ñang phát triển ñóng vai trò quan trọng, nó thúc ñẩy kinh tế
phát triển, tạo ñiều kiện cho ñầu tư và phát triển. Do các nguồn lực khác như con người,
cộng ñồng, xã hội, môi trường chưa ñược huy ñộng và tích tụ có hiệu quả, nguồn lực tài
chính trở nên vô cùng quan trọng. Mọi nguồn chi của quốc gia hầu hết ñều ñược lấy từ
nguồn Ngân sách nhà nước, mà thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách, nhà nước sử
dụng nguồn Ngân sách ñể chi cho các hoạt ñộng xã hội, các trang thiết bị của quốc gia,
xây dựng cơ bản,…Do ñó nếu như nguồn thu hằng năm cứ bị thâm hụt, bị lừa ñảo hoàn
thuế,… thì sẽ làm chậm các nhu cầu chi cần thiết và do ñó làm giảm tiến ñộ tăng trưởng
kinh tế của ñất nước.
2.4 Trốn thuế có tác ñộng tiêu cực ñến sản xuất
Hành vi trốn thuế dựa trên cơ sở của các loại tội phạm khác như hình thức rửa tiền sẽ
làm lệch chuyển vốn sang các hoạt ñộng kinh tế xã hội hiệu quả thấp, khuyến khích tội
ác và tham nhũng trong ngành sản xuất trực tiếp, làm giảm hiệu quả và tính minh bạch
của những ngành này.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
18
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
Dòng vốn hướng vào sản xuất thông thường xảy ra theo các quy luật kinh tế thông
thường và sinh lời, tạo công ăn việc làm, tạo biến ñổi tích cực về công nghệ, môi trường
cho các ngành sản xuất. Dòng vốn có từ tiền trốn thuế hoạt ñộng không theo quy luật
trên, nó không nhằm trước hết vào việc sinh lời mà chủ yếu nhằm che giấu nguồn gốc
phi pháp của tiền thuế trốn ñược. Về mặt chi phí, trốn thuế làm giảm chi phí tài chính và
chi phí xã hội của bản thân tội phạm, làm hành vi phạm tội trở nên lôi cuốn hơn ñó
chính là việc phát sinh thêm các hành vi phi pháp mới trong kinh tế. Khi doanh nghiệp
chuẩn bị trốn thuế thì ñã chuẩn bị sẵn tâm lý về ñồng tiền sinh lời cao và chi phí thấp, ñó
chính là tâm lý kinh doanh phi pháp từ trước ñến nay.
Như vậy, trốn thuế khiến các doanh nghiệp không còn kinh doanh ñơn thuần nữa mà
tìm cách lách luật ñể trốn thuế với mong muốn ñạt ñược lợi nhuận cao hơn và chi phí bỏ
ra ít.
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
19
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
Luận văn tốt nghiệp K31
DOANH NGHIỆP TRỐN THUẾ Ở VIỆT NAM
CHƯƠNG 2
TÌNH HÌNH TRỐN THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM
1. Dấu hiệu hành vi trốn thuế của doanh nghiệp
1.1 Dấu hiệu hành vi trốn thuế
1.1.1 Dấu hiệu về mặt hành chính
Khi xét một hành vi có vi phạm trong lĩnh vực thuế ta phải xét ở nhiều khía cạnh
khác nhau, từ yếu tố lỗi, ñộng cơ mục ñích cho ñến mức ñộ vi phạm của từng hành vi.
Do vậy, ta phải nhận biết rõ hành vi nào có dấu hiệu ở mức ñộ vi phạm hành chính,
hành vi nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Từ ñó ñưa ra hướng xử lý và biện pháp
khắc phục hậu quả hữu hiệu nhất
Khi xét dấu hiệu về mặt hành chính ta phải xem xét các vấn ñề cơ bản ñó là hành vi
vi phạm pháp luật về thuế, số tiền thuế trốn và dấu hiệu tái phạm của hành vi.
Thứ nhất, có hành vi vi phạm pháp luật về thuế ñó là những hành vi ñược quy ñịnh theo
ðiều 108 Luật Quản lý thuế bao gồm một số loại hành vi:
- Không nộp hồ sơ ñăng ký thuế, hồ sơ khai thuế, hoặc nộp trễ hồ sơ khai thuế theo
quy ñịnh của pháp luật;
- Không cung cấp ñược hóa ñơn, chứng từ hợp pháp hoặc cung cấp sau thời hạn quy
ñịnh;
- Sử dụng hóa ñơn chứng từ không hợp pháp;
- Lập thủ tục hủy vật tư hàng hóa hoặc giảm số lượng, giá trị vật tư, hàng hóa không
ñúng thực tế;
- Sử dụng hóa ñơn giả, hóa ñơn ñã hết thời giá trị sử dụng;
- Lập hai hệ thống sổ kế toán có nội dung ghi khác nhau…
Thứ hai là số tiền thuế trốn dưới 50 triệu ñồng.
Thứ ba là dấu hiệu tái phạm của hành vi trốn thuế. Hành vi trốn thuế diễn ra từ một ñến
3 lần với các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng19 hoặc vi phạm lần thứ 4 trở lên nhưng chưa
ñến mức cấu thành tội trốn thuế
-
Vi phạm lần ñầu;
19
Các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ ñược quy ñịnh theo ðiều 3, 4 Nghị ñịnh 98/2007/ Nð-CP quy ñịnh
về xử lý vi phạm pháp luật về thuế và cưỡng chế thi hành quyết ñịnh hành chính thuế
GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu
20
SVTH: Ngô Thị Ngọc Thảo
