TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

NG B NG SÔNG C U LONG

HU NH TH THU BA

NH H

NG C A XÂM NH P M N
N SINH K
NG
I DÂN HUY N AN BIÊN
NH KIÊN GIANG

LU N V N T T NGHI P

n Th , 2010

IH C


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

NG B NG SÔNG C U LONG

HU NH TH THU BA

NH H

NG C A XÂM NH P M N
N SINH K
NG
I DÂN HUY N AN BIÊN
NH KIÊN GIANG

LU N V N T T NGHI P

IH C

CHUYÊN NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN
Cán b h

ng d n: PGS. Ts D

n Th , 2010

ng Ng c Thành



I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
nghiên c u trình bày trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và ch a t ng
c ai
công b trong b t k công trình nghiên c u lu n v n nào tr c ây.

Tác gi lu n v n

Hu nh Th Thu Ba

i


XÁC NH N VÀ NH N XÉT
Xác nh n c a B môn Kinh t - Chính sách và Xã h i, Vi n Nghiên c u Phát tri n
ng b ng sông C u Long và c a cán b h ng d n PGS. TS D ng Ng c Thành
tài “ nh h ng c a xâm nh p m n n sinh k ng i dân huy n An Biên t nh
Kiên Giang” do sinh viên Hu nh Th Thu Ba l p Phát Tri n Nông Thôn A1 K33
th c hi n.

Xác nh n và nh n xét c a b môn

Xác nh n và nh n xét c a cán b h

PGS. Ts D

ii

ng d n


ng Ng c Thành


XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I

i

ng ch m lu n v n t t nghi p

i h c thông qua

NG

tài

“ nh h ng c a xâm nh p m n n sinh k ng i dân huy n An Biên t nh Kiên
Giang” do sinh viên Hu nh Th Thu Ba l p Phát Tri n Nông Thôn A1 Khóa 33
th c hi n và b o v tr c H i ng Vi n Nghiên C u Phát Tri n
ng B ng Sông
u Long.

Lu n v n t t nghi p ã
Ý ki n c a h i

ch i

ng ánh giá m c:................................................

ng:..................................................................................................


..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

Cán b nh n xét

Th ký

n Th , ngày

tháng

Ch t ch H i

iii

n m 2010
ng


TI U S

CÁ NHÂN

và tên: Hu nh Th Thu Ba

Gi i tính: N


m sinh: 1988

i sinh: H u Giang

Quê quán: Xã Nh n Ngh a A – Huy n Châu Thành A – T nh H u Giang
Ngh nghi p hi n nay: sinh viên Phát tri n nông thôn khóa 33 (2007 – 2011),
tr ng i h c C n Th .
Ch
hi n nay: 232/33,
n Th .

ng 3/2, ph

ng H ng L i, qu n Ninh Ki u, Thành ph

tên cha: Hu nh Ng c Lanh

m sinh: 1963

Ngh nghi p: làm ru ng
Ch
hi n nay: p Nh n Phú 1- Xã Nh n Ngh a A – Huy n Châu Thành A – T nh
u Giang.
tên m

ng Th L

m sinh: 1965

Ngh nghi p: làm ru ng

Ch
hi n nay: p Nh n Phú 1- Xã Nh n Ngh a A – Huy n Châu Thành A – T nh
u Giang.

iv


IC M

N

Qua 4 n m h c t p t i tr ng i H c C n Th , tôi ã nh n
c r t nhi u s ch
y c a quý th y cô trong tr ng Vi n NC Phát tri n BSCL t ki n th c h c t p
n kinh nghi m th c t .
Tôi xin g i l i c m t chân thành v i ni m bi t n sâu s c v i th y c v n h c t p
Ths. Ph m H i B u ã quan tâm, chia s , h tr và ng viên tôi trong su t quá
trình theo h c chuyên ngành Phát tri n Nông thôn
Xin chân thành c m n PGS.Ts D ng Ng c Thành ã t n tình h ng d n, nh c
nh , ch nh s a và góp ý cho em trong su t quá trình th c hi n lu n v n này.
Xin chân thành bi t n các th y cô Vi n Nghiên c u – Phát tri n ng b ng sông
u Long, tr ng i h c C n Th c ng nh các th y cô khác ã t o m i u ki n
và ch d n cho tôi khi th c hi n luân v n.
Xin chân thành cám n anh D ng Trung Th nh và anh Lê V n Khanh cùng các
chú, các bác h i nông dân và bà con t i huy n An Biên t nh Kiên Giang t n tình
giúp
con hoàn thành lu n v n này.
Xin cám n các b n sinh viên Vi n Nghiên c u – Phát tri n ng b ng sông C u
Long ã có nh ng góp ý và nhi t tình h tr tôi trong su t quá trình làm lu n v n.


v


TÓM T T
Hu nh Th Thu Ba, 2010. “ nh h ng c a xâm nh p m n n sinh k ng i dân
huy n An Bi n t nh Kiên Giang”. Lu n v n i h c ngành Phát tri n Nông thôn,
Vi n Nghiên C u Phát tri n BSCL, tr ng i h c C n Th
c s h ng d n
a PGS. Ts D ng Ng c Thành.
Tình hình xâm nh p m n ngày càng di n bi n ph c t p v i c ng
m n ngày
càng cao ang gây nhi u khó kh n cho i s ng và s ch
ng trong s n xu t g p
nhi u h n ch t i vùng ven bi n t nh Kiên Giang, c th huy n An Biên là m t trong
nh ng huy n n m vùng ven bi n t nh Kiên Giang thì tình hình xâm nh p m n
ngày càng di n bi n ph c t p.
Nghiên c u
c th c hi n thông qua ph ng pháp ph ng v n chuyên gia và
u
tra nông h trên 3 xã Nam Thái A, Nam Yên, Vân Khánh huy n An Biên. Qua k t
qu nghiên c u, xâm nh p m n có nhi u nh h ng n ngu n v n sinh k và chi n
c sinh k c a nông h .
Trong nghiên c u có t i 90% ng i dân nh n bi t
c thông tin xâm nh p m n
thông qua ti vi, truy n thanh a ph ng và bà con hàng xóm. Ngu n v n sinh k
nông h ch u nhi u nh h ng c a xâm nh p m n, tính ch t t, ch t l ng ngu n
c s n xu t thay i d n n ng i dân ph i thay i chi n l c sinh k nông h
ng nhi u cách nh a d ng cây tr ng, gia t ng ch n nuôi, m r ng nuôi th y s n,
làm d ch và làm thuê phi nông nghi p.. nh m n nh thu nh p và c i thi n i s ng
t ch t tinh th n. Bên c nh ó tr c tình hình xâm nh p m n m c dù ch a có tác

ng m nh n v n n c sinh ho t nh ng ng i dân ã có nh ng gi i pháp thích
nghi nh xây d ng h th ng tr n c m a t i nhà, khoan cây n c…
mb o
ngu n n c sinh ho t cung c p cho nông h quanh n m.
Chuy n i mô hình s n xu t t chuyên lúa, lúa – cá sang mô hình lúa – tôm , hay
lúa – tôm – cua theo qui ho ch s n xu t nông nghi p c a nhà n c k t qu là mô
hình m i cho hi u qu kinh t cao h n nh ng thi u n nh. K t qu là ng i dân
nh n nh thu nh p nông h v n v y chi m g n 50%, ch có s ít h s n xu t có
hi u qu nh n nh thu nh p t ng lên nh mô hình m i.
V m t xã h i,
nâng cao i s ng v t v t tinh th n c a ng i dân, h th ng c
h t ng,
n,
ng, tr ng, tr m ngày càng hoàn thi n và nâng cao v ch t
ng, nhi u chính sách h tr
c tri n khai.

vi


C

C

Trang
I CAM OAN .............................................................................................................. i
XÁC NH N VÀ NH N XÉT .......................................................................................... ii
XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I
NG............................................................. iii
TI U S CÁ NHÂN ....................................................................................................... iv

I C M N ................................................................................................................... v
TÓM T T........................................................................................................................ vi
C
C ...................................................................................................................... vii
DANH SÁCH
NG....................................................................................................... ix
DANH SÁCH HÌNH......................................................................................................... x
Ch ng 1 .......................................................................................................................... 1
U .......................................................................................................................... 1
1.1
TV N
............................................................................................................. 1
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ........................................................................................ 2
1.2.1 M c tiêu t ng quát ................................................................................................ 2
1.2.2 M c tiêu c th ..................................................................................................... 2
1.3. GI THUY T VÀ CÂU H I NGHIÊN C U ........................................................... 2
1.3.1. Gi thuy t nghiên c u .......................................................................................... 2
1.3.2. Câu i nghiên c u .............................................................................................. 3
1.4. PH M VI VÀ GI I
N NGHIÊN C U ................................................................. 3
1.4.1. i t ng và a bàn nghiên c u.......................................................................... 3
1.4.2. Th i gian nghiên c u ........................................................................................... 3
CH NG 2 ...................................................................................................................... 4
NG QUAN TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 4
2.1. HI N T NG XÂM NH P M N............................................................................ 4
2.2 L C KH O TÀI LI U V XÂM NH P M N....................................................... 5
2.3 T NG QUAN V T NH KIÊN GIANG ..................................................................... 7
2.4 T NG QUAN HUY N AN BIÊN .............................................................................. 8
2.4.1 V kinh t ............................................................................................................. 8
2.4.2 Xã h i................................................................................................................. 10

Ch ng 3 ........................................................................................................................ 11
PH NG PHÁP LU N VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U...................................... 11
3.1 PH NG PHÁP LU N ........................................................................................... 11
3.1.1 T ng quan v khung sinh k ................................................................................ 11
3.1.1.1 nh ngh a sinh k và sinh k b n v ng............................................................ 11
3.1.1.2 N i dung c a khung sinh k ............................................................................. 11
3.1.2 Ph ng pháp PRA .............................................................................................. 13
3.1.3 Ti n trình nghiên c u......................................................................................... 14
3.2 PH NG PHÁP CH N M U ................................................................................. 15
3.3 PH NG PHÁP THU TH P S LI U ................................................................... 15
3.3.1 S li u th c p .................................................................................................... 15
3.3.2 S li u s c p...................................................................................................... 15
3.4 PH NG PHÁP PHÂN TÍCH.................................................................................. 16
Ch ng 4 ........................................................................................................................ 17
T QU VÀ TH O LU N ......................................................................................... 17
4.1. T NG QUAN NÔNG H ........................................................................................ 17

vii


4.1.1. Thông tin v ch h và nhóm h ........................................................................ 17
4.1.2 Gi i tính ch h theo ba nhóm h ....................................................................... 17
4.1.3 Tu i ch h ......................................................................................................... 18
4.1.4 H c v n ch h ................................................................................................... 19
4.2 PHÂN TÍCH KHUNG SINH K NÔNG H ............................................................ 19
4.2.1 Phân tích các y u t d t n th ng c a khung sinh k nông h ............................ 19
4.2.1.1 Vi n c nh thay i ngu n v n nông h ............................................................. 19
4.2.1.2 Vi n c nh ti p c n khoa h c k thu t và chính sách phát tri n nông nghi p nông
thôn c a nhà n c ....................................................................................................... 20
4.2.1.3 Phân tích các r i ro ......................................................................................... 20

4.2.1.4 Phân tích chi n l c sinh k nông h ............................................................... 21
4.2.2 Phân tích v n sinh k nông h ............................................................................. 22
4.2.2.1 V n t nhiên .................................................................................................... 22
4.2.2.2 V n nhân l c.................................................................................................... 24
4.2.2.3 V n xã h i........................................................................................................ 27
4.2.2.4 V n tài chính.................................................................................................... 29
4.2.2.5 V n v t ch t..................................................................................................... 33
4.3 TÌNH HÌNH DI N BI N XÂM NH P M N........................................................... 36
4.3.1 M c ti p nh n thông tin xâm nh p m n c a ng i dân................................... 38
4.3.2 Tình hình nhi m m n nh h ng n t canh tác c a nông h ......................... 39
4.3.3 C ng
xâm nh p m n nh h ng n t canh tác ........................................ 39
4.3.4 M c
nh h ng c a xâm nh p m n n ho t ng s n xu t và i s ng sinh
ho t c a ng i dân ...................................................................................................... 40
4.3.5 ánh giá c a ng i dân v xâm nh p m n trong th i gian t i ............................. 41
4.3.6 Tác ng xâm nh p m n n thu nh p ................................................................ 42
4.3.7 K ho ch sinh k thích nghi v i xâm nh p m n................................................... 43
4.4 NH NG TÁC
NG C A XÂM NH P M N
N SINH K NÔNG H ........... 45
4.5 THU N L I, KHÓ KH N D
I TÁC
NG XÂM NH P M N ........................ 45
4.5.1 Thu n l i ............................................................................................................ 45
4.5.2 Khó kh n ............................................................................................................ 46
4.6 GI I PHÁP THÍCH NG V I XÂM NH P M N.................................................. 47
4.6.1 Gi i pháp s d ng hi u qu ngu n v n sinh k c a nông h tr c tình hình xâm
nh p m n..................................................................................................................... 47
4.6.2 Các gi i pháp thích nghi v i xâm nh p m n ....................................................... 47

Ch ng 5 ........................................................................................................................ 49
T LU N VÀ KI N NGH ......................................................................................... 49
5.1 K T LU N............................................................................................................... 49
5.2 KI N NGH .............................................................................................................. 49
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................... 51
PH L C 1 .................................................................................................................... 53
PH L C 2 .................................................................................................................... 64

viii


DANH SÁCH

NG

Trang
ng 4.1: Gi i tính ch h theo 3 nhóm h

18

ng 4.2:

18

tu i ch h theo 3 nhóm h

ng 4.3: H c v n ch h theo 3 nhóm h
ng 4.4: Di n tích

19


t theo nhóm h (di n tích:

n v công)

23

ng 4.5: S nhân kh u theo 3 nhóm h

25

ng 4.6: S lao

26

ng chính theo 3 nhóm h

ng 4.7: Kinh nghi m s n xu t theo 3 nhóm h

27

ng 4.8: Tham gia các oàn th theo 3 nhóm h

28

ng 4.9: ánh giá m c

nh h

ng c a các t ch c oàn th


theo 3 nhóm h

29

ng 4.10: Phân tích l i nhu n s n xu t/h /n m theo mô hình

30

ng 4.11: Phân tích chi phí và l i nhu n/h /n m s n xu t theo 3 nhóm h ,

30

ng 4.12: Ngu n thu nh p theo 3 nhóm h

31

ng 4.13: Ngu n v n s n xu t theo 3 nhóm h

32

ng 4.14: Ngu n v n vay theo 3 nhóm h

32

ng 4.15: Tình tr ng s h u ph

ng ti n sinh ho t

33


ng 4.16: Tình hình s h u ph

ng ti n s n xu t

34

ng 4.17: Tình hình h th ng th y l i

35

ng 4.18: Tình hình h th ng giao thông

35

ng 419: Tình hình h th ng tr

35

ng h c

ng 4.20: Tình hình h th ng y t
ng 4.21: Tình hình h th ng

36
n

ng 4.22: Thang ánh giá m c

36

nhi m m n có 5 c p b c thang m n

37

ng 4.23: Thông tin v xâm nh p m n theo 3 nhóm h

38

ng 4.24:

ánh giá m c

39

ng 4.25 :

ánh giá c

ng

ng 4.26: ánh giá m c

nhi m m n

n

t canh tác theo 3 nhóm h

xâm nh p m n
nh h


ng xâm nh p m n

và s n xu t

40
n

i s ng sinh ho t
41

ng 4.27: ánh giá xâm nh p m n th i gian t i

42

ng 4.28: Tình hình thay

43

i thu nh p

ix


ng 4.29: K ho ch sinh k nông h theo 3 nhóm h

44

ng 4.30: K ho ch thích nghi n


45

c sinh ho t

DANH SÁCH HÌNH

Trang

Hình 3.1: Khung sinh k b n v ng

13

Hình 4.1: C c u nhóm h trong nghiên c u

17

Hình 4.2: Bi u

bi u di n c c u ngu n n

x

c s n xu t

24


Ch
1.1


ng 1
U

TV N

ng b ng sông C u Long ( BSCL) là n i có
u ki n t nhiên thu n l i phát
tri n nông – lâm – th y s n, là a bàn óng vai trò quan tr ng trong an ninh l ng
th c c a c n c, là n i có kim ng ch xu t kh u lúa g o và th y s n l n nh t n c.
c dù ch chi m 12.9 % di n tích so v i c n c, nh ng hàng n m BSCL óng
góp trên 50% t ng s n l ng lúa, 60% t ng s n l ng th y s n và kho ng 80% s n
ng g o, 90% l ng th y s n xu t kh u c a c n c (T ng c c th ng kê, 2007).
Tuy nhiên, hi n t i v n còn g p nhi u khó kh n do ch
nh t tri u bi n ông và
bán nh t tri u bi n Tây v i biên
l n và ngày càng ph c t p. M t khác, theo
nghiên c u c a Nguy n Ng c Trân (2009) do h u qu c a bi n i khí h u, n c
bi n dâng các vùng ven b và vùng các c a sông thay i v i
ng p sâu, th i
gian ng p kéo dài h n, làm cho l ng n c ng t tr nên khan hi m, nh h ng n
n xu t và i s ng ng i dân.Nh ng n m g n ây vi c chuy n i c c u s n
xu t vùng ven bi n t tr ng lúa sang mô hình nuôi th y s n n c m n m t cách t
phát trên di n r ng ã làm cho b c tranh xâm nh p m n ven bi n ng B ng Sông
u Long tr nên ph c t p, nhi u n i n m ngoài t m ki m soát và ti m n nhi u
u qu v môi tr ng.Vi c khai thác ti m n ng vùng ven bi n
ng B ng Sông
u Long là m t v n ph c t p v i
r i ro cao, e d a phá h y sinh thái và môi
tr


ng n u khai thác không khoa h c và thi u h p lí. Ph m vi nh h ng xâm nh p
n
ng B ng Sông C u Long chi m kho ng trên 50% di n tích toàn ng
ng.

Kiên Giang là m t t nh ven bi n BSCL, có h n 200 km b bi n, trong ó

t nông

– lâm nghi p – th y s n 544.2 nghìn ha (chi m 85.7 % di n tích t nhiên), dân s
1.705 tri u ng i v i 3 c ng ng dân t c cùng sinh s ng g m Kinh, Hoa và Khmer
(T ng c c th ng kê, 2007). a s ng i dân s ng vùng nông thôn (74 % dân s ).
Kiên Giang n m trong v nh Thái Lan, v i m ng l i kênh r ch dày c, cùng v i
nh ng nh h ng c a a hình, th y tri u và phân hóa l u l ng theo mùa l n, nên
ngoài nh ng l i th cung c p n c m t, c ng có nhi u h n ch phát tri n nông
nghi p, nông thôn a t nh, c bi t là v n
n xâm nh p vào n i ng do th y
tri u. Các sông ch càng g n bi n thì ngu n n c càng có
m n cao và th i gian
m n kéo dài không cho phép t ng
i v i tr ng lúa và cây tr ng khác, nh ng có
th phát tri n t t mô hình nuôi th y s n.Tuy nhiên tình hình xâm nh p m n ngày

1


càng di n bi n ph c t p v i c ng
m n ngày càng cao ang gây nhi u khó kh n
cho i s ng và s ch
ng trong s n xu t g p nhi u h n ch t i vùng ven bi n

nh Kiên Giang, c th là huy n An Biên là m t trong nh ng huy n n m vùng
ven bi n t nh Kiên Giang thì tình hình xâm nh p m n ngày càng di n bi n ph c
p. i s ng s n xu t và sinh ho t c a ng i dân g p r t nhi u khó kh n, s ch
ng trong s n xu t g p r t nhi u h n ch .Vì v y, vi c ánh giá “ nh h ng c a
xâm nh p m n n sinh k ng i dân huy n An Biên t nh Kiên Giang” t ó tìm
ra nh ng gi i pháp c th nâng cao kh n ng c a nông h trong ti p c n và s d ng
có hi u qu các ngu n l c, chi n l c sinh k phù h p cho phát tri n kinh t , xóa
ói gi m nghèo và phát tri n c ng ng b n v ng.
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
Nghiên c u này nh m ánh giá tác ng c a xâm nh p m n và kh
ng thích nghi
n sinh k c a ng i dân t i huy n An Biên t nh Kiên Giang.T ó
xu t các
gi i pháp trong s n xu t, các ho t ng phát tri n kinh t -xã h i, gi m nghèo cho
ng i dân trong vùng nghiên c u.
1.2.2 M c tiêu c th
ánh giá hi n tr ng xâm nh p m n n s n xu t nông nghi p và
sinh ho t c a ng i dân t i huy n An Biên t nh Kiên Giang.
ánh giá nh n th c c a ng
trong s n xu t nông nghi p,
xâm nh p m n.
xu t

i s ng

i dân v xâm nh p m n và th c tr ng thích nghi
i s ng sinh ho t c a ng

i dân tr


c tình hình

c các gi i pháp thích nghi v i xâm nh p m n trong th i gian t i.

1.3. GI THUY T VÀ CÂU H I NGHIÊN C U
1.3.1. Gi thuy t nghiên c u
S

thay
BSCL,

i khí h u toàn c u hi n nay ch a tác
t bi t là huy n An Biên t nh Kiên Giang.

ng nhi u

n vùng

Vi c xâm nh p m n hi n nay không nh h ng n i s ng và s n xu t
nông nghi p a ng i dân i huy n An Biên nh Kiên Giang.
Hi n nay ng i dân i a ph ng ch a có gi i pháp nào
nghi tr c tình hình h n hán và s xâm nh p m n.

2

i phó và thích


1.3.2. Câu


i nghiên c u

Nguyên nhân d n

n tình tr ng xâm nh p m n sâu vào

t li n t i huy n An

Biên t nh Kiên Giang là gì?
Các nh h ng b t l i do tình tr ng xâm nh p m n n s n xu t nông
nghi p, và sinh ho t c a ng i dân t i huy n An Biên là gì?
Các khó kh n chính mà hi n nay ng i dân huy n An Biên ph i
trong s n xu t và sinh ho t v i u ki n th i ti t nh hi n nay?

im t

Cách ng phó tr c m t và s thích nghi dài h n c a ng i dân t i huy n An
Biên trong s n xu t và sinh ho t nh th nào v i tình tr ng xâm nh p m n
kéo dài?
1.4. PH M VI VÀ GI I
1.4.1.

it

ng và

N NGHIÊN C U

a bàn nghiên c u


Nghiên c u t p trung phân tích nh ng v n
có liên quan và có tác ng
tr c ti p n s n xu t nông nghi p và i s ng a 60 h s n xu t nông
nghi p m c
nông h do nh h ng c a xâm nh p m n
ven bi n t i huy n An Biên t nh Kiên Giang.
1.4.2. Th i gian nghiên c u
tài

c th c hi n t tháng 6/2010

3

n tháng 11/2011

a 3 xã vùng


CH
NG 2
NG QUAN TÀI LI U THAM KH O
2.1. HI N T

NG XÂM NH P M N

Xâm nh p m n là m t hi n t ng t nhiên x y ra các vùng
c ng m ti p giáp v i bi n. Xâm nh p m n x y ra khi có s
ng dòng ch y (c th n ng và ng n ng) c ng nh kh i l
c ng t và n c m n. Nhi u y u t tác ng n hi n t ng

ng và th i
n dòng ch y trên sông, a hình, a m o,
trên sông, c ng
th y tri u bi n, t c
c c n (ma sát) trên
ng ch y.

và h

t, c a sông, m ch
khác bi t v n ng
ng riêng gi a dòng
xâm nh p m n, l u
d c áy dòng ch y

ng c a gió, nhi t

c an

c,

Xâm nh p m n là m t v n
nan gi i r t ph c t p
BSCL nói riêng và c n c
nói chung. Vi t Nam v i trên 3.000 km ti p giáp v i bi n ông và v nh Thái lan thì
xâm nh p m n là

u hi n nhiên.

Trong ánh giá xâm nh p m n có 2 m t c a v n


:

+ S xâm nh p m n không hoàn toàn gây h i. Nó mang cái h i kèm cái l i riêng.
-

c m n là môi tr
cl .

ng nuôi và phát tri n ngu n l i tôm, cá… n

-

c m n có th giúp s kh ng ch

-

c m n giúp s duy trì h sinh thái r ng ng p m n

c m n và

t phèn ti m tàng xu t hi n.

- Th y tri u mang n c m n l i là m t ngu n n ng l
hoàn toàn s ch. v.v..

c áo.
ng t nhiên, r t r ti n,

+ M t trái c a s xâm nh p m n

-

n ch phát tri n cây lúa, cây rau màu, cây n trái (tr các lo i ch u m n )

- Gi m ngu n cung c p n
-

c m n gây nh h
kim lo i.

c ng t cho sinh ho t dân c .

ng x u cho công trình, nhà c a, c u c ng và các thi t

- Nh ng vùng giáp gi a n c ng t và n
c bi t là các ngu n b nh t mu i.

4

c m n th

ng xuyên có d ch b nh,


2.2 L

C KH O TÀI LI U V XÂM NH P M N

li u t Trung tâm d báo khí t ng Th y v n (TTDBKTTV) khu v c Nam b
trong th i gian qua cho th y, m c n c trung bình t i các c a sông khu v c này

hi n th p h n t 0,3 – 0,4m so v i cùng k các n m tr c. Riêng t i các t nh vùng
duyên h i, l ng m a cho n nay c ng th p h n nhi u cùng k ; và quan tr ng h n
, b i l n m tr c không cao l i rút nhanh h n m i n m nên n c bi n tràn vào
xâm nh p trên di n r ng.
Theo ghi nh n a Lê Th Xuân Lan, Phó Tr ng phòng d báo thu c TTDBKTTV
khu v c Nam b , thì n m 2009 n c m n xâm nh p s m h n t 1 - 1,5 tháng so v i
m 2003; và cho n nay, n c m n ang xâm nh p sâu vào t li n, ti p t c di n
bi n theo chi u h ng ph c t p. Hi n t i, h u h t các t nh ven bi n BSCL ang b
n xâm nh p vào sâu trong n i ng t 30 - 40km, v i
m n lên t i 0,4%
(4g/lít). C ng theo bà Lan, m c n c u ngu n th p h n cùng th i m n m 2003
0,2 - 0,3m, nên vùng h l u sông H u và sông Ti n ang di n ra tình tr ng thi u
cc cb .
Nguy n Kinh Luân, Giám c TTDBKTTV t nh B n Tre, cho bi t t i Giao Hòa trên sông C a
i,
m n lên t i 3g/lít; M Hóa (sông Hàm Luông) 2,4g/l; Vàm
Thom (C Chiên) 2,6g/l… Hi n t i n c m n ã xâm nh p vào sâu t 35 - 40km.
Ông Luân d báo, n m nay tình hình xâm nh p m n có kh n ng kéo dài n u nh
a mu n và r t có th , vào tháng 4 - 5 t i n c m n s xâm nh p sâu vào t li n
kho ng 50km.
m n 0,1% g n nh s bao trùm h t lên các sông c a t nh B n Tre.
Lê Công Tám, Giám c TTDBKTTV, c ng ph n ánh, n m 2009 n c m n xâm
nh p v a ph ng s m h n t 30 - 45 ngày. Nguyên nhân chính là do gió ch ng
th i m nh ã y n c m n vào sâu t li n theo các c a sông Sóc Tr ng, n c
n ã xâm nh p vào các kinh, r ch 2 huy n M Xuyên và Long Phú. Tuy m i
cu i tháng 2 nh ng
m n ã v t m c cao nh t n m 2003 kho ng 0,1%. Nhi u
kh n ng,
m n trong tháng cao
m c a n m nay s

t t 1,0 - 1,5%.
u này
nh h ng l n n s n xu t nông nghi p, nh t là di n tích lúa xuân hè.
K t qu ghi nh n

a Trung Hi u (2005) cho th y tình hình khô h n và xâm nh p

n ang e d a hàng ch c ngàn ha t canh tác các huy n ven bi n.
m n o
c t i c ng cái Xe (ti p giáp huy n M Xuyên và Th xã Sóc Tr ng) là 5,9 ph n
ngàn, t i c a i (Long Phú) là 5,5 ph n ngàn, d báo nh ng n m t i
m n ti p
c t ng và xâm nh p sâu. Tr c tình hình trên, S Nông nghi p và Phát tri n nông

5


thôn t nh Sóc Tr ng ã cho óng t t c các c ng
nh p sâu vào n i ng, m t khác huy ng các ph
i n i ng ch ng h n cho lúa và hoa màu.

p u m i, không
m n xâm
ng ti n b m gi ng t, làm th y

Theo nghiên c u và d báo c a y ban liên chính ph v bi n i khí h u c a Liên
hi p qu c và Ngân hàng Th gi i, n u m c n c bi n t ng 1 mét, nhi t
t ng lên
O
2 C, vùng BSCL s có t i 1,5-2 tri u hécta t nông nghi p, ch y u là t lúa, b

ng p ho c nhi m m n không th canh tác. (Th i báo kinh t Saigon, 2009).
Theo Giáo s David Dapice, gi ng viên Ch ng trình kinh t Fulbright, m c n c
ng m
BSCL ang khô c n, ng i dân ph i khoan sâu h n tr c, ng th i gia
ng s l ng gi ng m i
n c cho nhu c u. Ông phân vân: “Li u trong n m n m
i ph i khoan sâu thêm bao nhiêu n a? R i ph i thêm bao nhiêu gi ng?”. Vì v y,
ông David Dapice cho r ng, BSCL s ph i i m t v i tình tr ng thi u n c ng t
gay g t vào mùa khô và xâm ng p m n s gia t ng. “Phù sa gi m và m c
t yr a
t ít i trong mùa m a do l ng n c ng t ít, khi n t gi m màu m và n ng su t
canh tác c a vùng BSCL s gi m nhi u h n n a”. (Th i báo kinh t Saigon, 2009)
Võ Tòng Xuân (2009) cho r ng nên gi m b t vi c tr ng lúa. “N u Nhà n c không
ch c l i s n xu t, nông dân s ti p t c kh s ”, ông nói. Và theo ông Xuân,
Campuchia, Lào... c ng ang mu n t ng di n tích lúa trong mùa khô, ng ngh a
ng n c càng b chia s t nhi u t phía th ng ngu n. “Do ó, nên xem l i v n
khai thác n c m c
nào là h p lý
kh i nh h ng các t nh ven bi n vì
ng n c
ra bi n gi m, ng ngh a xâm ng p m n s gia t ng”. Theo ông, c n
có m t nghiên c u sâu và chi ti t v tác ng t phía th ng ngu n, bi n i khí
u... xác nh m c
nh h ng, qua ó xác nh l i nh ng vùng lúa có th b
nh h

ng n ng

lên k ho ch chuy n


i (Th i báo kinh t Saigon, 2009).

Theo Tô V n Tr ng, phân vi n tr ng Phân vi n Kh o sát qui ho ch th y l i Nam
, giám c Trung tâm Ch t l ng n c và môi tr ng. BSCL ang b h n hán
và n c m n ang xâm nh p sâu vào t li n, nh h ng x u n i s ng kinh t
xã h i c a ng i dân. Tình hình h n hán hi n nay và trong nh ng n m t i kh n ng
có th cao h n trong cùng u ki n ngu n n c do nhu c u s d ng n c cho nông
nghi p toàn l u v c sông Mekong t ng nhanh. V lâu dài, B NN & PTNT cùng
i B Tài nguyên & môi tr ng c n c bi t quan tâm n ph ng pháp qui ho ch
chi n l c
khai thác, qu n lý tài nguyên n c sông Mekong m t cách h u hi u
và b n v ng. Qui ho ch chi n l c
c quan ni m nh là m t ti n trình ang phát

6


tri n, a ra m c tiêu, chính sách và k ho ch trong b i c nh th i gian c th và
ánh giá nh ng k t qu thông qua thông tin ph n h i m t cách có h th ng.
2.3 T NG QUAN V T NH KIÊN GIANG
Kiên Giang là t nh ng b ng có di n tích l n nh t so v i cá t nh khác trên ph m vi
toàn qu c, có sinh thái a d ng,
u ki n thu n l i.N m phía Tây – B c vùng
BSCL; Phía ông B c giáp các t nh An Giang, C n Th , H u Giang; Phía Nam
giáp cá t nh Cà Mau, B c Liêu; Phía Tây Nam là bi n v i 140 hòn o l n nh và
bi n dài h n 200km, giáp v i các vùng bi n c a các n c Campuchia, Malaysia;
Phía B c giáp Campuchia v i
ng biên gi i dài 56,8km.
a hình
i th Kiên Giang có 3 d ng


a hình chính là

ng b ng,

i núi và

o bi n.

Khí h u th i ti t
nh Kiên Giang n m trong vùng khí h u nhi t i gió mùa, c n xích o v i nh ng
c tr ng chính nh : nhi t
cao u trong n m, n ng nhi u, ít có thiên tai v khí
u so v i các vùng khác trong c n
ng su t cây tr ng.

c, r t thu n l i cho thâm canh t ng v và t ng

Khí h u chia làm 2 mùa rõ r t: mùa m a t tháng 5 n tháng 11 l ng m a chi m
i 90% t ng l ng m a trong n m; mùa khô t tháng 12 n tháng t n m sau, ch
chi m kho ng 10% t ng l
Ch

ng m a.

th y v n

Kiên Giang có m ng l i dòng ch y khá d y c, v i t ng chi u dài 2.055 km, bao
m các sông r ch t nhiên nh sông Giang Thành, sông Cái L n, Cái Bè và h
th ng kênh m ng th ng b t ngu n t sông H u và t a ra các kênh c p 2, c p 3

vào n i ng.
Ch
th y v n trên ph n t li n c a Kiên Giang
Tây, th y v n sông H u, th y v n n i ng.
Ch

c chi ph i b i th y tri u bi n

th y v n c a o Phú Qu c
c chi ph i b i
a, th m ph th c v t và tri u bi n Tây.
Ngu n n

c

m

a hình, ch

c

Ngu n n c m t ch y u Kiên Giang là ngu n n c m a và n c c a Sông H u
cung c p thông qua các kênh n i Kiên Giang v i sông H u.Ngu n n c ng m

7


Kiên Giang khá d i dào v l
nhi m m n, nhi m phèn.
Tài nguyên


ng nh ng nhi u khu v c b h n ch v ch t l

ng do

t

Theo b n
t t nh Kiên Giang do Phân vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p
ch nh lý, b sung vào n m 2005 t ng di n tích t nhiên c a t nh Kiên Giang là
634.613 ha, chi m 15,63% di n tích t nhiên toàn vùng BSCL.
2.4 T NG QUAN HUY N AN BIÊN
An Biên là huy n vùng sâu ven bi n t nh Kiên Giang, Tây và B c giáp v nh Thái
Lan, Nam giáp huy n An Minh và huy n U Minh Th ng, ông giáp sông Cái
n, ng n cách v i các huy n Châu Thành và huy n Gò Quao. V hành chính,
huy n bao g m th tr n Th Ba và 8 xã là: Tây Yên, Tây Yên A, Nam Yên, Nam
Thái, Nam Thái A, H ng Yên, ông Yên, ông Thái.
2.4.1 V kinh t
Th m nh kinh t c a An Biên là nông nghi p và th y s n. T n m 2000 tr l i ây,
kinh t An Biên ã có b c phát tri n áng k , m c t ng tr ng GDP bình quân
trên 10%/n m. Huy n ã và ang xu t hi n nhi u mô hình làm kinh t hi u qu : mô
hình s n xu t nông nghi p – lâm nghi p – th y s n k t h p cho hi u qu kinh t
cao.
c bi t là l nh v c khai thác nuôi tr ng th y s n phát tri n khá m nh. ây
ng là l nh v c có t c
t ng tr ng nhanh và
c xem là ngành kinh t m i
nh n, v i s n l ng th y h i s n bình quân 47.000 t n/n m, nh duy trì i tàu
ánh b t trên bi n c ng v i vi c khuy n khích, t o
u ki n cho nông dân, cho các

nhà u t trong và ngoài n c n khai thác các l i th vùng ven bi n, bãi b i
nuôi tr ng th y h i s n có giá tr kinh t cao. Tuy nhiên nh m khai thác ti m n ng,
th m nh c a An Biên theo h ng b n v ng có ch t l ng huy n c ng ã và ang
xúc ti n kêu g i nhà

u t vào các d án tr ng

m.

Nông - Ng nghi p
An Biên r t thu n l i cho phát tri n vùng tr ng lúa ch t l ng cao, tr ng các lo i
hoa màu
ph c v cho tiêu th n i a và xu t kh u. K t thúc n m l ng th c
2008, huy n An Biên có di n tích thu ho ch lúa c 3 v (mùa, ông Xuân và Hè
Thu) g n 44.945 ha, n ng su t bình quân t 4,71 t n/ha, s n l ng t 211.873 t n
t 7,74% k ho ch n m, t ng 23.209 t n so v i n m 2007 (t ng 12,30%). An
Biên có b bi n dài 21 km, c ng v i 10.000 ha m t n

8

c bãi b i ven bi n, r t thu n


i cho ngh nuôi tr ng th y, h i s n, c bi t n i ây ã
c B Nông nghi p và
Phát tri n nông thôn phê duy t
án v i t ng v n u t 60 t
ng
nuôi tôm
công nghi p và nuôi tôm qu ng canh khép kín. Hi n ã có m t s nhà u t

n
khai thác nuôi tr ng th y, h i s n có giá tr cao, a ph ng còn h tr nhà u t
qua vi c nâng c p c s h t ng: th y l i, giao thông,
n 3 pha n t n vùng nuôi
tôm…
bi n s
kém th
phát tri
ng

i li n v i ngh nuôi tr ng, n i ây có th xây d ng thêm các nhà máy ch
ch th y s n t i ch (thay vì ph i v n chuy n v trung tâm
ch bi n t n
i gian và chi phí), ng th i qua ó kích thích các d ch v th ng m i s
n theo: x ng d u, nhà máy n c á, mua bán trao i hàng hóa, ngu n lao
c gi i quy t t i a ph ng…

Mô hình s n xu t 1 v tôm 1 v lúa An Biên ang phát huy và em l i hi u qu
khá t t nên m t s bà con nông dân ã chuy n m t ph n di n tích chuyên nuôi tôm
và chuyên canh 2 v lúa sang nuôi tôm và tr ng lúa, do v y di n tích lúa mùa n m
2009 An Biên gieo c y t trên 8.846 ha, t ng 18,11% so v i v mùa n m tr c.
n xu t lúa mùa n m 2010 không
c thu n l i, m t m t do nông dân gieo c y
m không tuân th l ch th i v , l ng m a ch a
r a m n ã xu ng gi ng,
t khác do m t ph n di n tích trên n n t nuôi tôm nhi m m n n ng ã làm thi t
i trên 38 ha xã Nam Thái A. n nay các a ph ng trong huy n ã thu ho ch
t m di n tích lúa mùa, n ng su t c tính t 3,2 t n/ha, th p h n v mùa n m
ngoái.
m 2008, t nh Kiên Giang ã phê duy t D án u t xây d ng h th ng th y l i

ph c v nuôi tr ng th y s n Ô 1 (Th Ba - Ch ng M - X o Quao - ê Bi n, huy n
An Biên) và Ô 2 (X o Quao - Ch ng M - X o Nhàu - ê Bi n, huy n An Minh),
i t ng kinh phí u t trên 150 t
ng, b ng ngu n v n trái phi u Chính ph .
Th i gian th c hi n d án t n m 2008 - 2010. Khi hoàn thành công trình s giúp
kinh t trong vùng d án phát tri n n nh, khai thác b n v ng ngu n tài nguyên
thiên nhiên; b o v h sinh thái môi tr ng, phát tri n các lo i hình s n xu t a cây,
a con; phát tri n c s h t ng t o a bàn b trí dân c .
i v i phát tri n h
th ng giao thông chi n l c sông Cái L n: v a khai thác th m nh v n chuy n
trong vùng, v a có th nuôi các lo i cá n c l giá tr cao trong l ng bè trên sông
t h p phát tri n du thuy n, du l ch sinh thái trên sông. Trên tr c sông X o Rô có
th xây d ng các nhà máy ch bi n nông s n các lo i, ch bi n g o ph c v cho th
tr ng n i a và xu t kh u. Ngoài ra có th xây d ng khu th ng m i cung c p

9


hàng hoá ph c v cho du l ch sinh thái, du l ch v ngu n và các lo i hình d ch v
khác i kèm.
Công nghi p
An Biên ã
c y ban Nhân dân t nh Kiên Giang phê duy t khu công nghi p 60
ha n m trên Qu c l 63, thu n l i giao thông th y b , có th thu hút nhà u t
n
xây d ng các nhà máy ch bi n th y h i s n, nông s n xu t kh u, bên c nh có
ngu n nguyên li u d i dào, ngu n nhân l c s n có t i a ph ng.
Th

ng m i - D ch v


Ho t ng Th ng m i - D ch v trong huy n nhìn chung phát tri n m nh, 11 tháng
u n m 2007, doanh s bán l hàng hoá trên a bàn
t trên 792,5 t
ng, t ng
28,47% so cùng k . Hi n nay, An Biên ang t p trung tri n khai 2 d án: Trung tâm
th ng m i Th Ba và Trung tâm th ng m i U Minh Th ng, trong t ng lai s
ra m t khu th ng m i l n cho toàn vùng, n i có th thu hút nhà u t
n xây
ng h th ng siêu th , nhà hàng, khách s n, khu vui ch i, ngh d ng, các d ch v
tài chính, tín d ng hay các d án nhà tái nh c , khu dân c trên a bàn.
2.4.2 Xã h i
An Biên là huy n vùng sâu, c s h t ng còn nhi u h n ch , qu c l 63 là tuy n
giao thông huy t m ch c a huy n. Công tác xây d ng h t ng giao thông trên a
bàn huy n không
c quan tâm úng m c, nhi u công trình xây d ng d dang,
không ng b .. Nhi u d án khác có ti n
tri n khai còn ch m, nh d án Khu
ô th Th B y, d án Trung tâm Th ng m i Th Ba.
Công tác xoá ói gi m nghèo c a huy n
c xem là có nhi u ti n b , huy n ã t o
u ki n cho h nghèo ch u khó, chí thú làm n, có tay ngh
c vay v n u ãi
t ch c s n xu t ngành ngh quy mô v a và nh … góp ph n th c hi n có hi u
qu công tác xóa ói gi m nghèo trên a bàn huy n. N m 2008, t l h nghèo ã
gi m xu ng còn 13,82%. ng th i, huy n ã tri n khai ch tiêu gi i quy t vi c làm
và xu t kh u lao ng n m 2008 v i t ng s 2.330 lao ng, trong ó gi i quy t
vi c làm t i a ph ng 800 lao ng, a lao ng i làm vi c ngoài t nh 1.450 lao
ng và a i làm vi c n c ngoài 80 lao ng.


10


PH
3.1 PH

Ch ng 3
NG PHÁP LU N VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
NG PHÁP LU N

3.1.1 T ng quan v khung sinh k
3.1.1.1

nh ngh a sinh k và sinh k b n v ng

p h p các ngu n l c, kh n ng c a con ng i, ngu n v n và tài s n (k c ngu n
c v t ch t và xã h i) và nh ng ho t ng ki m s ng c n thi t
c g i là sinh k .
Sinh k
c coi là b n v ng khi có th
ng u và v t qua nh ng áp l c, s c
và duy trì ho c nâng cao kh n ng c ng nh tài s n c hi n t i và t ng lai nh ng
không gây nh h ng x u n c s tài nguyên t nhiên. Sinh k là m c tiêu c a
i ho t ng và chi n l c sinh k . (M4P, 2006)
3.1.1.2 N i dung c a khung sinh k
Các khái ni m trong khung sinh k
Nh ng tài s n c n thi t hay v n, bao g m tài nguyên thiên nhiên, c s h t ng, ti n
t, v n xã h i và trên h t, lao ng, k n ng hay ki n th c – v n nhân l c; là c c
quan tr ng tìm ki m cho mình nh ng chi n l c sinh k . Chúng bao g m các

tài s n tr u t ng có th g i là v n con ng i, v n xã h i, v n tài chính, v n v t
ch t và v n thiên nhiên. Nh v y, v n bao g m nh ng ngu n l c c th c ng nh
nh ng kh n ng c a con ng i s d ng, duy d ng và c i thi n chúng. H n n a,
các lo i v n này không ng yên m t ch mà nó chu chuy n.
ng th i, m t v n
này có th
c thay th cho m t v n khác.
n t nhiên: bao g m nh ng y u t liên quan t nhiên môi tr ng nh : khí h u,
a hình, t ai, sông ngòi, r ng, bi n, mùa màng… mà con ng i b ph thu c.
n nhân l c: hay còn g i là v n con ng
con ng i nh trình
giáo d c, trình
kh e, th i gian và kh n ng tham gia lao
ng
t
c nh ng k t qu sinh k .

i bao g m các y u t có liên quan

n

chuyên môn, k n ng, tình tr ng s c
ng,… mà con ng i có kh n ng huy

n xã h i: c p n m ng l i các m i quan h xã h i, các t ch c và các nhóm
chính th c c ng nh phi chính th c mà con ng i tham gia t ó có
c nh ng
h i và l i ích,…

11



n tài chính: Dùng
nh ngh a cho các ngu n l c tài chính h gia ình ho c cá
nhân con ng i có
c nh v n vay, tín d ng, ti t ki m, thu nh p, tr c p,…
n v t ch t: là nh ng y u t có tính ch t “hi n v t” bao g m các công trình c s
t ng, xã h i c b n và tài s n c a h gia ình h tr cho sinh k nh : ph ng
ti n i l i, công c s n xu t, nhà , h th ng th y l i hay giao thông.
Ho t ng sinh k là toàn b các ho t ng nh m duy trì, phát tri n các ngu n v n
và tài s n sinh k . Quan tr ng và áng chú ý nh t là các ho t ng t o thu nh p.
Chi n l

c sinh k

c dùng

ch ph m vi và s k t h p nh ng l a ch n và

quy t nh mà con ng i a ra trong vi c s d ng, qu n lý các ngu n v n và tài
n sinh k nh m t ng thu nh p và nâng cao cu c s ng.
Các ngu n gây t n th ng (s c): là nh ng hi n t ng b t ng có tác ng r t l n
n sinh k c a con ng i. S c th ng mang ý ngh a tiêu c c, không theo quy lu t,
không th oán tr c. Nghiên c u v s c là m t n i dung
nghiên c u sinh k .
t qu sinh k : là nh ng th mà con ng

i mong mu n

c bi t quan tr ng trong


t

c trong cu c s ng

tr c m t và lâu dài. K t qu sinh k
c ph n ánh thông qua s thay
ng các ngu n v n và tài s n sinh k . (M4P, 2006)
Ph

ng pháp ti p c n theo quan

i gia

m sinh k

t u t s phân tích sinh k c a ng i dân ( th y rõ hi n tr ng các
ngu n l c và nh ng thi t ch chính sách có tác ng n sinh k ) và làm
cho nó ngày càng phù h p theo th i gian.
p trung vào tác
ng

ng c a chính sách và th ch khác nhau d a trên con

i/h gia ình và d a trên m c

nghèo ói.

Nh n m nh t m quan tr ng c a nh ng thi t ch và nh ng chính sách
ang nh h ng

t ó y m nh các ch ng trình h tr cho ng i
dân, c bi t là ng i nghèo.
n có các ho t
a riêng h .

ng

h tr ng

12

i dân

t

c các m c tiêu sinh k


i c nh
t n
th ng
(Y u t
nh
ng
bên
ngoài)

Các v n sinh k
nông h
N

P

Th ch , chính
sách, d ch v
tr n i t i

H

Các
chi n
c
sinh

Thành
qu
sinh k

S

F

khoá:
N = V n tài nguyên (Natural capital)
H = V n nhân l c (Human capital)
S = V n xã h i (social capital)

F = V n tài chánh (Financial capital)
P = V n c s v t ch t (Physical capital)

Hình 3.1: Khung sinh k b n v ng


3.1.2 Ph

ng pháp PRA

Theo Tr n Thanh Bé & CTV (2001) PRA là ph ng pháp h th ng bán chính quy
c ti n hành m t a
m b i m t nhóm liên ngành và
c thi t k
thu
th p
c nh ng thông tin c n thi t và nh ng gi thi t cho s phát tri n nông thôn
i s tham gia c a ng i dân. Các k thu t khác nhau có th
c l a ch n và áp
ng
phù h p các giai
n khác nhau; t giai
n ánh giá nh ng nhu c u ban
u n theo dõi ánh giá và cu i cùng là giai
n áp d ng th c hi n.
Quan sát tr c ti p:
c v n d ng trong k thu t PRA là quan sát có h th ng các
v t, s ki n v i các m i quan h và trong m t b i c nh t n t i c a nó. Quan sát
tr c ti p c ng là m t ph ng cách t t
ki m tra chéo nh ng câu h i c a ng i
c ng i phóng v n.
Xu h ng: là
bi t nh ng s ki n gì mà c ng ng ngh là quan tr ng, nó c ng
giúp hi u s nh n th c c a ng i a ph ng v nh ng thay i có ý ngh a trong
ng ng theo th i gian. Nh ng thay i ó có th là: thay i v l ng m a, s c

n xu t,
màu m c a t, cây tr ng và nh ng ngu n tài nguyên thiên nhiên khác
(l ng tôm, cá sông h ).

13