TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

NG B NG SÔNG C U LONG

NGUY N TH THÚY AN

CH N GI NG LÚA NG N NGÀY, N NG SU TCAO,
CH T L
NG G O T T CHO VÙNG PHÙ SA
NG P L
BSCL V HÈ THU 2010

LU N V N T T NGHI P

n Th , 2010

IH C


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

NG B NG SÔNG C U LONG

MÔN TÀI NGUYÊN CÂY TR NG

NGUY N TH THÚY AN

CH N GI NG LÚA NG N NGÀY, N NG SU TCAO,
CH T L
NG G O T T CHO VÙNG PHÙ SA
NG P L
BSCL V HÈ THU 2010

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: Phát tri n nông thôn
Mã ngành: 52620101
Cán b h

ng d n

KS. NGUY N HOÀNG KH I

n Th , 2010


I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là tài do chính tôi th c hi n. Các s li u, k t qu trình bày
trong lu n v n t t nghi p là trung th c và ch a
c ai công b trong b t k công
trình lu n v n nào tr c ây.

n Th , ngày

tháng

n m2010

Sinh viên th c hi n

Nguy n Th Thúy An

i


XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A CÁN B

H

NG D N

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

n Th , ngày
Cán b h

tháng

n m 2010

ng d n

…………………………………..

ii


XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A CÁN B


PH N BI N

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

n Th , ngày

tháng

n m 2010

Cán b ph n bi n


……………………………….

iii


XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I

NG BÁO CÁO

................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

n Th , ngày


tháng

Ch t ch h i

n m 2010

ng báo cáo

…………………………………..

iv


TI U S

B N THÂN

Sinh viên th c hi n: Nguy n Th Thúy An
p Phát Tri n Nông Thôn A1_K33
Vi n Nghiên C u Phát Tri n BSCL – Tr

ng HCT

Ngày sinh: 1988
Quê quán: p An Th i, xã An L c Thôn, huy n K Sách, t nh Sóc Tr ng
và tên cha: Nguy n V n Huôl
Quê quán: p An Th i, xã An L c Thôn, huy n K Sách, t nh Sóc Tr ng
và tên m : Nguy n Th Kim H ng
Quê quán: p Phú H ng, xã Phú Thành, huy n Trà Ôn, t nh V nh Long

Quá trình h c t p:
Giai

n: 1994 – 1999

c ti u h c t i tr
Giai
c t i Tr

n: 1999 – 2003
ng THCS L c S Thành

Giai
c t i Tr

n: 2003 – 2007
ng THPT Trà Ôn

Giai
c t i Tr

ng Ti u h c L c S Thành B

n: 2007 – 2010
ng

i H c C n Th

v



IC MT
Kính dâng cha m !
Cha m su t

i t n t y vì s nghi p t

ng lai c a con.

Thành kính bi t n!
Th y Nguy n Hoàng Kh i ã t n tình h ng d n giúp
làm tài, hoàn thành lu n v n t t nghi p.

em trong su t th i gian

Chân thành c m n!
Quý th y cô Vi n Nghiên C u Phát Tri n
ng B ng Sông C u Long ã truy n
ki n th c, kinh nghi m quý báo cho em trong su t th i gian em h c tr ng.

t

v n h c t p th y Ph m H i B u và các b n sinh viên l p Phát tri n nông
thôn_A1 khóa 33 ã giúp , ng viên em trong su t quá trình h c t p và hoàn
thành lu n v n t t nghi p.
i l i thân ái n t t c các b n sinh viên Vi n Nghiên C u Phát Tri n
Sông C u Long nh ng l i t t p nh t.

vi


ng B ng


TÓM L

C

ng b ng sông C u Long là v a lúa l n nh t n c ta, cung c p h n 50% s n
ng lúa g o cho c n c và xu t kh u. Vì v y, vi c ch n gi ng cho n ng su t cao,
ch t l ng g o t t ang là v n c p bách c n
c gi i quy t. Do ó, tài “Ch n
gi ng lúa ng n ngày, n ng su t cao, ch t l ng g o t t cho vùng phù sa ng p l
BSCL v Hè Thu 2010”
c th c hi n t i công ty Nông nghi p C
, huy n
, Thành ph C n Th , nh m giúp bà con nông dân
ng b ng sông C u
Long tìm ra nh ng gi ng lúa m i có n ng su t cao n nh, ph m ch t g o t t, thích
nghi v i
u ki n t nhiên và kháng
c m t s sâu b nh nh : r y nâu, o ôn,
vàng lùn - lùn xo n lá… t ng n ng su t và thu nh p cho nông dân.
Thí nghi m
c th c hi n vào v Hè Thu 2010, t i Công ty nông nghi p C
,
huy n C
, Thành ph C n Th , v i b gi ng A2 g m 17 gi ng (MTL547, TC2,
TP5, OM3995, OM5953, OM6018, OM6976, OM7364, OM7340, OM7398,
OM8232, OM8900, OM8902, OM-Sub1, BL46, OM8923, VN 95-20 ( i
ch ng). Các gi ng

c gieo theo ph ng pháp làm m
cm. Công th c bón phân 90N – 60P2O5 – 30K2O kg/ha.

t, c y v i m t

15 x 20

Qua k t qu nghiên c u cho th y, các gi ng lúa thí nghi m có th i gian sinh tr ng
96 – 124 ngày, chi u cao cây t 97 – 105 cm, n ng su t trung bình 2,60 – 5,43
n/ha. a s các gi ng lúa có ph m ch t g o t t, h t g o
nâu, o ôn t t.

p, thon dài và kháng r y

Các gi ng lúa tri n v ng
c ch n l c t thí nghi m v i các c tính c ng cây,
nhánh kh e, n ng su t cao, ph m ch t g o t t, ch ng ch u t t v i b nh o ôn và
y nâu là: OM3995, OM8232, OM6018.

vii


CL C
STT

i dung

Trang

I CAM OAN


i

XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A CÁN B H

ii

XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A CÁN B PH N BI N

iii

XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I

iv

TI U S

B N THÂN

TÓM L

NG BÁO CÁO

v

IC MT

vi

C


vii

CL C

1

NG D N

ix

DANH SÁCH HÌNH

xii

DANH SÁCH B NG

xiii

CH

NG 1. M

U

1

1.1

tv n


1

1.2

c tiêu

2

1.2.1

c tiêu t ng quát

2

1.2.2

c tiêu c th

2

2

CH

NG 2. L

C KH O TÀI LI U

3


2.1

ng quan v huy n C

3

2.1.1

trí

3

a lí

2.1.2

Tình hình kinh t

2.2

Vai trò c a gi ng trong canh tác lúa

4

2.2.1

Gi ng lúa

4


2.2.2

Vai trò c a gi ng trong canh tác lúa

5

2.3

Ti n trình ch n gi ng

5

2.3.1

Ch n v t li u kh i

5

2.3.2

Quan sát s kh i

6

2.3.3

Tr c nghi m h u k

6


2.3.4

So sánh n ng su t

6

2.3.5

Ch n gi ng ph bi n và

2.4

huy n C

3

u

t tên

c tính nông h c

6
6

viii


2.4.1


ng l c m

2.4.2

Th i gian sinh tr

2.4.3

6
ng

7

l ch i h u hi u

8

2.4.4

Chi u cao cây lúa

9

2.4.5

Chi u dài bông

9


2.5

Các y u t

nh h

ng

n n ng su t lúa

10

2.5.1

c

10

2.5.2

Nhi t

11

2.5.3

Ánh sáng

12


2.5.4

Các thành ph n n ng su t

12

2.5.4.1

S bông/m2

13

2.5.4.2

S h t ch c/ bông

13

2.5.4.3

Tr ng l

14

2.6

Nh ng y u t dinh d

2.6.1


Thi u lân

15

2.6.2

Thi u

m

16

2.6.3

Thi u Kali

16

2.6.4

Thi u l u hu nh

16

2.6.5

Thi u k m

16


2.6.6

Thi t h i do nhi m m n

17

ng 1000 h t
ng làm gi m n ng su t lúa

15

2.6.7

c do s t

17

2.7

t s sâu b nh chính trên lúa

17

2.7.1

nh

o ôn

18


2.7.2

nh cháy bìa lá

19

2.7.3

y nâu

20

2.8

Ph m ch t g o

21

2.8.1

l xay chà

21

2.8.2

l b c b ng (%)

22


2.8.3

Chi u dài và hình d ng h t

3

CH
NG 3. PH
NGHI M

3.1

Ph

22

NG TI N VÀ PH

ng ti n thí nghi m

NG PHÁP THÍ 23
23

ix


3.1.1

Th i gian thí nghi m và ph


3.1.2
3.2

ng ti n thí nghi m

gi ng thí nghi m
Ph

23

ng pháp thí nghi m

3.2.1

23
24

trí thí nghi m

24

3.2.2

Ph

ng pháp thí nghi m

25


3.2.3

Ph

ng pháp thu th p s li u

26

3.2.4

Ph

ng pháp tính n ng su t và thành ph n n ng su t

31

3.2.5

Ph m ch t g o

32

3.2.5.1

T l xay chà

32

3.2.5.2


b c b ng (%)

32

3.2.5.3

Chi u dài và hình d ng h t

33

3.2.6

Ph

33

4

CH

4.1

Ghi nh n t ng quát

4.2

ng pháp phân tích s li u
NG 4. K T QU TH O LU N

34

34

c tính nông h c

34

4.2.1

ng l c m

4.2.2

Th i gian sinh tr

4.2.3

Chi u cao cây

36

4.2.4

Chi u dài bông

36

4.2.5

c ng cây


36

4.3

34
ng

35

Các thành ph n n ng su t

38

4.3.1

bông/m2

38

4.3.2

h t ch c/bông

38

4.3.3
4.3.4
4.4

Tr ng l


ng 1000 h t

38

ng su t th c t

39

Tình hình sâu b nh

41

4.4.1

y nâu

41

4.4.2

o ôn

41

4.5

Ph m ch t g o

42


4.5.1

l xay chà

42

4.5.2

b c b ng (%)

43

4.5.3

Chi u dài và hình d ng h t

43

x


5

CH

NG 5. K T LU N VÀ

NGH


46

5.1

t lu n

46

5.2

ngh

46

6

CH

NG 6. TÀI LI U THAM KH O

48

7

CH

NG 7. PH L C

52


xi


DANH SÁCH HÌNH
STT

Tên hình

Trang

Hình 3.1

S
b trí thí nghi m 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu 2010
huy n C
, TP C n Th

xii

24


DANH SÁCH B NG
STT
ng 3.1

Tên b ng

Trang


Danh sách các gi ng thí nghi m v Hè Thu
n Th .

huy n C

ng 3.2

ánh giá m c

ng 3.3

ánh giá m c

bi u hi n c a r y nâu

ng3.4

ánh giá m c

bi u hi n c a r y nâu (trong nhà l

ng 3.5

, TP

ngã c a lúa

ng 3.5: ánh giá m c

23

27
27

i)

27

bi u hi n c a r y l ng tr ng

28

ng 3.6

ánh giá m c

bi u hi n c a sâu

c thân

28

ng 3.7

ánh giá m c

bi u hi n c a sâu cu n lá

28

ng 3.8


ánh giá m c

bi u hi n c a b nh vàng lùn

29

ng 3.9

ánh giá m c

bi u hi n c a b nh lùn xo n lá

29

ng 3.10

ánh giá m c

bi u hi n c a b nh

mv n

29

ng 3.11

ánh giá m c

bi u hi n c a b nh


m nâu

30

ng 3.12

ánh giá m c

bi u hi n c a b nh

ng 3.13

ánh giá m c

bi u hi n c a b nh cháy bìa lá

o ôn

30
31

ng 3.14

Phân lo i c p b c b ng d a theo % v t

ng 3.15

Phân lo i chi u dài h t g o tr ng theo IRRI (1980)


33

ng 3.16

Phân lo i g otheo d ng h t d a theo IRRI (1996)

33

ng 4.1

ánh giá c ng l c m lúc 14 ngày sau khi gieo c a 17 gi ng lúa
thí nghi m v Hè Thu 2010 huy n C
, TP C n Th .

35

ng 4.2

c tính nông h c c a c a 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu
2010 huy n C
, TP C n Th .

37

ng 4.3

Thành ph n n ng su t c a 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu
2010 huy n C
, TP C n Th .


40

ng 4.4

Tình hình sâu b nh c a 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu
huy n C
, TP C n Th .

41

ng 4.5

T l xay chà c a 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu
, TP C n Th .

huy n C

43

ng 4.6

Chi u dài h t c a 17 gi ng lúa thí nghi m v Hè Thu
, TP C n Th .

huy n C

45

xiii


c c a h t (IRRI,1988)

32


CH

NG 1

U
1.1

tv n

Lúa là cây l ng th c có vai trò quan tr ng trong n n s n xu t nông nghi p c a
c ta, di n tích tr ng lúa chi m h n 45% t ng di n tích t nông nghi p c a c
c. Lúa là cây l ng th c ch y u, v a là ngu n thu nh p chính c a ng
dân và là ngành s n xu t truy n th ng trong nông nghi p.
Trên th gi i, cây lúa

c 250 tri u nông dân tr ng, là l

i nông

ng th c chính c a 1,3 t

ng i nghèo nh t trên th gi i, là sinh k ch y u c a nông dân. Là ngu n cung c p
ng l ng l n nh t cho con ng i, bình quân 180 - 200 kg g o/ ng i/ n m t i các
c châu Á, kho ng 10 kg/ ng i/ n m t i các n c châu M (theo caylua.vn).
Vi t Nam, 100% ng


i Vi t Nam s d ng lúa g o làm l

ng th c chính. S n

ph m chính c a cây lúa là g o làm l ng th c. T g o có th n u c m, ch bi n
thành các lo i món n khác nh bánh a nem, ph , bánh a, bánh ch ng, bún, r u.
Ngoài ra còn bánh rán, bánh tét, bánh giò …
Bên c nh ó, xã h i ngày càng phát tri n, m c thu nh p t ng cao và nhu c u c a
con ng i càng cao. Vì v y, s n xu t l ng th c không ch áp ng nhu c u l ng
th c cho t n c mà còn áp ng nhu c u xu t kh u, òi h i các nhà nông ph i s n
xu t lúa g o không nh ng c n s l ng mà ph i l y ch t l ng n a. Bên c nh ó,
các nhà nghiên c u ph i h tr cho nhà nông các lo i gi ng t t cho n ng su t cao,
kháng
c m t s sâu b nh.
Vi c t ng n ng su t lúa là m t trong nh ng v n quan tr ng c a n c ta hi n nay.
Chính vì v y,
áp ng nhu c u l ng th c trong n c và ph c v cho xu t kh u,
tài: “Ch n gi ng lúa ng n ngày, n ng su t cao, ch t l ng g o t t cho vùng phù
sa ng p l
ng b ng sông C u Long v Hè Thu 2010”
c th c hi n t i công ty
Nông nghi p C
, huy n C
, Thành ph C n Th , nh m giúp nông dân tìm
ra nh ng gi ng lúa m i, có th i gian sinh tr ng ng n, n ng su t cao, ph m ch t
o t t, thích nghi v i u ki n t nhiên và kháng
c m t s sâu b nh.

1



1.2 M c tiêu
1.2.1 M c tiêu t ng quát
Ch n l c và xu t m t s gi ng lúa ng n ngày, n ng su t cao, ph m ch t g o t t,
ch ng ch u t t r y nâu, o ôn cho s n xu t lúa Nam b nói chung và vùng phù sa
ng p l
ng b ng sông C u Long nói riêng.
1.2.2 M c tiêu c th
Ch n ra
c nh ng gi ng lúa t t, có th i gian sinh tr ng ng n, n ng su t cao,
ph m ch t g o t t, h t g o dài, ít b c b ng, t l g o nguyên cao
a vào s n
xu t i trà. c bi t, các gi ng lúa m i
c ch n có kh n ng ch ng ch u v i r y
nâu, o ôn khá và thích nghi t t v i vùng phù sa ng p l c a ng b ng sông C u
Long.

2


CH

NG 2

C KH O TÀI LI U
2.1 T ng quan v huy n C
2.1.1 V trí

a lí


Huy n C
n m phía Tây c a thành ph C n Th , ông giáp qu n Th t N t,
qu n Ô Môn, Tây giáp huy n V nh Th nh và t nh Kiên Giang, Nam giáp huy n
Th i Lai, B c giáp huy n V nh Th nh, qu n Th t N t.
Huy n có 10 n v hành chính tr c thu c, g m các xã: Th i H ng, ông Hi p,
ông Th ng, Th i ông, Th i Xuân, Trung H ng, Th nh Phú, Trung An, Trung
Th nh và th tr n C
.
a bàn huy n b chia c t b i h th ng kênh r ch ch ng ch t, bao g m các con kênh
n nh : kênh Th
i, kênh Bà m, kênh Xáng Ô Môn,…Giao thông
ng b
có t nh l 922 thông v i qu c l 91. Trung tâm huy n C
v trí giao l u c a
nhi u tuy n
ng giao thông trong khu v c. T th tr n C
có th theo t nh l
922 v Ô Môn i trung tâm thành ph C n Th , ho c theo t nh l 921 v Th t N t
i Long Xuyên, n u i theo
ng B n T ng - M t Ngàn thì n V nh Th nh và
ch Giá. Còn n u i
ng liên xã có th v huy n Gi ng Ri ng (t nh Kiên
Giang), th xã V Thanh (t nh H u Giang) (Vietgle, 2010).
2.1.2 Tình hình kinh t

huy n C

Huy n C
là vùng s n xu t nông nghi p tr ng

m c a thành C n Th . Di n
tích t s n xu t c a huy n chi m 77,3% di n tích t nhiên, ch y u ph c v cho
ngành nông nghi p. Trên a bàn huy n có Vi n lúa ng b ng sông C u Long,
Trung tâm gi ng C n Th , Nông tr ng Sông H u - n v luôn i u trong ng
ng khoa h c - k thu t và công ngh tiên ti n vào s n xu t nông nghi p. ó là
nh ng
u ki n thu n l i
huy n C
y m nh chuy n d ch c c u kinh t
nông nghi p, phát tri n kinh t huy n nhà. Sáu tháng u n m 2009, t c
t ng
tr ng kinh t
t 6,64%, thu nh p bình quân u ng i t trên 11,2 tri u ng;
n l ng lúa ông xuân và hè thu t 292 000 t n (Vietgle, 2010).
n xu t nông nghi p C
tr c ây ch y u là tr ng lúa. M t n m, nông dân
huy n s n xu t 3 v lúa, nh ng do ây là vùng t tr ng nên hi u qu canh tác
không cao. T n m 2006, m t s xã trên a bàn huy n ã chuy n i ph ng th c

3


canh tác - nuôi tôm trên di n tích tr ng lúa. Nhi u
vuông tôm b t ngàn, n i ti p nhau.

ng lúa ã tr thành nh ng

Th tr n C
là n i có nhi u ti m n ng phát tri n v th ng m i - d ch v , v a là
vùng s n xu t lúa tr ng m c a thành ph . Th nh ng, su t m t th i gian dài, do

s h t ng kém, u t ch a úng m c, nên i s ng ng i dân còn khó kh n,
trên 11% dân s c a huy n thu c di n h nghèo (Vietgle, 2010).
2.2 Vai trò c a gi ng trong canh tác lúa
2.2.1 Gi ng lúa
c dù lúa g o Vi t Nam ng th hai trên th gi i v s n l ng xu t kh u nh ng
i ng th ba, th t v ch t l ng. Mu n nâng cao ch t l ng g o tiêu dùng n i
a và g o xu t kh u, tr c tiên ph i làm m t cu c cách m ng v gi ng lúa.
Nhà nông có câu “T t gi ng t t má, t t m t t lúa”. Y u t
u tiên m b o cho
cây lúa kho là h t gi ng t t. Gieo tr ng h t gi ng t t là
u ki n c n thi t
cây
lúa kho có kh n ng ch ng ch u sâu b nh và v t qua
c bi n ng b t l i c a
u ki n môi tr ng, t ó m i có th cho n ng su t và ch t l ng cao.
t gi ng kh e ph i

m b o nh ng yêu c u sau:

t gi ng ph i khô, s ch, ch c m y, thu n, úng gi ng,

ng nh t v kích

, không b l n nh ng h t gi ng khác, không b l n h t c và t p ch t, không có
t lép và không b d d ng.
t gi ng không b côn trùng phá ho i (sâu m t), không mang m m b nh
nguy hi m.
l n y m m cao,
(C ng thông tin


t 85% tr lên.

n t Nông nghi p và phát tri n nông thôn V nh Phúc, 2010).

Theo Quy t nh 53/2006/Q -BNN ngày 26 tháng 6 n m 2006 v qu n lý, s n
xu t, kinh doanh và s d ng gi ng lúa, h t gi ng
c phân c p nh sau:
t gi ng tác gi (TG) là h t gi ng thu n do tác gi ch n, t o ra.
t gi ng lúa siêu nguyên ch ng (SNC) là h t gi ng lúa
c nhân ra t h t
gi ng tác gi ho c ph c tráng t h t gi ng s n xu t theo quy trình ph c tráng h t
gi ng siêu nguyên ch ng và t tiêu chu n ch t l ng theo quy nh.

4


t gi ng lúa nguyên ch ng (NC) là h t gi ng lúa
c nhân ra t h t gi ng
siêu nguyên ch ng và t tiêu chu n ch t l ng theo quy nh.
t gi ng lúa xác nh n (XN) là h t gi ng
c nhân ra t h t gi ng nguyên
ch ng và t tiêu chu n ch t l ng theo quy nh (Ngân hàng ki n th c tr ng lúa,
2010).
2.2.2 Vai trò c a gi ng trong canh tác lúa
Gi ng là m t trong nh ng y u t quan tr ng nh t quy t nh n ng su t lúa. T ng
ch t l ng gi ng là m t bi n pháp k thu t t ng n ng su t và s n l ng cây tr ng
nhanh, có kinh t t t nh t và ít t n kém nh t. Gi ng t t là
u ki n t t cho vi c
thâm canh, t ng v và là c s c n b n trong vi c c gi i hóa nông nghi p, b o v
môi tr ng.

Gi ng t t
c coi nh m t trong nh ng tr th
c l c nh t giúp nông dân t ng
nhanh h n hàm l ng ch t xám trong nông s n. Gi ng t t bao g m gi ng lúa có
ti m n ng n ng su t cao và h t gi ng có ch t l ng gieo tr ng t t, nó có kh n ng
thích ng v i t t c các bi n pháp canh tác.
Theo V V n Hi n và ctv (1995), ngày nay khi lúa lai ra i và i vào s n xu t trên
di n tích r ng thì ch c n thay gi ng c b ng gi ng m i có kh n ng cho n ng su t
cao h n, có th t ng n ng su t t 15 – 20% trong cùng u ki n.
2.3 Ti n trình ch n gi ng
Ch n gi ng là m t quá trình r t quan tr ng trong s n xu t nông nghi p. Quá trình
này t n nhi u th i gian và u t r t nhi u công s c. Vì v y,
t o ra
c gi ng
lúa m i a vào s n xu t c n áp d ng ti n trình ch n gi ng g m các b c sau:
2.3.1 Ch n v t li u kh i

u

Ch n l c t nhiên: ch n nh ng cá th t t nh t t nh ng cánh ng t t, sau ó em
và lo i b cây l , gi l i dòng t t, b c k ti p là tr c nghi m l i n ng su t.
Ch n l c nhân t o: t

hai ngu n:

Gi ng nh p t n

c ngoài: ti n hành thí nghi m và tr c nghi m l i

Vi t


Nam.
Gi ng trong n

c: lai t o và tuy n ch n theo nh ng m c ích mong mu n.

5


2.3.2 Quan sát s kh i
Dùng 100 – 200 gi ng/dòng quan sát s kh i. M i gi ng/dòng c y t 5 - 6 hàng,
i hàng 4 - 5 m, không l p l i, c 10 - 20 gi ng/dòng c y m t gi ng i ch ng
(gi ng t t vùng ó). T k t qu thí nghi m này ch n 30 - 50 gi ng/dòng có n ng
su t cao h n gi ng i ch ng tr c nghi m h u k .
2.3.3 Tr c nghi m h u k
Các dòng t t
c ánh giá và rút ra t các thí nghi m quan sát s kh i
c tr ng
so sánh v i gi ng i ch ng trong
u ki n khác nhau tùy m c ích ch n gi ng.
Tr c nghi m h u k òi h i kích th c lô l n, th ng là 10 - 15 m2 cho m i gi ng
trên m i l n l p l i và th ng l p l i 3 - 4 l n. S l ng các dòng
ánh giá trong
tr c nghi m h u k
b c này trung bình là 50 và th ng
c ti n hành tr m,
tr i nghiên c u, n i có
u ki n qu n lý và ánh giá t t h n (Nguy n Ng c
,
2008).

2.3.4 So sánh n ng su t
Các dòng t t có tri n v ng t tr c nghi m h u k

c

a i so sánh n ng su t

nhi u n i khác nhau. S l ng gi ng/dòng ít (10 - 20 gi ng/dòng), di n tích lô l n
(20 - 30 m2), l p l i 3 - 4 l n và áp d ng
u ki n canh tác trong khu v c. Qua
nhi u v s ch n m t s gi ng n i b t nh t a ra khu v c hóa và s n xu t trên m t
di n tích r ng l n.
2.3.5 Ch n gi ng ph bi n và

t tên

Thí nghi m
c ti n hành nhi u n i trong c n c. Thí nghi m c 3 v liên
ti p nhau ( ông Xuân – Hè Thu – Thu ông) v i b gi ng. B gi ng này
c
hình thành t 1 - 2 gi ng/dòng do nhi u c quan nghiên c u ph i h p l i. Sau ó
ch n m t vài gi ng n i b t nh t
c B Nông Nghi p và Phát tri n nông thôn
công nh n, t tên và ph bi n cho nông dân s n xu t.
2.4 M t s
2.4.1 C

c tính nông h c c a cây lúa
ng l c m


c n y
ánh sáng, n u thi u ánh sáng m s y u vì không
th c n (Benito
S. Vergara, 1984). Ng i ta m s lá trên than m
tính tu i cây m . Cây m có
bao nhiêu lá thì có b y nhiêu tu i. Trong giai
n u cây lúa ra lá nhanh, trung
bình 3 – 4 ngày m t lá. T lúc n y m m n khi cây m 3 – 4 lá (kho ng 10 – 12

6


ngày sau khi n y m m) cây lúa ch s d ng ch t dinh d ng d tr trong h t g o
(phôi nh ). M t 3 – 7 lá tr i, cây b t u s ng t d ng (Nguy n Ng c
,
2008).
Th i k m dài, ng n tu thu c vào gi ng, mùa v ho c ph
Gieo m ru ng (m d
trong d c m phát tri n

ng pháp gieo tr ng:

c) cây m t t có chi u cao v a ph i và t t c các cây
ng u.
có cây m trong d c m phát tri n ng

u thì ph i chú ý n r t nhi u khâu k thu t trong làm m , i v i các gi ng lúa
dài ngày, th i k m kho ng 40 - 45 ngày v mùa, 50 - 60 ngày v ông
xuân, các gi ng lúa ng n ngày kho ng 25 - 30 ngày.
Gieo m n n, m sân tu i m 15 - 18 ngày


trà xuân mu n.

Gieo m khay (m Nh t b n) th i gian tu i m ch 7 - 10 ngày t
2,5 - 3 lá v mùa.

ng ng v i

th i k m , cây m có th b r t nhi u r t nhi u lo i sâu b nh t n công, gây h i.
u ch m sóc m t t, úng k thu t
có m t d c m kho , phát tri n ng
u… mà không chú ý phòng tr sâu b nh trong th i k này thì cây m v n không
th có y
s c s ng ban u.
Ngoài nh ng y u t

ánh giá v cây m t t nh : cây m trong d

c m phát tri n

ng u, cây m có b lá ng n, không có sâu b nh, m non kh n ng h i ph c
nhanh… thì m t y u t c ng không kém ph n quan tr ng là cây m ph i có nhi u
, t c là có b r phát tri n m nh, màu s c r ph i có màu vàng sáng.
t y u t quan tr ng khác là cây m n ng. Cây m n ng t c là cây m có kh i
ng l n,
u ó ch ng t cây m ã tích l y
c nhi u ch t dinh d ng, chính
nh ch t dinh d ng này s giúp cây m sau khi c y h i ph c nhanh. Kh i l ng
cây m l n không có ngh a là cây m cao, già tu i, có nhi u lá và có b lá phát tri n
t.

2.4.2 Th i gian sinh tr
Th i gian sinh tr
hoàn toàn, thay

ng

ng c a cây lúa
i tu theo gi ng và

-

i v i lúa c y: Bao g m th i gian

-

i v i lúa gieo th ng:

c tính t khi h t lúa n y m m

n khi chín

u ki n ngo i c nh.
ru ng m và th i gian

c tính t th i gian gieo h t

7

ru ng lúa c y.


n lúc thu ho ch.


mi n B c các gi ng lúa ng n ngày có th i gian sinh tr ng 90 - 120 ngày, gi ng
lúa trung ngày là 140 - 160 ngày. Các gi ng lúa chiêm c , do th i v gieo c y có
u ki n nhi t th p nên th i gian sinh tr ng kéo dài 180 - 200 ngày.
ng b ng sông C u Long các gi ng lúa a ph ng có th i gian sinh tr ng 200
- 240 ngày v mùa, cá bi t nh ng gi ng lúa n i có th i gian sinh tr ng n 270
ngày.
u tính theo th i gian sinh tr ng thì th i k sinh tr ng sinh d ng c a cây lúa
bao g m t giai
n: h t n y m m,
nhánh, phát tri n lóng thân (cây lúa
nhánh t i s nhánh t i a). K t thúc th i k này, cây lúa s b c vào giai
n phân
hoá hoa (giai
n u tiên c a th i k sinh tr ng sinh th c).
Trong th i k sinh tr ng sinh d ng thì s d nh và di n tích lá
c t ng lên m t
cách t i a và k t thúc cu i th i k . Các y u t nhi t
c ng nh quang chu k
u nh h ng r t l n n th i k này.
ng th i các y u t trên có th làm t ng,
ho c gi m th i gian c a th i k sinh tr ng sinh d ng. Các gi ng có th i gian sinh
tr ng khác nhau thì th i k sinh tr ng sinh d ng c ng có th i gian khác nhau,
các gi ng càng dài ngày thì th i gian sinh tr ng sinh d ng càng dài. Ngoài ra, k
thu t ch m sóc, bón phân… c ng nh h ng n th i gian sinh tr ng sinh d ng
a cây lúa (Ngân hàng ki n th c tr ng lúa, 2010).
Theo Yoshida (1981), các gi ng có th i gian sinh tr


ng quá ng n có th không cho

ng su t cao vì s sinh tr ng sinh d ng h n ch , nh ng gi ng có th i gian sinh
tr ng quá dài c ng không cho n ng su t cao vì s sinh tr ng sinh d ng d có
th gây
ngã. Kho ng 120 ngày t khi gieo n chín là t i h o và cho n ng su t
i a m c m cao trong vùng nhi t i.
2.4.3 T l ch i h u hi u
Theo Nguy n Ng c
(2008), s ch i hình thành bông (ch i h u hi u) th p h n so
i ch i t i a và n nh kho ng 10 ngày tr c khi t
c s ch i t i a. Các
ch i ra sau ó th ng s b tr i i không cho bông
c do ch i nh y u không
kh n ng c nh tranh dinh d ng, ánh sáng v i các ch i khác g i là ch i vô hi u.
Lúa b t u nh y ch i sau khi c y 10 ngày và t s ch i t i a vào kho ng 50 – 60
ngày sau c y. Sau khi t t i ta, s ch i s gi m vì m t s ch i y u s ch t i. Ch i
c tr th ng không có hi u qu trong vi c cho h t. Nó s ch t i ho c cho bông

8


nh , chín tr h n so v i các bông khác, lúc g t ch cho h t l ng (Benito S. Vergara,
1984).
Theo Yoshida (1981), v m t lý thuy t
u ki n c bi t, m t cây lúa có th m c
ra 40 ch i. Tuy nhiên trong th c t t t c nh ng m m ch i không nh t thi t phát
tri n thành ch i. cây lúa kho ng 10 - 30 ch i có
c sinh ra trong kho ng cách
tr ng h p lý, nh ng ch 2 - 5 ch i

c hình thành trong lúa s th ng (Nguy n
Thành Ph c, 2003).
2.4.4 Chi u cao cây lúa
Chi u cao cây lúa

c tính t g c cây lúa

n chóp lá ho c bông cao nh t.

Theo Nguy n Ng c
(2008), cây lúa nào có lóng ng n, thành lóng dày, b lá ôm
sát thân thì thân lúa s c ng ch c, khó
ngã và ng c l i. N u t ru ng có nhi u
c, s c y dày, thi u ánh sáng, bón nhi u phân m thì lóng có khuynh h ng
n dài và m m y u làm cây lúa d
ngã. Lúa b
ngã thì s hút dinh d ng
và quang h p b tr ng i, s v n chuy n các ch t b c n tr , hô h p m nh làm tiêu
hao ch t d tr
a n h t lép nhi u, n ng su t gi m. S
ngã càng s m s thi t
i càng nhi u và n ng su t càng gi m.
Cây lúa cao 90 – 100 cm
i Lê Xuân Thái, 2003).

c coi là lý t

ng v n ng su t (Akita,1989);(trích d n

2.4.5 Chi u dài bông

Bông lúa là c m t phát hoa bao g m nhi u nhánh, gié mang hoa. Th i gian hình
thành bông k t khi cây lúa b t u phân hoá òng cho n khi lúa tr . Th i k này
u
c ch m sóc t t, cây lúa
dinh d ng, bông lúa s phát tri n y
gi
nguyên
c c tính c a gi ng. Th i gian phát tri n bông gi ng ng n ngày ng n
n

gi ng dài ngày (Ngân hàng ki n th c tr ng lúa, 2010).

Theo Tr ng Th Ng c S ng (1991), chi u dài bông là y u t di truy n quy t nh
nh ng ch u nh h ng m nh b i môi tr ng, nh t là
u ki n dinh d ng trong
giai

n

u hình thành bông.

Chi u dài bông
c tính t
t c bông n u mút bông. Gi ng có bông dài, h t
p khít, t l h t lép th p, kh i l ng 1000 h t cao s cho n ng su t cao (V V n
Li t và ctv, 2004). Trong t ng lai, vi c ch n t o cây lúa có chi u dài bông b ng
a chi u cao c a thân cây là t t nh t (Nguy n Thành Ph

9


c, 2003).


2.5 Các y u t
2.5.1 N

nh h

ng

n n ng su t lúa

c

c có nh h ng r t l n trong i s ng cây lúa và là thành ph n ch y u c a cây
lúa. N c là
u ki n
th c hi n các quá trình sinh lý trong cây lúa, ng th i
ng là môi tr ng s ng c a cây lúa, là
u ki n ngo i c nh không th thi u
c
i v i cây lúa. N u l y 100g lá lúa t i em s y thì l ng lá khô ch còn l i 12g
(còn 88g là l ng n c b c h i), em ph n lá khô t cháy hoàn toàn thì l ng tro
còn l i là 1,5g. V i 88% tr ng l ng cây lúa, n c là thành ph n ch y u và c c k
quan tr ng i v i i s ng cây lúa.
c là m t trong nh ng ngu n v t li u thô ch t o th c n, v n chuy n th c n
lên xu ng trong cây, n nh ng b ph n khác nhau c a cây lúa. Bên c nh ó, l ng
c trong cây lúa và n c ru ng lúa là y u t
u hòa nhi t
cho cây lúa c ng

nh qu n th , không gian ru ng lúa. N c c ng góp ph n làm c ng thân và lá lúa,
u thi u n c thân lá lúa s khô, lá lúa b cu n l i và r xu ng, còn n u cây lúa
y n c thì thân lá lúa s
ng, b n lá m r ng.
Nhu c u v n

c qua các th i k sinh tr

ng phát tri n c a cây lúa c ng khác nhau:

Th i k n y m m: h t lúa khi b o qu n th

ng ph i gi

m 13%, khi

ngâm h t thóc hút n c t 22% thì có th ho t ng và n y m m t t khi
m
t 25 - 28%. Nh ng gi ng lúa c n l i
c gieo khô khi t
m ho c tr i m a
có n c m i n y m m và m c
c.
Th i k m : t sau gieo
Trong
u ki n nh v y r lúa

n m m i chông thì ch c n gi ru ng
m.
c cung c p nhi u oxy

phát tri n và n i nh

ng phân gi i thu n l i h n. Khi cây m
t l p n c nông cho n khi nh c y.

c 3 - 4 lá thì có th gi

m ho c

Th i k ru ng c y: t sau c y n khi lúa chín là th i k cây lúa r t c n
c. N u ru ng khô h n thì các quá trình sinh tr ng g p tr ng i rõ r t. Ng c l i
u m c n c trong ru ng quá cao, ng p úng c ng không có l i: cây lúa
nhánh
khó, cây v n dài, y u t, d b
và sâu b nh. Ng i ta còn dùng n c
ti t s
nhánh h u hi u c a ru ng lúa (Ngân hàng ki n th c tr ng lúa, 2010).

10

u