ĐÁNH GIÁ tác ĐỘNG của PHƯƠNG PHÁP KHUYẾN NÔNG có sự THAM GIA (PTD) đến HIỆU QUẢ CÔNG VIỆC của cán bộ KHUYẾN NÔNG TỈNH sóc TRĂNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.67 MB, 102 trang )
TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----
U HUY N TRÂN
ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA (PTD)
N
HI U QU CÔNG VI C C A CÁN B
KHUY N NÔNG T NH SÓC TR NG
LU N V N T T NGHI P
N TH
- 2010
IH C
TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----
U HUY N TRÂN
ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA (PTD)
N
HI U QU CÔNG VI C C A CÁN B
KHUY N NÔNG T NH SÓC TR NG
LU N V N T T NGHI P
IH C
Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN
Mã ngành: 52 62 01 01
Cán b h ng d n khoa h c
PGS.TS NGUY N DUY C N
N TH
- 2010
CH P NH N LU N V N C A H I
NG
Lu n v n i h c ính kèm theo ây, v i
tài: “ ánh giá tác ng c a ph ng
pháp khuy n nông có s tham gia (PTD) n hi u qu công vi c c a cán b
khuy n nông t nh Sóc Tr ng” do sinh viên L u Huy n Trân th c hi n và báo cáo
ã
c H i ng ch m lu n v n thông qua.
y viên
Th ký
Ch t ch H i
ng
PGS.TS NGUY N DUY C N
i
I CAM OAN
Tôi xin cam oan r ng
tài này là do chính tôi th c hi n. Các s li u thu th p và
t qu phân tích
c trình bài trong lu n v n là trung th c,
tài không trùng v i
tc
tài nghiên c u khoa h c nào.
n Th , ngày…...tháng…..n m 2010
Th c hi n
tài
u Huy n Trân
ii
TI U S
CÁ NHÂN
n thân
và tên: L u Huy n Trân
Gi i tính: N
Ngày sinh: 22 – 06 – 1989
i sinh: B nh vi n Tam Bình, V nh Long.
Quê quán: p M Phú 1, xã T
kh u th
Long.
ng trú:
ng L c, huy n Tam Bình, t nh V nh Long.
p M Phú 1, xã T
Dân t c: Kinh
ng L c, huy n Tam Bình, t nh V nh
Tôn giáo: Không
Quá trình h c t p
n m 1996 n n m 2000 là h c sinh tr
Bình, t nh V nh Long.
ng Ti u h c L u V n Li t, huy n Tam
n m 2001 n n m 2004 là h c sinh tr
Tam Bình, t nh V nh Long.
ng Trung h c c s Tam Bình, huy n
n m 2005
n n m 2007 là h c sinh tr
ng Trung h c ph thông Tam Bình,
huy n Tam Bình, t nh V nh Long.
n m 2007 n nay là sinh viên ngành Phát tri n Nông thôn, Vi n Nghiên c u
Phát tri n BSCL, tr ng i h c C n Th ,
ng 3/2, ph ng Xuân Khánh, qu n
Ninh Ki u, Thành ph C n Th .
a ch liên l c: Phòng 14C4 – KTX V nh Long, Tr
ng
i h c C n Th .
a ch e-mail:
n tho i: 0932827886
n Th , ngày 22 tháng 11 n m 2010
Ng
i khai
L u Huy n Trân
iii
IC MT
Trong th i gian b n n m h c t p và rèn luy n o c tôi ã
c th y cô tr ng
i h c C n Th nói chung và quý th y cô Vi n Nghiên c u Phát tri n BSCL nói
riêng ã truy n t ki n th c quý báu cho tôi không ch ph ng pháp h c t p mà c
cách s ng úng n khi va ch m th c t .
hoàn thành lu n v n t t nghi p i h c c a mình, ngoài s n l c c a b n thân,
tôi xin chân thành c m n s h ng d n t n tình c a th y Nguy n Duy C n và th y
Võ H ng D ng t lúc hình thành tài cho n khi hoàn thành. Th y ã truy n t
nh ng ki n th c chuyên môn, nh ng kinh nghi m c ng nh nh ng góp ý quý báu
tôi hoàn thành t t lu n c a mình.
Xin chân thành c m n Th y
i tài.
V n Hoàng ã t o
u ki n giúp tôi ti p c n
c
Xin chân thành c m n Trung Tâm Khuy n Nông Khuy n Ng t nh Sóc Tr ng, y
Ban nhân dân các huy n cùng thành viên CLB khuy n nông ã h tr tôi trong quá
trình thu th p s li u th c hi n tài.
Sau cùng, xin c m n gia ình, ng
hi n hoàn thành lu n v n này.
i thân, b n bè ã giúp
và
ng viên tôi th c
Tuy nhiên, vì ki n th c chuyên môn còn h n ch và b n thân còn thi u kinh nghi m
th c ti n nên n i dung
tài không tránh kh i nh ng thi u sót, kính mong
cs
ch b o, góp ý thêm c a quý th y cô
tài này
c hoàn thi n h n.
Chân thành c m n và kính chào trân tr ng./.
n Th , ngày….tháng…..n m 2010
Ng
i th c hi n
u Huy n Trân
iv
TÓM T T
án Khuy n nông ng B ng Sông C u Long ( BSCL) là d án nh m áp ng
nhu c u c a ng i dân và qua ó nâng cao n ng l c cho cán b khuy n nông
(CBKN)
BSCL. D án n y
c th c hi n b i Vi n Nghiên C u Phát tri n
BSCL (MDI), Tr ng
i h c C n Th , t ch c h p tác Qu c t và giúp
k
thu t c a V ng qu c B (VVOB) cùng v i các Trung tâm Khuy n nông (TTKN)
các t nh BSCL. D án s d ng các ph ng pháp ti p c n có s tham gia, c th là
“Phát tri n k thu t có s tham gia - PTD”, là công c chính y u trong su t ti n
trình th c hi n d án. M c tiêu tr c m t c a d án là t ng c ng n ng l c khuy n
nông cho CBKN c s , có
k n ng tham gia
th c hi n công tác khuy n nông
có hi u qu và áp ng nhu c u nông dân. S m nh c a d án là “Xây d ng m t
ph ng th c khuy n nông m i áp ng nhu c u và có hi u qu , óng vai trò nh là
t công c chính y u cho phát tri n nông nghi p
BSCL, Vi t Nam”. Do v y,
tài nghiên c u nh m
ánh giá tác ng c a ph ng pháp khuy n nông có s
tham gia (PTD)
n hi u qu công vi c c a cán b khuy n nông t nh Sóc Tr ng”
Thông qua vi c thu th p các bài báo cáo c a các c quan ban ngành có liên quan,
ph ng v n chuyên gia và nh ng ng i am hi u t i a ph ng và k t h p
u tra
kh o sát ba nhóm i t ng (CBKN, cán b lãnh o và nông dân) c a t nh Sóc
Tr ng nh m t
c m c tiêu
ra. Vi c ánh giá các ch tiêu thông qua vi c cho
m t 1 – 5 nh m so sánh hi u qu công vi c tr c và sau khi
c ti p c n
ph ng pháp PTD.
Qua nghiên c u cho th y m c
làm vi c c a CBKN a s
m c th ng xuyên
chi m t l r t cao. Ph ng pháp PTD
c m i ng i ánh giá r t cao qua vi c
thay i v suy ngh và thái
c a CBKN trung bình t m c
m 2 – 3 t ng lên
c
m 4 – 5, các k n ng t p hu n, k n ng khuy n nông c ng
c nâng lên
áng k trung bình t m c
m 2 – 3 t ng lên m c
m 4 – 5. Xem xét kh n ng
áp d ng vào công vi c th ng xuyên c a CBKN trung bình m c 4. Qua ó ghi
nh n nh ng thu n l i c ng nh nh ng khó kh n trong quá trình áp d ng ph ng
pháp PTD vào th c t và sau cùng là nh ng nh n xét v ph ng pháp PTD.
v
CL C
Trang
CH P NH N LU N V N C A H I
NG ....................................................i
I CAM OAN ................................................................................................ii
TI U S
CÁ NHÂN ......................................................................................... iii
I C M T .....................................................................................................iv
TÓM T T............................................................................................................v
C L C...........................................................................................................vi
DANH M C CH
VI T T T ..........................................................................xi
DANH M C HÌNH ...........................................................................................xii
DANH M C B NG .........................................................................................xiv
CH
NG 1: M
1.1
TV N
U .......................................................................................1
................................................................................................1
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ..........................................................................3
1.2.1 M c tiêu t ng quát......................................................................................3
1.2.2 M c tiêu c th ............................................................................................4
1.3 CÁC GI THUY T C N KI M
1.3.1 Các gi thuy t c n ki m
NH VÀ CÂU H I NGHIÊN C U ...4
nh ....................................................................4
1.3.2 Câu h i nghiên c u.....................................................................................4
1.4 PH M VI NGHIÊN C U.............................................................................5
1.4.1
a bàn nghiên c u.....................................................................................5
1.4.2
it
ng nghiên c u .................................................................................5
1.5 K T QU MONG
1.6
IT
NG H
I.................................................................................5
NG TH ........................................................................6
vi
CH
NG 2: T NG QUAN L
2.1 S
L
CV D
C KH O TÀI LI U....................................6
ÁN KHUY N NÔNG CÓ S
THAM GIA ..................6
2.2 T NG QUAN V PH
NG PHÁP KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA
..............................................................................................................................8
2.2.1 Khái ni m v khuy n nông và ph ng pháp khuy n nông có s tham gia
..............................................................................................................................8
2.2.2
c
m v ph
ng pháp khuy n nông có s tham gia...........................9
2.3 T NG QUAN V
A BÀN NGHIÊN C U.............................................15
2.3.1
u ki n t nhiên và c s h t ng .........................................................15
2.3.1.1 V trí
2.3.1.2
a lý...............................................................................................15
a hình...................................................................................................16
2.3.1.3 Khí h u ....................................................................................................16
2.3.1.4 Tài nguyên thiên nhiên.............................................................................17
2.3.1.5
n v hành chính và dân s ....................................................................18
2.3.2 Kinh t - xã h i giai
2.3.3 S l
c v ho t
n 2005 - 2010......................................................19
ng khuy n nông – khuy n ng
t nh Sóc Tr ng n m
2009 ....................................................................................................................20
CH
NG 3: N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U...................22
3.1 N I DUNG NGHIÊN C U ........................................................................22
3.2 PH
NG PHÁP LU N TRONG NGHIÊN C U ....................................22
3.3 PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ...............................................................24
3.3.1
it
3.3.2 Ph
ng nghiên c u và vùng nghiên c u ..............................................24
ng pháp thu th p s li u .................................................................25
3.3.2.1 Thu th p s li u th c p...........................................................................25
3.3.2.2 Thu th p s li u s c p ............................................................................25
3.3.4 Ph
CH
ng pháp phân tích, x lý s li u.......................................................26
NG 4: K T QU VÀ TH O LU N.....................................................27
vii
4.1 NH N
NH C A CÁN B LÃNH
O V TÁC
NG C A
PH
NG PHÁP PTD
N CBKN .................................................................27
4.1.1 M t s thông tin chung v cán b lãnh
o .............................................27
4.1.2 ánh giá c a cán b lãnh o v tác ng c a ph ng pháp PTD lên hi u
qu công vi c c a CBKN...................................................................................30
4.1.2.1 Các công vi c th
ng làm c a CBKN......................................................30
4.1.2.2 ánh giá s thay i suy ngh và thái
c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD .......................................................................................32
4.1.2.3 ánh giá s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD .......................................................................................34
4.1.2.4 ánh giá s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình
th c hi n ph ng pháp PTD................................................................................36
4.1.2.5 ánh giá kh n ng áp d ng ph ng pháp PTD vào công vi c th ng xuyên
a CBKN ...........................................................................................................37
4.1.3 Nh ng thu n l i và khó kh n c a CBKN trong quá trình áp d ng PTD
vào ho t ng khuy n nông .............................................................................39
4.1.3.1 Thu n l i .................................................................................................39
4.1.3.2 Khó kh n .................................................................................................39
4.1.4 Nh n xét c a cán b lãnh o v ph ng pháp PTD trong ho t ng
khuy n nông.......................................................................................................40
4.2 NH N NH C A CBKN V TÁC
NG C A PH
NG PHÁP PTD
KHI ÁP D NG VÀO TH C TI N..................................................................41
4.2.1 M t s thông tin chung v CBKN ............................................................41
4.2.2 ánh giá c a CBKN v tác ng c a ph ng pháp PTD lên hi u qu công
vi c c a CBKN...................................................................................................44
4.2.2.1 Các công vi c th
ng làm c a CBKN ......................................................44
4.2.2.2 ánh giá s thay i suy ngh và thái
c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD .......................................................................................46
viii
4.2.2.3 ách giá s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD .......................................................................................48
4.2.2.4 ánh giá s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình
th c hi n ph ng pháp PTD................................................................................50
4.2.2.5 ánh giá kh n ng áp d ng ph
ng pháp PTD vào công vi c th
ng xuyên
a CBKN ...........................................................................................................51
4.2.3 Nh ng thu n l i và khó kh n c a CBKN trong quá trình áp d ng
ph ng pháp PTD vào ho t ng khuy n nông...............................................53
4.2.3.1 Thu n l i .................................................................................................53
4.2.3.2 Khó kh n .................................................................................................53
4.2.4 Nh n xét c a CBKN v ph ng pháp PTD trong ho t ng khuy n nông
............................................................................................................................54
4.3 NH N NH C A V TÁC
NG C A NÔNG DÂN PH
NG PHÁP
PTD
N CBKN...............................................................................................55
4.1.1 M t s thông tin v nông dân tham gia CLB...........................................55
4.1.2
ánh giá c a nông dân v tác
ng c a ph
ng pháp PTD lên hi u qu
công vi c c a CBKN..........................................................................................58
4.1.2.1 Các công vi c th
ng làm c a CBKN ......................................................58
4.1.2.2 ánh giá s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD .......................................................................................60
4.1.2.3 ánh giá s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình
th c hi n ph ng pháp PTD................................................................................62
4.1.3 Nh n xét c a nông dân v ph
ng pháp PTD.........................................63
4.4 NH N XÉT CHUNG V TÁC
NG C A PH
NG PHÁP PTD
N
HI U QU CÔNG VI C C A CBKN............................................................64
CH
NG 5: K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................66
5.1 K T LU N ..................................................................................................66
5.2 KI N NGH .................................................................................................66
5.2.1
i v i lãnh
o t nh Sóc Tr ng ..............................................................66
ix
5.2.2
i v i CBKN ...........................................................................................66
TÀI LI U THAM KH O.................................................................................68
PH L C: PHI U PH NG V N....................................................................72
x
DANH M C CH
AAV
án vì m c tiêu ch ng ói nghèo (ActionAid Vietnam)
CBKN
Cán b khuy n nông
CLB
Câu l c b
BSCL
ng B ng Sông C u Long
FDI
GAP
VI T T T
u t tr c ti p n
c ngoài (Foreign Direct Investment)
Th c hành nông nghi p t t (Good Agriculture Pratices)
GDP
ng s n ph m qu c n i
KNKN
Khuy n nông khuy n ng
MDAEP
Mekong Delta Agricultural Extension Project
ND
Nông dân
NN&PTNT
Nông nghi p và phát tri n nông thôn
PAEX
Participatory Agricultural Extension
PTD
Phát tri n k thu t có s tham gia
(Participatory technology development)
SXNN
T&V
n xu t nông nghi p
Ph
ng pháp khuy n nông hu n luy n và th m vi ng
(Training and visit)
TOT
Ph
ng pháp khuy n nông chuy n giao k thu t
(Transfer of Technology)
TTKN
Trung Tâm Khuy n Nông
VVOB
ch c h p tác qu c t V
xi
ng qu c B
DANH M C HÌNH
Hình 2.1: S ch p nh n c a ph
Hình 2.2: B n
ng pháp khuy n nông có s tham gia – PTD ...10
hành chính t nh Sóc Tr ng .......................................................16
Hình 3.1: Khung lý thuy t nghiên c u tác ng c a ph ng pháp PTD lên suy ngh ,
thái , k n ng t p hu n và k n ng khuy n nông c a CBKN............................23
Hình 4.1: Bi u
th hi n chuyên môn nghi p v c a cán b lãnh
o ...............28
Hình 4.2: Bi u
th hi n các b c ph ng pháp PTD ã h c c a cán b lãnh o
............................................................................................................................29
Hình 4.3: Bi u
th hi n các công vi c cán b lãnh o th ng áp d ng ph ng
pháp PTD ............................................................................................................29
Hình 4.4: Bi u
th hi n m c
làm vi c c a CBKN ......................................30
Hình 4.5: Bi u
th hi n s thay i v suy ngh và thái
c a CBKN trong quá
trình th c hi n ph ng pháp PTD........................................................................32
Hình 4.6: Bi u
th hi n s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá
trình th c hi n ph ng pháp PTD........................................................................34
Hình 4.7: Bi u
th hi n s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong
quá trình th c hi n ph ng pháp PTD .................................................................36
Hình 4.8: Bi u
th hi n kh n ng áp d ng ph ng pháp PTD vào công vi c
th ng xuyên c a CBKN ....................................................................................38
Hình 4.9: Bi u
th hi n nh ng thu n l i trong quá trình áp d ng ph ng pháp
PTD c a CBKN...................................................................................................39
Hình 4.10: Bi u
th hi n nh ng khó kh n trong quá trình áp d ng ph
ng pháp
PTD c a CBKN...................................................................................................40
Hình 4.11: Bi u
th hi n nh ng nh n xét c a cán b lãnh o v ph ng pháp
PTD.....................................................................................................................40
Hình 4.12: Bi u
th hi n chuyên môn nghi p v c a CBKN...........................42
Hình 4.13: Bi u
th hi n các b
c ã h c c a CBKN.....................................43
xii
Hình 4.14: Bi u
th hi n nh ng công vi c CBKN th ng áp d ng ph ng pháp
PTD.....................................................................................................................43
Hình 4.15: Bi u
th hi n m c
làm vi c c a CBKN ...................................44
Hình 4.16: Bi u
th hi n s thay i v suy ngh và thái
c a CBKN trong quá
trình th c hi n ph ng pháp PTD........................................................................46
Hình 4.17: Bi u
trình th c hi n ph
th hi n s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá
ng pháp PTD........................................................................48
Hình 4.18: Bi u
th hi n s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong
quá trình th c hi n ph ng pháp PTD .................................................................50
Hình 4.19: Bi u
th hi n kh n ng áp d ng ph ng pháp PTD vào công vi c
th ng xuyên c a CBKN ....................................................................................52
Hình 4.20: Bi u
th hi n nh ng thu n l i trong quá trình áp d ng ph
ng pháp
PTD c a CBKN...................................................................................................53
Hình 4.21: Bi u
th hi n nh ng khó kh n trong quá trình áp d ng ph ng pháp
PTD c a CBKN...................................................................................................54
Hình 4.22: Bi u
th hi n nh ng nh n xét c a CBKN v ph
ng pháp PTD....54
Hình 4.23: Bi u
th hi n m c
Hình 4.24: Bi u
trình áp d ng ph
th hi n s thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá
ng pháp PTD..........................................................................60
làm vi c c a CBKN ....................................58
Hình 4.25: Bi u
th hi n s thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong
quá trình th c hi n ph ng pháp PTD .................................................................62
Hình 4.26: Bi u
th hi n nh n xét c a nông dân v ph
xiii
ng pháp PTD...........64
DANH M C B NG
ng 2.1: So sánh ph
ng pháp TOT và PTD .....................................................14
ng 2.2: Di n tích và dân s phân b theo các huy n/th t nh Sóc Tr ng n m 2009
............................................................................................................................18
ng 3.1:
a
m
c ch n nghiên c u ..........................................................24
ng 4.1:
tu i, th i gian công tác, th i gian ti p c n ph ng pháp PTD và th i
gian áp d ng ph ng pháp PTD c a cán b lãnh o...........................................27
ng 4.2: Ch c v , c quan và công vi c tr c khi tham gia vào ho t ng khuy n
nông c a cán b lãnh o.....................................................................................28
ng 4.3: Công vi c th
ng làm c a CBKN .......................................................31
ng 4.4: S thay i v suy ngh và thái
c a CBKN trong quá trình th c hi n
ph ng pháp PTD ..............................................................................................33
ng 4.5: S thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình th c hi n
ph ng pháp PTD ..............................................................................................35
ng 4.6: S thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình th c hi n
ph ng pháp PTD ...............................................................................................37
ng 4.7: Kh n ng áp d ng ph
ng pháp PTD vào công vi c th
ng xuyên c a
CBKN .................................................................................................................38
ng 4.8:
tu i, th i gian công tác, th i gian ti p c n ph ng pháp PTD và th i
gian áp d ng PTD c a CBKN..............................................................................41
ng 4.9: C quan làm vi c và công vi c tr c khi tham gia vào ho t ng khuy n
nông c a CBKN ..................................................................................................42
ng 4.10: Công vi c th
ng 4.11: S thay
ph
ng làm c a CBKN .....................................................45
i v suy ngh và thái
c a CBKN trong quá trình th c hi n
ng pháp PTD ..............................................................................................47
ng 4.12: S thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình th c hi n
ph ng pháp PTD ..............................................................................................49
xiv
ng 4.13: S thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD........................................................................................51
ng 4.14: Kh n ng áp d ng ph ng pháp PTD vào công vi c th ng xuyên c a
CBKN .................................................................................................................52
ng 4.15:
tu i, s thành viên trong gia ình c a nông dân tham gia CLB.....55
ng 4.16: Trình
h c v n, thu nh p, th i gian tham gia CLB, s n xu t chính c a
nông dân..............................................................................................................57
ng 4.17: Công vi c th
ng làm c a CBKN .....................................................59
ng 4.18: S thay i v k n ng t p hu n c a CBKN trong quá trình áp d ng
ph ng pháp PTD ..............................................................................................61
ng 4.19: S thay i v k n ng khuy n nông c a CBKN trong quá trình th c
hi n ph ng pháp PTD........................................................................................63
xv
CH
NG 1
U
1.1
TV N
BSCL v i u ki n t nhiên v
t ai, nhi t , ngu n n c, h th ng sông ngòi
ch ng ch t,… r t thu n l i cho vi c phát tri n s n xu t nông nghi p (SXNN) tr ng
lúa, nuôi tr ng th y s n và c bi t là nuôi tôm n c l . V i dân s 18 tri u ng i
hi n nay, BSCL ã óng góp 18% GDP c n c, 50% s n l ng lúa, 70% s n
ng trái cây, 60% s n l ng th y s n, 90% s n l ng g o xu t kh u c a c n c
(H ng V n, 2010). Tuy nhiên, tình hình kinh t - xã h i c a vùng BSCL v n còn
nhi u h n ch , y u kém. K t qu
t
c ch a t ng x ng v i ti m n ng và l i th
to l n c a vùng. Kinh t phát tri n ch y u theo chi u r ng, vi c chuy n d ch c c u
kinh t và a ti n b khoa h c công ngh vào s n xu t còn ch m; ch t l ng, hi u
qu và kh n ng c nh tranh c a s n ph m và doanh nghi p còn th p. Thu hút u t
FDI còn h n ch , th p xa so v i các vùng khác. H th ng k t c u h t ng kinh t xã h i, ch t l ng ngu n nhân l c ch a áp ng
c yêu c u phát tri n.
i s ng
a m t b ph n không nh dân c còn nhi u khó kh n, t l h nghèo còn cao,
nh t là vùng ng p l sâu và vùng ng bào Khmer… (Xuân Minh, 2009).
Hi n nay, các k thu t m i trên nhi u i t ng SXNN
c ng i nông dân ng
ng t ng i ph bi n. Vi c ng d ng k thu t m i trong SXNN óng vai trò
quan tr ng trong gia t ng m c s ng c a ng i dân, b i nó làm h giá thành s n xu t
ng th i làm t ng s n l ng và ch t l ng s n ph m (D ng Ng c Thành & ctv,
2005). M t khác, ng d ng k thu t m i c ng có th làm cho môi tr ng b n v ng
n do gi m
c li u l ng hóa ch t s d ng trong nông nghi p (Nguy n Duy
n & Nico Vromant, 2009).
t
c các m c tiêu ó m t trong nh ng nguyên
nhân d n n thành công này là nh vào s óng góp áng k c a công tác khuy n
nông. Bên c nh ó, Chính ph c ng ã phát tri n nhi u tài li u v n b n th hi n
quy t tâm i v i vi c phát tri n các vùng nông thôn và kinh t nông thôn. M t
trong nh ng công c quan tr ng trong chi n l c c a Chính ph là t
c các
c tiêu v ho t ng c a d ch v khuy n nông. Ngh
nh 56/2005/N -CP c a
Chính ph , Thông t 60 c a B NN&PTNT và hi n nay Chính ph ã ban hành
Ngh
nh s 02/2010/N -CP v khuy n nông ã th hi n rõ chi n l c khuy n
nông trong b i c nh hi n t i là áp ng nhu c u c a ng i dân: Khuy n nông xu t
1
phát t nhu c u c a ng i s n xu t; u tiên phát tri n vùng sâu, vùng xa, các i
ng thi t thòi. K t qu là tình hình SXNN không ng ng t ng qua các n m. Tuy
nhiên, trong giai
n này công tác khuy n nông ch y u t
c thành công trong
vi c s n xu t lúa mà r t ít tác ng n các l nh v c SXNN khác nh ch n nuôi, th y
n và phát tri n nông thôn. M t cách t ng quát v công tác khuy n nông truy n th ng
BSCL nói chung và t nh Sóc Tr ng nói riêng g m các v n
chính nh sau:
Ho t ng SXNN ngày càng tr nên a d ng và ph c t p, nông dân áp d ng nhi u
lo i hình canh tác khác nhau, vì th òi h i ng i dân c n có m t k n ng và trình
cao h n khi nhu c u khuy n nông t ng lên. Tuy nhiên, công tác khuy n nông v n
ch a áp ng m t cách hi u qu v i nhu c u gia t ng ó. H n ch này do nhi u
nguyên nhân, ch y u là do n ng l c chuyên môn và trình
k thu t còn h n ch ,
t ph n do h không có c h i c p nh t và n ng cao k n ng. Bên c nh ó, cách
ti p c n khuy n nông là t trên xu ng (top-down approach), thi u th c t , b qua s
quan tâm n nhu c u c a nông dân và ng i dân, ch a th c s ch
ng trong vi c
nh n ra và gi i quy t v n c a chính b n thân, mà CBKN l i là ng i làm
u ó
cho h . Ng i ta nh n th y r ng ng i h ng l i t nghiên c u khoa h c nông
nghi p ch y u là nh ng nông dân giàu, nh ng nông dân nghèo không th ti p c n
i k thu t m i ho c ti p c n r t ch m; b i vì nó không phù h p v i h , m t ph n
không có
u ki n tham gia, ph n l n là ph ng pháp khuy n nông truy n
th ng em l i hi u qu kém.
i liên k t gi a nhà nghiên c u, CBKN và ng i nông dân còn thi u s ch t ch ,
các k t qu nghiên c u không
c truy n n ng i dân m t cách y
và th m
chí là CBKN ch truy n t nh ng gì mình có, ch không cho cái mà nông dân
th c s c n (Tr n Thanh Bé, 2009).
th ng khuy n nông và ho t ng khuy n nông thi u chi u sâu. H th ng khuy n
nông g m 3 c p: (1) Trung ng: C c khuy n nông và khuy n lâm, (2) C p t nh:
TTKN, (3) C p huy n: Tr m khuy n nông. CBKN c p c s r t ít, thi u h n
CBKN c p xã (Tr n Thanh Bé, 2009).
Hai cách ti p c n khuy n nông
c áp d ng ch y u là ph ng pháp TOT (chuy n
giao k thu t) và T&V (hu n luy n và th m vi ng). ây
c xem nh là cách ti p
n chính trong ho t ng khuy n nông lúc b y gi trong ngành nông nghi p, m c
dù sau ó ã
c nh n ra là kém hi u qu - không áp ng nhu u nông dân, c
bi t là nh ng nông dân nh , ng i thi u
u ki n s n xu t (Võ H ng Tú, 2010).
2
Vì v y, các ph ng pháp khuy n nông c n
c c i thi n ho c thay th cách ti p
n khuy n nông khác t t h n
áp ng nhu c u phát tri n nông nghi p, nông
thôn. Ngoài ra, ti n trình ti p c n k thu t canh tác m i và ng d ng nó vào ho t
ng s n xu t còn nhi u h n ch và ch a ng b gi a nhi u i t ng s n xu t
khác nhau, gi a các vùng sinh thái và gi a nh ng c
m khác nhau c a ng i
n xu t (Nguy n Thanh Bình, 2008). Các h n ch này có th do t phía ng i s n
xu t ho c có th do t các c m c a k thu t m i ch a phù h p v i th c t s n
xu t. Nh ng y u t quan tr ng nh t là làm h n ch
n quá trình ng d ng k thu t
là có th do vi c th c hi n công tác khuy n nông trong vi c chuy n giao các k
thu t canh tác. Do ó, ph ng pháp phát tri n k thu t có s tham gia (PTD) ra i
và nh n
c s ng h c a các n c ang phát tri n. Ph ng pháp PTD t o
u
ki n cho nông dân tham gia vào m i ti n trình phát tri n m t k thu t m i, chính h
là ng i xác nh nh ng tr ng i ngay t
u c a ti n trình này. Ph ng pháp PTD
chú ý n i t ng nông dân nghèo, ph n , ng i dân t c. Trong các chi n l c
khuy n nông c a Trung Tâm Khuy n Nông Qu c Gia c ng ang c g ng m r ng
ph ng pháp ti p c n có s tham gia.
u này ã xác nh n tính phù h p và ch p
nh n v m t pháp lý c a ph ng pháp ti p c n khuy n nông có s tham gia trong
i c nh hi n nay c a n c ta.
Do v y vi c
ánh giá tác ng c a ph ng pháp khuy n nông có s tham gia
(PTD) n hi u qu công vi c c a cán b khuy n nông t nh Sóc Tr ng” là m t
tài c n
c khuy n khích chú tr ng nghiên c u.
c bi t qua nghiên c u này s
góp ph n ánh giá vai trò c a CBKN trong vi c chuy n giao k thu t n ng i dân
và xem ph ng pháp PTD có ph i là cách ti p c n có hi u qu và c i thi n nh ng
n ch c a ph ng pháp khuy n nông truy n th ng không. T ó, s rút ra các k t
qu th o lu n nh m nâng cao n ng l c cho CBKN ng th i nh h ng cho s
phát tri n b n v ng c a ph ng pháp khuy n nông.
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
ánh giá hi u qu công tác ho t ng c a CBKN khi áp d ng ph ng pháp khuy n
nông có s tham gia (PTD) t i t nh Sóc Tr ng. Qua ó, nh m nâng cao n ng l c cho
CBKN i a ph ng, ng th i nh h ng cho s phát tri n b n v ng c a
ph ng pháp khuy n nông có s tham gia.
3
1.2.2 M c tiêu c th
ánh giá s thay i v suy ngh và thái
c a CBKN trong quá trình
th c hi n ph ng pháp PTD qua các công vi c th ng làm c a CBKN;
ánh giá s thay i v k n ng t p hu n, k n ng khuy n nông c a
CBKN trong quá trình th c hi n ph ng pháp PTD;
ánh giá kh n ng áp d ng ph
ng pháp PTD vào các công vi c th
ng
làm c a CBKN;
a ra nh ng gi i pháp c n thi t. Qua ó,
xu t các ki n ngh nh m nh
ng cho s phát tri n b n v ng c a ph ng pháp khuy n nông có s tham
gia (PTD).
1.3 CÁC GI THUY T C N KI M
1.3.1 Các gi thuy t c n ki m
Các gi thuy t c n ki m
NH VÀ CÂU H I NGHIÊN C U
nh
nh là:
Ph
ng pháp PTD tác
ng tích c c
n công vi c th
Ph
ng pháp PTD tác
ng tích c c
n suy ngh và thái
Ph
ng pháp PTD tác
quan h c ng
ng tích c c
ng xuyên c a CBKN?
c a CBKN?
n k n ng khuy n nông (t p hu n,
ng, s ch p nh n c a nông dân) c a CBKN?
1.3.2 Các câu h i nghiên c u
a vào gi thuy t, các câu h i nghiên c u
Các công vi c th
không có)?
c
ng làm c a CBKN
Nh ng thay i v suy ngh và thái
ph ng pháp PTD nh th nào?
n ng t p hu n c a CBKN thay
pháp PTD?
a ra là:
m c
c a CBKN tr
i ra sao tr
n ng khuy n nông c a CBKN thay
n ph ng pháp PTD?
i quan h c a CBKN v i nông dân tr
4
nào (th
ng xuyên, r t ít,
c và sau khi ti p c n
c và sau khi ti p c n ph
i nh th nào tr
ng
c và sau khi ti p
c và sau khi ti p c n ph
ng pháp
PTD có nh ng thay
i gì?
Nh ng thu n l i và khó kh n trong quá trình áp d ng ph
th c t ?
CBKN và nông dân ánh giá nh th nào v ph
ng pháp PTD vào
ng pháp PTD?
1.4 PH M VI NGHIÊN C U
1.4.1
a bàn nghiên c u
Nghiên c u này s
c th c hi n t i t nh Sóc Tr ng, ây là 1 trong 3 t nh c a d
án PAEX giai
n th c hi n t n m 2008 – 2010.
1.4.2
it
ng nghiên c u
Các CBKN c p xã, huy n: ây là nh ng ng
ti p nh n tác ng c a ph ng pháp PTD.
i tr c ti p ti p c n v i nông dân và
Các CBKN c p t nh: ây là c p
u ph i và ng th i tham gia
hi n, các ch tr ng và chính sách khuy n nông c a t nh.
u ph i th c
Nh ng nông dân tham gia trong các câu l c b (CLB) c a d án PAEX:
nh ng ng i tr c ti p theo dõi và giám sát các công vi c c a CBKN.
1.5 K T QU MONG
ây là
I
m
c tình hình ho t ng c a công tác khuy n nông t i t nh Sóc Tr ng. ánh
giá
c vai trò nh h ng c a CBKN n hi u qu SXNN c a ng i dân t i a
ph ng.
Xác nh
c vai trò và t m quan tr ng c a vi c áp d ng ph
có s tham gia (PTD).
ng pháp khuy n nông
Giúp cho cán CBKN có thêm tài li u tham kh o
tìm ra nh ng khó kh n, thu n l i
ng nh các bi n pháp
kh c ph c. Qua ó, nh m nâng cao n ng l c cho CBKN
i t nh Sóc Tr ng nói riêng và các t nh BSCL nói chung.
5
CH
NG QUAN L
2.1 S
L
CV D
NG 2
C KH O TÀI LI U
ÁN KHUY N NÔNG CÓ S
THAM GIA
n m 2002 d án MDAEP – D án Khuy n nông có s tham gia BSCL – do
VVOB (V ng qu c B ) tài tr , ph i h p th c hi n b i Vi n Nghiên c u Phát tri n
BSCL, tr ng
i h c C n Th và s h p tác c a các TTKN các t nh BSCL.
ây là d án khuy n nông u tiên
BSCL áp d ng ph ng pháp ti p c n
khuy n nông có s tham gia c a ng i dân - PTD. D án MDAEP u tiên ch th c
hi n 4 t nh c a BSCL (An Giang, B n Tre, Sóc Tr ng và Cà Mau). Sau 2 n m
th c hi n, d án ã mang l i k t qu tích c c, CBKN tham gia d án
c c i thi n
k n ng khuy n nông, ho t ng khuy n nông c a h ngày càng có hi u qu và
nông dân r t hài lòng v cách ti p c n m i.
Cu i n m 2007, d a trên thành qu tr c ó và yêu c u c a các TTKN, ch ng
trình PAEX – Ch ng trình Khuy n nông có s tham gia phía Nam –
c
VVOB ti p t c tài tr , là b c n i ti p c a d án MDAEP. Ch ng trình này th c
hi n t n m 2008 n n m 2010, t p trung 5 t nh g m 2 t nh ông Nam B (Bình
Ph c, Bà R a – V ng Tàu) và 3 t nh Tây Nam B (An Giang, Sóc Tr ng, H u
Giang). Ch ng trình nh m c ng c v ph ng pháp khuy n nông áp ng nhu c u
a nông dân nhi u h n. Ch ng trình này c ng phù h p v i Ngh nh s 56/2005,
Ngh nh s 02/2010 c a Chính ph và Thông t s 60/2005 c a B NN&PTNT v
khuy n khích các ho t ng khuy n nông, trong ó khuy n nông ph i xu t phát t
nhu c u th c t c a nông dân và t ng c ng s tham gia c a nông dân nhi u h n.
c tiêu c th c a ch ng trình là c ng c v ph ng pháp khuy n nông (khuy n
ng ), c bi t là k n ng khuy n nông có s tham gia cho các thành viên tham gia
ch ng trình, góp ph n c i thi n h th ng khuy n nông
ho t ng ngày càng
hi u qu h n khu v c phía Nam Vi t Nam.
Kinh phí: T ng kinh phí ch
ng trình 827.220 euro.
Các k t qu d ki n c a ch
ng trình:
(1) Các CLB khuy n nông tham gia ch
ng t t;
6
ng trình tr nên n ng
ng và ho t
(2) Cán b tham gia vào các ho t ng khuy n nông có kh n ng áp d ng các
ph ng pháp khuy n nông có s tham gia;
(3)
t trung tâm ào t o có th t ch c các khóa t p hu n ng n h n v ph
pháp khuy n nông có s tham gia;
(4) Các ph
ho t
ng
ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD) là m t ph n c a các
ng khuy n nông th
ng l c a các TTKN;
(5) Các t ch c khác có tham gia ho t ng khuy n nông (H i Ph n , H i
Nông dân) áp d ng
c các ph ng pháp khuy n nông có s tham gia;
(6)
NN&PTNT h tr và cam k t ng h vi c áp d ng các ph
khuy n nông có s tham gia.
i t ng h
c a các t
thành viên c
tham gia ch
ng pháp
ng l i: Các TTKN và CBKN t i các t nh tham gia ch ng trình; Cán
ch c oàn th t i a ph ng tham gia ch ng trình; Nông dân là
a CLB khuy n nông và các t ch c khác c a nông dân t i các t nh
ng trình.
Theo Báo Nông nghi p Vi t Nam (2010) thì d án khuy n nông BSCL
(MDAEP)
c ti p n i b ng ch ng trình khuy n nông có tham gia (PAEX) v i 2
giai
n: 2008-2010 và 2011-2013,
c T ch c h p tác k thu t c a V ng
qu c B (VVOB) tài tr . V PAEX, báo Nông nghi p Vi t Nam ã có cu c trao i
i Phó giáo s ti n s Nguy n Duy C n, Giám
c Vi n Nghiên c u phát tri n
BSCL, Giám
c d án, v m t s v n
liên quan.
Giai
n 1 c a d án PAEX t p trung hu n luy n v ph ng pháp và k n ng tham
gia cho CBKN c s , các ch nhi m CLB khuy n nông, ng th i khuy n khích s
áp d ng c a ph ng pháp ti p c n m i trong ho t ng khuy n nông th ng xuyên
i các
a ph
ng tham gia ch
ng trình.
Giai
n 2 c a d án PAEX s chuy n d ch h u h t các ho t ng cho các a
ph ng tham gia ch ng trình (TTKN và các t ch c a ph ng liên quan); Vi n,
Tr
ng s
óng vai trò t v n và h tr
ào t o, cung c p k thu t, chuyên gia.
Thành qu
t
c: M t
u có th ch c ch n r ng, v i ch ng trình khuy n
nông này, nông dân ã thay i cách suy ngh , cách làm. H ch
ng h n trong
vi c nh n ra và gi i quy t các v n
trong s n xu t; ng i nông dân tr thành
chuyên gia trong th c t s n xu t trên
ng ru ng c a h .
7
2.2
NG QUAN V PH
NG PHÁP KHUY N NÔNG CÓ S
2.2.1 Khái ni m v khuy n nông và ph
THAM GIA
ng pháp khuy n nông có s tham gia
Khuy n nông
Khuy n nông là t t c các công vi c nh m phát tri n nông thôn. ó là m t h th ng
giáo d c ngoài nhà tr ng, trong ó m i ng i h c b ng cách th c hành. Khuy n
nông là m t công tác t ch c, thi t k
c i thi n sinh k c a nông dân b ng cách ch
n cho h th c hi n t t h n, c i thi n ph ng pháp và cách làm trong công vi c
ng áng, n i tr và có i s ng c ng ng t t h n. (Thomas G.Flores & ctv, 1983).
Theo Lê H ng Qu c (2003) có nói: “Khuy n nông là m t quá trình chuy n giao ki n
th c, ào t o k n ng và tr giúp nh ng u ki n v t ch t c n thi t cho nông dân
có
kh n ng t gi i quy t
c nh ng công vi c c a chính mình nh m nâng
cao i s ng v t ch t và tinh th n cho gia ình và c ng ng”.
Khuy n nông là m t t t ng quát ch t t c nh ng công vi c có liên quan n vi c
phát tri n nông thôn. Do ó, khuy n nông không ch gò bó trong vi c truy n t k
thu t canh tác m i gia t ng s n l ng mà còn ph i giáo d c c ng ng nông thôn
trên nhi u ph ng di n nh khoa h c s n xu t, giáo d c kinh t , ch m sóc s c
kh e,… M c tiêu c a khuy n nông là giúp cho gia ình nông dân t
cm t i
ng t t h n, ho t ng tr nên tích c c h n và ch
ng h n trong i s ng gia ình
và c ng ng xã h i (Tr n Thanh Bé, 1994).
Ph
ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD)
Ph ng pháp khuy n nông có s tham gia là m t quá trình sáng t o c a thí nghi m
và nghiên c u c a nông dân và các i lý phát tri n trong phát hi n cách c i thi n
i s ng nông dân. S l ng ngày càng t ng, trong nh ng n m g n ây ti t l r ng
PTD bây gi
c ch p nh n nh là m t ph ng pháp ti p c n nghiên c u
SXNN và qu n lý tài nguyên thiên nhiên. Nó ã
c công nh n r ng nghiên c u có
hi u qu trong vi c c i thi n sinh k c a ng i nông dân n u nông dân óng m t
vai trò quan tr ng trong ti n trình (Julian Gonsalves & ctv, 2005).
ng theo Julian Gonsalves & ctv (2005) ph ng pháp PTD là cách ti p c n m
ng, v i các nhân viên phát tri n h tr nông dân trong vi c v a h c v a làm mà
không có s tham gia c a các nhà nghiên c u.
PTD là m t ph ng pháp có s tham gia ã
c phát tri n nh m
“gi i quy t”
nh ng v n mà các c quan nghiên c u và khuy n nông trên th gi i i m t (Nico
8
