TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL

LÊ TH H NG PH

NG

ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA (PTD)
N HI U QU HO T
NG C A CÁC
CÂU L C B KHUY N NÔNG
NH AN GIANG (2008-2010)

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: Phát tri n nông thôn

N TH , THÁNG 12/2010


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL

LÊ TH H NG PH

NG

ÁNH GIÁ TÁC
NG C A PH
NG PHÁP
KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA (PTD)
N HI U QU HO T
NG C A CÁC
CÂU L C B KHUY N NÔNG
NH AN GIANG (2008-2010)

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: Phát tri n nông thôn
Mã Ngành: 52620101

Cán b h

KS.


ng d n

V N HOÀNG

N TH , THÁNG 12/2010


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

BSCL

______________________________________________________________

i

ng ch m lu n v n t t nghi p ã ch p nh n lu n v n ính kèm v i tên

“ ánh giá tác
qu ho t

ng c a ph

ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD)


tài:
n hi u

ng c a các câu l c b khuy n nông t nh An Giang (2008-2010)”

Do sinh viên: LÊ TH H NG PH
Th c hi n và b o v tr

ch i

Lu n v n ã

ng ánh giá

Ý ki n c a h i

ch i

NG

ng ngày: .............................................................
m c: ..........................................................

ng ................................................................................................

. .............................................................................................................................
.. .............................................................................................................................
.. .............................................................................................................................
.. .............................................................................................................................

.. .............................................................................................................................
.. .............................................................................................................................

n Th , ngày……tháng……n m 2010

Ch t ch H i

i

ng


NH N XÉT C A GIÁO VIÊN H

NG D N

.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................


C n Th , ngày….tháng….n m 2010
Ký tên

KS.

ii

V n Hoàng


NH N XÉT C A GIÁO VIÊN PH N BI N

.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................

n Th , ngày …. tháng…. n m 2010

Ký tên

iii


I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu trình
bày trong lu n v n này là hoàn toàn trung th c và ch a công b trong công trình nghiên
u lu n v n nào tr c ây.

Tác gi lu n v n

Lê Th H ng Ph

iv

ng


TI U S
và tên: LÊ TH H NG PH

CÁ NHÂN

NG

Sinh ngày: 06/09/1989
i sinh: C u Kè – Trà Vinh
a ch : p B ng L n A, xã Tam Ngãi, huy n C u Kè, t nh Trà Vinh

ã t t nghi p ph thông trung h c n m 2007
Vào tr ng
i h c C n Th n m 2007 h c l p Phát tri n nông thôn A1 khóa 33
(CA0787A1), Vi n Nghiên c u phát tri n ng B ng Sông C u Long.
Email:

v


IC MT
Xin t lòng bi t n sâu s c!
Th y
V n Hoàng ã t n tình h
thành t t lu n v n t t nghi p.
Quý th y cô tr
u phát tri n
khóa h c.

ng d n truy n

t kinh nghi m và giúp

em hoàn

ng i h c C n Th , c bi t là quý th y cô và cán b Vi n Nghiên
ng b ng sông C u Long ã t n tình truy n t ki n th c trong su t

Xin chân thành c m n
Th y c v n h c t p Ph m H i B u ã dìu d t chúng em qua gi ng
ng th i, tôi xin c m n t t c các b n cùng l p A1 khóa 33 ã

hoàn thành t t tài này.

ng

i h c.

ng viên, khích l tôi

Xin chân thành c m n Trung tâm khuy n nông t nh An Giang, tr m khuy n nông và
CBKN các huy n Châu Thành, Tri Tôn, Ch M i, An Phú, Tho i S n cùng bà con
nông dân các CLB V nh Tr ch, An Bình, V nh L i, Th nh H ng, Tân Thu n, An L i,
An Th nh, Phú H u và Long
n A ã giúp
r t nhi u trong vi c hoàn thành lu n
n.
Con c ng xin c m n ông bà, cha m
ng i.

ã ch m sóc, nuôi d

vi

ng và d y d con nên


TÓM T T
Ph ng pháp khuy n nông truy n th ng ch a t hi u qu cao và ch a áp ng
c
nhu c u c a nông dân, nông dân còn g p nhi u khó kh n trong s n xu t và ph i i m t
i nhi u thách th c khi h i nh p vào n n kinh t qu c t .

Ph ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD)
c gi i thi u vào ho t ng khuy n
nông BSCL t cu i n m 2001 thông qua d án “Khuy n nông BSCL”. Ph ng pháp
này b c u ã có tác ng tích c c n ng i nông dân và CBKN. Ti p n i theo là
án khuy n nông có s tham gia phía nam (PAEX)
c tri n khai t n m 2008 và
kéo dài n n m 2010 t i 5 t nh phía nam trong ó có 3 t nh mi n Tây Nam B là An
Giang, H u Giang và Sóc Tr ng.
tài ánh giá tác ng c a ph ng pháp khuy n
nông có s tham gia (PTD) n hi u qu ho t ng c a các câu l c b khuy n nông
nh An Giang (2008-2010)”
c th c hi n nh m m c tiêu: (1) ánh giá tác ng c a
PTD trong ho t ng s n xu t nông nghi p và thái , nh n th c c ng nh ki n th c,
n ng c a thành viên CLB và n ng l c qu n lý, u hành c a ban ch nhi m (BCN);
(2) Tính phù h p c a ph ng pháp PTD; (3) Nh ng thu n l i và khó kh n khi áp d ng
PTD vào th c t ; (4)
xu t nh ng gi i pháp c n thi t.
Qua ph ng v n thành viên CLB, BCN và CBKN,
tính toán và v
th bi u th s tác ng a ph

tài ã s d ng ph n m m Exel
ng pháp PTD ng th i c ng dùng

Paired Samples test ki m tra m t s thay i n hình trong thái , nh n th c, ki n
th c, n ng l c c a thành viên CLB và k n ng qu n lí
u hành c a BCN khi có tác
ng b i ph ng pháp PTD.
t qu nghiên c u c a tài cho th y PTD có hi u qu r t l n và
c xem là ph ng

pháp phù h p nh t trong khuy n nông hi n nay, nó mang l i nh ng thành t u nh :
Nâng cao hi u qu s n xu t c a ng i dân c v s l ng l n ch t l ng; T ng c ng
ki n th c và k n ng c a thành viên cùng ban ch nhi m; CLB ho t ng n ng ng
n, nông dân tham gia r t tích c c; M i quan h gi a CBKN và nông dân g n g i h n,
nông dân là ch th trong các ho t ng và CBKN là ng i tr giúp cho h . Ph ng pháp
PTD còn khuy n khích
c s quan tâm, giúp c a chính quy n a ph ng và các oàn
th

n ng

i nông dân.

vii


CL C
Trang
BÌA
TRANG PH BÌA
CH P NH N LU N V N ...............................................................................................i
NH N XÉT C A GIÁO VIÊN H

NG D N ...............................................................ii

NH N XÉT C A GIÁO VIÊN PH N BI N...................................................................iii
I CAM OAN ...............................................................................................................iv
TI U S CÁ NHÂN..........................................................................................................v
I C M T .....................................................................................................................vi
TÓM T T...........................................................................................................................vii

C L C ..........................................................................................................................viii
DANH SÁCH T

VI T T T............................................................................................xi

DANH SÁCH HÌNH ..........................................................................................................xii
DANH SÁCH B NG.........................................................................................................xiv
Ch

ng 1 M

1.1

TV N

U..........................................................................................................1
...........................................................................................................1

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U .....................................................................................3
1.2.1 M c tiêu chung ....................................................................................................3
1.2.2 M c tiêu c th ....................................................................................................4
1.3 CÁC GI THUY T C N KI M

NH VÀ CÂU H I NGHIÊN C U ...............4

1.3.1 Các gi thuy t c n ki m nh ...............................................................................4
1.3.2 Các câu h i nghiên c u ........................................................................................4
1.4.PH M VI NGHIÊN C U .......................................................................................4
1.4.1


a bàn nghiên c u .............................................................................................4

1.4.2 Th i gian th c hi n

tài ...................................................................................4

viii


1.4.3
Ch

it

ng 2 L

ng nghiên c u .........................................................................................5
C KH O TÀI LI U ..............................................................................6

2.1 GI I THI U V PH
2.2 S L

C V D ÁN KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA ............................7

2.3 GI I THI U S L
2.4 L
Ch

NG PHÁP PTD ..................................................................6


CV

A BÀN NGHIÊN C U .........................................8

C KH O TÀI LI U CÓ LIÊN QUAN.............................................................10

ng 3 N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U.....................................15

3.1 KHÁI NI M S D NG TRONG
3.2

IT

TÀI NGHIÊN C U ....................................15

NG NGIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U ........................................16

3.3 THU TH P S LI U TH C P .............................................................................16
3.4 THU TH P S LI U S C P.................................................................................16
3.5 PH

NG PHÁP PHÂN TÍCH S LI U ................................................................17

3.5.1 X lý s li u 1.......................................................................................................17
3.5.2 Phân tích s li u ...................................................................................................17

Ch


3.5.2.1

i v i m c tiêu 1 ..........................................................................................17

3.5.2.2

i v i m c tiêu 2 ..........................................................................................18

3.5.2.3

i v i m c tiêu 3...........................................................................................18

3.5.2.4

i v i m c tiêu 4...........................................................................................18

ng 4 K T QU VÀ TH O LU N........................................................................19

4.1 ÁNH GIÁ TÁC

NG C A PH

NG PHÁP PTD TRONG HO T ............. 19

NG S N XU T NÔNG NGHI P VÀ THÁI
NH

NH N TH C C NG

KI N TH C, K N NG C A THÀNH VIÊN CLB VÀ N NG L C


QU N LÝ

U HÀNH C A BCN

4.1.1 M t s thông tin v nông dân tham gia CLB........................................................19
4.1.2 Lý do nông dân tham gia vào CLB ......................................................................21
4.1.3 L i ích c a nông dân khi tham gia vào CLB........................................................23
4.1.4 Tác

ng c a ph

ng pháp PTD

n hi u qu ho t

ix

ng CLB...........................26


4.1.5 Tác

ng c a ph

4.1.5 .1 Tác

ng pháp PTD

n nông dân ...................................................30


ng c a ph

ng pháp PTD

n thái

và nh n th c .........................30

ng c a ph

ng pháp PTD

n ki n th c và n ng l c .........................33

i v k n ng qu n lý và

u hành CLB c a BCN..........................35

c a nông dân
4.1.5.2 Tác
c a nông dân
4.1.5.3 S thay
4.1.6. Tác

ng c a khuy n nông PTD

n ho t

4.1.7 Tác


ng c a ph

n hi u qu s n xu t ......................................39

ng pháp PTD

ng s n xu t nông nghi p ..............38

4.2 ÁNH GIÁ V TÍNH PHÙ H P C A VI C ÁP D NG PH
PTD VÀO HO T

NG PHÁP.........41

NG C A CLB

4.3 THU N L I VÀ KHÓ KH N KHI ÁP D NG PH

NG PHÁP PTD................44

VÀO TH C T
4.2.1 Thu n l i...............................................................................................................44
4.2.2 Khó kh n ..............................................................................................................45
Ch

ng 5 K T LU N VÀ

NGH .............................................................................47

5.1. K T LU N ...............................................................................................................47

5.2.

NGH ......................................................................................................... 48

TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................... 49
PH L C
Ph l c 1: B ng câu h i ph ng v n
Ph l c 2: K t Qu Paired Samples test

x


DANH SÁCH T

Tên vi t t t

Tên

BCN

Ban ch nhi m

VI T T T

y

BNN&PTNT B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
CBKN

Cán b khuy n nông


CLB

Câu l c b

CLBKN

Câu l c b khuy n nông

BSCL

ng b ng sông C u Long

KHKT

Khoa h c k thu t

MDAEP

Mekong Delta Agricultural Extension Project (d án khuy n nông
ng b ng sông C u Long)

PAEX

Participatory Extension (d án khuy n nông có s tham gia)

PRA

Participatory Rural Appraisal ( ánh giá nông thôn có s tham gia)


PTD

Participatory Technology Development (Ph
có s tham gia)

VVOB
WTO

ng pháp khuy n nông

quan h tr k thu t và h p tác phát tri n V
World Trade Organization (T ch c th

xi

ng qu c B

ng m i th gi i)


DANH SÁCH HÌNH
Hình

Tên hình

Trang

Hình 4.1

Trình


h c v n c a các thành viên CLB

Hình 4.2

T n su t th hi n lý do nông dân tham gia CLB (theo thành viên)

21

Hình 4.3

T n su t th hi n lý do nông dân tham gia CLB (Theo CBKN)

22

Hình 4.4

T n su t th hi n l i ích khi nông dân tham gia CLB (theo thành viên)

23

Hình 4.5

T n su t th hi n l i ích khi nông dân tham gia CLB (theo BCN)

24

Hình 4.6

Tác


27

Hình 4.7

Thang

ng c a PTD

n hi u qu ho t

20

ng c a CLB (Theo nông dân)

m ánh giá v hi u qu ho t

ng c a CLBKN tr

c khi

27

ti p c n PTD (theo BCN)
Hình 4.8

Thang

m ánh giá ssv hi u qu ho t


ng c a CLBKN sau

28

khi ti p c n PTD (theo BCN)
Hình 4.9

Tác

ng c a PTD

n hi u qu ho t

ng c a CLB (Theo BCN)

29

Hình 4.10

Tác

ng c a PTD

n thái

và nh n th c c a nông dân

31

và nh n th c c a nông dân (Theo BCN)


32

(Theo thành viên)
Hình 4.11

Tác

ng c a PTD

n thái

Hình 4.12

Tác

ng c a PTD

n ki n th c và n ng l c c a nông dân

33

n ki n th c và n ng l c c a nông dân

34

n k n ng qu n lý và

u hành CLB


37

u hành

38

(theo thành viên)
Hình 4.13

Tác

ng c a PTD

(Theo CBKN)
Hình 4.14

Tác

ng c a PTD

c a BCN (theo CBKN)
Hình 4.15

Tác

ng c a PTD

n k n ng qu n lý và

CLB c a BCN (theo thành viên)

Hình 4.16

Mô hình s n xu t chính c a thành viên CLB

39

Hình 4.17

Tác

n hi u qu s n xu t theo ánh giá c a

40

ng c a PTD

thành viên CLB
Hình 4.18 Tác

ng c a PTD

n hi u qu s n xu t theo ánh giá c a BCN

40

Hình 4.19 Tác

ng c a PTD

n hi u qu s n xu t theo ánh giá c a CBKN


41

Hình 4.20

ng c a PTD

n chi phí s n xu t c a nông dân

41

Hình 4.21

Tác

ánh giá v tính phù h p c a vi c áp d ng PTD vào ho t
CLB (Theo thành viên)
xii

ng c a

42


Hình

Hình 4.22

Tên hình


ánh giá v tính phù h p c a vi c áp d ng PTD
vào ho t

Hình 4.23

43

ng c a CLB (Theo CBKN)

ánh giá v tính phù h p c a vi c áp d ng PTD
vào ho t

Trang

ng c a CLB (Theo BCN)

xiii

44


DANH SÁCH B NG
ng

Tên b ng

ng 3.1
ng 4.1

it


ng nghiên c u và vùng nghiên c u

16

Tu i, s n m tham gia CLB c a nông dân

ng 4.2
ng 4.3

Trang

bi n
Tác

ng v s l

ng c a ph

19

ng thành viên CLB

ng pháp PTD

n hi u qu ho t

25
ng c a


30

CLB (theo CBKN)
ng 4.4

Tác

ng c a PTD

n thái

và nh n th c c a nông dân

32

(theo CBKN)
ng 4.5

Tác

ng c a PTD

n ki n th c và n ng l c c a nông dân

35

(theo BCN)
ng 4.6

Thông tin v BCN


ng 4.7

t qu
và

ánh giá tác

35
ng c a PTD

n k n ng qu n lý

u hành CLB c a BCN (theo BCN)

xiv

36


Ch

ng 1

U
1.1

TV N

Vi t Nam ã chính th c gia nh p WTO vào ngày 11/1/2007, ây là t ch c Th ng

i th gi i u ch nh nh ng ho t ng buôn bán a ph ng mang tính ch t t ng
i t do, công b ng và tuân th nh ng lu t l rõ ràng. Gia nh p WTO, n c ta
trong ó có nông dân s
c h ng nhi u l i ích nh ng c ng ph i i m t v i
không ít nh ng khó kh n, thách th c.
ng b ng sông C u Long ( BSCL)
c xem là v a lúa, trái cây và th y s n l n
nh t c n c. M t th c t áng bu n ang x y ra tr c m t chúng ta là tình tr ng
các m t hàng nông nghi p ngo i v i nhi u l i th mà nông s n n i a không
s c
nh tranh nh m u mã p, giá r , ch t l ng cao. Có ngh a là nông dân Vi t Nam
ã b thua ngay trên sân nhà. T m t n c thi u l ng th c, Vi t Nam ã v n lên
ng hàng th hai trên th gi i v xu t kh u lúa g o. Khuy n nông ã hoàn thành
nhi m v
m b o an ninh l ng th c, góp ph n nâng cao i s ng nông dân nh ng
hi n nay khuy n nông ph i nh th nào
giúp nông dân nâng cao n ng l c
ng
u v i th i cu c m t cách t tin và s n xu t có hi u qu ? (Tr n Qu c Nhân,2007).
th ng khuy n nông n c ta còn t ng i tr ,
c thành l p n m 1993.
Tr c ây các ch ng trình khuy n nông truy n th ng th ng
c nh s n trên
ho ch ch t ch , thi u tính linh ho t trong khi nhu c u c a ng i dân thì khác
nhau, luôn có s thay i và có tác ng c a th tr ng. Các quy t nh
c a ra
trên nh h ng c a huy n, t nh, trung ng, nông dân ph i ch p nh n m t quy
trình k thu t
c thi t k s n t cán b khuy n nông (CBKN), các k thu t
chuy n giao không phù h p v i u ki n kinh t - xã h i và sinh thái nông nghi p

a vùng mà h ang sinh s ng. Ph ng pháp khuy n nông truy n th ng ch a áp
ng
c nhu c u c a nông dân, c bi t là nh ng ng i nghèo, thi u
u ki n s n
xu t. Trong m t vài tr ng h p thì các nhà nghiên c u và khuy n nông có chú ý
p n l i ích c a nông dân nghèo, nh ng nh ng nghiên c u và khuy n nông này
không có s tham gia c a ng i dân. Ngoài ra, chúng ta c ng bi t r ng, khuy n
nông nên làm nhi u h n là chuy n giao k thu t. Theo các nhà khoa h c hàng u
trong khuy n nông thì khuy n nông nên có 5 m c tiêu (Van den Ban & Hawkins,
1996):

1


Chuy n giao ki n th c t nhà nghiên c u
v n nông dân

h

a ra quy t

Giáo d c cho nông dân
lai;
Giúp nông dân xác
pháp ó;

h có th

n nông dân;


nh;
a ra quy t

nh t

ng t trong t

ng

nh rõ m c tiêu và các gi i pháp và nh n bi t các g i

Kích thích s phát tri n c a nông nghi p theo mong mu n
gia t ng dân s , th tr ng không n nh, t ai b c màu,… là nh ng v n
òi h i m t ph ng pháp nghiên c u và khuy n nông m i
t ng tính hi u qu và
n v ng c a h th ng canh tác cho ng i nông dân. Ph ng pháp khuy n nông có
tham gia (PTD) ã
c phát tri n nh m gi i quy t nh ng v n
khó kh n mà
các c quan nghiên c u và khuy n nông g p ph i.
Nhi u ng i ã t ra v n
r ng li u PTD có th giúp ích gì trong b i c nh h i
nh p kinh t qu c t ? Ph ng pháp PTD giúp trao quy n nông dân, nông dân tr
thành nh ng ng i tìm ki m thông tin và t o ng c phát tri n cho chính h . Bên
nh ó, PTD ch ra cho cán b khuy n nông (CBKN) v t ra kh i ranh gi i
“Khuy n nông là chuy n giao k thu t”. Th t s , thông qua cách
u hành PTD,
CBKN ã tr thành ng c c a s thay i xã h i t i các vùng nông thôn. V i m t
công c có s tham gia, nh ng CBKN s s n sàng
giúp nông dân gi i quy t

các v n
khó kh n mà h g p ph i cùng v i nh ng thách th c v th tr ng trong
c và qu c t .
Hi n nay thì khuy n nông n c ta nói chung và BSCL nói riêng ã có nh ng
c phát tri n áng k do có s k t h p s d ng cách ti p c n có s tham gia c a
nông dân trong khuy n nông, trong ó có các d án khuy n nông do n c ngoài tài
tr ang ho t ng tích c c nh m t ng c ng n ng l c cho h th ng khuy n nông
các c p và tr c ti p h tr cho nông dân
phát tri n s n xu t theo h ng b n
ng. PTD là m t cách làm khuy n nông y h a h n và th t s có tác ng r t tích
c n ng i nông dân. Ph ng pháp PTD ã phát tri n g n hai th p k qua
(Vanesa et al.,1997; Wettasinha et al.,2003) và
c gi i thi u vào ho t ng
khuy n nông t i BSCL cu i n m 2001 thông qua d án khuy n nông BSCL
c h p tác gi a c quan h tr k thu t và h p tác phát tri n V ng Qu c B
(VVOB) và Vi n Nghiên c u Phát Tri n BSCL, tr ng i h c C n Th . PTD ã
làm thay i thái
nông dân t th
ng, b o th chuy n sang ch
ng và h p
tác. Nông dân nh n ra
c s c m nh c a t p th , nâng cao ý th c oàn k t và
ng tr l n nhau. Ti p theo là ch ng trình Khuy n nông có s tham gia phía
Nam (PAEX) c VVOB tài tr v i m c ích xây d ng m t cách ti p c n

2


khuy n nông m i áp ng nhu c u th c t c a ng i dân. Ch ng trình này th c
hi n t 2008 n 2010, t p trung 5 t nh tr ng

m g m 2 t nh mi n ông Nam
: Bình Ph c, Bà R a - V ng Tàu và 3 t nh Tây Nam B : An Giang, Sóc Tr ng,
u Giang.
Trong nh ng n m g n ây, tình hình n xu t nông nghi p
BSCL nói chung và
nh An Giang nói riêng có nhi u chuy n bi n tích c, ho t ng s n xu t nông
nghi p ngày càng phát tri n m nh và a d ng.
c bi t nhi u n m nay, An Giang
luôn gi ng n c
u v s n xu t l ng th c, ngay t n m 2004 s n l ng lúa c a
An Giang ã luôn t m c h n 3 tri u t n/n m (BNN&PTNT, 2010). T nh An
Giang là m t trong nh ng v a lúa l n nh t BSCL, ngoài ra các s n ph m nông
nghi p khác c ng góp ph n áng k trong c c u nông nghi p c a t nh nh rau màu
và c bi t là s n ph m cá da tr n. Trong nh ng n m qua di n tích gieo tr ng, s n
ng lúa c a t nh không ng ng gia t ng và t ch t l ng ngày càng cao. t
c
thành t u này là do nhi u nguyên nhân t o thành, trong ó có vai trò c a ho t ng
khuy n nông và c bi t là ho t ng c a các câu l c b khuy n nông (CLBKN),
nh t là sau khi áp d ng ph ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD). Các CLB
c thành l p trên c s t p h p nh ng nông dân t nguy n mu n liên k t l i v i
nhau
cùng chia s , h c h i và giúp
l n nhau trong s n xu t c ng nh các v n
khác trong i s ng giúp cho các thành viên s n xu t ngày càng hi u qu và nâng
cao k n ng ki n th c v nhi u m t. Các CLB ngoài t
c m t s thành t u thì
ng có nh ng h n ch . Tuy ã có m t t p h p l c l ng ông o nh ng s l ng
CLB ho t ng có hi u qu , áp ng
c nhu c u c a thành viên ch a nhi u, thành
viên tham gia ch a th t s h ng hái, nhi t tình. Vì v y vi c gi i quy t nh ng t n t i

làm h n ch s phát tri n c a CLB nói chung và c a nông dân nói riêng là v n
áng quan tâm.
tài “ ánh giá tác ng c a ph ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD)
n hi u qu ho t ng c a các câu l c b khuy n nông t nh An Giang (20082010)” s giúp chúng ta th y
c hi u qu ho t ng c a các CLBKN khi áp d ng
ph ng pháp PTD, ng th i c ng tìm hi u nh ng khó kh n còn t n t i và a ra
các ph ng h ng gi i quy t các CLB ho t ng ngày càng hi u qu h n.
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu chung
ánh giá tác ng c a ph ng pháp khuy n nông có s tham gia (PTD) n hi u
qu ho t ng c a các câu l c b khuy n nông t nh An Giang, ng th i tìm ra
bi n pháp tháo g các v n
khó kh n còn g p ph i
ho t ng s n xu t ngày
càng có hi u qu h n.

3


1.2.2 M c tiêu c th
ánh giá tác ng c a ph ng pháp PTD trong ho t ng s n xu t nông
nghi p và thái , nh n th c c ng nh ki n th c, k n ng c a thành viên
CLB và n ng l c qu n lý, u hành c a ban ch nhi m (BCN);
Tính phù h p c a ph

ng pháp PTD

Nh ng thu n l i và khó kh n khi áp d ng ph

ng pháp PTD vào th c t ;


xu t nh ng gi i pháp c n thi t.
1.3 CÁC GI THUY T C N KI M

NH VÀ CÂU H I NGHIÊN C U

1.3.1 Các gi thuy t c n ki m nh
Tác ng c a ph
nghi p

ng pháp PTD

n n ng su t và hi u qu s n xu t nông

Tác ng c a ph
CLB

ng pháp PTD

n thái

Tác ng c a ph
CLB

ng pháp PTD

n ki n th c và k n ng c a các thành viên

Tác


ng c a ph

ng pháp PTD

n n ng l c qu n lý,

Tác

ng c a ph

ng pháp PTD

n s tham gia c a nông dân

nh n th c c a các thành viên

u hành c a BCN

1.3.2 Các câu h i nghiên c u
Các thành viên CLB có

ng ý cách tri n khai c a ph

Nh ng tác

ng pháp PTD

ng c a ph

Nh ng khó kh n trong áp d ng ph

Gi i pháp

ng pháp PTD không?

n các thành viên CLB nh th nào?

ng pháp PTD nh th nào?

kh c ph c nh ng tr ng i trong áp d ng ph

ng pháp PTD?

1.4 PH M VI NGHIÊN C U
1.4.1

a bàn nghiên c u

Nghiên c u này s
c th c hi n t i t nh An Giang do ây là m t trong 3 t nh c a
án PAEX
BSCL giai
n 2008-2010.
1.4.2 Th i gian th c hi n

tài

tài
c th c hi n t tháng 6/2010 cho
giai
n:


n tháng 12/2010 và

c chia ra làm ba

Giai
n I (t tháng 6-9): Tham kh o tài li u có liên quan và vi t
nghiên c u
4

c

ng


1.4.3

Giai

n II (t tháng 9-10): Th c hi n ph ng v n thu th p s li u

Giai

n III (t tháng 10-12): Phân tích s li u, vi t bài và chu n b báo cáo

it

ng nghiên c u

Nh ng h gia ình tham gia sinh ho t trong các câu l c b c a d án PAEX v i

c ích tìm hi u v tác ng c a ph ng pháp PTD n hi u qu s n xu t và quan
m c a h v ph ng pháp PTD trong th i gian qua.

5


Ch

ng 2

C KH O TÀI LI U
2.1 GI I THI U V PH

NG PHÁP PTD

PTD là tên vi t t t c a “ Participatory Technology Development”, t m d ch là
“Phát tri n k thu t có s tham gia”. PTD còn có các tên khác:
- Nghiên c u và khuy n nông có s tham gia
- Nông dân – ng

i óng vai trò chính trong nghiên c u và khuy n nông

- Thí nghi m và khuy n nông trên c s c ng
Các b
Tr

c c a ph

ng


ng pháp PTD:

c khi b t u ti n trình PTD, trên th c t có nhi u ho t
c th c hi n. Nh ng ho t ng này bao g m:

- Ch n l a các

m c ng

- Gi i thi u ch

ng trình

- Th c hi n PRA
a ph ng

ng chu n b nên

ng và các CLB
n các thành viên c a CLB

có nh ng hi u bi t c b n v CLB và các h th ng canh tác

- Hu n luy n cho các cán b khuy n nông t i

m, vv….

Ti n trình c a PTD bao g m 5 b c di n ra liên t c: xác nh và phân tích v n ,
tìm các gi i pháp, thí nghi m, ph bi n k t qu và th ch hóa - nhân r ng PTD
(Nguy n Duy C n và ctv, 2009)

Nguyên lý c a PTD
Nguyên lý c n b n c a PTD
c th c hi n d a trên c s ng i nông dân h c t p
t nh t b ng chính kinh nghi m c a h
t
c m c tiêu ng n và dài h n. Cách
ti p c n PTD y m nh s t ng tác gi a nông dân và cán b khuy n nông nh m
c ích c i thi n ti n trình h c t p chung (Gallen, 2004).
c ích c a PTD
PTD bao g m s xác nh, s sáng t o, s th nghi m và s ng d ng các k thu t
i vào th c t
h tr và gi i quy t các v n
c a ng i nông dân. PTD có th
tr giúp
t
c s hi u bi t chung c a s thay i và các c
m chính c a
th ng sinh thái nông nghi p. PTD c ng
c s d ng
xác nh các v n
u

6


tiên và các gi i pháp kh thi c a ng i nông dân và c a c ng ng th c hi n các
th nghi m d a trên n n t ng ki n th c b n a và ki n th c khoa h c thu n túy
(Thijssen, 2002; Gallen, 2004).
2.2 S L


C V D ÁN KHUY N NÔNG CÓ S THAM GIA

tháng 12/2001 d án MDAEP - D án khuy n nông có s tham gia ng b ng
sông C u Long - do VVOB (V ng qu c B ) tài tr ,
c
u ph i th c hi n b i
Vi n Nghiên c u Phát tri n BSCL ( i h c C n Th ) và s h p tác c a các Trung
tâm khuy n nông các t nh BSCL. ây là d án khuy n nông u tiên
BSCL áp d ng ph ng pháp ti p c n “Khuy n nông có s tham gia c a ng i
dân”, còn g i là PTD. D án MDAEP u tiên ch th c hi n b n t nh c a BSCL
(An Giang, B n Tre, Sóc Tr ng và Cà Mau). Cu i n m 2007, ch ng trình PAEX Ch ng trình khuy n nông có s tham gia phía Nam c VVOB ti p t c tài tr ,
là b c n i ti p c a d án MDAEP. Ch ng trình này th c hi n t n m 2008 n
2010, t p trung n m t nh tr ng m g m hai t nh ông Nam B (Bình Ph c và
Bà R a -V ng Tàu) và ba t nh mi n Tây Nam B (An Giang, Sóc Tr ng và H u
Giang). Ý t ng chính c a ch ng trình này là c ng c v ph ng pháp khuy n
nông có th óng góp xây d ng t i Vi t Nam m t ch ng trình khuy n nông áp
ng nhu c u th c t c a nông dân. M c ích chính c a ch ng trình là nh m c i thi n
ph ng pháp khuy n nông, c bi t là k n ng khuy n nông có s tham gia cho các
thành viên tham gia ch ng trình, góp ph n c i thi n h th ng khuy n nông ho t
ng ngày càng hi u qu h n khu v c phía Nam, Vi t Nam. Bên c nh nh ng ho t
ng trong s n xu t, d án còn giúp nâng cao n ng l c, k n ng, ki n th c cho các
thành viên c ng nh ban ch nhi m CLB thông qua nh ng khoá hu n luy n nh
phát tri n h p tác xã; K n ng qu n lý,
u hành CLB; Cách s d ng máy vi tính,
truy c p Internet; Tham gia h i th o ánh giá gi ng lúa, các chuy n tham quan chia
kinh nghi m trong s n xu t, k thu t m i v i các CLB khác,…. Ch ng trình này
mong mu n t
c 6 m c tiêu nh sau:
Các CLBKN tham gia ch


ng trình tr nên n ng

Các CBKN tham gia có kh n ng áp d ng các ph
tham gia;

ng và ho t

ng t t h n;

ng pháp khuy n nông có

t trung tâm ào t o có th t ch c các khóa t p hu n ng n h n v
ph ng pháp khuy n nông có s tham gia;
Các ph ng pháp khuy n nông có s tham gia là m t ph n c a các ho t
khuy n nông th ng l c a các Trung tâm khuy n nông;

ng

Các t ch c khác tham gia ho t ng khuy n nông nh H i nông dân, H i
ph n áp d ng
c các ph ng pháp khuy n nông có s tham gia;

7


NN - PTNT h tr và cam k t ng h vi c áp d ng các ph
khuy n nông có s tham gia.
2.3 GI I THI U S L
c


CV

ng pháp

A BÀN NGHIÊN C U

m t nhiên

An Giang là t nh thu c khu v c ng B ng Sông C u Long, n m v phía Tây Nam
Qu c v i di n tích 3.406 km 2; Có t a
a lí t 100 54’ n 100 31’ v
b c;
0
0
104 46’ n 105 12’ kinh
ông.
m c c B c: Xã Khánh An, huy n An Phú;
m c c Nam: Xã Tho i Giang, huy n Tho i S n;
m c c ông: Xã Bình Ph c
Xuân, huy n Ch M i;
m c c Tây: Xã v nh Gia, huy n Tri Tôn. Phía ông và
phía B c giáp t nh
ng Tháp, phía Tây B c giáp Campuchia v i
ng biên gi i
dài g n 100 km, phía Nam và Tây Nam giáp t nh Kiên Giang, phía ông Nam giáp
thành ph C n Th . An Giang Hi n có 11 n v hành chính g m: Thành ph Long
Xuyên; Th xã Châu
c; các huy n An Phú, Tân Châu, Phú Tân, Châu Phú, T nh
Biên, Tri Tôn, Ch M i, Châu Thành và huy n Tho i S n. Vùng núi chi m 27,3%
di n tích t nhiên c a t nh, còn l i là vùng ng b ng. Ði m cao nh t cao 714m,

m th p nh t cao 0,7m so v i m t n c bi n
(Ngu n: ).
Khí h u: An Giang n m trong vùng khí h u nhi t i gió mùa, trong n m có 2 mùa
rõ r t. Mùa m a t tháng 5 n tháng 11, mùa khô t tháng 12 n tháng 4 n m sau.
Nhi t
trung bình n m kho ng 27oC; l ng m a trung bình n m kho ng 1.130
mm, có n m lên t i 1.700 - 1.800 mm;
m trung bình 80% - 85% và có s dao
ng theo ch
m a theo mùa. Khí h u c b n thu n l i cho s n xu t nông
nghi p.
Th y v n: Ngu n n c m t và n c ng m r t d i dào. Sông Ti n và sông H u ch y
song song t Tây B c xu ng ông Nam trong a ph n c a t nh dài g n 100 km,
u l ng trung bình n m 13.800 m3/s. Bên c nh ó có 280 tuy n sông r ch và kênh
n, m t
0,72 km/km2. Song ch
th y v n c a t nh ph thu c ch t ch vào ch
n c c a sông Mê Kông, hàng n m có g n 70% di n tích t nhiên b ng p l ,
th i gian ng p l t 2 - 4 tháng (Ngu n: C ng thông tin n t t nh An Giang).
Tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên t: An giang có 37 lo i t khác nhau, hình thành 6 nhóm t chính,
trong ó ch y u là nhóm t phù sa trên 151.600 ha, chi m 44,5%; nhóm t phù
sa có phèn trên 93.800 ha, chi m 27,5%; nhóm t phát tri n t i ch và t phù sa
g n 24.724 ha, chi m 7,3% di n tích t t nhiên, còn l i là t phèn và các
nhóm khác. t ai c a An Giang ph n l n r t màu m vì 72% di n tích là t phù
8


sa ho c có ngu n g c phù sa, a hình b ng ph ng,
thích nghi

cây tr ng khá r ng (Ngu n: C ng thông tin n t t nh An Giang).

i v i các lo i

Tài nguyên th y s n: An Giang có 2 con sông l n ch y qua là sông Ti n và sông
u v i ngu n l i th y s n không nh , cùng v i h th ng kênh, r ch, ao, h là u
ki n thu n l i cho vi c phát tri n ngh nuôi cá bè, ao h m, trên chân ru ng (Ngu n:
ng thông tin n t t nh An Giang).
Ho t

ng khuy n nông

Trong n m 2009, ho t ng khuy n nông c a t nh r t a d ng v i h n 13 ch ng
trình và d án khuy n nông l n
c tri n khai th c hi n ch ng h n nh ch ng
trình khuy n nông c a Trung tâm khuy n nông qu c gia, ch ng trình PAEX,
ch ng trình B c Vàm Nao, d án khuy n nông cho vùng khó kh n,…
Nh th c hi n nh ng ch ng trình và d án này ã mang l i nh ng k t qu h t s c to
n và thi t th c cho ho t ng khuy n nông c a t nh. Ch ng h n nh , công tác p
hu n cho ng i dân v các k thu t nh tr ng n m r m, n m bào ng , u nành,
quy trình lúa ch t l ng cao, u ph ng, rau an toàn, k thu t ch n nuôi heo, v t, k
thu t nuôi cá, l n, ch và công ngh sau thu ho ch; và ã th c hi n
c nhi u
cu c h i th o v i ông o ng i dân tham gia, các n i dung xoay quanh vi c
ánh giá gi ng lúa ch ng ch u r y, n m r m, tr ng mè, 3 Gi m 3 T ng, phân vi
sinh, lúa lai, máy c y lúa, ch n nuôi v t, heo, cá;...
t s ch

ng trình và d án c b n:


Ch ng trình khuy n nông qu c gia: Th c hi n ch ng trình này, t nh t p trung vào
7 n i dung c b n là th c hi n mô hình 3 gi m 3 t ng trên vùng s n xu t lúa c t
ng cao, mô hình nhân gi ng mè en, mô hình nhân gi ng u nành, mô hình
ch n nuôi v t th t n ng su t cao, mô hình ch n nuôi l n sinh s n h ng n c m b o
sinh môi tr ng, c i t o àn bò và áp d ng công ngh sau thu ho ch.
án PAEX (khuy n nông có s tham gia): Khi d án b t u n nay, các
Tr m khuy n nông huy n, th ã th c hi n
c m t s công vi c sau t i các CLB
tham gia d án:
n a bàn các CLB c a t ng huy n h p sinh ho t nh k , tìm hi u nh ng
khó kh n và tr ng i c ng nh nhu c u c a thành viên CLB thông qua vi c
thành l p cây v n , t v n góp ý cho ho t ng c a các câu l c b theo h ng
PTD.
Th o lu n v i các thành viên CLB tìm h ng gi i quy t nh ng khó kh n sau
ó ti n hành l p
c ng th nghi m g i v Trung tâm khuy n nông –
khuy n ng và ã
c ch p thu n cho th nghi m th c t .

9