y
o

c u -tr a c k

.c

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

TRẦN THỊ PHƯƠNG THẢO

CÁC ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN THEO QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH

Chuyên ngành: Luật Dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 60 38 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Cừ

HÀ NỘI - 2014

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu

y
bu
to
k
lic
C

w

w


w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC

er

O
W

F-

w


m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c


y
o

c u -tr a c k

.c

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.

Các số liệu, ví dụ, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và
trung thực.

Tác giả

Trần Thị Phương Thảo

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu


y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!


XC

er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c



y
o

c u -tr a c k

.c

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN ................ 5
1.1. Khái niệm kết hôn và điều kiện kết hôn ................................................ 5
1.1.1. Khái niệm hôn nhân ...................................................................... 5
1.1.2. Khái niệm kết hôn ......................................................................... 6
1.1.3. Khái niệm điều kiện kết hôn .......................................................... 8
1.2. Một số yêu tố ảnh hưởng đến pháp luật điều chỉnh về điều kiện kết hôn.10
1.2.1. Sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội Việt Nam ...................... 10
1.2.2. Ảnh hưởng của tập quán ............................................................. 11
1.2.3. Ảnh hưởng của đạo đức truyền thống.......................................... 12
1.3. Khái quát về sự phát triển của các điều kiện kết hôn trong pháp luật
Hôn nhân và gia đình Việt Nam ................................................................ 13
1.3.1. Quy định điều kiện kết hôn trong cổ luật Việt Nam ..................... 13
1.3.2. Quy định điều kiện kết hôn thời kỳ Pháp thuộc............................ 16
1.3.3. Ở miền Nam Việt Nam trước ngày thống nhất đất nước (30/4/1975) .. 19
1.3.4. Hệ thống pháp luật Hôn nhân và gia đình của Nhà nước ta từ năm
1945 đến nay ........................................................................................ 21
CHƯƠNG 2. NỘI DUNG CÁC ĐIỀU KIỆN KẾT HÔN THEO LUẬT
HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM NĂM 2000 .............................. 28
2.1. Tuổi kết hôn ....................................................................................... 29
2.2. Tự nguyện kết hôn.............................................................................. 32

2.3. Việc kết hôn không vi phạm các trường hợp cấm kết hôn .................. 36
2.3.1. Cấm kết hôn đối với những người đang có vợ, có chồng ............. 36
2.3.2. Cấm kết hôn đối với người mất năng lực hành vi dân sự ............. 38
2.3.3. Cấm kết hôn giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa
những người có họ trong phạm vi ba đời .............................................. 40

.d o

m

o

w

w

w

.d o

C

lic

k

to

bu


y
bu
to
k
lic
C

w

w

w

N

O
W

!

h a n g e Vi
e

N

PD

!

XC


er

O
W

F-

w

m

h a n g e Vi
e

w

PD

XC

er

F-

c u -tr a c k

.c



h a n g e Vi
e

w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k

2.3.4. Cấm kết hôn giữa cha mẹ nuôi với con nuôi, giữa người đã từng là
cha, mẹ nuôi với con17 theo hướng hoàn thiện hơn.
Trong đó, các điều kiện kết hôn là một trong những vấn đề quan trọng của chế
định, tạo nền tảng về pháp lý và xã hội đảm bảo gia đình ổn định, bền vững. Quy
định pháp luật về các điều kiện kết hôn thể hiện tính khoa học pháp lý cao, phát huy
được hiệu quả điều chỉnh trên thực tế. Hệ thống các quy định về điều kiện kết hôn
còn thể hiện sự ghi nhận và bảo hộ của nhà nước ta về sự công bằng, dân chủ, tiến
bộ, thể hiện sự quan tâm đến quyền con người bằng pháp luật và đạo đức xã hội,
đồng thời loại bỏ những quy định lỗi thời, lạc hậu, gây ảnh hưởng đến giá trị truyền
thống của đạo đức người Việt Nam. Như vậy, các quy định này vừa có ý nghĩa về
mặt khoa học pháp lý vừa có tác động đến đời sống xã hội, làm thay đổi đáng kể
bức tranh xã hội Việt Nam trong vấn đề nhìn nhận việc kết hôn.
Với sự biến đổi của đời sống xã hội hiện nay, ngày càng xuất hiện nhiều vấn
đề mà pháp luật chưa điều chỉnh hoặc điều chỉnh chưa phù hợp liên quan đến các
điều kiện kết hôn, ví dụ như: tình trạng người đồng giới chung sống công khai ngày
càng phổ biến, hiện tượng nam nữ chung sống như vợ chồng mà không đăng ký kết

hôn ngày càng nhiều,... Do đó, việc hoàn thiện các quy định về điều kiện kết hôn trở
thành nhu cầu cấp thiết, để tạo ra một khung pháp lý phù hợp, thống nhất và đồng
bộ giữa các luật.
Trong phạm vi nghiên cứu luận văn về vấn đề “Các điều kiện kết hôn theo
quy định pháp luật hiện hành” tác giả đề cập đến khái niệm, pháp luật điều chỉnh
các quy định về điều kiện kết hôn, thực tiễn áp dụng pháp luật và một số kiến nghị
hoàn thiện về các quy định của Luật HN&GĐ năm 2000.

.d o

m

w

o

.c

C

m

71

o

.d o

w


w

w

w

w

C

lic

k

to

bu

y

N

O
W

!

XC

er


O
W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e

!

XC

er

PD

F-

c u -tr a c k

.c


h a n g e Vi
e


w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Bộ luật Dân sự Bắc kỳ năm 1931.
2. Bộ luật Dân sự Sài Gòn năm 1972.
3. Bộ luật Dân sự Trung kỳ năm 1936.
4. Bộ Tư pháp (2014), Dự thảo Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi) ngày 07/3/2014.
5. Bộ Tư pháp (2014), Dự thảo Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi) ngày 16/4/2014.
6. Bộ Tư pháp - Viện khoa học pháp lý (2006), Từ điển Luật học, Nxb. Từ điển bách
khoa, Hà Nội.
7. C.Mác (1978), “Bản dự luật về ly hôn”, C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, tập 1,
Nxb. Sự thật, Hà Nội, tr. 218.
8. C.Mác và Ph.Ăngghen (1980), C.Mác và Ph.Ăngghen tuyển tập, tập 6.
9. C.Mác và Ph.Ăngghen (1980), “Tuyên ngôn Đảng cộng sản”, C.Mác và
Ph.Ăngghen tuyển tập, tập 1, Nxb. Sự thật, Hà Nội, tr. 564.
10. Chính phủ (2013), Báo cáo số 493/BC-CP ngày 25/11/2013 về việc tiếp thu, giải
trình ý kiến thẩm tra của Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội và ý kiến thảo
luận tại Tổ của đại biểu Quốc hội về dự án Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi).
11. Chính phủ (2002), Nghị quyết số 32/2002/NĐ-CP ngày 27/3/2002 của quy định

việc áp dụng Luật Hôn nhân và gia đình đối với các dân tộc thiểu số.
12. Chính phủ (2005), Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 về đăng ký
hộ tịch.
13. Chính phủ (2008), Nghị định số 88/2008/NĐ-CP ngày 05/8/2008 về việc xác
định lại giới tính.
14. Nguyễn Văn Cừ (2013), “Hoàn thiện quy định về điều kiện kết hôn theo Luật
Hôn nhân và gia đình năm 2000”, Tạp chí Tòa án nhân dân (04.)
15. Vũ Hồng Điệp (2012), Tuổi kết hôn theo luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Luật Hà Nội.
16. Nguyễn Hồng Hải (2002), “Một vài ý kiến về khái niệm và bản chất pháp lý của
hôn nhân”, Tạp chí Luật học (03), tr. 9-15.
17. Khuất Thị Thu Hạnh (2009), Chế định kết hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình
Việt Nam năm 2000, Luận văn thạc sỹ, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.

.d o

m

w

o

.c

C

m

72

o


.d o

w

w

w

w

w

C

lic

k

to

bu

y

N

O
W


!

XC

er

O
W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e

!

XC

er

PD

F-

c u -tr a c k


.c


h a n g e Vi
e

w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k

18. Ngô Thị Hường (2001), “Mấy vấn đề về quy định cấm kết hôn giữa những
người cùng giới tính”, Tạp chí luật học (06), tr. 32-35.
19. Ngô Thị Hường (1999), “Những vấn đề về sự tự nguyện khi kết hôn”, Tạp chí
luật học (01), tr. 17-21.
20. Hoàng Việt luật lệ (Bộ luật Gia Long).
21. Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (2000), Nghị quyết số
02/2000/NQ-HĐTP ngày 23/12/2000 hướng dẫn áp dụng một số quy định của
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000.
22. Luật Gia đình ngày 02/01/1959
23. Nguyễn Phương Lan (1998), “Về một số điều kiện kết hôn trong Luật Hôn nhân
và gia đình Việt Nam”, Tạp chí luật học (05), tr. 46-52.
24. Vũ Văn Mẫu (1973), Cổ luật Việt Nam và Tư pháp sử diễn giảng, Đại học Luật
khoa Sài Gòn xuất bản.

25. Bùi Thị Mừng (2012), “Chế định kết hôn trong pháp luật Hôn nhân và gia đình
Việt Nam qua các thời kì dưới góc nhìn lập pháp”, Tạp chí luật học (11), tr. 27-34.
26. Nhóm thường trực ban soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật
Hôn nhân và gia đình, phục vụ phiên họp chuyên đề của Ủy ban về cá vấn đề xã
hội của Quốc hội (2013), Áp dụng tập quán trong hôn nhân và gia đình, Hà Nội
ngày 02/8/2013.
27. Sắc luật số 15-64 ngày 23/7/1964 về giá thú, tử hệ và tài sản cộng đồng.
28. Sắc lệnh số 90-SL ngày 10/10/1945.
29. Quốc hội (2000), Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 về việc thi hành
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000.
30. Quốc triều hình luật (1995), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
31. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự.
32. Quốc hội (2004), Bộ luật tố tụng dân sự.
33. Quốc hội (1959), Hiến pháp.
34. Quốc hội (1992), Hiến pháp.
35. Quốc hội (2013), Hiến pháp.
36. Quốc hội (1959), Luật Hôn nhân và gia đình, Hà Nội.
37. Quốc hội (1986), Luật Hôn nhân và gia đình, Hà Nội.
38. Quốc hội (2000), Luật Hôn nhân và gia đình, Hà Nội.

.d o

m

w

o

.c


C

m

73

o

.d o

w

w

w

w

w

C

lic

k

to

bu


y

N

O
W

!

XC

er

O
W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e

!

XC

er


PD

F-

c u -tr a c k

.c


h a n g e Vi
e

w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k

39. Tập dân luật giản yếu Nam kỳ năm 1883.
40. Trần Thị Quỳnh Trang (2012), Các trường hợp cấm kết hôn - Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Luật Hà Nội.
41. Đinh Trung Tụng (2013), Báo cáo tổng kết thi hành Luật hôn nhân và gia đình
năm 2000 - Tham luận trình bày tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác thi
hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000.

42. Vi Thị Tuyết, Đăng ký kết hôn theo pháp luật Việt Nam hiện hành, Khóa luận
tốt nghiệp, Đại học Luật Hà Nội.
43. Thủ tướng chính phủ (1994), Chỉ thị số 482/TTg ngày 08/9/1994 về việc tổng
kết 8 năm thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986.
44. Tòa án nhân dân tối cao - Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Bộ Tư pháp (2001),
Thông tư liên tịch số 01/2001/ TANDTC - VKSNDTC - BTP ngày 03/01/2001
hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 của Quốc hội
về việc thi hành Luật hôn nhân và gia đình.
45. Tòa án nhân dân tối cao (1972), Thông tư số 112/NCPL ngày 19/8/1972 hướng
dẫn xử lý về dân sự những việc kết hôn vi phạm điều kiện kết hôn.
46. Trường Đại học Luật Hà Nội (2009), Giáo trình Luật Hôn nhân và gia đình
Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội.
47. Ủy ban Dân tộc (2013), Những vấn đề về áp dụng tập quán trong Dự thảo Luật
Hôn nhân và gia đình - Một số kiến nghị, trình bày tại Hội nghị Toàn quốc tổng
kết công tác thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000.
Tài liệu website
48. Ngọc Thoa (2013), “Pháp đưa ra định nghĩa mới về hôn nhân”, Báo điện tử
news.go.vn, truy cập ngày 02/6/2013 tại địa chỉ: />49. Duy Khoa (2013), “Từ điển Oxford bổ sung đồng tính vào từ hôn nhân”, Báo
điện tử Ione dành cho giới trẻ của VnExpress, truy cập ngày 25/7/2013 tại địa
chỉ:

/>
tinh-vao-tu-hon-nhan-2855206.html.
50. Yến Dương (2013), “Luật không thể chiểu theo phong tục lạc hậu”, Báo điện tử
Người đưa tin, truy cập ngày 22/4/2013 tại địa chỉ:
/>
.d o

m


w

o

.c

C

m

74

o

.d o

w

w

w

w

w

C

lic


k

to

bu

y

N

O
W

!

XC

er

O
W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e


!

XC

er

PD

F-

c u -tr a c k

.c


h a n g e Vi
e

w

N
y
bu
to
k
lic

c u -tr a c k


%91%E1%BB%81%20xu%E1%BA%A5t%20h%E1%BA%A1%20tu%E1%BB
%95i%20k%E1%BA%BFt%20h%C3%B4n-a77401.html.
51. Quốc Dũng (2013), “Kết hôn cận huyết dễ sinh ra những đứa trẻ què quặt”, Báo
điện tử VnExpress, truy cập ngày 20/9/2013 tại địa chỉ:
/>52. Trương Hồng Quang (2014), “Thực tiễn ghi nhận quyền kết hôn bình đẳng của
người đồng tính trên thế giới”, Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp, truy cập ngày
10/2/2014

tại

địa

chỉ:

/>
doi.aspx?ItemID=6007.
53. Phùng Nguyên (2013), “Mùa cướp vợ - Tiếng thét kinh hoàng của cô gái giữa
rừng hoang”, Báo điện tử Tiền phong, truy cập ngày 10/2/2014 tại địa chỉ:
/>54. Thu Hằng và Phương Liên (2013), “Những ảnh hưởng tiêu cực từ tảo hôn và
hôn nhân cận huyết thống”, Báo điện tử của Trung tâm pháp triển truyền thông
và sức khỏe, truy cập ngày 06/7/2013 tại địa chỉ: />55. Nguyễn Minh Hiện, “Bệnh tâm thần có di truyền không?”, Báo điện tử ykhoa.net,
tại địa chỉ: htm.
56. />BB%93ng_gi%E1%BB%9Bi.
57. Nguyễn Hưng (2013), />58. />59. />
.d o

m

w


o

.c

C

m

75

o

.d o

w

w

w

w

w

C

lic

k


to

bu

y

N

O
W

!

XC

er

O
W

F-

w

PD

h a n g e Vi
e

!


XC

er

PD

F-

c u -tr a c k

.c