TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN TH Ơ
KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Tên đề tài:

TÌM HIỂU VỀ VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG
DÂN VÀ NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
Chuyên ngành: Sư phạm Giáo dục công dân
Mã ngành: 52140204

Giáo viên hướng dẫn
Ths: NGÔ ĐỨC HỒNG

Sinh viên thực hiện
PHAN THỊ MÀU
MSSV: 6055375

CẦN THƠ, 5/2009


LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này tôi xin chân thành cảm ơn thầy Ngô Đức Hồng
khoa Khoa học chính trị đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận
văn.
Chân thành cảm ơn quý thầy cô khoa Khoa học chính trị, những ng ười đã tận
tâm truyền đạt những kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm sống quý báu trong
suốt quá trình học tập.
Chân thành cảm ơn Thư viện khoa Khoa học chính trị, Tru ng tâm học liệu đã
giúp đỡ tạo điều kiện, cung cấp tài liệu để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Chân thành cảm ơn!
Sinh viên th ực hiện
PHAN THỊ MÀU


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................



NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
.......................................................................................................................................

......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ ..1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài............................................................ ..2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................ ..2
4. Phương pháp nghiên c ứu đề tài ................................................................................ ..2
5. Kết cấu của luận văn ................................................................................................. ..3

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG
DÂN VÀ NÔNG THÔN......................................................................................4
1.1 Khái niệm về nông nghiệp, nông dân và nông thôn ............................................... ..4
1.2 Đặc điểm và vai trò của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta ............................................................. ..5
1.3 Những quan điểm cơ bản về vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong th ời
kỳ mới............................................................................................................................ 10

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN
VÀ NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY .................................................12
2.1 Khái quát về tình hình nông nghiệp, nông dân và nông thôn ở Việt Nam ............. 12
2.2 Những thành tựu và hạn chế của vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn .... 18
2.2.1 Những thành tựu và nguyên nhân .................................................................... 18
2.2.2 Những hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 32
2.3 Cơ hội và thách thức của nền nông nghiệp Việt Nam trong quá tr ình hội nhập kinh
tế quốc tế ....................................................................................................................... 38

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU VỀ
VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN V À NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA
TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................................................41


3.1 Nhiệm vụ và định hướng về vấn đề nông nghiệp, nông dân v à nông thôn trong điều
kiện Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế ........................................................................ 41
3.1.1 Nhiệm vụ ........................................................................................................... 41

3.1.2 Định hướng....................................................................................................... 43
3.2 Các giải pháp chủ yếu ............................................................................................. 44
3.2.1 Ban hành và thực hiện có hiệu quả các văn bản, nghị quyết của Đảng về vấn
đề nông nghiệp, nông dân v à nông thôn ....................................................................... 44
3.2.2 Củng cố, mở rộng thị trường trong nước, đồng thời tích cực mở rộng khả
năng tiếp cận thị trường quốc tế cho nông nghiệp, nông dân v à nông thôn ................. 47
3.2.3 Chính sách về ruộng đất.............................................................................. 49
3.2.4 Chính sách về thuế đối với nông nghiệp, nông dân v à nông thôn .............. 51
3.2.5 Chính sách về đầu tư và tín dụng................................................................ 52
3.2.6 Chính sách về khoa học kỹ thuật ................................................................ 54

KẾT LUẬN CHUNG ......................................................................................... 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................58


PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở Việt Nam, nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vai tr ò rất quan trọng trong
suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Nông nghiệp, nông dân, nông thôn đ ã
đi trước mở đường trong quá trình đổi mới, tạo điều kiện để đất n ước vươn lên.
Những năm qua, ngành nông nghiệp nước ta đã có bước phát triển vượt bậc, giá
trị và giá trị sản lượng nông nghiệp liên tục tăng, chủng loại cây trồng, vật nuôi đa
dạng hơn, cơ cấu nông nghiệp chuyển dịch theo hướng gia tăng sản phẩm đ ã qua chế
biến, giảm cung cấp sản phẩm thô, từ đó an ninh l ương thực trong nước được đảm bảo,
nhiều sản phẩm nông nghiệp trở th ành những hàng hóa xuất khẩu chủ đạo, có khả năng
cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế như gạo, thủy hải sản, cà phê, cao su... Đời sống
vật chất và tinh thần của đại bộ phận nông dân đ ược cải thiện, công bằng h ơn trong tiếp
cận các cơ hội phát triển. Bộ mặt nông thôn có nhiều khởi sắc theo h ướng văn minh,
hiện đại, hệ thống kết cấu hạ tầng cũng như mạng lưới các tổ chức kinh tế hoạt động

nông thôn ngày càng phát tri ển.
Song, cũng như các nước thực hiện quá trình công nghiệp hóa, ở nước ta, quá
trình này thường đi kèm những thay đổi không nhỏ về các mặt kinh tế-xã hội và nông
nghiệp, nông dân, nông thôn thường bị thiệt thòi, chịu nhiều hy sinh. Nông nghiệp,
nông dân, nông thôn v ẫn là khu vực chậm phát triển nhất trong nền kinh tế. Sản xuất
nông nghiệp vẫn mang nặng tính chất của nền sản xuất nhỏ, manh mún, sử dụng không
hiệu quả dẫn đến gây lãng phí các nguồn lực quý giá cho phát triển nông nghiệp. Thu
nhập của người nông dân tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn khoảng cách khá xa so
với khu vực thành thị, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa, vùng đ ặc biệt khó khăn. Nhiều
hộ gia đình ở nông thôn tuy đã thoát khỏi diện nghèo đói, nhưng thực tế thu nhập chỉ
cao hơn mức chuẩn nghèo đói không đáng kể. Người dân nông thôn không có nhiều c ơ
hội tiếp cận với các thành tựu của phát triển, các dịch vụ c ơ bản như vệ sinh, môi
trường, y tế, giáo dục... cũng ch ưa được cung cấp đầy đủ. Hệ thống hạ tầng nông thôn
còn lạc hậu, chất lượng xuống cấp nghiêm trọng,...


Nhằm góp phần trang bị thêm những kiến thức về lĩnh vực nông nghiệp, nông dân
và nông thôn, cũng như có thêm những hiểu biết sâu sắc về sự quan tâm của Đ ảng và
nhà nước đến lĩnh vực này, tôi quyết định chọn đề tài “ TÌM HIỂU VỀ VẤN ĐỀ
NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN VÀ NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY” để
nghiên cứu.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Mục đích nghiên cứu đề tài nhằm góp phần trang bị thêm những kiến thức về
lĩnh vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn ở nước ta trong điều kiện kinh tế thị
trường hiện nay.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: trình bày một số vấn đề về lý luận, về thực trạng nông
nghiệp, nông dân và nông thôn ở nước ta trong thời gian qu a, đồng thời tìm hiểu một
số giải pháp cơ bản của Đảng và nhà nước nhằm phát triển nông nghiệp, nông dân và
nông thôn trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

- Đối tượng: Đề tài nghiên cứu về sự phát triển của nông nghiệp, nông dân và
nông thôn ở nước ta.
- Phạm vi nghiên cứu: đề tài tập trung phân tích về vấn đề nông nghiệp, nông dân
và nông thôn ở nước ta trong điều kiện phát triển kinh tế thị tr ường hiện nay.
4. Phương pháp nghiên c ứu đề tài:
Để nghiên cứu đề tài luận văn này, tôi đã sử dụng tổng hợp nhiều ph ương pháp
như: thu thập, tìm kiếm tài liệu từ sách báo, tạp chí, các t ài liệu trên mạng Internet,
Nghị quyết của Đảng…Sau đó phân tích, tổng hợp các t ài liệu có được để hoàn thành
bài luận văn này.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận chung và tài liệu tham khảo thì nội dung của luận văn
gồm 3 chương:
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG
DÂN VÀ NÔNG THÔN


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN
VÀ NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU VỀ
VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN V À NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA
TRONG THỜI GIAN TỚI


PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN
VÀ NÔNG THÔN
1.1 Khái niệm về nông nghiệp, nông dân và nông thôn
1.1.1 Khái niệm về nông nghiệp
Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng và phức tạp. Nó không

chỉ là một ngành kinh tế đơn thuần mà còn là hệ thống sinh học kĩ thuật, bởi v ì một mặt
cơ sở để phát triển nông nghiệp l à việc sử dụng tiềm năng sinh học - cây trồng, vật
nuôi, chúng phát triển theo quy luật sinh học nhất định, con ng ười không thể ngăn cản
các quá trình phát sinh, phát tri ển và diệt vong của chúng, mà phải trên cơ sở nhận thức
đúng đắn các quy luật để có những giải pháp tác động thích hợp với chúng. Mặt khác,
quan trọng hơn là phải làm cho người sản xuất có sự quan tâm thỏa đáng, gắn lợi ích
với sử dụng quá trình sinh học đó nhằm tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm cuối cùng.
[11]
Nông nghiệp nếu hiểu theo nghĩa hẹp chỉ có ngành trồng trọt, ngành chăn nuôi và
ngành dịch vụ. Còn nông nghiệp hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả ng ành lâm nghiệp và
ngành thủy sản.[11]
1.1.3 Khái niệm về nông thôn:
Cho đến nay, có thể nói chưa có định nghĩa nào chuẩn xác và được chấp nhận một
cách rộng rãi về nông thôn. Khi định nghĩa về nông thôn ng ười ta thường so sánh nông
thôn với thành thị.
Trong từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học, xuất bản 1994, nông thôn đ ược
định nghĩa là khu vực dân cư tập trung chủ yếu làm nghề nông. Còn trong từ điển Bách
khoa Xô Viết của nhà xuất bản Bách khoa Liên Xô năm 1986 thì thành thị được định
nghĩa là khu vực dân cư làm các ngành nghề ngoài nông nghiệp. Hai định nghĩa nêu
trên chỉ mới nói lên một đặc điểm cơ bản khác nhau giữa nông thôn v à thành thị. Song


thực tế sự khác nhau giữa nông thôn v à thành thị không phải chỉ ở đặc điểm nghề
nghiệp của dân cư, mà còn khác nhau cả về mặt tự nhiên, kinh tế và xã hội.[11]
Về tự nhiên, nông thôn là vùng đ ất đai rộng lớn thường bao quanh các đô thị
(thành phố, thị trấn, khu công nghiệp), những v ùng đất đai này khác nhau về địa hình,
khí hậu, thủy văn…
Về kinh tế, nông thôn chủ yếu l àm nông nghiệp (nông, lâm, ngư nghiệp). Cơ sở
hạ tầng ở vùng nông thôn lạc hậu, thấp kém hơn đô thị. Trình độ phát triển cơ sở vật
chất và kỹ thuật (điện, thủy lợi, cơ khí, hóa chất,…), trình độ sản xuất hàng hóa kinh tế

thị trường cũng thấp kém hơn đô thị.
Về xã hội, trình độ học vấn, khoa học kỹ thuật, y tế, giáo dục v à đời sống vật chất,
tinh thần của dân cư nông thôn thấp hơn dân cư đô thị. Mật độ dân cư nông thôn cũng
thấp hơn đô thị.
Từ đó, khái niệm vùng nông thôn có thể diễn đạt như sau: Nông thôn là vùng đ ất
đai rộng với một cộng đồng dân c ư chủ yếu làm nông nghiệp (nông, lâm, ngư nghiệp),
có mật độ dân cư thấp, cơ sở hạ tầng kém phát triển, có trình độ văn hóa, khoa học kỹ
thuật, trình độ sản xuất hàng hóa thấp và thu nhập, mức sống của dân c ư nông thôn
thấp hơn đô thị.
Khái niệm trên chưa phải đã hoàn chỉnh nếu không đặt nó trong điều kiện thời
gian và không gian nhất định của nông thôn mỗi nước ( nước phát triển hay nước kém
phát triển), mỗi vùng (vùng phát triển và vùng kém phát triển).[11]
1.1.3 Khái niệm về nông dân
Nông dân là những người dân sống ở nông thôn, nghề nghiệp chủ yếu l à nghề
nông.
1.2 Đặc điểm và vai trò của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
1.2.1 Đặc điểm của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta


Sản xuất nông nghiệp có nh ững đặc điểm riêng mà những ngành sản xuất khác
không thể có đó là:
- Sản xuất nông nghiệp có tính v ùng: sản xuất nông nghiệp được tiến hành trên
địa bàn rộng lớn, phức tạp, phụ thuộc v ào điều kiện tự nhiên nên mang tính khu vực rõ
rệt. Đặc điểm trên cho thấy, ở đâu có đất và lao động thì có thể tiến hành sản xuất nông
nghiệp. Thế nhưng, ở mỗi vùng, mỗi quốc gia có điều kiện đất đai v à thời tiết, khí hậu
rất khác nhau thì hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng khác nhau. Lịch sử h ình thành
các loại đất, quá trình khai phá và sử dụng các loại đất ở các địa b àn có địa hình khác
nhau thì ở đó sẽ diễn ra các hoạt động nông nghiệp cũng không giống nhau. Điều kiện

thời tiết, khí hậu với lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng…tr ên từng địa bàn gắn rất
chặt chẽ với điều kiện hình thành và sử dụng đất. Do điều kiện đất đai, khí hậu không
giống nhau giữa các vùng đã làm cho nông nghiệp mang tính khu vực rất r õ nét.
- Trong nông nghiệp, ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu không thể thay thế
được. Đất đai là điều kiện cần thiết cho tất cả các ng ành sản xuất nhưng nội dung kinh
tế của nó lại rất khác nhau. Trong công nghiệp, giao thông…đất đai l à nền móng, trên
đó xây dựng các nhà máy, công xưởng, hệ thống đường giao thông…để con ng ười điều
khiển các máy móc, các phương tiện vận tải hoạt động. Thế c òn trong nông nghiệp, đất
đai có nội dung kinh tế khác, nó l à tư liệu sản xuất chủ yếu không thể thay thế đ ược.
Ruộng đất bị giới hạn về mặt diện tích, con ng ười không thể tăng thêm theo ý muốn
chủ quan nhưng sức sản xuất ruộng đất chưa có giới hạn, nghĩa là con người có thể
khai thác chiều sâu của ruộng đất nhằm thỏa m ãn nhu cầu tăng lên của loài người về
nông sản phẩm. Chính vì thế, trong quá trình sử dụng phải biết quý trọng ruộng đất, sử
dụng tiết kiệm, hạn chế việc chuyển đ ất nông nghiệp sang xây dựng c ơ bản, tìm mọi
biện pháp để cải tạo và bồi dưỡng đất làm cho ruộng đất ngày càng màu mỡ, sản xuất
ra nhiều sản phẩm trên mỗi đơn vị diện tích đất với chi phí thấp nhất tr ên đơn vị sản
phẩm.
- Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là cơ thể sống - cây trồng và vật nuôi. Các
loại cây trồng và vật nuôi phát triển theo quy luật sinh học nhất định (sinh tr ưởng, phát
triển và diệt vong). Chúng rất nhạy cảm với yếu tố ngoại cảnh, mọi sự thay đổi về điều
kiện thời tiết, khí hậu đều tác độ ng trực tiếp đến sự phát triển v à diệt vong của chúng.


Cây trồng và vật nuôi với tư cách là tư liệu sản xuất đặc biệt, được sản xuất trong bản
thân nông nghiệp bằng cách sử dụng trực tiếp sản phẩm thu đ ược ở chu trình sản xuất
trước làm tư liệu sản xuất cho chu trình sản xuất sau. Để chất lượng giống cây trồng và
vật nuôi tốt hơn đòi hỏi phải thường xuyên chọn lọc, bồi dục các giống hiện có, nhập
những giống tốt, tiến hành lai tạo để tạo ra những giống mới có năng suất cao, chất
lượng tốt thích hợp với điều kiện từng vùng và từng địa phương.
- Sản xuất nông nghiệp mang tính thời vụ cao, đó l à nét điển hình nhất của sản

xuất nông nghiệp, bởi vì quá trình sản xuất nông nghiệp là quá trình tái sản xuất kinh tế
gắn bó chặt chẽ với quá tr ình tái sản xuất tự nhiên, thời gian hoạt động và thời gian sản
xuất xen kẽ vào nhau, song lại hoàn toàn không trùng hợp nhau, sinh ra tính thời vụ
cao trong nông nghiệp, tạo nên tình hình có khi lao động căng thẳng, có khi nh àn rỗi,
lao động thiếu việc làm. Tính thời vụ trong nông nghiệp là vĩnh cửu không thể xóa bỏ
được, trong quá trình sản xuất chỉ tìm cách hạn chế nó. Hơn nữa, do sự biến thiên về
điều kiện thời tiết khí hậu, mỗi loại cây trồng có sự thích ứng nhất định về điều kiện
đó, dẫn đến những mùa vụ khác nhau (vụ xuân, hè thu, vụ đông).
Ngoài những đặc điểm chung của sản xuất nông nghiệp n êu trên, nông nghiệp
nước ta còn có những đặc điểm riêng, đó là:
Nông nghiệp nước ta đang từ tình trạng lạc hậu tiến lên xây dựng nền sản xuất
hàng hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa không qua giai đoạn phát triển tư bản chủ
nghĩa. Đặc điểm này cho thấy, xuất phát điểm của nền nông nghiệp n ước ta khi chuyển
lên xây dựng nền nông nghiệp sản xuất h àng hóa là rất thấp so với các nước trong khu
vực và trên thế giới. Đến nay ở nhiều n ước có nền kinh tế phát triển, nông nghiệp đ ã
đạt trình độ sản xuất hàng hóa cao, nhiều khâu công việc được thực hiện bằng máy
móc, một số loại cây con chủ yếu đ ược thực hiện cơ giới hóa tổng hợp hoặc tự động
hóa, năng suất ruộng đất và năng suất lao động đạt trình độ cao, tạo ra sự phân công lao
động sâu sắc trong nông nghiệp v à toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Tỷ lệ dân số v à lao
động nông nghiệp giảm xuống cả t ương đối và tuyệt đối. Đời sống người dân nông
nghiệp và nông thôn được nâng cao ngày càng xích gần với thành thị. Trong khi đó,
nông nghiệp nước ta với điểm xuất phát c òn rất thấp, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, kết
cấu hạ tầng nông thôn còn yếu kém, lao động nông thôn c òn chiếm tỷ trọng lớn trong


tổng lao động xã hội, năng suất ruộng đất v à năng suất lao động còn thấp…Từ khi
chuyển sang nền kinh tế thị tr ường, khẳng định phát triển nền nông nghiệp nhiều th ành
phần và hộ nông dân được xác định là đơn vị tự chủ, nông nghiệp n ước ta đã có bước
phát triển và đạt được những thành tựu to lớn, nhất là về sản lượng lương thực. Sản
lượng lương thực chẳng những trang trải đ ược nhu cầu trong nước, có dự trữ mà còn

dư thừa để xuất khẩu. Bên cạnh đó một số sản phẩm khác cũng phát triển khá nh ư cà
phê, cao su, chè, hạt điều…đã và đang là nguồn xuất khẩu quan trọng. Nông ngh iệp
nước ta đang chuyển từ tự cung, tự cấp sang sản xuất h àng hóa. Nhiều vùng của đất
nước đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp v à nông thôn theo hướng giảm tỷ
trọng sản phẩm nông nghiệp, tăng tỷ trọng sản phẩm phi nông nghiệp.
Một đặc điểm riêng nữa đó là nền nông nghiệp nước ta là nền nông nghiệp nhiệt
đới có pha trộn tính chất ôn đới, nhất l à ở miền Bắc và được trải rộng trên bốn vùng
rộng lớn, phức tạp: trung du, miền núi, đồng bằng v à ven biển. Đặc điểm này đem lại
cho nông nghiệp nhiều thuận lợi cơ bản, đồng thời cũng có những khó khăn rất lớn
trong quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp. Thời tiết, khí hậu n ước ta có những
thuận lợi rất cơ bản, đó là hàng năm có lượng mưa bình quân tương đối lớn đảm bảo
nguồn nước ngọt rất phong phú cho sản xuất và đời sống. Nước ta có nguồn năng
lượng mặt trời dồi dào, tập đoàn cây trồng và vật nuôi phong phú, đa dạng. Nhờ những
thuận lợi cơ bản đó mà ta có thể gieo trồng và thu hoạch quanh năm với nhiều cây
trồng và vật nuôi phong phú, có giá trị kinh tế ca o như cây công nghiệp lâu năm, cây
công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả…Bên cạnh những thuận lợi nêu trên thì điều kiện
thời tiết, khí hậu nước ta cũng có nhiều khó khăn. Thời tiết thay đổi thất th ường, mưa
nhiều gây lũ lụt, ngập úng. Ngo ài ra, nắng nhiều thường gây nên khô hạn, có nhiều
vùng thiếu cả nước cho người, vật nuôi sử dụng. Khí hậu ẩm ướt làm cho sâu bệnh,
dịch bệnh dễ phát sinh và lây lan gây ra những tổn thất lớn đối với mùa màng.[11]
1.2.2 Vai trò của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
Việt Nam là một nước đi lên từ một nền sản xuất nhỏ, cho n ên nông nghiệp, nông
thôn lại càng có vai trò hết sức quan trong trong việc phát triển đất n ước. Tầm quan
trọng đó được biểu hiện ở những mặ t sau:


- Nông nghiệp, nông thôn sản xuất ra những sản phẩm thiết yếu, cung cấp l ương
thực, thực phẩm, nguyên liệu cho công nghiệp và nông sản cho xuất khẩu. Những năm
qua, thành tựu nổi bật nhất của nông nghiệp, nông thôn n ước ta là sản xuất lương thực

có sự tăng trưởng nhanh, về cơ bản đã giải quyết được lương thực, đảm bảo an toàn
lương thực quốc gia, khối lượng lương thực xuất khẩu có chiều h ướng tăng lên. Nhờ đó
đời sống dân cư nông thôn được ổn định, tạo cơ sở chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp,
kinh tế nông thôn và toàn bộ nền kinh tế. Đây cũng l à điều kiện then chốt và là tiền đề
để đất nước ổn định về mặt xã hội và thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. [11]
- Khu vực nông nghiệp còn cung cấp nguồn nguyên liệu to lớn cho công nghiệp,
đặc biệt là công nghiệp chế biến. Thông qua công nghiệp chế biến, giá trị của sản phẩm
nông nghiệp nâng lên nhiều lần, nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản h àng hóa,
mở rộng thị trường.
- Nông nghiệp, nông thôn còn là nơi cung cấp lao động cho các ngành kinh tế
quốc dân: Hiện nay hơn 70% lao động xã hội hoạt động ở lĩnh vực nông thôn v à chủ
yếu trong nông nghiệp, việc nâng cao tr ình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật cho lực
lượng lao động ở nông thôn v à cùng với quá trình đầu tư đổi mới trang thiết bị và công
cụ lao động, tổ chức hợp lý quá trình lao động là điều kiện cơ bản để tăng năng suất lao
động trong nông nghiệp v à các ngành khác trong nông thôn. Trên cơ s ở đó cho phép
giải phóng một lực lượng lao động đáng kể trong nông nghiệp cung cấp cho các ng ành
khác, thực hiện sự phân công lại lao động trong nông thôn cũng nh ư trong cả nước, góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn v à cơ cấu kinh tế của cả nước hợp lý và có
hiệu quả, đặc biệt trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n ước. Quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm cho năng suất lao động không ngừng tăng l ên, lực
lượng lao động từ nông thôn đ ược giải phóng ngày càng nhiều, số lao động này dịch
chuyển bổ sung cho phát triển công nghiệp v à đô thị. Đó cũng là xu hướng có tính quy
luật của mọi quốc gia trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.[11]
- Phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn tạo ra thu nhập cho dân c ư nông
nghiệp ngày càng tăng, làm tăng s ức mua và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Sản
xuất hàng hóa trong nông nghiệp và nông thôn sẽ kéo theo các ngành như cơ khí, hóa
chất, điện, chế biến…có đ ược thị trường nội địa và các ngành dịch vụ tiêu thụ hàng


hóa, cung ứng vật tư kỹ thuật, dịch vụ tài chính…trong khu vực nông thôn hình thành

và phát triển. Khi đó, các quan hệ trao đổi giữa cá c khu vực, các ngành và các thành
phần kinh tế trong nông thôn sẽ tạo ra không khí sôi động của thị tr ường nông thôn.
Như vậy, thị trường nông thôn rộng lớn, nếu đ ược phát triển sẽ thúc đẩy nền kinh tế
quốc dân phát triển.[11]
- Nông nghiệp, nông thôn còn có vai trò to lớn, là cơ sở trong sự phát triển bền
vững của mô trường, vì sản xuất nông nghiệp gắn trực tiếp với môi tr ường tự nhiên
như đất đai, khí hậu, thời tiết, thủy văn…, nông nghiệp sử dụng các hóa chất nh ư phân
bón hóa học, thuốc trừ sâu…làm ô nhiễm đất và nguồn nước. Dư lượng độc tố trong
sản phẩm tăng làm ảnh hưởng đến sức khỏe con ng ười. Nếu rừng bị tàn phá, đất đai sẽ
bị xói mòn, thời tiết, khí hậu, thủy văn thay đổi xấu sẽ đe dọa đời sống con người. Vì
thế trong quá trình sản xuất nông nghiệp cần tìm những giải pháp thích hợp để duy tr ì
và tạo ra sự phát triển bền vững của môi tr ường.
- Phát triển nông nghiệp nông thôn c òn là cơ sở quan trọng để bảo đảm ổn định
chính trị xã hội, phát triển kinh tế bền vững, củng cố v à tăng cường quốc phòng, an
ninh. Ở nông thôn có trên 50 dân tộc khác nhau sinh sống, bao gồm nhiều th ành phần,
nhiều tầng lớp có nhiều tôn giáo v à tín ngưỡng khác nhau là nền tảng quan trọng để
tăng cường sự đoàn kết của cộng đồng các dân tộc, đảm bảo ổn định tình hình kinh tế,
chính trị, xã hội của đất nước.[11]
1.3 Những quan điểm cơ bản về vấn đề nông nghiệp, nông dân v à nông thôn
trong thời kỳ mới
Về quan điểm đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong giai đoạn mới,
Nghị quyết số 26-NQ/TƯ Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp h ành Trung ương Đảng Cộng
sản Việt Nam khoá X đã nêu rõ:
- Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến l ược trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng v à bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan
trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an
ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và bảo vệ môi trường sinh
thái của đất nước.[21]



- Các vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn phải đ ược giải quyết đồng bộ, gắn
với quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n ước. Công nghiệp hóa, hiện
đại hóa nông nghiệp, nông thôn l à một nhiệm vụ quan trọng h àng đầu của quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n ước. Trong mối quan hệ mật thiết giữa nông
nghiệp, nông dân và nông thôn, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển, xây dựng
nông thôn mới gắn với xây dựng các c ơ sở công nghiệp, dịch vụ v à phát triển đô thị
theo quy hoạch là căn bản; phát triển toàn diện, hiện đại hóa nông nghiệp l à then chốt.
[21]
- Phát triển nông nghiệp, nông th ôn và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của
nông dân phải dựa trên cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phù hợp
với điều kiện của từng vùng, từng lĩnh vực, để giải phóng v à sử dụng có hiệu quả các
nguồn lực xã hội, trước hết là lao động, đất đai, rừng và biển; khai thác tốt các điều
kiện thuận lợi trong hội nhập kinh tế quốc tế cho phát triển lực l ượng sản xuất trong
nông nghiệp, nông thôn; phát huy cao nội lực; đồng thời tăng mạnh đầu t ư của Nhà
nước và xã hội, ứng dụng nhanh các th ành tựu khoa học, công nghệ ti ên tiến cho nông
nghiệp, nông thôn, phát triển nguồn nhân lực, nâng cao dân trí nông dân. [21]
- Giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn l à nhiệm vụ của cả hệ
thống chính trị và toàn xã hội; trước hết, phải khơi dậy tinh thần yêu nước, tự chủ, tự
lực tự cường vươn lên của nông dân. Xây dựng x ã hội nông thôn ổn định, hòa thuận,
dân chủ, có đời sống văn hóa phong phú, đậm đ à bản sắc dân tộc, tạo động lực cho
phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời s ống nông dân.[21]

CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG VỀ VẤN ĐỀ NÔNG NGHIỆP,
NÔNG DÂN VÀ NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY


2.1 Khái quát về tình hình nông nghiệp, nông dân và nông thôn ở Việt Nam
Thực hiện công cuộc đổi mới đất n ước, trong những năm qua Đảng v à nhà
nước ta đã ban hành nhiều chủ trương và chính sách hết sức quan trọng, đặc biệt trong

lĩnh vực nông nghiệp nông thôn, Bộ chính trị đ ã ra nghị quyết 10 NQ-TW (5/4/1988)
về đổi mối quản lý kinh tế nông nghiệp. Nghị quyết 10 l à bước quan trọng mở đầu thời
kỳ đổi mới và để đưa những tư tưởng, quan điểm của Nghị quyết 10 v ào cuộc sống,
hàng loạt các chủ trương và chính sách của Đảng về lĩnh vực nông nghiệp nông thôn đ ã
được ban hành như chính sách ruộng đất, chính sách thị tr ường và tiêu thụ sản phẩm,
chính sách đầu tư tín dụng…Điểm lại những chính sách đó v à ảnh hưởng của chúng
đối với sự phát triển nông nghiệp nông thôn n ước ta từ sau nghị quyết 10 l à điều cần
thiết nhằm rút ra những kinh nghiệm và góp phần tiếp tục hoàn thiện, bổ sung cho
đường lối, chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn n ước ta trong giai đoạn mới.
- Chính sách đất đai:
Trong hệ thống của chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn th ì chính sách
đất đai chiếm vị trí quan trọng nhất, có thể coi nó l à chính sách trung tâm trong h ệ
thống chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn.
Luật đất đai năm 1987 được Quốc hội khóa VIII kỳ hợp thứ hai thông qua ng ày
29/12/1987 và chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày 8/01/1988 ra đời trước khi có Nghị
quyết 10/NQ-TW là một bước quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho việc sử dụng đất đai
và phát triển nông nghiệp, nông thôn n ước ta trong giai đoạn mới. Đây l à đạo luật về
quản lý và sử dụng đất đai đầu tiên ở nước ta, đánh dấu bước quan trọng thể hiện sự
nhận thức đầy đủ về vai tr ò, vị trí của vấn đề ruộng đất đối với sự phát triển nông
nghiệp, nông thôn nước ta, là cơ sở tiền đề quan trọng trong quá tr ình đổi mới cơ chế
quản lý kinh tế nói chung v à đặc biệt tạo cơ sở đột phá trong lĩnh vực nông nghiệp,
nông thôn.
Luật đất đai năm 1987, qua một thời gian t hực hiện đã thể hiện được những quan
điểm đổi mới của Đảng, ph ù hợp với quan điểm của Đại hội VI của Đảng ta v à đã phát
huy hết tác dụng của nó. Song do y êu cầu phát triển kinh tế x ã hội và đòi hỏi cấp bách


của quá trình đổi mới, một số quy định của Luật k hông còn phù hợp cần phải được
thay đổi, bổ sung. Quốc hội khóa IX, kỳ họp th ứ ba thông qua Luật đất đai năm 1993
thay thế Luật đất đai năm 1987.

Từ sau khi ban hành Luật đất đai năm 1993 đến nay, nh à nước đã ban hành nhiều
văn bản thi hành. Các nghị định, quy định, chỉ thị, thông tư của Chính phủ, các bộ, liên
bộ có liên quan đều nhằm triển khai cụ thể các điều khoản đ ã quy định trong Luật đất
đai 1993 về quản lý và sử dụng đất nông nghiệp. Hai văn bản đáng quan tâm để thi
hành Luật đất đai là nghị định 64/CP ngày 27/9/1993 về việc giao đất nông nghiệp cho
hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp v à
nghị định 02/CP ngày 15/1/1994 ban hành quy đ ịnh về việc giao đất lâm nghiệp cho tổ
chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích lâm nghiệp.
Luật đất đai năm 1993 và các văn bản dưới luật từ sau khi ban hành Luật đất đai
là những cơ sở pháp lý cơ bản đưa công tác quản lý đất đai đi vào nề nếp, thể hiện tư
tưởng, quan điểm cơ bản của Nghị quyết 10/NQ/TW của Bộ chính trị về đổi mới quản
lý nông nghiệp và phát triển nông thôn, tạo sức mạnh v à động lực quan trọng cho
những chuyển biến cơ bản trong nông nghiệp, nông thôn n ước ta từ sau Nghị quyết 10
của Bộ chính trị.
Có thể nói Luật đất đai năm 1993 l à một trong những đạo luật quan trọng thể hiện
đường lối tiếp tục đổi mới mạnh mẽ v à vững chắc của Đảng và nhà nước ta, tạo cơ sở
pháp lý cho việc quản lý đất đai. Nhưng Luật cũng chỉ quy định chung về đối t ượng sử
dụng đất, chưa quy định rõ các đối tượng được nhà nước giao đất không thu tiền sử
dụng đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất v à thuê đất. Luật cũng chưa quy định cụ thể
quyền của tổ chức, hộ gia đ ình, cá nhân sử dụng đất vào mục đích không phải là nông
nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản. Do đó, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của
Luật đất đai đã được Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa X kỳ
họp thứ tư thông qua và chủ tịch nước công bố quyết định ban h ành ngày 11/12/1998,
Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật đất đai đã thể hiện tư tưởng quan điểm của
Đảng và nhà nước ta trong việc bổ sung, ho àn thiện chính sách ruộng đất.
Tóm lại, chính sách ruộng đất đ ược quy định trong Luật đất đai năm 1993 v à các
văn bản dưới luật có liên quan đã có tác dụng to lớn, làm chuyển biến nền nông nghiệp


kinh tế nông thôn nước ta, bước đầu đã phân định rõ vai trò và trách nhiệm của nhà

nước, tăng cường quyền năng tối cao của nh à nước về quản lý, bảo vệ tài nguyên đất.
Chính sách ruộng đất đã quy định trách nhiệm và quyền lợi của những người được giao
quyền sử dụng đất. Việc giao quyền sử dụng đất cho các hộ nông dân v à hộ nông dân
là đơn vị kinh tế tự chủ đã khơi dậy tính năng động và sáng tạo của người lao động và
sự biến đổi về quan hệ ruộng đất l à động lực tạo ra sự tự chủ của người nông dân đó.
Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực còn có mặt hạn chế đã và đang nảy sinh do thay đổi
quan hệ ruộng đất. Quy mô ruộng đất của mỗi hộ dân quá phân tán, manh mún v à nhỏ
bé gây trở ngại cho quá trình sản xuất hàng hóa. Việc giao đất và cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất đã được triển khai nhưng việc tiến hành còn chậm. Một số cán bộ
trong bộ máy quản lý nhà nước, quản lý kinh doanh năng lực v à phẩm chất kém làm
cản trở quá trình thực hiện giao đất, giao rừng v à quá trình sử dụng đất.
- Chính sách thị trường và tiêu thụ sản phẩm:
Chính sách thị trường và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nông thôn l à nhằm tăng
cường sản xuất tạo nên khối lượng sản phẩm lớn, phục vụ cho nhu cầu ti êu dùng của
nhân dân trong nước và xuất khẩu, bảo đảm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, thu
nhập cho nông dân, nâng cao sức mua của nông dân để tạo n ên một thị trường sôi động
ở nông thôn. Trên cơ sở tư tưởng, quan điểm đổi mới của Nghị quyết 10 của Bộ chính
trị, thị trường nông thôn đã có bước chuyển biến đáng kể.
Với việc khuyến khích và mở rộng sự tham gia của các th ành phần kinh tế, kể cả
thành phần kinh tế tư nhân vào quá trình lưu thông tiêu thụ sản phẩm, mở rộng các chợ
nông thôn và xóa bỏ tình trạng cấm chợ ngăn sông, đ ã góp phần thúc đẩy quá trình tiêu
thụ sản phẩm nông nghiệp. Đối với thị trường ngoài nước đã có những cải tiến và đổi
mới quan trọng để việc xuất khẩu đ ược thuận lợi và có hiệu quả, bước đầu tạo ra được
thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Một trong những vấn đề quan trọng v à có ý nghĩa điều tiết thị trường là chính
sách giá cả. Đó cũng là vấn đề cơ bản trong chính sách thị tr ường và tiêu thụ sản phẩm.
Chính sách giá nhằm làm cho người sản xuất bù đắp được chi phí sản xuất, có l ãi bảo
đảm để tái sản xuất giản đ ơn và mở rộng.



- Chính sách đầu tư và tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn :
Các chính sách và chủ trương đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn: Chính
phủ đã có nhiều chính sách mới trong đầu t ư phát triển nông nghiệp, nông thôn. Kể từ
năm 1993 trở lại đây chính sách đầu t ư của nhà nước nói chung và đối với nông
nghiệp, nông thôn nói riêng đã có những điều chỉnh đáng kể theo h ướng: nhà nước tập
trung đầu tư, cắt giảm các khoản đầu t ư kém hiệu quả, tạo điều kiện và khuyến khích
các thành phần kinh tế cùng bỏ vốn vào đầu tư sản xuất kinh doanh. Đồng thời với
chính sách mở cửa và hội nhập quốc tế, chúng ta đ ã có thêm nhiều nguồn vốn đầu tư
nước ngoài. Vốn ngân sách của nhà nước tập trung đầu tư vào các lĩnh vực chủ yếu
như: Thủy lợi, xây dựng giao thông, xây dựng các Viện, trung tâm nghi ên cứu khoa
học nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản ; Phủ xanh đất trống, đồi núi trọc , khai thác đất
hoang hóa bãi bồi ven biển, ven sông; Xây dựng cơ sở hạ tầng các nông trường quốc
doanh, nhà máy chế biến nông, lâm, thủy sản .
Chính sách tín dụng cho phát triển nông nghiệp, nông thôn: Phục vụ chủ trương
phát triển nông nghiệp nông thôn, ngày 14/11/1990 Thủ tướng chính phủ đã ra quyết
định 400-CT về thành lập Ngân hàng nông nghiệp Việt Nam. Ngân hàng nông nghiệp
đã cung cấp hai phần ba vốn tín dụng cho vay của m ình cho mục đích phát triển nông
nghiệp. Và để phục vụ cho chương trình xóa đói giảm nghèo, ngày 31/8/1995, Thủ
tướng chính phủ đã ra quyết định số 525/TTg về th ành lập ngân hàng phục vụ người
nghèo và Thống đốc ngân hàng nhà nước đã ra quyết định số 54/QĐ ngày 14/3/1996 về
điều lệ hoạt động của ngân h àng phục vụ người nghèo.
Ngoài hai tổ chức ngân hàng chính phục vụ cho vay phát triển sản xuất nông
nghiệp, còn có hệ thống quỹ tín dụng nhân dân, ngân h àng cổ phần nông thôn, các dự
án được tài trợ cho vay với lãi suất ưu đãi của các chính phủ các n ước và các tổ chức
phi chính phủ, các tổ chức tài trợ đã hỗ trợ cho phát triển nông nghiệp nông thôn.
- Chính sách khoa học kỹ thuật và đào tạo cán bộ:
Chính sách khoa học kỹ thuật: Chính sách khoa học kỹ thuật tro ng nông
nghiệp là một chính sách lớn của Đảng và nhà nước ta. Nghị quyết 10 của Bộ chính trị
đã khẳng định và đề ra mục tiêu phương hướng cho hoạt động khoa học kỹ thuật trong



nông nghiệp của thời kỳ đổi mới, đó l à: “Đầu tư thích đáng cho công tác nghiên c ứu
ứng dụng và ứng dụng khoa học kỹ thuật; coi trọng ứng dụng v ào sản xuất các thành
tựu của cách mạng sinh học v à đổi mới công nghệ học, nhất l à những kỹ thuật về
giống, cây, con, về thâm canh tăng năng suất, về chế biến, về sử dụng phân bón, t ưới
tiêu, về sử dụng các nguồn năng l ượng tự nhiên như bức xạ mặt trời, sức gió. Tổ chức
tốt công tác dự báo thời tiết, dự báo sâu bệnh cho cây trồng, vật nuôi”.
Chính sách đào tạo cán bộ: Đảng và nhà nước ta luôn coi trọng vai tr ò của cán bộ,
chú ý bồi dưỡng, đào tạo và sử dụng như là lực lượng chủ yếu để thực hiện nhiệm vụ
chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn. Tuy nhiên, việc đầu tư cho sự nghiệp đào
tạo cán bộ phục vụ nông nghiệp nông thôn, đặc biệt l à cán bộ cơ sở chưa tương xứng
với vị trí nông nghiệp nôn g thôn trong nền kinh tế quốc dân. Cơ sở vật chất cho đào tạo
ở các trường thấp kém. Chưa có chính sách khuyến khích và đãi ngộ thỏa đáng đối với
cán bộ được đào tạo chính quy để trở về phục vụ nông nghiệp nông thôn, nhất l à đối
với cơ sở.
Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Ðảng, nông
nghiệp, nông dân, nông thôn n ước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn.
Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo h ướng sản xuất hàng hóa, nâng
cao năng suất, chất lượng và hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh l ương thực quốc
gia; một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao tr ên thị trường thế giới. Kinh tế nông
thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ng ành nghề; các hình thức tổ
chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường; bộ
mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi. Ðời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết
các vùng nông thôn ngày càng đư ợc cải thiện. Xóa đói, giảm ngh èo đạt kết quả to lớn.
Hệ thống chính trị ở nông thôn được củng cố và tăng cường. Dân chủ cơ sở được phát
huy. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Vị thế chính trị của giai
cấp nông dân ngày càng được nâng cao.
Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế v à
chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, tốc độ tăng
trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, ch ưa phát huy tốt nguồn lực cho

phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn


nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch c ơ cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất
trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ, phân tán; năng suất, chất
lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt h àng thấp. Công nghiệp, dịch vụ v à ngành nghề phát
triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch c ơ cấu kinh tế và lao động ở nông
thôn. Các hình thức tổ chức sản xuất chậm đổi mới, ch ưa đáp ứng yêu cầu phát triển
mạnh sản xuất hàng hóa. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu
hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích
ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn chế. Ðời sống vật chất và tinh thần của người
dân nông thôn còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu,
vùng xa; chênh lệch giàu, nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng còn lớn,
phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc.
Những hạn chế, yếu kém trên có nguyên nhân khách quan và ch ủ quan, trong đó
nguyên nhân chủ quan là chính: nhận thức về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông dân,
nông thôn còn bất cập so với thực tiễn; ch ưa hình thành một cách có hệ thống các quan
điểm lý luận về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn; c ơ chế, chính sách phát
triển các lĩnh vực này thiếu đồng bộ, thiếu tính đột phá; một số chủ tr ương, chính sách
không hợp lý, thiếu tính khả thi nh ưng chậm được điều chỉnh, bổ sung kịp thời; đầu t ư
từ ngân sách nhà nước và các thành phần kinh tế vào nông nghiệp, nông dân, nông thôn
còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển; tổ chức chỉ đạo thực hiện v à công tác quản
lý nhà nước còn nhiều bất cập, yếu kém; vai tr ò của các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận
Tổ quốc và các đoàn thể quần chúng trong việc triển khai các chủ tr ương, chính sách
của Ðảng và Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở nhiều n ơi còn hạn
chế.[21]

2.2 Những thành tựu và hạn chế của vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông
thôn
2.2.1 Những thành tựu và nguyên nhân

2.2.1.1 Sản lượng lương thực tiếp tục tăng trưởng cả về số lượng và chất
lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường


Đến hết năm 2005, sản lượng lương thực có hạt của cả nước đạt hơn 39,5 triệu
tấn, nâng mức lương thực có hạt bình quân đầu người từ 444kg năm 2000 l ên 490kg
năm 2005. Đây là một chỉ tiêu rất quan trọng để một nước đang phát triển có thể thực
hiện đẩy mạnh công nghiệp hóa thực sự. Có thể thấy rằng từ Đại hội Đảng lần VIII,
Đảng ta đã khẳng định việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, nh ưng vẫn rất chú trọng phát
triển sản xuất lương thực. Trong vòng 10 năm, từ 1996-2005, sản xuất lương thực tăng
thêm hơn 13 triệu tấn, mỗi năm tăng hơn 1 triệu tấn, nhưng tốc độ tăng đã chậm lại, đạt
mức tăng 2,7%/năm (giai đoạn 2001 -2005) thấp hơn mức tăng 4.23%/năm (cả giai
đoạn 1996-2005). Đây là sự phát triển hợp logic của sản xuất l ương thực trong quá
trình thực hiện công nghiệp hóa.[13]
Thành tựu nổi bật nhất của sự tăng tr ưởng giai đoạn 2001-2005 là đã cơ bản khắc
phục được tình trạng độc canh cây lúa trên phần lớn 4,1 triệu ha canh tác lúa bằng việc
chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ hợp lý, nên giá trị sản xuất thu được trên 1 ha đất
đã tăng từ 17 triệu đồng (năm 2000) l ên 24 triệu đồng (năm 2005); riêng ở đồng bằng
sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long đạt xấp xỉ 40 triệu đồng/ha. Diện tích đạt từ
50 triệu đồng/ha đã từ 10% tăng lên 20%.
Bên cạnh thành tựu sản xuất lương thực, sản lượng sản phẩm trồng trọt khác đều
tăng với tốc độ khả quan như chè búp khô: 36%, cao su m ủ khô:11%, hạt tiêu: 90%, đỗ
tương: 61%, lạc 10%, cây ăn quả tăng 10% diện tích…, một số cây trồng đ ã thể hiện rõ
lợi thế cạnh tranh. Đến nay, ng ành nông nghiệp cũng đã xác định rõ 5 cây trồng có lợi
thế cạnh tranh bền vững là lúa gạo, cà phê, cao su, tiêu và đi ều. Trong đó, lợi thế cạnh
tranh do giá thành thấp là tiêu và điều, lợi thế cạnh tranh do năng suất v à chất lượng
khá là gạo, cà phê và cao su.
Năm 2005, sản lượng lúa cả nước đạt 35,79 triệu tấn, tăng h ơn 3,2 triệu tấn so với
năm 2000 (đạt 32,53 triệu tấn). Trong khi đó, diện tích đất trồng lúa giảm mạnh cả số
tuyệt đối lẫn tương đối, từ 4,46 triệu ha năm 2000 xuống c òn 4,16 triệu ha năm 2005,

giảm 1,39%. Từ 2001-2005, diện tích trồng lúa cho năng suất bấp b ênh giảm mạnh để
chuyển sang nuôi trồng thủy sản hoặc trồng cây khác cho thu nhập cao h ơn, tổng diện
tích lúa chuyển đổi là 419.312 ha. Tính chung di ện tích gieo trồng các loại cây l ương


thực giảm từ 8,44 triệu ha xuống c òn 8,38 triệu ha, với tốc độ giảm nhẹ b ình quân
0,14%/năm.
Như vậy, nhìn chung sản lượng lương thực ở nước ta trong thời gian qua có sự gia
tăng đáng kể. Năm 1989 là năm đầu tiên sản lượng lương thực vượt qua con số 20 triệu
tấn, xuất khẩu 1,4 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 310 triệu USD. Đến năm 2007 vừa qua
sản lượng lương thực đã đạt 40,1 triệu tấn, so với năm 2000 tăng 13,96% và đã xuất
khẩu 4,5 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 1,7 tỷ USD.
Từ một nước thường xuyên thiếu và đói, hàng năm phải nhập hàng triệu tấn lương
thực của nước ngoài, hơn thập niên qua đã trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ ba
trên thế giới (sau Thái Lan và Mỹ). GDP trong lĩnh vực nông nghiệp b ình quân hàng
năm tăng 3,3%; thu nh ập và đời sống nhân dân ngày càng cải thiện hơn, tỉ lệ hộ nghèo
ở nông thôn giảm bình quân 1,5% năm; bộ mặt nông thôn thay đổi theo h ướng văn
minh; trình độ văn hoá, khoa học, kỹ thuật của nhiều nông dân đ ược nâng lên cao hơn
trước.
Nông nghiệp ngày càng có nhiều đóng góp tích cực hơn vào tiến trình phát triển,
hội nhập của kinh tế cả n ước vào nền kinh tế toàn cầu. Năm 1986, kim ngạch xuất khẩu
nông- lâm- thủy sản mới đạt 400 triệu USD. Đến năm 2007 đ ã đạt tới 12 tỷ USD, tăng
gấp 30 lần. Nhờ có những th ành tựu, kết quả đó, nông nghiệp không chỉ đã góp phần
quan trọng vào việc ổn định chính trị-xã hội nông thôn và nâng cao đời sống nông dân
trên phạm vi cả nước, mà nông nghiệp đã ngày càng tạo ra nhiều hơn nữa những tiền
đề vật chất cần thiết, góp phần tích cực v ào sự đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n ước trong những năm qua. [13]
Đóng góp vào tăng sản lượng lúa và hầu hết các loại cây trồng, vật nuôi trong thời
gian qua chủ yếu dựa vào những nhân tố sau:
+ Thứ nhất, tập trung vốn phát triển cho nông lâm thủy sản. Từ năm 20012005, hàng năm nhà nước luôn dành vốn đầu tư phát triển cho nông lâm thủy sản

khoảng trên dưới 20 ngàn tỷ đồng, chiếm khoảng trên dưới 10% tổng vốn đầu tư phát
triển. Với lượng vốn đầu tư nêu trên, nhà nước đã tập trung cao cho đầu tư thủy lợi.
Đặc biệt trong giai đoạn 2001 -2005, vốn đầu tư cho thủy lợi đạt 25,511 tỷ đồng (ch ưa