ẢNH HƯỞNG của xâm NHẬP mặn và KHÔ hạn đến sản XUẤT NÔNG NGHIỆP và đời SỐNG NGƯỜI dân HUYỆN TIỂU cần TỈNH TRÀ VINH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (651.85 KB, 85 trang )
TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----
VÕ V N BÌNH
NH H
NG C A XÂM NH P M N VÀ KHÔ H N
N S N XU T NÔNG NGHI P VÀ
I S NG
NG
I DÂN HUY N TI U C N
NH TRÀ VINH
LU N V N T T NGHI P
N TH
- 2010
IH C
TR
NG
I H C C N TH
VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N BSCL
-----
VÕ V N BÌNH
NH H
NG C A XÂM NH P M N VÀ KHÔ H N
N S N XU T NÔNG NGHI P VÀ
I S NG
NG
I DÂN HUY N TI U C N
NH TRÀ VINH
LU N V N T T NGHI P
IH C
Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN
Mã ngành: 52 62 01 01
Cán b h ng d n khoa h c
PGS.TS D
NG NG C THÀNH
N TH
- 2010
CH P NH N LU N V N C A H I
NG
Lu n v n
i h c ính kèm theo ây, v i
tài: “ nh h ng xâm nh p m n và
khô h n n s n xu t nông nghi p và i s ng c a ng i dân huy n Ti u c n,
nh Trà Vinh” do sinh viên Võ V n Bình th c hi n và báo cáo ã
c H i ng
ch m lu n v n thông qua.
y viên
Th ký
Ch t ch H i
PGS.TS D
ng
NG NG C THÀNH
i
I CAM OAN
Tôi cam oan r ng
qu phân tích trong
u khoa h c nào.
tài này là do chính tôi th c hi n. Các s li u thu th p và k t
tài là trung th c,
tài không trùng v i b t c
tài nghiên
n Th , ngày 22 tháng 11 n m 2010
Th c hi n tài
Võ V n Bình
ii
TI U S
CÁ NHÂN
n thân
và tên: Võ V n Bình
Gi i tính: Nam
Ngày sinh: 1989
i sinh: p 17, xã Long H u, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
Quê quán: p 17, xã Long H u, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
kh u th
ng trú: p 17, xã Long H u, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
Dân t c: Kinh
Tôn giáo: Không
Quá trình h c t p
n m 1996 n n m 2000 là h c sinh tr ng Ti u h c c s Long H u B, p 17,
xã Long H u, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
n m 2001 n n m 2004 là h c sinh tr ng Trung h c c s Long H u, p 10,
xã Long H u, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
n m 2005 n n m 2007 là h c sinh tr ng Trung h c ph thông Duyên H i,
khóm I, Th tr n Duyên H i, huy n Duyên H i, t nh Trà Vinh.
n m 2007 n nay là sinh viên ngành Phát tri n Nông thôn, Vi n Nghiên c u
Phát tri n ng b ng sông C u Long, tr ng i h c C n Th ,
ng 3/2, ph ng
Xuân Khánh, qu n Ninh Ki u, Thành ph C n Th .
a ch liên l c: Phòng C3.1 - Trung tâm hu n luy n cán b Y t QK9,
ph ng Xuân Khánh, qu n Ninh Ki u, Thành ph C n Th .
ng 30/4,
a ch e-mail:
Di
ng: 0984073455
n Th , ngày 22 tháng 11 n m 2010
Ng
i khai
Võ V n Bình
iii
IC MT
Trong th i gian 4 n m h c t p, nghiên c u và rèn luy n o c tôi ã
c th y cô
tr ng i h c C n Th nói chung và quý th y cô Vi n Nghiên c u Phát tri n ng
ng sông C u Long nói riêng, truy n t ki n th c quý báu cho tôi không ch
ph
ng pháp h c t p mà c cách s ng úng
n khi va ch m th c t .
hoàn thành lu n v n t t nghi p i h c c a mình, ngoài s n l c c a b n thân,
tôi xin chân thành c m n s h ng d n t n tình c a th y
ng Ng c Thành t
lúc hình thành
tài cho n khi hoàn thành. Th y ã truy n t nh ng ki n th c
chuyên môn, nh ng kinh nghi m c ng nh nh ng góp ý quý báu
tôi hoàn thành
t lu n c a mình.
Xin chân thành c m n các anh, ch Cán b nông nghi p c ng nh bà con nông dân
2 xã Tân Hòa và Hi u T ; các c s ban ngành huy n Ti u C n, S Nông nghi p
và Phát tri n Nông thôn t nh Trà Vinh ã h tr tôi trong quá trình thu th p s li u
th c hi n tài.
Sau cùng, xin c m n gia ình, ng i thân, b n bè và Tr n Vi t Hùng, L u Huy n
Trân ã giúp
và ng viên tôi th c hi n hoàn thành lu n v n này.
Tuy nhiên, vì ki n th c chuyên môn còn h n ch và b n thân còn thi u kinh nghi m
th c ti n nên n i dung
tài không tránh kh i nh ng thi u sót, kính mong
cs
ch b o, góp ý thêm c a quý th y cô
t l n n a, tôi xin g i
tài này
n quý th y cô l i chúc t t
c hoàn thi n h n.
p và chân thành nh t.
Chân thành c m n và kính chào trân tr ng./.
n Th , ngày 22 tháng 11 n m 2010
Ng
i th c hi n
Võ V n Bình
iv
TÓM T T
i h i ngh tri n khai các gi i pháp m b o ngu n n c ph c v s n xu t và sinh
ho t, phòng ch ng h n và xâm nh p m n các t nh ng b ng sông C u Long
BSCL) t ch c ngày 12.3.2010, t i Trà Vinh, ông Cao
c Phát - B tr ng B
NN&PTNT có k t lu n n c m n ang xâm nh p sâu vào t li n các vùng ven
bi n BSCL t 40 - 50 km, n ng
m n trung bình c ng t ng t 2 – 3 o/oo so v i
trung bình nhi u n m. Hàng tr m ngàn ha lúa b nh h ng m n và khô h n. 1/3
dân s nông thôn trong vùng thi u n c ng t sinh ho t. Ông còn ch
o các a
ph ng c n có k ho ch chu n b v t t nhân l c và ngu n tài chính kh n tr ng
xây p t m giúp dân tr n c ng t và ng n m n xâm nh p sâu h n; tích c c tr
c ng t nh ng n i có th ; u ch nh c c u cây tr ng, c c u gi ng; ph i ánh
giá k , n u m b o có ngu n n c m i ph c v s n xu t. Do v y, tìm hi u các nh
ng xâm nh p m n và khô h n n s n xu t và i s ng c a các nhóm h khác
nhau c a ng i dân ven bi n BSCL, trong ó huy n Ti u C n, t nh Trà Vinh là
m i di n r t c n thi t th c hi n nghiên c u này.
Thông qua vi c thu th p các bài báo cáo c a các c quan ban ngành có liên quan,
ph ng v n chuyên gia và nh ng ng i am hi u t i a ph ng và k t h p
u tra
kh o sát 50 nông h t i huy n Ti u C n t nh Trà Vinh nh m
ra.
t
c m c tiêu
t qu nghiên c u cho th y, xâm nh p m n ã và ang ngày càng l n sâu vào
t
li n, t 50 – 60 km có n i lên n 70km, c bi t vào nh ng tháng mùa khô. ã làm
nh h ng n toàn b ho t ng s n xu t c a ng i trong t nh. u áng nói là,
thông tin v tác h i này thì ng i dân r t quan tâm, có n 72% s h kh o sát bi t
n thông tin v nh h ng xâm nh p m n và khô h n n s n xu t; có n 965,34
ha di n tích tr ng lúa b thi t h i và có n 1.553 s h tr ng lúa b thi t h i do xâm
nh p m n và n ng nóng kéo dài. Các nh h ng xâm nh p m n và khô h n n s n
xu t g m (i) làm cho t b nhi m phèn/m n, khó s n xu t, n ng su t th p; (ii) thi u
c s n xu t, nh t là vào các tháng mùa khô; (iii) gián ti p làm cho chi phí s n
xu t gia t ng. Xâm nh p m n và khô h n có nh h ng áng k
n thu nh p c a
nông h , có n 94% s h có thu nh p gi m, i s ng g p nhi u khó kh n do xâm
nh p m n và khô h n. Tuy nhiên, c ng chính sinh thái m n ã t o cho nông h c
i phát tri n thêm mô hình m i t ng thu nh p cho gia ình.
v
CL C
Trang
CH P NH N LU N V N C A H I
NG ....................................................i
I CAM OAN ................................................................................................ii
TI U S CÁ NHÂN ......................................................................................... iii
I C M T .....................................................................................................iv
TÓM T T............................................................................................................v
C L C...........................................................................................................vi
DANH M C CH VI T T T ..........................................................................ix
DANH M C HÌNH .............................................................................................x
DANH M C B NG ...........................................................................................xi
CH
NG 1: M
U .......................................................................................1
1.1
TV N
................................................................................................1
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ..........................................................................2
1.2.1 M c tiêu t ng quát......................................................................................2
1.2.2 M c tiêu c th ............................................................................................3
1.3 KI M NH GI THUY T VÀ CÂU H I NGHIÊN C U ......................3
1.3.1 Ki m nh gi thuy t ..................................................................................3
1.3.2 Gi thuy t nghiên c u ................................................................................3
1.4 PH M VI VÀ GI I H N NGHIÊN C U...................................................3
1.4.1
i t ng nghiên c u .................................................................................3
1.4.2 Gi i h n n i dung nghiên c u....................................................................4
1.4.3 Gi i h n vùng nghiên c u ..........................................................................4
1.4.4 Th i gian nghiên c u..................................................................................4
CH
NG 2: T NG QUAN TÀI LI U THAM KH O ..................................5
2.1 T NG QUÁT V XÂM NH P M N VÀ KHÔ H N................................5
2.1.1 Khái quát v xâm nh p m n và khô h n ...................................................5
2.1.2 Khái quát nh h ng c a xâm nh p m n và khô h n n SXNN và i
ng ng i dân.....................................................................................................6
2.2 T NG QUAN V
A BÀN NGHIÊN C U.............................................10
2.2.1 T ng quan v t nh Trà Vinh.....................................................................10
2.2.1.1 V trí a lý...............................................................................................10
2.2.1.2 a hình...................................................................................................11
vi
2.2.1.3 Khí h u ....................................................................................................12
2.2.1.4 Th y v n ..................................................................................................14
2.2.1.5 Tài nguyên n c ......................................................................................16
2.2.1.6 t ai.....................................................................................................16
2.2.1.7 R ng và t r ng .....................................................................................22
2.2.1.8 Khoáng s n..............................................................................................22
2.2.1.9 Dân s và lao ng ..................................................................................22
2.2.1.10 C s h t ng.........................................................................................23
2.2.2 T ng quan v huy n Ti u C n .................................................................24
2.2.2.1 L ch s .....................................................................................................24
2.2.2.2 a hình...................................................................................................25
2.2.2.3 Khí h u ....................................................................................................26
2.2.2.4 Th y v n ..................................................................................................26
2.2.2.5 Kinh t .....................................................................................................27
2.2.2.6 Xã h i ......................................................................................................28
CH
NG 3: N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U...................30
3.1 N I DUNG NGHIÊN C U ........................................................................30
3.2 PH
NG PHÁP LU N TRONG NGHIÊN C U ....................................30
3.3 PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ...............................................................32
3.2.1 Ph ng pháp thu th p thông tin..............................................................32
3.2.1.1 Thu th p thông tin th c p .......................................................................32
3.2.1.2 Thu th p thông tin s c p.........................................................................33
3.2.2 Ph ng pháp x lý, phân tích s li u.......................................................33
3.2.2.1 Ph ng pháp th ng kê mô t ...................................................................33
3.2.2.2 Ph ng pháp phân tích b ng chéo (Cross – Tabulation) .........................33
CH
4.1.
NG 4: K T QU TH O LU N ...........................................................35
C
M KINH T - XÃ H I VÙNG NGHIÊN C U........................35
4.1.1
c
m KTXH và quy ho ch t ng th phát tri n KTXH c a t nh Trà
Vinh n n m 2020............................................................................................35
4.1.2
c
m KTXH c a huy n Ti u C n n m 2009 ....................................36
4.1.3
c
m KTXH c a nhóm h kh o sát ..................................................37
4.1.3.1 Tu i và trình
h c v n ch h ...............................................................37
4.1.3.2 Phân b di n tích nông nghi p.................................................................38
4.1.3.3 Phân b lao
ng c a nông h .................................................................39
vii
4.1.3.4 Gi i tính và tham gia oàn th c a nông h .............................................40
4.1.3.5 Ph ng ti n s n xu t c a nông h ...........................................................41
4.1.3.6 Ph ng ti n sinh ho t c a nông h ..........................................................41
4.1.3.7 Tình hình ngu n g c và s h u t ai c a nông h ................................42
4.2
C
M V THU NH P VÀ THAY
I THU NH P C A NÔNG H
............................................................................................................................43
4.3 ÁNH GIÁ NH H
NG XÂM NH P M N VÀ KHÔ H N...............46
4.3.1 ánh giá c a ng i dân a ph ng v m c
xâm nh p m n hi n nay
so v i n m 2005 .................................................................................................46
4.3.2 nh h ng xâm nh p m n và khô h n n s n xu t và i s ng ..........47
4.3.2.1 Nh n th c c a ng i dân tr c tình hình xâm nh p m n và khô h n theo
nhóm h ...............................................................................................................47
4.3.2.2 Ngu n thông tin ghi nh n nhi m m n.......................................................48
4.3.2.3 nh h ng xâm nh p m n và khô h n n s n xu t và i s ng nông h .48
4.3.2.4 nh h ng xâm nh p m n và khô h n n thu nh p nông h ...................51
4.4 CÁC THÍCH NG VÀ
I PHÓ TR
C TÌNH HÌNH XÂM NH P
N VÀ KHÔ H N.........................................................................................52
4.4.1 Cách thích ng và i phó tr c tình hình xâm nh p m n và khô h n c a
nông h ...............................................................................................................52
4.4.2 Các thích ng và i phó c a CQ P tr c tình hình xâm nh p m n và
khô h n t i vùng nghiên c u.............................................................................54
4.5
C
M V KHÓ KH N, THU N L I VÀ
XU T CH Y U
TRONG S N XU T VÀ
I S NG C A NG
I DÂN .............................58
CH
NG 5: K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................60
5.1 K T LU N ..................................................................................................60
5.2 KI N NGH .................................................................................................61
TÀI LI U THAM KH O.................................................................................63
PH L C: PHI U PH NG V N NÔNG H ................................................65
viii
DANH M C CH
VI T T T
CM
CNH – H H
CQ P
Bán o Cà Mau
Công nghi p hóa – hi n i hóa
Chính quy n a ph ng
BSCL
GDP
KIP
KTXH
NN&PTNT
PRA
SXNN
ng b ng sông C u Long
Gross Domestic Product
Key informant panel
Kinh t xã h i
Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn
Participatory Rapid Appraisal
n xu t nông nghi p
USD
United States Dollar
ix
DANH M C HÌNH
Hình 2.1: B n
hành chính t nh Trà Vinh .........................................................11
Hình 2.2: B n
huy n Ti u C n........................................................................24
Hình 3.1: Khung lý thuy t nghiên c u nh h ng c a xâm nh p m n và khô h n32
x
DANH M C B NG
ng 4.1:
ng 4.2:
c
c
m ch h và kinh t h theo nhóm h kh o sát ........................38
m v di n tích SXNN theo nhóm h kh o sát ..........................39
ng 4.3: Lao ng chung c a vùng kh o sát .....................................................39
ng 4.4: c m v l nh v c ho t ng chung c a nông h ...........................39
ng 4.5: c m v trình h c v n chung c a nông h ...............................40
ng 4.6: c m v gi i tính và tham gia h i oàn th c a nông h ...............40
ng 4.7: Ph ng ti n s n xu t ch y u theo nhóm h kh o sát .........................41
ng 4.8: Ph ng ti n sinh ho t ch y u theo nhóm h kh o sát ........................42
ng 4.9: c m v ngu n g c và ch quy n s h u t ai c a nông h ......42
ng 4.10: Tài s n t ai phân theo nhóm h kh o sát ......................................43
ng 4.11: c m tình hình s n xu t v lúa ông Xuân c a nông h .............44
ng 4.12: c m tình hình s n xu t v lúa Hè Thu c a nông h ..................45
ng 4.13: c m tình hình s n xu t v lúa Thu ông c a nông h ..............45
ng 4.14: c m thu nh p khác t l nh v c nông nghi p c a nông h ...........46
ng 4.15:
c
m v c ng
xâm nh p m n hi n nay so v i n m 2005 t i
vùng nghiên c u .................................................................................................47
ng 4.16: Nh n bi t thông tin xâm nh p m n và khô h n theo nhóm h ............48
ng 4.17: Kênh thông tin ch y u v xâm nh p m n và khô h n c a nông h ....48
ng 4.18: ánh giá xâm nh p m n và khô h n nh h ng n s n xu t và i s ng
theo nhóm h ......................................................................................................49
ng 4.19: Nh n nh m c
di n bi n c a xâm nh p m n và khô h n trong th i
gian s p t i theo nhóm h ...................................................................................49
ng 4.20: nh h ng xâm nh p m n và khô h n n SXNN c a nông h .........50
ng 4.21: nh h ng xâm nh p m n và khô h n n sinh ho t i s ng c a nông
........................................................................................................................51
ng 4.22: nh h ng xâm nh p m n và khô h n n thu nh p c a nông h ......51
ng 4.23: Ph n ng theo nhóm h tr c tình hình xâm nh p m n và khô h n ...52
ng 4.24: Cách i phó và thích ng v i xâm nh p m n và khô h n trong s n xu t
và i s ng c a ng i dân a ph ng.................................................................53
ng 4.25: Nhu c u h tr c a ng i dân a ph ng .........................................54
ng 4.26:
c
m i phó và thích ng c a CQ P tr c tình hình xâm nh p
n và khô h n ...................................................................................................55
xi
ng 4.27: c
m v h th ng c s h t ng ph c v s n xu t và an sinh xã h i
theo nhóm h .......................................................................................................55
ng 4.28: Nhu c u xây d ng c s h t ng ph c v s n xu t và sinh ho t theo
nhóm h ..............................................................................................................56
ng 4.29: Hình th c th c hi n xây d ng c s h t ng c a nông h ..................56
ng 4.30: Nh n nh c a ng i dân v
i phó và thích nghi xâm nh p m n và khô
n b ng nh ng công trình t CQ P...................................................................57
ng 4.31: Nh ng can thi p c a CQ P trong s n xu t t i vùng nghiên c u ........57
ng 4.32: c m v thu n l i trong s n xu t và sinh ho t c a nông h .........58
ng 4.33: c m v khó kh n trong s n xu t và sinh ho t c a nông h .........58
ng 4.34: Nh ng xu t trong s n xu t và sinh ho t c a nông h .....................59
xii
CH
1.1
NG 1
U
TV N
ng b ng sông C u Long ( BSCL) v i
u ki n t nhiên v
t ai, nhi t ,
ngu n n c, h th ng sông ngòi ch ng ch t,... r t thu n l i cho vi c phát tri n s n
xu t nông nghi p (SXNN) và nuôi tr ng th y s n, c bi t là nuôi tôm n c l . V i
dân s 18 tri u ng i hi n nay, BSCL ã óng góp 18% GDP c n c, 50% s n
ng lúa, 70% s n l ng trái cây, 60% s n l ng th y s n, 90% s n l ng g o
xu t kh u c a c n c. (H ng V n, 2010)
Là vùng
t có 1 v trí
c bi t quan tr ng trong phát tri n kinh t - xã h i (KTXH),
nh t là l nh v c nông nghi p – th y s n, nh ng ây c ng là 1 vùng t ã, ang và
ch u nh h ng l n do tình tr ng bi n i khí h u toàn c u, trong ó v n
mà
ng i dân BSCL, nh t là các t nh ven bi n ang ph i i m t là s xâm nh p m n
sâu vào t li n vào các tháng mùa khô. Theo Trung tâm khí t ng th y v n Qu c
gia (2010), t tháng 4 n tháng 5 thì
m n là 40/00 tr lên và s xâm nh p sâu
vào các vùng c a sông và kênh r ch n i ng vùng BSCL t 50 – 60 km, có n i
70 km. Và
u áng nói h n là, g n ây khu v c BSCL có hi n t ng m n xu t
hi n s m,
m n cao và kéo dài h n. Nh v y, v i di n tích t li n b xâm nh p
n l n nh v y c ng thêm tình tr ng khô h n kéo dài, nhi u a ph ng BSCL,
nh t là các t nh ven bi n có nguy c xâm nh p m n càng cao, làm cho thi u ngu n
c ng t ph c v SXNN, nh t là v Hè Thu, nuôi tr ng th y s n, k c sinh ho t
i s ng c a ng i dân ang b
i m t g p nhi u khó kh n.
Ti u C n là m t huy n c a t nh Trà Vinh – n i có ti m n ng phát tri n SXNN –
th y s n. Trong n m 2007, t ng di n tích gieo tr ng t
c 43.199 ha, s n l ng
t 180.872 t n; trong ó: cây lúa gieo s
c 38.439 ha, cây màu gieo tr ng
c
12.872 ha, còn l i là các lo i cây công nghi p ng n ngày và dài ngày. àn heo c a
huy n có 81.120 con, àn bò có s l ng 15.634 con, àn trâu có 117 con trâu, àn
gia c m có s l ng 580.000 con. Tính n cu i n m 2007, toàn huy n có di n tích
nuôi tr ng th y s n là 1.193,83 ha cá, tôm các lo i; v i s n l ng thu ho ch t
c 15.285 t n tôm, cá... Trong nh ng n m qua, mà c bi t là n m 2009 huy n
Ti u C n ã có nh ng b c phát tri n v t b c v SXNN. Cùng v i vi c ng d ng
gi i hoá trong s n xu t, các ti n b khoa h c k thu t phù h p, thay i c c u
1
gi ng m i trong s n xu t làm t ng n ng su t và ch t l ng s n ph m; ng n ch n
c s gây h i c a r y nâu, b nh vàng lùn, lùn xo n lá trên lúa. Nh ó ã góp
ph n nâng t ng s n l ng lúa th ng ph m c a huy n trong n m lên h n 202.390
n, v t 1,47% so v i ch tiêu. Riêng phong trào a cây màu xu ng chân ru ng
ng
c bà con quan tâm m r ng di n tích t 3.200 ha n m 2008 lên 3.770 ha
m 2009. L nh v c nuôi th y s n n c ng t c ng có chi u h ng phát tri n b n
ng h n. Tuy di n tích th nuôi th y s n ch
t kho ng 1.020 ha m t n c ao h
nh ng s n l ng tôm, cá th ng ph m sau thu ho ch t h n 18.050 t n. Trong ó
có h n 3.760 t n cá tra xu t kh u. Nhi u mô hình m i mang l i hi u qu cao nh :
mô hình nuôi l n, nuôi ba ba, cá lóc ng, tôm càng xanh toàn c c a nhi u h
dân các xã T p Ngãi, Ngãi Hùng, Phú C n và Th tr n Ti u C n (Vietgle, 2009).
Tuy v y, ây c ng là vùng trong t nh ch u s tác ng sâu s c nh t do tình hình xâm
nh p m n s m, sâu và cao t sông C n Chông. Thi t h i do xâm nh p m n là không
nh trong s n xu t, nh ng
kh c ph c h qu này là không d , c n ph i có th i
gian và m t k ho ch, chi n l c t ng th , ng b c p vùng. V lâu dài,
ch
ng ngu n n c trong s n xu t cho các vùng b nhi m m n, thì c n ph i kh thi
phù h p v i t ng u ki n sinh thái c th c a t ng a ph ng, làm sao cho ng i
dân i phó và thích ng
cv i
u ki n sinh thái m n, góp ph n n nh s n
xu t và m b o cu c s ng. Do v y, tìm hi u các nh h ng xâm nh p m n n s n
xu t và i s ng c a các nhóm h khác nhau c a ng
ó huy n Ti u C n, t nh Trà Vinh là
m i di n
u này.
i dân ven bi n BSCL, trong
c ch n
th c hi n nghiên
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
c tiêu c a nghiên c u này nh m xem xét các nh h ng c a xâm nh p m n và
khô h n n SXNN và i s ng, c ng nh tìm hi u kh n ng ng phó, thích ng
a các nhóm h khác nhau t i huy n Ti u C n t nh Trà Vinh và c a c ng ng
tr c th c tr ng xâm nh p m n và khô h n. ng th i ki n ngh các gi i pháp nh m
thích ng vi c xâm nh p m n và c i thi n s n xu t – i s ng ng i dân.
2
1.2.2 M c tiêu c th
-
Phân tích th c tr ng xâm nh p m n và khô h n
n
a bàn nghiên c u.
-
Phân tích nh h
ng i dân.
-
Ghi nh n kh n ng ng phó và thích ng c a các nông h tr
n và khô h n.
-
Ki n ngh các gi i pháp nh m thích ng xâm nh p m n và c i thi n s n xu t–
i s ng c a ng i dân.
ng c a xâm nh p m n và khô h n
n SXNN và
1.3 KI M
NH GI THUY T VÀ CÂU H I NGHIÊN C U
1.3.1 Ki m
nh gi thuy t
- Xâm nh p m n và khô h n không là y u t
ng ng i dân.
nh h
- Kh n ng thích ng, ng phó c a các nhóm h tr
nh p m n và khô h n ch a cao.
ng l n
i s ng
c s xâm nh p
n SXNN và
c s thay
i c a xâm
- Ch a có gi i pháp làm h n ch xâm nh p m n và c i thi n s n xu t –
ng
i
i s ng
i dân.
1.3.2 Câu h i nghiên c u
- Hi n nay xâm nh p m n và khô h n t i
thu n l i và khó kh n nh th nào?
- Nh ng nh h
ng i dân ra sao?
- Các nông h
a bàn nghiên c u di n ra v i nh ng
ng c a xâm nh p m n và khô h n
n SXNN và
i s ng
ng phó và thích ng xâm nh p m n và khô h n nh th nào?
- Nh ng gi i pháp nào có th làm thích ng và h n ch xâm nh p m n và c i
thi n s n xu t – i s ng ng i dân?
1.4 PH M VI VÀ GI I H N NGHIÊN C U
1.4.1
it
ng nghiên c u
Các h SXNN – nuôi tr ng th y s n, các cá nhân và t ch c có liên quan
này t i huy n Ti u C n t nh Trà Vinh.
1.4.2 Gi i h n n i dung nghiên c u
3
n
tài
Do
u ki n v th i gian c ng nh ki n th c tích l y còn m i mà tình hình th c t
t a d ng và ph c t p nên ch
c p m t s n i dung sau:
-
a ra nh ng c s lý lu n làm c s cho vi c th c hi n
- T ng quan v
a bàn nghiên c u.
- Khái quát v
c
tài.
m nông h .
- T p trung nghiên c u v th c tr ng c ng nh là nh h ng c a xâm nh p
n và khô h n n SXNN và i s ng ng i dân vùng nghiên c u.
ng th i
ng nhìn nh n s ng phó và thích nghi tr c s thay i c a xâm nh p m n và
khô h n c a ng i dân. T ó,
xu t nh ng gi i pháp t i u nh m h n ch quá
trình xâm nh p m n và c i thi n i s ng – s n xu t ng i dân.
1.4.3 Gi i h n vùng nghiên c u
li u
u tra
c th c hi n t i 2 xã thu c huy n Ti u C n t nh Trà Vinh
tra k t qu nghiên c u. Do v y, k t qu
a ra s còn nhi u gi i h n.
1.4.4 Th i gian nghiên c u
tài thu th p s li u ch y u là th i
m t n m 2009
4
n n m 2010.
ki m
CH
NG 2
NG QUAN TÀI LI U THAM KH O
2.1 T NG QUAN V XÂM NH P M N VÀ KHÔ H N
2.1.1 Khái quát v xâm nh p m n và khô h n
Xâm nh p m n là hi n t ng n c bi n dâng lên l n vào t li n khi n cho di n
tích t canh tác và nh c ngày càng b thu h p. Cùng l ng m a th p gây ra c nh
thi u n c ng t làm nh h ng n i s ng ng i dân c ng nh cây tr ng. S xâm
nh p m n các t nh ven bi n BSCL u b ch u nh h ng chung b i 2 m i
ng quan ch y u c a các dòng n c ng c chi u: l u l ng ng t c a ngu n và
tri u c a sông (Lê Sâm, 2006).
n là m t thu c tính c a vùng c a sông. Nó g n li n v i 2 m t: m t h n ch là i
i canh tác nông nghi p và m t tích c c là s hình thành m t vùng n c l d i
dào, ph c v t t cho vi c nuôi tr ng thu s n n c l , n ng su t cao. Trong s
ng tác gi a sông và bi n c a 2 dòng n c ng t và m n giao h i l i v i nhau,
trong th i k dòng tri u lên, xáo tr n và n c m n rút i trong th i k tri u xu ng,
ã t o thành s m n hoá u n trong không gian, theo th i gian, d i tác ng
a 2 y u t c b n: l u l ng n c ng t t ngu n xu ng và l u l ng dòng tri u,
(th hi n qua biên
và tri u c ng) và các y u t nh h ng quan tr ng khác nh
gió ch ng t bi n th i vào, m a n i ng và vi c dùng n c trên l u v c. Theo Lê
Sâm (2006), có 5 c p b c thang m n
ánh giá m c
nhi m m n: (1) n c r t
n: S>= 300/00; (2) n c m n: S = 18-30 0/00; (3) n
i l : S = 0,4 - 4 0/00; (5) n c ng t; S <= 0,4 0/00.
Vùng d b
nh h
ng m n cao nh t (t
c l : S = 4 – 18 0/00; (4) n
c
ng ng S = 0,4 0/00 trong sông). Nh v y,
toàn vùng BSCL có kho ng 1,7 tri u ha b nhi m m n; trong ó 780.000 ha
vùng c a sông Ti n, sông H u; 1.250.000 ha vùng Bán o Cà Mau (B CM) và
100.000 ha vùng ven bi n Tây. Theo th i gian, ch
m n s có nh ng thay i
nh t nh. Ch
m n vùng ven bi n Tây, c a sông Vàm C , vùng B CM s có
xu h ng t t lên do vi c khai thác. Trong khi ó, vùng c a sông chính do vi c l y
c t i ph c v SXNN - thu s n, có th kéo theo xu th làm gia t ng s xâm
nh p m n.
5
Ch
thu v n vùng trung tâm (B CM) b chi ph i b i tri u bi n ông, bi n Tây,
dòng ch y sông Mekong và ch
m a trong ng. Gi ng nh
BSCL, vùng
CM hình thành 2 mùa rõ r t: mùa m a t tháng 6 n tháng 11 và mùa khô t
tháng 12 n tháng 4 n m sau.
Ngu n n c m n chính xâm nh p vào các kênh r ch vùng trung tâm B CM là t
phía ông thông qua sông M Thanh, Gành Hào và t phía bi n Tây qua sông Ông
c, sông Cái L n, Cái Bé và các kênh R ch S i, N c M n,...
Ngu n n c ng t ch y u c a vùng trung tâm B CM là t sông H u thông qua các
kênh tr c: kênh Qu n l Ph ng Hi p – Ph ng Hi p, H u Giang; kênh Lai Hi u,
kênh Xà No – Ô Môn, C n Th ,...
n m 1994 n nay, h th ng ng n m n c a d án Qu n l Ph ng Hi p – Ph ng
Hi p l n l t hoàn t t và
c a vào ho t ng. C b n ngu n n c m n t phía
bi n ông truy n theo sông M Thanh lên ã b ng n ch n l i b i các c ng ng n
n. Tuy nhiên, trong quá trình qu n lý n c khu v c lân c n c ng có th b
nhi m m n vào tháng 3, tháng 4, nh ng n ng
không cao và duy trì trong th i
gian ng n. Nh ng chính do chuy n i c c u s n xu t t tr ng lúa sang nuôi tôm
nên môi tr ng n c vùng này ã, ang và s có nh ng di n bi n ph c t p.
2.1.2 Khái quát nh h
ng ng i dân
ng c a xâm nh p m n và khô h n
n SXNN và
i
Trong b i c nh bi n i khí h u hi n nay, xâm nh p m n và khô h n là v n
c n
thi t ph i xem xét. Nh ng nh h ng c a xâm nh p m n và khô h n i v i SXNN
và i s ng vùng ch u b nh h ng là h t s c áng ng i.
Theo D ng Ng c Thành (2009), xâm nh p m n l n sâu vào t li n trong mùa khô
50 – 60 km, làm thi t h i n s n xu t cây tr ng, làm cho t b nhi m m n/phèn,
thi u n c s n xu t và sinh ho t. Bên c nh ó còn nh h ng thu nh p c a ng i
dân, làm cho h càng g p khó kh n h n. Có th nói xâm nh p m n và khô h n nh
ng r t l n
n SXNN và
i s ng ng
i dân.
Theo Minh Thanh (2010), có
c p xâm nh p m n có chi u h ng t ng nhanh do
tri u c ng và gió ch ng y n c bi n vào các c a sông,
n hình là t i Trà
Vinh
m n lên t i 34 ‰, Cà Mau 25.4 ‰, Ph c Long (B c Liêu) lên t i 24,8 ‰,
… và còn có kh n ng t ng cao trong th i gian s p t i.
6
u này cho th y di n bi n
a xâm nh p m n r t ph c t p và có c
nông nghi p.
ng
cao r t nguy h i
n ng
i làm
i t nh V nh Long di n bi n xâm nh p m n theo l u l ng a hai nhánh sông l n
là sông Ti n và sông H u. Xuôi v phía h l u theo hai nhánh sông là sông C
Chiên và sông H u r i
ra bi n theo các c a sông c a t nh Trà Vinh. Do ch u s
nh h ng bi n i khí h u nên vi c xâm nh p m n nh ng n m g n ây có di n
bi n b t th ng, th i gian nhi m m n ngày càng kéo dài h n, n ng
m n ngày
càng cao h n và ph m vi nh h ng ngày càng r ng và sâu vào n i ng h n. T
ó, c n có bi n pháp xây d ng c s h t ng k thu t nh ê bao, c ng ng n m n
o v s n xu t nh m t m c tiêu ng n m n, r a m n,... và xây d ng quy ch qu n
lý, k ho ch khai thác ngu n n c ng t trên các sông chính m t cách thích h p. (T.
i, 2010)
Trong k t qu nghiên c u xâm nh p m n ph c v phát tri n KTXH BSCL c a Lê
Sâm có
c p, di n bi n ph c t p c a xâm nh p m n
BSCL là v n
ã
c
báo vì di n bi n này g n li n v i nhu c u s d ng n c cho các m c tiêu KTXH
BSCL. Xâm nh p m n
BSCL nh ng n m g n ây tr nên gay g t h n và
ngày càng nh h ng n quá trình phát tri n KTXH BSCL nói chung, t bi t là
các t nh ven bi n (vncold, 2007).
Theo Xa l tin t c (2010), BSCL ã và ang i phó v i xâm nh p m n, y
nh các bi n pháp h n ch xâm nh p m n. Trong hi n t ng
m n t ng cao và
di n bi n ph c t p CQ P cùng v i toàn th nhân dân vùng nhi m m n toàn tâm
toàn l c t p trung i phó v i hi u qu cao nh t.
Chi u 28 - 4 - 2010 t i Thành ph H Chí Minh, y ban sông Mekong Vi t Nam
p phiên toàn th có s tham gia c a 7 b và 17 t nh, thành khu v c BSCL và
Tây Nguyên. y ban sông Mekong Vi t Nam nh n nh, vi c h p tác s d ng
ngu n n c sông Mekong g n ây g p nhi u th thách nghiêm tr ng nh vi c xây
ng các p thu
n gây ra nhi u lo ng i v tác ng môi tr ng, các d u hi u
a hi n t ng bi n i khí h u. Vùng BSCL ang i m t v i n n xâm nh p m n
ngày càng nghiêm tr ng và thi u n c ng t mùa khô. Do ó, c n s d ng ngu n
c ng t ti t ki m và hi u qu (C. Phiên – G. B o, 2010).
Theo Nguy n Th ng (2010), tình hình xâm nh p m n Tây Nam B cao h n so v i
i n m ã gây nh h ng không nh
n SXNN,
n hình là t i t nh B c Liêu và
Trà Vinh trên 20.000 ha lúa ông Xuân có nguy c b nhi m m n và h n 45.000 ha
7
lúa khác ang ng tr c nguy c thi u n c ng t. T i t nh Trà Vinh, n c m n ã
xâm nh p vào 2 kênh N m Ki u và Nàng R n, còn t i t nh B c Liêu, n c m n xâm
nh p t 1,
m n t 3,3‰-5‰, t p trung t i các xã Phong Th nh ông, Phong
Th nh ông A huy n Giá Rai và xã V nh Thanh huy n Ph c Long và g n ây t
2, có
m n g n 6‰, xâm nh p vào huy n H ng Dân. T i t nh H u Giang, nh ng
ngày qua n c m n ã vào m t s
a ph ng trong t nh. Theo Chi c c Th y l i
u Giang, t gi a tháng 2, n c m n ã xâm nh p vào các xã L ng Ngh a,
ng Tâm, V nh Vi n A và m t ph n c a xã Xà Phiên, huy n Long M v i n ng
m n o
c vào t n c kém v a qua là t 2,6‰ n 7‰. Riêng t i Th xã V
Thanh, n c m n ã xâm nh p vào các xã Tân Ti n, H a Ti n và H a L u v i
n o
c t i Ngã Ba N c Trong xã H a Ti n là 5‰ và c ng Kênh L u là
3,1‰ d báo trong nh ng ngày t i, khi g p tri u c ng n c m n s xâm nh p sâu
n vào n i ô Th xã V Thanh v i n ng
m n có th lên t i t 6‰ - 8‰.
Còn t nh Cà Mau c ng b h h i g n 6.000 ha lúa do nhi m m n vùng nuôi 1 v
tôm 1 v lúa. Hi n bà con nông dân ã th nuôi tôm sú các n i này. Nguyên nhân
do mùa khô kèm theo n ng nóng n s m, t gi a tháng 11 - 2009 n nay ã khi n
c n c rút sâu t nh Cà Mau, có n i n c rút n h n 1 m. Tình tr ng h n hán
gây nh h ng l n n i s ng ng i dân, e d a hàng ch c ngàn hecta r ng tràm
thu c r ng U Minh H .
Có th nói, khô h n s m và ngu n n c ng t sông C u Long v ít h n so v i tr c
nên tình hình xâm nh p m n các t nh Tây Nam b cao h n so v i n m tr c. M c
dù, các a ph ng ã có nh ng gi i pháp gi n c ng t, y m n ra bi n nh ng
trong các tháng t i, n u xâm nh p m n vào sâu h n s nh h ng n sinh ho t c a
ng i dân. Vì v y, ngu n n c ng t
t i tiêu, sinh ho t c n
c s d ng ti t
ki m, h p lý h n ch nh h ng c a n c m n xâm nh p vào trong ng.
i h i ngh tri n khai các gi i pháp m b o ngu n n c ph
ho t, phòng ch ng h n và xâm nh p m n các t nh BSCL t
i Trà Vinh, ông Cao
c Phát - B tr ng B Nông nghi
thôn có k t lu n n c m n ang xâm nh p sâu vào t li
BSCL t 40 - 50 km, n ng
m n trung bình c ng t ng t
c v s n xu t và sinh
ch c ngày 12.3.2010,
p và Phát tri n Nông
n các vùng ven bi n
2 – 3 o/oo so v i trung
bình nhi u n m. Hàng tr m ngàn ha lúa b nh h ng m n và khô h n, 1/3 dân s
nông thôn trong vùng thi u n c ng t sinh ho t. Tình hình h n, m n s còn nghiêm
tr ng h n trong 2 tháng t i n u không có m a. Ông còn ch
o v các gi i pháp
8
phòng ch ng c ng nh là làm h n ch xâm nh p m n,
n hình là các bi n pháp
ph i làm ngay là c th hóa ánh giá nh h ng c a xâm nh p m n và h n hán n
ng xã, huy n t ng t nh. Các a ph ng c n có k ho ch chu n b v t t nhân
c và ngu n tài chính
kh n tr ng xây p t m giúp dân tr n c ng t và ng n
n xâm nh p sâu h n; tích c c tr n c ng t nh ng n i có th ;
u ch nh c
u cây tr ng, c c u gi ng; ph i ánh giá k , n u
dân làm v Xuân Hè. (Chí Nhân, 2010)
Theo Huy Hoàng (2010), n
m b o có ngu n n
c m n v n xâm nh p vào n i
ng
cm i
vùng h
ng l i
c ng p ng n m n C n Chông huy n Ti u C n t nh Trà Vinh. Nông dân vùng
này ang
c h ng l i t công trình th y l i c ng p ng n m n C n Chông
thu c các xã Tân Hòa, Hùng Hòa, Tân Hùng và Ninh Th i, huy n Ti u C n t nh
Trà Vinh hi n ang i m t v i n c m n xâm nh p sâu vào n i ng, gây thi t h i
ng hàng tr m hecta lúa và rau màu.
Hi n t ng xâm nh p m n và khô h n kéo dài ã và ang nh h ng gay g t n
cây tr ng, v t nuôi và i s ng c a ng i dân t nh Trà Vinh, khi n 12.000 ha lúa
ông Xuân mu n ang trong giai
n làm òng, tr bông lâm vào tình tr ng khô
n. N n xâm m n, khô h n ang òi h i nh ng gi i pháp c p bách và hi u qu .
Trong khung c nh nh ng di n bi n ph c t p do tình hình th i ti t b t th ng,
i
phó v i tình hình trên, c n m b o ngu n
nt i a
các nhà máy n c ho t
ng liên t c, các gi i pháp c a các t nh khác trong vi c ch ng h n và x lý nhi m
nc n
c nghiên c u áp d ng, m t s bi n pháp ã
c áp d ng nh khoan
gi ng c p n c ng t cho ng i dân, h ng d n bà con trong sinh ho t, n u ng
phòng b nh,... Ngành nông nghi p c ng ã có khuy n cáo bà con nông dân không
nên b m n c t các con sông b ô nhi m vào ru ng th tôm nuôi vì nh v y s
nh h ng n n ng su t, th m chí s không mang l i k t qu (Nguy n Th , 2010).
Theo Lê Phong H i - Giám c S NN&PTNT B n Tre nh n m nh: N u không có
gi i pháp ng phó k p th i, tình tr ng xâm nh p m n s gây nh h ng nghiêm
tr ng n SXNN, ch n nuôi, nuôi tr ng th y s n và sinh ho t c a nhân dân. N c
ng t ph c v sinh ho t c a nhân dân hi n nay thi u tr m tr ng, c bi t là vùng
nông thôn ven bi n.
ng phó v i tình hình xâm nh p m n n m 2010, các gi i
pháp tr c m t là ti p t c gia c ê bao, p p t m, n o vét kênh m ng
ng n
n, tr ng t ph c v s n xu t và sinh ho t c a nhân dân, cung c p d ng c ch a
9
c cho gia ình nghèo, di n chính sách, m r ng tuy n ng c p n c c a nh ng
nhà máy n c hi n có ph c v nhân dân (Phan L Hoàng Hà, 2010).
Trong bu i h i th o Quy ho ch t ng th BSCL trong
u ki n bi n i khí h u c bi n dâng do T ng c c Th y l i (B NN&PTNT) t ch c ngày 11 tháng 06
m 2010, ông Lê Xuân B o - Vi n phó Vi n Thu l i và Môi tr ng có
c p:
i k ch b n di n ra n n m 2050 c a B Tài nguyên và Môi tr ng, tình hu ng
u nh t là m n xâm nh p khi n chúng ta không có kh n ng SXNN. M n có th
xâm nh p sâu kho ng 100 km, vào t i Thành ph C n Th . Xâm nh p m n ph
thu c vào hai y u t : n c t th ng ngu n
v và n c bi n dâng tràn vào. N u
c th ng ngu n sông Mekong
v ít, tình tr ng xâm nh p m n s càng tr m
tr ng và có t i 90% di n tích (3,5/3,9 tri u ha) lúa
BSCL b nh h ng (T.
Phong, 2010).
2.2 T NG QUAN V
A BÀN NGHIÊN C U
2.2.1 T ng quan v t nh Trà Vinh
2.2.1.1 V trí
a lý
Trà Vinh là t nh duyên h i BSCL, n m trong t a
9031’5” n 10004 ’5” v
c và 105057’16” n 106036’04” kinh
ông, v i di n tích t nhiên 2.292 km2,
chi m 5,81% di n tích BSCL và 0,69% di n tích c n c, dân s kho ng 1,1 tri u
ng i, bao g m 1 thành ph tr c thu c t nh và 7 huy n, phía ông giáp Bi n ông,
phía Tây giáp t nh V nh Long, phía Nam giáp t nh Sóc Tr ng, phía B c giáp t nh
n Tre, có 65 km b bi n. Trà Vinh cách Thành ph H Chí Minh 200 km i b ng
qu c l 53, kho ng cách ch còn 130 km n u i b ng qu c l 60, cách Thành ph
n Th 95 km.
c bao b c b i sông Ti n, sông H u v i 02 c a Cung H u và
nh An nên giao thông
ng th y có
u ki n phát tri n. ã u t d án Lu ng
cho tàu bi n có tr ng t i l n vào sông H u thông ra bi n qua a bàn huy n Duyên
i, Trà Cú
m b o cho tàu có t i tr ng trên 20.000 t n vào c ng Cái Cui - C n
Th . N i ây có
u ki n
xây d ng c ng trung chuy n qu c t t i c a bi n
nh An. Trà Vinh n m trong vùng nhi t i có khí h u ôn hòa, nhi t
trung bình
0
26 - 27 C,
m trung bình 80 - 85%/n m, ít b nh h ng b i bão, l ; mùa m a
tháng 5 - tháng 11, mùa khô t tháng 12 - tháng 4 n m sau, l ng m a trung bình
1.400 - 1.600 mm có u ki n thu n l i cho vi c
du l ch. (travinh.gov.vn, 2009)
10
u t s n xu t, kinh doanh và
Hình 2.1: B n
2.2.1.2
hành chính t nh Trà Vinh
a hình
a hình t nh Trà Vinh mang tính ch t vùng ng b ng ven bi n ch u nh h ng b i
giao thoa gi a sông và bi n ã hình thành các vùng tr ng, ph ng xen l n các
gi ng cát, các huy n phía B c a hình b ng ph ng h n các huy n ven bi n, a
hình d c theo 2 b sông th ng cao, vào sâu n i ng b các gi ng cát hình cánh
cung chia c t t o nên các vùng tr ng c c b xu th
d c ch th hi n trên t ng
cánh ng.
Cao trình ph bi n c a t nh t 0,1-1,0m chi m 66% di n tích t nhiên. a hình cao
nh t trên 4m g m nh các gi ng cát phân b
Nh Tr ng, Long S n (C u
Ngang); Ng c Biên (Trà Cú); Long H u (Duyên H i). a hình th p nh t d i 0,4
m t p trung t i các cánh ng tr ng T p S n, Ngãi Xuyên (Trà Cú), Thanh M ,
cánh ng Ôcà a (Châu Thành); M Hòa, M Long, Hi p M (C u Ngang); Long
nh (Duyên H i).
11
