Sinh viên : Trương Thị Thu Khuyên

VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
KHOA DU LỊCH


Họ và tên : Trương Thị Thu Khuyên – K20QT

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆ

NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH (DU LỊCH)
MÃ NGÀNH: 52340101
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ DU LỊCH, KHÁCH SẠN

K20QT : 2015 - 2016

HÀ NỘI, 5 – 2016


VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
KHOA DU LỊCH


Họ và tên : Trương Thị Thu Khuyên – K20QT

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Đề tài:

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG SẢN PHẨM DU LỊCH

ĐẶC THÙ TẠI LÀNG CỔ ĐƢỜNG LÂM

NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH (DU LỊCH)
MÃ NGÀNH: 52340101
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ DU LỊCH, KHÁCH SẠN

Giáo viên hướng dẫn : TS. Đào Duy Tuấn
(có chữ ký kèm theo)

Hà Nội, 5 – 2016


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch

LỜI CẢM ƠN
Đƣợc sự phân công của khoa Du lịch – Viện Đại Học Mở Hà Nội cùng với sự
đồng ý của thầy giáo hƣớng dẫn TS. Đào Duy Tuấn, tôi đã thực hiện đề tài “Nghiên
cứu xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm”.
Để hoàn thành đề tài này, tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo hƣớng dẫn –
TS. Đào Duy Tuấn đã tận tình, chu đáo, hƣớng dẫn tôi thực hiện đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Du Lịch – Viện Đại Học Mở Hà
Nội đã tận tình hƣớng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và rèn
luyện tại trƣờng để tôi có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu với điều kiện tốt nhất.
Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời chân thành cảm ơn tới các anh, chị làm việc
tại Ban quản lý di tích làng cổ Đƣờng Lâm đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện và cung
cấp các thông tin hữu ích về du lịch làng cổ Đƣờng Lâm cũng nhƣ các số liệu thống kê
về tình hình hoạt động du lịch tại đây.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất, song
do lần đầu thực hiện một đề tài lớn, kinh nghiệm cũng nhƣ kiến thức thực tế của bản
thân còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định mà bản thân chƣa

thấy đƣợc. Vì vậy, tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của thầy cô và các
bạn để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.
Kính chúc quý thầy cô và các bạn sức khỏe, thành công và hạnh phúc!
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên tốt nghiệp
Trƣơng Thị Thu Khuyên

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch

VIỆN ĐH MỞ HÀ NỘI

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

KHOA DU LỊCH

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

------***------

----------------------------------

NHIỆM VỤ THIẾT KẾ KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Họ và tên : Trƣơng Thị Thu Khuyên
Lớp - Khoá : A1K20

ĐT : 0976 584 501


Ngành học : Quản trị kinh doanh du lịch, khách sạn

1. Tên đề tài :
“Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm”.
2. Các số liệu ban đầu:


Lý thuyết trong giáo trình, sách, báo.



Các số liệu liên quan đến đề tài.



Thông tin từ các trang trang báo mạng, website.



Các số liệu về lƣợng khách và doanh thu từ hoạt động du lịch tại làng cổ Đƣờng
Lâm của Ban quản lý di tích làng cổ Đƣờng Lâm.

3. Nội dung các phần thuyết minh và tính toán:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về sản phẩm du lịch đặc thù và
tổng quan về làng cổ Đƣờng Lâm
 Những khái niệm cơ bản về du lịch
 Sản phẩm du lịch
 Sản phẩm du lịch đặc thù
 Tổng quan về địa điểm nghiên cứu - Làng cổ Đƣờng Lâm

Tiểu kết chƣơng 1
Chƣơng 2. Thực trạng phát triển du lịch và sản phẩm du lịch
đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm
 Khái quát về làng cổ Đƣờng Lâm
 Thực trạng hoạt động du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
 Đánh giá những yếu tố ảnh hƣởng đến việc phát triển các sản phẩm du lịch
tại làng cổ Đƣờng Lâm
 Đánh giá thực trạng phát triển sản phẩm du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm
 Nhận xét, đánh giá chung về phát triển sản phẩm du lịch hiện tại của làng
cổ Đƣờng Lâm
Tiểu kết chƣơng 2
Chƣơng 3. Đề xuất giải pháp nhằm xây dựng sản phẩm du lịch
đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm
 Định hƣớng phát triển du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm
 Đề xuất thiết kế sản phẩm du lịch cụ thể
 Giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm
Tiểu kết chƣơng 3
Kết luận và khuyến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục
4. Giáo viên hƣớng dẫn (toàn phần)

: TS. Đào Duy Tuấn

5. Ngày giao nhiệm vụ Khoá luận tốt nghiệp


: 14/12/2015

6. Ngày nộp Khoá luận cho VP Khoa

: 09/05/2016

Trƣởng khoa

Hà Nội, ngày 05 / 05/ năm 2016
Giáo viên Hƣớng dẫn
(Ký & ghi rõ họ tên)

TS. Đào Duy Tuấn

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................1
1.

Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................1

2.

Mục đích nghiên cứu của đề tài.............................................................................2


3.

Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................................3

4.

Phạm vi nghiên cứu: thời gian, không gian...........................................................3

5.

Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................3

6.

Kết cấu của khóa luận ...........................................................................................3

PHẦN NỘI DUNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ........................................................4
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SẢN PHẨM DU LỊCH ĐẶC THÙ VÀ TỔNG
QUAN VỀ LÀNG CỔ ĐƢỜNG LÂM ...........................................................................4
1.1. Những khái niệm cơ bản về du lịch.......................................................................4
1.1.1.

Khái niệm về du lịch ...................................................................................4

1.1.2.

Khái niệm về khách du lịch .........................................................................5

1.2. Sản phẩm du lịch ...................................................................................................7
1.2.1.


Khái niệm về sản phẩm, sản phẩm du lịch ..................................................7

1.2.2.

Các yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch .......................................................8

1.2.3.

Đặc điểm của sản phẩm du lịch...................................................................9

1.3. Sản phẩm du lịch đặc thù ....................................................................................10
1.3.1.

Khái niệm sản phẩm du lịch đặc thù .........................................................10

1.3.2.

Yêu cầu và nguyên tắc xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù .....................11

1.3.3.

Quy trình xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù ..........................................13

1.4. Tổng quan về địa điểm nghiên cứu - Làng cổ Đƣờng Lâm ................................16
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ..............................................................................................18
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÀ SẢN PHẨM DU LỊCH
ĐẶC THÙ TẠI LÀNG CỔ ĐƢỜNG LÂM .................................................................19



Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
2.1. Khái quát về làng cổ Đƣờng Lâm .......................................................................19
2.1.1.

Khái quát chung ........................................................................................19

2.1.2.

Tài nguyên du lịch tự nhiên ......................................................................19

2.1.3.

Tài nguyên văn hóa vật thể .......................................................................21

2.1.4.

Tài nguyên văn hóa phi vật thể .................................................................27

2.1.5.

Giá trị của di sản văn hóa làng Việt cổ Đƣờng Lâm .................................29

2.2. Thực trạng hoạt động du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm ........................................32
2.2.1.

Lƣợng khách..............................................................................................32

2.2.2.

Doanh thu ..................................................................................................33


2.2.3.

Nguồn nhân lực phục vụ du lịch ...............................................................34

2.2.4.

Cơ sở hạ tầng .............................................................................................35

2.2.5.

Cơ sở vật chất kỹ thật phục vụ du lịch ......................................................36

2.3. Đánh giá những yếu tố ảnh hƣởng đến việc phát triển các sản phẩm du lịch tại
làng cổ Đƣờng Lâm (Phân tích SWOT) ......................................................................38
2.3.1.

Các yếu tố vĩ mô (Cơ hội - Thách thức) ...................................................38

2.3.2.

Các yếu tố vi mô (Điểm mạnh – Điểm yếu) .............................................39

2.4. Đánh giá thực trạng phát triển sản phẩm du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm ..........41
2.4.1.

Sản phẩm du lịch .......................................................................................41

2.4.2.


Thị trƣờng khách du lịch ...........................................................................42

2.5. Nhận xét, đánh giá chung về phát triển sản phẩm du lịch hiện tại của làng cổ
Đƣờng Lâm ..................................................................................................................44
2.5.1.

Ƣu điểm .....................................................................................................44

2.5.2.

Hạn chế và nguyên nhân ...........................................................................45

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ..............................................................................................47
CHƢƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM XÂY DỰNG SẢN PHẨM ĐẶC THÙ
TẠI LÀNG CỔ ĐƢỜNG LÂM. ...................................................................................48
3.1. Định hƣớng phát triển du lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm .......................................48
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
3.2. Đề xuất thiết kế sản phẩm du lịch cụ thể.............................................................49
3.2.1.

Thực hiện cung cấp sản phẩm ...................................................................49

3.2.2.

Những điểm thu hút du lịch cụ thể ............................................................51

3.2.3.


Đề xuất sản phẩm du lịch đặc thù cụ thể...................................................57

3.3. Giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm ..............60
3.3.1.

Giải pháp về cơ chế liên kết phát triển sản phẩm .....................................60

3.3.2.

Giải pháp về phát triển thị trƣờng .............................................................60

3.3.3.

Công tác quảng bá xúc tiến .......................................................................62

3.3.4.

Đào tạo, bồi dƣỡng nguồn nhân lực ..........................................................63

3.3.5.

Công tác bảo vệ môi trƣờng và bảo tồn nhà cổ.........................................65

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ..............................................................................................68
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................69
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................71
PHỤ LỤC ......................................................................................................................73

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20



Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch

PHẦN MỞ ĐẦU
1.

Tính cấp thiết của đề tài

Ngày nay, khi đời sống vật chất của con ngƣời ngày càng đƣợc nâng cao thì
nhu cầu thoả mãn đời sống tinh thần của con ngƣời cũng trở nên quan trọng. Vì vậy,
du lịch trở thành một hiện tƣợng kinh tế xã hội phổ biến, một trong những lĩnh vực
kinh tế chủ chốt, “ngành kinh tế quan trọng” trong nền kinh tế của nhiều quốc gia trên
thế giới, trong đó có Việt Nam.
Việt Nam là một đất nƣớc không chỉ có nguồn tài nguyên du lịch hết sức phong
phú mà bên cạnh đó còn là những giá trị lịch sử - văn hoá truyền thống đặc sắc của dân
tộc. Trong những năm gần đây, ngành du lịch Việt Nam đang có những bƣớc tiến rõ rệt
với các loại hình du lịch đa dạng, phong phú nhƣ: du lịch tham quan, du lịch biển, du
lịch văn hóa, du lịch hội nghị - hội thảo, du lịch sinh thái, du lịch tín ngƣỡng - tâm linh...
Trong đó, loại hình du lịch văn hóa truyền thống đang ngày càng đƣợc quan tâm nhiều
hơn bởi rất nhiều du khách trong và ngoài nƣớc. Đến với loại hình du lịch văn hóa, du
khách sẽ đƣợc thỏa mãn nhu cầu đƣợc khám phá, tìm hiểu và trải nghiệm những giá trị
truyền thống của dân tộc mình cũng nhƣ của các dân tộc trên thế giới, đặc biệt là các
làng quê đặc trƣng cho nền văn hóa của một quốc gia hay một vùng nào đó.
Những năm gần đây, làng cổ Đƣờng Lâm cũng theo xu hƣớng đó mà trở thành
một điểm đến du lịch đặc biệt hấp dẫn. Nằm cạnh quốc lộ 32, cách trung tâm thủ đô
Hà Nội khoảng 50km về phía Tây, làng cổ Đƣờng Lâm thuộc thị xã Sơn Tây, thành
phố Hà Nội, mang những giá trị đặc trƣng của một làng Việt cổ ở vùng châu thổ sông
Hồng. Đƣờng Lâm thu hút du khách bởi những nếp nhà cổ kính và không gian văn hóa
của một làng Việt xƣa có sức sống trƣờng tồn theo năm tháng. Không gian văn hóa

làng cổ Đƣờng Lâm hợp thành từ những công trình sở hữu chung của cộng đồng nhƣ
đình, chùa, đền miếu, nhà thờ họ và hàng trăm ngôi nhà cổ... hài hòa với cảnh quan
thiên nhiên của vùng đồi gò thấp bán sơn địa, cùng với những phong tục tập quán và
nếp sống của cƣ dân nông nghiệp vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng.
Nhƣ vậy, Đƣờng Lâm có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch. Nhận thức
đƣợc điều đó, ngay từ năm 2002, Sở Du lịch Hà Tây (nay là Sở Du lịch Hà Nội) đã
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

1


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
tiến hành thực hiện dự án đầu tƣ: “Cải tạo hạ tầng giai đoạn I (giao thông ngoại vi)
phục vụ bảo tồn và tôn tạo Làng Việt cổ đá ong Đƣờng Lâm, thị xã Sơn Tây, tỉnh Hà
Tây”. Trong những năm qua cũng đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học về
Đƣờng Lâm của các nhà khoa học trong và ngoài nƣớc, tập trung đề cập đến vấn đề
liên quan đến giá trị văn hóa của Đƣờng Lâm, việc bảo tồn, tôn tạo các giá trị văn hóa
- lịch sử ở Đƣờng Lâm. Đến nay, một số công trình đầu tƣ cơ sở hạ tầng nhƣ đƣờng
giao thông, bãi đỗ xe... đã đƣa vào sử dụng và bƣớc đầu phát huy đƣợc hiệu quả đầu
tƣ. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch ở Đƣờng Lâm còn chƣa tƣơng xứng với tiềm
năng hiện có. Nguyên nhân chính là do phát triển du lịch ở làng cổ Đƣờng Lâm chủ
yếu là tự phát, các hoạt động du lịch chƣa đƣợc tổ chức khoa học, chuyên nghiệp,
thiếu sự liên kết và hợp tác giữa các bên, đặc biệt là các sản phẩm du lịch vẫn còn sơ
sài, dịch vụ nghèo nàn, chƣa đƣợc quan tâm, đầu tƣ một cách đúng đắn. Điều này ảnh
hƣởng không nhỏ tới việc phát triển du lịch tại đây.
Đề tài “Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm”
tập trung nghiên cứu những giá trị du lịch, sản phẩm du lịch tại làng cổ đồng thời phân
tích tình hình, thực trạng hoạt động du lịch và các vấn đề còn tồn tại tại làng cổ Đƣờng
Lâm bằng các phƣơng pháp thu thập và xử lí thông tin, phƣơng pháp khảo sát thực địa.
Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng đƣợc sản phẩm đặc thù tại làng cổ, đóng

góp vào việc giúp cho làng cổ Đƣờng Lâm có đƣợc những sản phẩm du lịch độc đáo,
thu hút đƣợc nhiều khách du lịch, đóng góp vào sự phát triển du lịch của vùng và của
đất nƣớc.
2.

Mục đích nghiên cứu của đề tài

Đề tài “Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm”
đƣợc thực hiện nhằm mục đích:
- Tổng quan những vấn đề lý luận cơ bản về sản phẩm du lịch đặc thù
- Nghiên cứu, tìm hiểu những giá trị du lịch, đánh giá tình hình hoạt động du
lịch tại làng cổ Đƣờng Lâm.
- Đề xuất xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù và các giải pháp phát triển sản
phẩm du lịch, góp phần vào sự phát triển du lịch của thị xã Sơn Tây.
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

2


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
3.

Đối tƣợng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu chính của đề tài là những vấn đề lí luận thực tiễn để xây
dựng sản phẩm du lịch đặc thù cho điểm đến du lịch - Làng Việt cổ ở xã Đƣờng Lâm.
Đề tài tập trung đánh giá các vấn đề về tình hình hoạt động và thực trạng phát triển du
lịch tại đây, bên cạnh đó là đánh giá hệ thống các di tích lịch sử, các cơ sở lƣu trú, cơ
sở ăn uống, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật, dịch vụ bổ sung phục vụ cho hoạt
động du lịch quanh khu vực làng cổ.

4.

Phạm vi nghiên cứu: thời gian, không gian

Phạm vi không gian nghiên cứu của đề tài là Làng Việt cổ ở xã Đƣờng Lâm,
bao gồm 9 làng trong khuôn viên di tích Làng Việt cổ tại xã Đƣờng Lâm, thị xã Sơn
Tây đã đƣợc xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia là: Mông Phụ, Cam
Lâm, Cam Thịnh, Đoài giáp, Đông Sàng, Hà Tân, Hƣng Thịnh, Phụ Khang và Văn
Miếu; trong đó tập trung chủ yếu vào các làng Mông Phụ, Cam Lâm, Cam Thịnh,
Đông Sàng và Đoài Giáp.
Phạm vi thời gian nghiên cứu của đề tài: Từ năm 2010 - 2015.
5.

Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu việc triển khai phát triển xây dựng sản phẩm du lịch
đặc thù tại làng cổ Đƣờng Lâm, các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng là phƣơng
pháp thu thập tài liệu và xử lí thông tin; phƣơng pháp khảo sát thực địa và phƣơng
pháp thống kê, phân tích.
6.

Kết cấu của khóa luận

Kết cấu của khóa luận với đề tài nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù
tại làng cổ Đƣờng Lâm gồm 3 chƣơng:
 Chương I. Cơ sở lý luận về sản phẩm du lịch đặc thù và
tổng quan về làng Việt cổ Đường Lâm.
 Chương II. Thực trạng phát triển du lịch và sản phẩm du lịch
đặc thù tại làng cổ Đường Lâm.
 Chương III. Đề xuất giải pháp nhằm xây dựng sản phẩm

du lịch đặc thù tại làng Việt cổ Đường Lâm.
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

3


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
PHẦN NỘI DUNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SẢN PHẨM DU LỊCH ĐẶC THÙ VÀ
TỔNG QUAN VỀ LÀNG CỔ ĐƢỜNG LÂM
1.1.

Những khái niệm cơ bản về du lịch
1.1.1. Khái niệm về du lịch

Từ xa xƣa trong lịch sử nhân loại, du lịch đã đƣợc ghi nhận nhƣ một sở thích,
một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con ngƣời. Trƣớc thế kỷ 19, du lịch chỉ là một
hiện tƣợng lẻ tẻ của một ít ngƣời thuộc tầng lớp thƣợng lƣu. Đến thế kỷ 20, khách du
lịch vẫn tự lo cho việc đi lại và ăn ở của mình vì lúc đó du lịch chƣa đƣợc coi là đối
tƣợng kinh doanh của nền kinh tế. Ngƣời ta coi du lịch là một hiện tƣợng nhân văn
nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức và giải trí của con ngƣời.
Ngày nay du lịch đã trở thành một hiện tƣợng kinh tế xã hội phổ biến, ngành du
lịch đƣợc coi là “con gà đẻ trứng vàng” trong các ngành kinh tế dịch vụ không chỉ ở
các nƣớc kinh tế phát triển mà còn cả các nƣớc đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Trong xu hƣớng phát triển, du lịch ngày càng đƣợc coi trọng trong cán cân kinh tế của
các quốc gia trên thế giới. Du lịch không còn là một hiện tƣợng riêng lẻ, đặc quyền của
một cá nhân hay một nhóm ngƣời, mà du lịch đã trở thành một nhu cầu phổ biến đáp
ứng mục tiêu không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho con ngƣời. Tuy
nhiên, du lịch là một sản phẩm đƣợc tạo ra bởi sự tƣơng tác của rất nhiều ngành và các
bên liên quan nên khái niệm du lịch dƣới các góc độ nghiên cứu khác nhau cũng sẽ có

những cách hiểu khác nhau.
Năm 1981, lần đầu tiên tại Anh có định nghĩa về du lịch nhƣ sau: “Du lịch là sự
phối hợp nhịp nhàng giữa lý thuyết và thực hành của (các) cuộc hành trình với mục
đích giải trí. Ở đây sự giải trí là động cơ chính”.
Năm 1930, ông Glusman (Thụy Sỹ) đã định nghĩa: “Du lịch là sự chinh phục
không gian của những ngƣời đến một địa điểm mà ở đó họ không có chỗ cƣ trú
thƣờng xuyên.”
Theo định nghĩa của hai nhà học giả Thụy Sỹ Hunziker và Kraff, đã đƣợc Hiệp
hội các chuyên gia du lịch thừa nhận, thì: “Du lịch là tổng hợp các mối quan hệ và
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

4


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
hiện tƣợng bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lƣu trú tạm thời của các cá nhân tại
những nơi không phải là nơi ở và làm việc thƣờng xuyên của họ”.
Các tác giả Mclntosh, Goeldner và Richie lại cho rằng khi nói đến du lịch cần
cân nhắc tới các thành phần tham gia vào hoạt động du lịch để hiểu bản chất của du
lịch một cách đầy đủ. Các thành phần đó bao gồm: Khách du lịch, các doanh nghiệp
cung cấp sản phẩm hàng hóa và dịch vụ du lịch, chính quyền địa phƣơng và dân cƣ địa
phƣơng. Theo các cách tiếp cận này, du lịch có thể đƣợc hiểu là “toàn bộ quy trình,
hoạt động và kết quả thu đƣợc từ sự tƣơng tác giữa các đối tƣợng: khách du lịch, các
nhà cung ứng trong du lịch, cộng đồng địa phƣơng, chính quyền sở tại, các cơ sở đào
tạo đại học và các tổ chức phi chính phủ, trong quá trình thu hút, vận chuyển, đón tiếp
khách du lịch và khách tham quan”.
Ở Việt Nam, khái niệm du lịch đƣợc quy định trong Luật Du Lịch Việt Nam và
đƣợc hiểu nhƣ sau: “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con
ngƣời ngoài nơi cƣ trú thƣờng xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm
hiểu, giải trí, nghỉ dƣỡng trong một khoảng thời gian nhất định”.

1.1.2. Khái niệm về khách du lịch
Khách du lịch là một thuật ngữ linh hoạt, một khái niệm mở phụ thuộc vào
quan điểm chủ quan. Nhìn chung, khách du lịch đƣợc dùng để chỉ những ngƣời đi du
lịch. Theo Weaver và Lawton, để trở thành khách du lịch, một ngƣời phải đáp ứng
đƣợc các tiêu chuẩn xét về ba khía cạnh: không gian hay phạm vi địa lý du lịch, thời
gian du lịch, mục đích hay động cơ du lịch.
Theo Weaver và Lawton, con ngƣời phải đi ra khỏi nhà mình thì mới đƣợc coi
là khách du lịch. Tuy nhiên, những đối tƣợng này không phải lúc nào cũng luôn đƣợc
xem là du khách. Tổ chức Du lịch Thế giới và những tổ chức du lịch lớn khác cho rằng
một du khách phải đi ra ngoài “môi trƣờng quen thuộc” của mình. Điều này có nghĩa
là phải đi đến một nơi không phải nơi ở, nơi làm việc, nơi thƣờng đi lại để thực hiện
các hoạt động thƣờng nhật. Một số tổ chức đặt ra những khoảng cách cụ thể để xác
định đối tƣợng nào là du khách bởi điều này quan trọng đối với mục tiêu nghiên cứu
và thống kê của họ.
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

5


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
Khách du lịch đƣợc phân loại theo khu vực địa lý gồm khách du lịch nội địa và
khách du lịch quốc tế.
- Khái niệm khách du lịch quốc tế, từ năm 1937, Ủy ban Thống kê của Liên
hiệp quốc đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “Du khách quốc tế là những ngƣời thăm viếng
một quốc gia ngoài quốc gia đang cƣ trú thƣờng xuyên của mình trong thời gian ít nhất
24 giờ”. Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO): “Khách du lịch quốc tế là một
ngƣời lƣu trú ít nhất một đêm nhƣng không quá một năm tại một quốc gia khác với
quốc gia cƣ trú thƣờng xuyên với nhiều mục đích khác nhau ngoài việc hành nghề để
nhận thu nhập ở nơi đến”.
- Đối với khách du lịch nội địa, Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) đƣa ra

khái niệm “Khách du lịch nội địa là những ngƣời đang sống trong một quốc gia, không
kể quốc tịch nào, đi thăm một nơi khác không phải là nơi cƣ trú thƣờng xuyên tại quốc
gia đó trong khoảng thời gian ít nhất 24h và không quá một năm với một mục đích nào
đó ngoài việc hành nghề để có thu nhập tại nơi đến”.
Về thời gian du lịch, khoảng thời gian du lịch cũng là một yếu tố để xác định
một ngƣời có phải khách du lịch hay không và thuộc loại khách du lịch nào. Không có
giới hạn chuẩn về thời gian đi du lịch để xác định ai là khách du lịch, nhƣng có rất
nhiều tổ chức sử dụng ngƣỡng tối thiểu là chuyến đi trong vài giờ để phân loại khách
du lịch nội địa đi du lịch trong ngày. Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) và một số tổ
chức du lịch khác đặt ra ngƣỡng tối đa cho một chuyến du lịch ra ngoài lãnh thổ quốc
gia là 12 tháng để phân loại khách du lịch quốc tế. Vì thế, với những đối tƣợng lƣu trú
lâu hơn khoảng thời gian này sẽ đƣợc coi là cƣ trú tạm thời hoặc nhập cƣ. Với khách
du lịch nội địa, khoảng thời gian này là 6 tháng. Khách đƣợc phân loại theo thời gian
đi du lịch gồm khách trong ngày và khách nghỉ tại qua đêm.
Về mục đích/ động cơ du lịch, không phải tất cả mọi ngƣời khi đi lại đều đƣợc
xem là khách du lịch và mục đích của chuyến đi là một trong những yếu tố để xác định
họ có phải là khách du lịch hay không.
Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), những đối tƣợng không đƣợc coi là
khách du lịch gồm có: quân nhân, hành khách, ngƣời nhập cƣ, ngƣời đi lao động xuất
khẩu, ngƣời du mục (những ngƣời không có một nơi cƣ ngụ cố định), ngƣời tị nạn và

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

6


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
du học sinh. Ba nhóm động cơ hay mục đích du lịch chính của khách du lịch bao gồm:
nghỉ ngơi và giải trí, thăm bạn bè và họ hàng, công vụ. Ngoài ra những nhóm động cơ
quan trọng khác bao gồm thể thao, tâm linh, sức khỏe và thẩm mỹ. Mặc dù những

động cơ này thuộc về nhóm động cơ nghỉ ngơi và giải trí, nhƣng thực tế cho thấy
khách du lịch có những chuyến đi đa mục đích và vì vậy có thể bao gồm hơn một
nhóm các động cơ kể trên.
Ở Việt Nam, khái niệm khách du lịch đƣợc quy định tại Luật Du lịch Việt Nam
nhƣ sau: “khách du lịch là ngƣời đi du lịch hoặc kết hợp đi du lịch, trừ trƣờng hợp đi
học, làm việc hoặc hành nghề để nhận thu nhập ở nơi đến”. Khách du lịch bao gồm
khách du lịch quốc tế và khách du lịch nội địa:
- Khách du lịch quốc tế là ngƣời nƣớc ngoài, ngƣời Việt Nam định cƣ ở nƣớc
ngoài vào Việt Nam du lịch và công dân Việt Nam, ngƣời nƣớc ngoài cƣ trú tại Việt
Nam ra nƣớc ngoài du lịch. Khách du lịch quốc tế bao gồm khách du lịch vào Việt
Nam (khách inbound) và khách du lịch ra nƣớc ngoài (khách outbound).
- Khách du lịch nội địa là công dân Việt Nam và ngƣời nƣớc ngoài cƣ trú tại
Việt Nam đi du lịch trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.
1.2.

Sản phẩm du lịch
1.2.1. Khái niệm về sản phẩm, sản phẩm du lịch

Sản phẩm là một thuật ngữ rất rộng bao hàm tất cả những gì dành cho khách
hàng, là bất cứ thứ gì có thể đƣa ra thị trƣờng làm thỏa mãn nhu cầu hay ƣớc muốn của
khách hàng vì sự hấp dẫn, có ích, có khả năng sử dụng hay tiêu thụ. Sản phẩm bao
gồm những thứ ở thể vật chất và cả những ý tƣởng.
Trong lĩnh vực du lịch, sản phẩm du lịch là dạng sản phẩm nhằm thoả mãn nhu
cầu du lịch của con ngƣời. Trong đó, nhu cầu du lịch là sự mong muốn của con ngƣời
đi đến một nơi khác với nơi ở của mình để có đƣợc những xúc cảm mới, trải nghiệm
mới, hiểu biết mới, để phát triển các mối quan hệ xã hội, phục hồi sức khoẻ, tạo sự
thoải mái dễ chịu về tinh thần.
Theo nghĩa rộng: Từ góc độ thỏa mãn chung của sản phẩm du lịch, sản phẩm
du lịch là sự kết hợp các dịch vụ hàng hóa cung cấp cho du khách, đƣợc tạo nên bởi sự
kết hợp của việc khai thác các yếu tố tự nhiên, xã hội với việc sử dụng các nguồn lực:

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

7


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
cơ sở vật chất kỹ thuật và nhân lực tại một cơ sở, một vùng, địa phƣơng hay của một
quốc gia.
Theo nghĩa hẹp: Từ góc độ thỏa mãn đơn lẻ từng nhu cầu đi du lịch, sản phẩm
du lịch là sản phẩm hàng hóa cụ thể thỏa mãn các nhu cầu khi đi du lịch của con
ngƣời. Có nghĩa là bất cứ cái gì có thể mang ra trao đổi để thỏa mãn mong muốn của
khách du lịch. Bao gồm sản phẩm hữu hình và sản phẩm vô hình. Ví dụ: món ăn, đồ
uống, chỗ ngồi trên phƣơng tiện vận chuyển, buồng ngủ, tham quan, hàng lƣu niệm.
Theo quan điểm Marketting: “Sản phẩm du lịch là những hàng hoá và dịch vụ
có thể thoả mãn nhu cầu của khách du lịch, mà các doanh nghiệp du lịch đƣa ra
chào bán trên thị trƣờng, với mục đích thu hút sự chú ý mua sắm và tiêu dùng của
khách du lịch”.
Nhìn chung, sản phẩm du lịch bao gồm các dịch vụ du lịch, các hàng hóa và
tiện nghi cung cấp cho du khách, đƣợc tạo nên bởi các yếu tố tự nhiên trên cơ sở vật
chất kỹ thuật và lao động du lịch tại một vùng, một cơ sở nào đó. Nhƣ vậy, sản phẩm
du lịch bao gồm những sản phẩm hữu hình (hàng hóa) và những sản phẩm vô hình
(dịch vụ) để cung cấp cho du khách hay nó bao gồm các hàng hóa, các dịch vụ và
tiện nghi phục vụ khách du lịch. Sản phẩm du lịch có thể là sản phẩm đơn lẻ hoặc
sản phẩm tổng hợp.
Luật Du Lịch quy định: “Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để
thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch”. Trong khái niệm này,
dịch vụ du lịch đƣợc hiểu là việc cung cấp dịch vụ về lữ hành, vận chuyển, lƣu trú, ăn
uống, vui chơi giải trí, thông tin, hƣớng dẫn và những dịch vụ khác nhằm đáp ứng nhu
cầu của khách du lịch.
1.2.2. Các yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch

Từ khái niệm trên, chúng ta có thể thấy hai thành tố chính để tạo nên sản phẩm
du lịch đó là yếu tố vô hình (các dịch vụ) và yếu tố hữu hình (hàng hóa). Hàng hóa ở
đây là tài nguyên du lịch bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch
nhân văn. Các dịch vụ gồm vận chuyển, lƣu trú, ăn uống, vui chơi giải trí và tất cả
những gì có thể thu hút đƣợc du khách. Nhƣ vậy, điểm đến bán những trải nghiệm có
đƣợc nhờ việc sử dụng kết hợp các yếu tố kể trên chứ không phải bán một sản phẩm
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

8


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
hữu hình. Để có thể thu hút khách đến với điểm đến thì doanh nghiệp phải tạo ra sản
phẩm du lịch độc đáo, khác biệt. Và các doanh nghiệp kinh doanh du lịch muốn có
đƣợc sản phẩm du lịch độc đáo, khác biệt thì phải dựa trên cơ sở đầu tiên, quan trọng
nhất đó là điểm đến có tài nguyên du lịch hay không. Dựa trên tài nguyên du lịch đặc
trƣng của từng nơi, các doanh nghiệp sẽ triển khai các dịch vụ và hàng hóa cụ thể, phù
hợp để có thể thỏa mãn tốt nhất nhu cầu của khách du lịch.
1.2.3. Đặc điểm của sản phẩm du lịch
Nhƣ đã nói ở trên, sản phẩm du lịch bao gồm những sản phẩm hữu hình
(hàng hóa) và những sản phẩm vô hình (dịch vụ), trong đó bộ phận dịch vụ chiếm tỉ
trọng cao. Vì thế sản phẩm du lịch mang những đặc điểm của dịch vụ.
Tính vô hình: Du lịch là ngành dịch vụ và sản phẩm du lịch tồn tại ở dạng vô
hình. Thực ra nó là một kinh nghiệm du lịch hơn là một món hàng cụ thể, mặc dù
trong cấu thành sản phẩm du lịch có hàng hóa. Sản phẩm du lịch là không cụ thể, do
đó không thể đặt ra vấn đề nhãn hiệu nhƣ hàng hóa và cũng vì vậy mà sản phẩm du
lịch rất dễ bị bắt chƣớc, cụ thể là ngƣời ta có thể dễ dàng sao chép những chƣơng trình
du lịch, bắt chƣớc cách bài trí phòng đón tiếp hay qui trình phục vụ đã đƣợc nghiên
cứu công phu. Mặt khác, do tính chất không cụ thể nên ngƣời tiêu dùng không thể nhìn
thấy sản phẩm du lịch cũng nhƣ không thể sử dụng các chỉ số để mô tả, kiểm tra hay

đánh giá chất lƣợng sản phẩm trƣớc khi mua và vì vậy, rất nhiều ngƣời chƣa từng đi
du lịch sẽ phân vân khi chọn sản phẩm du lịch. Ngoài ra, cũng do đặc điểm này mà
vấn đề quảng cáo trong du lịch đóng vai trò quan trọng và phải khác với quảng cáo cho
những hàng hóa vật chất.
Tính đồng thời giữa sản xuất và tiêu dùng: Việc tiêu dùng và sản xuất sản phẩm
du lịch (dịch vụ) diễn ra cùng một không gian và thời gian. Vì sản phẩm du lịch gắn
liền với yếu tố tài nguyên du lịch, mà nhƣ chúng ta biết muốn phát triển du lịch thì
phải có tài nguyên du lịch và tài nguyên du lịch không thể di dời đi nơi khác (cố định
về không gian), vì thế khách phải tìm đến nếu muốn tiêu dùng sản phẩm du lịch. Đồng
thời, sản phẩm du lịch đa phần là dịch vụ, không thể tiến hành sản xuất vào mùa nhu
cầu thấp để lƣu kho rồi mang ra tiêu thụ khi nhu cầu tăng cao, mà đã là dịch vụ thì sản
phẩm du lịch chỉ đƣợc sản xuất khi có sự hiện diện của ngƣời tiêu dùng.
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

9


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
Tính không đồng nhất: Vì đƣợc tạo thành chủ yếu từ dịch vụ nên sản phẩm du
lịch khó tiêu chuẩn hóa đƣợc, khó đƣa ra một quy chuẩn nhất định. Cùng một sản
phẩm dịch vụ nhƣng chất lƣợng có thể không giống nhau khi cung cấp bởi những nhân
viên khác nhau, cung cấp cho những khách hàng khác nhau và cung cấp tại những thời
gian, địa điểm khác nhau.
Tính mùa vụ: Sản phẩm du lịch mang tính thời vụ rõ rệt, nhu cầu của sản phẩm
du lịch thƣờng xuất hiện vào những thời điểm nhất định trong năm tùy thuộc vào một
số điều kiện nhất định. Do nhu cầu du lịch thay đổi thƣờng xuyên, lúc thì cầu du lịch
quá cao nhƣng có lúc thì quá thấp, trong khi đó cung du lịch tƣơng đối ổn định trong
thời gian dài. Từ đó nảy sinh độ chênh lệch giữa cung và cầu du lịch, đó chính là tính
thời vụ trong việc tiêu dùng sản phẩm du lịch. Đặc điểm này gây khó khăn đối với nhà
kinh doanh du lịch: làm sao để độ chênh lệch giữa cung và cầu ở mức thấp nhất vào

mùa cao điểm, làm sao để giải quyết mọi vấn đề về lao động, doanh thu, sử dụng hiệu
quả cơ sở vật chất vào mùa thấp điểm.
Ngoài ra, sản phẩm du lịch còn mang những đặc điểm nhƣ tính không chuyển
đổi quyền sở hữu và tính không thể di chuyển. Đối với sản phẩm du lịch, du khách
không có quyền sở hữu sản phẩm mình mua, chỉ có quyền sử dụng sản phẩm trong
những điều kiện cụ thể. Bên cạnh đó, không giống các sản phẩm tồn tại ở dạng vật
chất, sản phẩm du lịch không có khả năng di chuyển đến nơi tiêu thụ. Ngƣời tiêu dùng
phải di chuyển để tiêu dùng sản phẩm du lịch.
1.3. Sản phẩm du lịch đặc thù
1.3.1. Khái niệm sản phẩm du lịch đặc thù
Năng lực cạnh tranh của một điểm đến du lịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố, tuy
nhiên với tƣ cách là một ngành kinh tế, yếu tố quan trọng nhất quyết định tính cạnh
tranh của điểm đến là sản phẩm du lịch. Tính hấp dẫn của một sản phẩm du lịch cùng
loại có thể đƣợc xem xét từ nhiều góc độ, tuy nhiên trong mọi trƣờng hợp tính khác biệt
của sản phẩm là yếu tố có vai trò quan trọng hàng đầu đối với quyết định lựa chọn sản
phẩm của khách du lịch cho dù giá sản phẩm có giá cao hơn. Tính khác biệt của sản
phẩm du lịch có thể đƣợc tạo ra bởi sự khác biệt về chất lƣợng (đối với những sản phẩm
du lịch cùng loại), song thƣờng đƣợc thể hiện trong những sản phẩm du lịch đặc thù.

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

10


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
Sản phẩm du lịch đặc thù là sản phẩm đƣợc xây dựng dựa trên những đặc tính
độc đáo, duy nhất, nguyên bản và đại diện về tài nguyên du lịch (tự nhiên và nhân văn)
cho một lãnh thổ, điểm đến du lịch với những dịch vụ không chỉ làm thỏa mãn nhu
cầu, mong đợi của du khách mà còn tạo đƣợc ấn tƣợng bởi tính độc đáo và sáng tạo.
Sản phẩm du lịch đặc thù phải là sản phẩm du lịch mang tính khác biệt, độc đáo

và đặc sắc so với sản phẩm du lịch thông thƣờng nhằm thu hút du khách, mở rộng thị
trƣờng du lịch, khai thác tốt các tài nguyên du lịch, các tiềm năng, lợi thế của địa
phƣơng để phát triển du lịch một cách bền vững. Tính khác biệt của sản phẩm du lịch
đặc trƣng đƣợc quy định bởi đặc điểm tự nhiên hoặc văn hóa bản địa của địa phƣơng
nơi sản phẩm du lịch đƣợc phát triển, còn tính độc đáo và đặc sắc chính là cách thức
xây dựng và khả năng khai thác sản phẩm du lịch đặc trƣng để phục vụ du khách,
phát triển du lịch ở địa phƣơng.
Sản phẩm du lịch đặc thù là những sản phẩm có khả năng tạo ra sự khác biệt giữa
địa phƣơng này với địa phƣơng khác, điểm đến này với điểm đến khác. Tính khác biệt,
duy nhất, đặc sắc của tài nguyên du lịch mà dựa vào đó để phát triển sản phẩm du lịch
đặc thù có thể là do thiên nhiên ban tặng hoặc do chính con ngƣời tạo ra. Sản phẩm du
lịch có thể có tính độc đáo, đặc sắc nhƣng có thể hấp dẫn hay không phụ thuộc vào việc
sản phẩm này có phù hợp với nhu cầu của thị trƣờng hay không. Nếu có thể hấp dẫn
đƣợc thị trƣờng thì sản phẩm du lịch có vai trò rất quan trọng trong việc định hƣớng
phát triển du lịch và thu hút thị trƣờng cũng nhƣ xây dựng thƣơng hiệu du lịch.
1.3.2. Yêu cầu và nguyên tắc xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù
Phát triển sản phẩm du lịch hiện nay không chỉ chú trọng đến phát triển về quy
mô, số lƣợng các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, dịch vụ du lịch...; kết hợp với sự
tăng trƣởng về doanh thu, số lƣợng khách du lịch đến lƣu trú kể cả trong nƣớc và quốc
tế, mà chuyển trọng tâm sang hoàn thiện và nâng cao chất lƣợng sản phẩm dịch vụ du
lịch. Các loại hình du lịch ngày càng đƣợc đa dạng hóa. Cơ cấu dịch vụ du lịch tăng
lên chiếm tỷ trọng cao trong tổng cơ cấu kinh tế chung. Do đó, yêu cầu chủ đạo và
xuyên suốt quá trình phát triển sản phẩm du lịch là phát triển bền vững, đầu tƣ khai
thác có hiệu quả tài nguyên du lịch đặc sắc để hình thành phát triển sản phẩm du lịch
đặc thù; thỏa mãn các nhu cầu du lịch của thị trƣờng, đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội
lớn cho điểm đến mà không làm suy giảm quá nhiều chất lƣợng của tài nguyên và môi
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

11



Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
trƣờng trong tƣơng lai. Bên cạnh đó là các yêu cầu về việc xác định đƣợc giá trị tài
nguyên đặc sắc và sự phân bố của chúng trong không gian; xác định sản phẩm đặc thù
và các thành phần tạo nên sản phẩm du lịch đặc thù.
Việc xây dựng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù cũng đƣợc thực hiện nhƣ với
mỗi sản phẩm du lịch khác. Tuy nhiên, với vai trò và những đặc điểm cơ bản của sản
phẩm du lịch đặc thù thì một số bƣớc cần đƣợc thực hiện tuân thủ theo các nguyên tắc
để đảm bảo phát huy tối đa các giá trị đặc thù. Nhƣ vậy có nghĩa là để xây dựng đặc
sản phẩm đặc thù cần có các nguyên tắc cụ thể. Các sản phẩm du lịch đặc thù phải tập
trung phát triển tại những khu vực phân bố tài nguyên đặc sắc. Các giá trị tài nguyên
đặc sắc phải đƣợc xác định rõ ràng cho từng cấp độ. Do đó, cần phải phân biệt rõ về
các cấp của sản phẩm du lịch đặc thù.
o

Sản phẩm du lịch đặc thù có tính quốc gia: sử dụng tài nguyên du lịch có
tính độc đáo, đặc trƣng cao nhất so sánh toàn quốc. Các sản phẩm này có
thể thu hút đông đảo thị trƣờng khách du lịch và có thể xây dựng thƣơng
hiệu du lịch có tính cạnh tranh cao.

o

Sản phẩm du lịch đặc thù có tính nội vùng: sử dụng tài nguyên du lịch có
tính độc đáo, đặc sắc của một địa phƣơng trong mối quan hệ so sánh với các
địa phƣơng còn lại trong vùng. Các sản phẩm này có thể rất hấp dẫn khách
du lịch trong vùng và các vùng lân cận nhƣng có thể không có tính hấp dẫn
toàn quốc, không phải là sản phẩm đại diện có khả năng xây dựng thƣơng
hiệu du lịch của vùng.
Các điều kiện để phát triển sản phẩm du lịch đặc thù bao gồm việc: Có điều


kiện tiếp cận thuận lợi đối với điểm tài nguyên đặc sắc; Có nguồn nhân lực phù hợp về
số lƣợng và chất lƣợng đáp ứng yêu cầu phát triển sản phẩm du lịch đặc trƣng, đặc biệt
nhƣ “chất văn hóa địa phƣơng” đại diện cho lãnh thổ; Có sự liên kết giữa các điểm đến
nơi phân bố dạng tài nguyên sắc dựa vào đó để xây dựng sản phẩm du lịch đặc trƣng
nhằm đảm bảo việc xây dựng sản phẩm đặc thù đƣợc tiến hành thuận lợi; Có nhu cầu
của thị trƣờng du lịch đối với sản phẩm du lịch đặc trƣng của lãnh thổ sẽ đƣợc xây
dựng và phát triển.
Tính cạnh tranh, thu hút khách của một điểm đến phụ thuộc vào một số yếu tố
cơ bản bao gồm: mức độ hấp dẫn dựa trên tính khác biệt của sản phẩm du lịch so với
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

12


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
những điểm đến khác; tình trạng môi trƣờng (bao gồm cả môi trƣờng tự nhiên và môi
trƣờng xã hội); sự thuận lợi trong tiếp cận điểm đến (thủ tục ra vào, phƣơng tiện); và
hình ảnh, thông tin về điểm đến. Nhƣ vậy có thể thấy “phát triển sản phẩm du lịch đặc
thù” mặc dù không phải là yếu tố duy nhất quyết định năng lực cạnh tranh, hấp dẫn du
lịch của điểm đến song có ý nghĩa quan trọng hàng đầu.
1.3.3. Quy trình xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù
Bƣớc 1: Lựa chọn điểm đến, xác định và phân tích tính khả thi
1.1.

Xác định tính khả thi
Phân tích các yếu tố sau của điểm đến du lịch để xác định tính khả thi của sản

phẩm du lịch:
a. Phân tích các yếu tố hấp dẫn du lịch (hiện tại và tiềm năng)
 Văn hóa: phong tục truyền thống, kiến trúc, trang phục, thực phẩm, lễ

hội, lịch sử, truyền thống, tôn giáo, các di tích văn hóa.
 Thiên nhiên: phong cảnh, động thực vật, đƣờng/ lối đi, công viên, các
khu thiên nhiên bảo tồn, canh tác nông nghiệp.
 Các đặc trƣng của cộng đồng dân cƣ tại điểm đến
 Vị trí, đƣờng đến: khoảng cách giữa điểm đến với các trung tâm du lịch
lớn, giao thông liên lạc (có thể tiếp cận với bên ngoài), loại phƣơng tiện
giao thông phù hợp.
 Các cơ sở vật chất phục vụ du lịch hiện có hoặc tiềm năng: dịch vụ lƣu
trú, ăn uống, các trang thiết bị, các dịch vụ du khách.
 Nguồn lực tại điểm đến: tình hình kinh tế và nguồn lực; kỹ năng, kinh
nghiệm, thái độ của nhân lực, khả năng tiếp cận các nguồn tài chính.
 Các vấn đề xung đột trong nội bộ cộng đồng và với bên ngoài.
b. Phân tích khả năng thị trường
Công cụ để phân tích đánh giá thị trƣờng bao gồm việc nghiên cứu các nguồn
dữ liệu thứ cấp, phỏng vẫn các doanh nghiệp du lịch lữ hành hay bản hỏi điều tra
khách du lịch. Trong đó cần phải phân tích các yếu tố chính về thị trƣờng du lịch hiện
tại, tiềm năng và nhu cầu:

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

13


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
 Điểm đến chính: cần thống kê các số liệu về du lịch, số lƣợt khách quốc tế và
trong nƣớc, tình hình du lịch tại địa phƣơng, quốc gia, khu vực, các chính sách
và hệ thống tổ chức du lịch, mùa du lịch.
 Khách du lịch: cần xác định đƣợc loại khách đến với điểm đến du lịch, sở thích,
nhu cầu và động cơ du lịch của họ.
 Ngành du lịch: các yếu tố về cơ sở hạ tầng, các hãng lữ hành du lịch và sự cạnh

tranh của điểm đến.
c. Phân tích các yếu tố khác
Khả năng tác động của du lịch, các cơ quan nhà nƣớc, các chính sách liên quan
gián tiếp đến du lịch, chuyên gia và hỗ trợ dự án.
1.2.

Phân tích tính khả thi
Sau khi đã thu thập đƣợc các thông tin, có thể sắp xếp các thông tin theo các

yếu tố thành công để có thể dễ dàng phân tích tính khả thi của sản phẩm du lịch đặc
thù bao gồm các yếu tố: thị trƣờng, tài chính, các vấn đề xã hội, nhân lực, quản lý, các
nguồn lực mà điểm đến có đƣợc và các cơ hội cộng đồng tại điểm đến có cơ hội tiếp
cận, điểm mạnh và kỹ năng của các cá nhân cũng nhƣ của nhóm, nét đặc trƣng của
cộng đồng dân cƣ tại điểm đến.
Bƣớc 2: Đánh giá tính khả thi của điểm đến
 Xác định mục tiêu và động cơ làm du lịch: Sau khi lựa chọn đƣợc điểm đến cần
có sự đồng thuận giữa cộng đồng dân cƣ tại điểm đến (nếu có), đối tác đầu tƣ
và các bên liên quan về mục tiêu chung và động cơ làm du lịch.
 Phân tích các tác động tích cực và tiêu cực của du lịch đến môi trƣờng, văn hóa,
xã hội, kinh tế, sự tham gia và năng lực của ngƣời dân địa phƣơng và các yếu tố
liên quan khác.
 Xác định điểm thu hút du lịch cụ thể, mô tả từng điểm và các tuyến giao thông
liên kết giữa các điểm và phƣơng tiện sử dụng.
 Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và các mối đe dọa (SWOT) để phân tích
nội tại điểm mạnh, điểm yếu của điểm đến, các yếu tố cơ hội bên ngoài và các
mối đe dọa có ảnh hƣởng đến phát triển sản phẩm du lịch.

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

14



Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
Bƣớc 3: Xây dựng kế hoạch phát triển sản phẩm du lịch đặc thù
3.1. Xác định tầm nhìn và mục tiêu của sản phẩm du lịch đặc thù
Giai đoạn hình thành tầm nhìn mục tiêu của sản phẩm du lịch bắt đầu khi đã
xác định đƣợc tính khả thi của việc xây dựng sản phẩm du lịch. Giai đoạn này nhằm
xây dựng mục tiêu cụ thể về du lịch và tầm nhìn của sản phẩm du lịch.
3.2. Thiết kế sản phẩm du lịch
a. Phát triển sản phẩm du lịch đặc thù
Dựa vào thế mạnh để phát triển sản phẩm du lịch đặc thù gồm các yếu tố: loại
sản phẩm, địa điểm tổ chức, hoạt động của khách du lịch và các dịch vụ bổ sung. Từ
đó, thực hiện các nội dung:
 Thiết kế các sản phẩm du lịch có thể cung cấp cho khách
 Loại bỏ những sản phẩm không ƣu tiên, lựa chọn những sản phẩm mang tính
độc đáo, nguyên bản, đặc sắc.
 Phân tích tính khả thi của sản phẩm du lịch đặc thù.
 Lập kế hoạch hành động phát triển sản phẩm du lịch đặc thù
b. Đầu tư và đào tạo
Hoạt động đầu tƣ các cơ sở vật chất và đào tạo nguồn nhân lực bao gồm: lƣu
trú, ăn uống, hƣớng dẫn viên, quản lý, cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng, các dịch
vụ khách hàng, các kỹ năng, ngôn ngữ... Công tác đào tạo huấn luyện cần đƣợc thực
hiện xuyên suốt trong thời gian phát triển sản phẩm du lịch đặc thù nhằm đảm bảo trau
dồi và phát triển các kỹ năng.
Bƣớc 4: Thực hiện cung cấp sản phẩm du lịch
4.1. Kế hoạch quảng bá
Đây là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển sản phẩm du lịch. Kế
hoạch quảng bá làm rõ các nguồn lực cơ bản của sản phẩm du lịch: các điểm hấp dẫn,
khả năng tiếp cận, các vấn đề an toàn, các chỉ dẫn cho du khách và ngƣời dân địa
phƣơng.

4.2. Quản lý và tổ chức

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

15


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
Để sản phẩm du lịch đạt đƣợc hiệu quả nhƣ mong đợi cần phải có sự điều hành
của ban quản lý và sự hỗ trợ từ bên ngoài, từ đó xây dựng các nội quy, quy định về
việc tham quan du lịch.
Bƣớc 5: Giám sát và đánh giá
Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng và xã hội
hóa cao với sự tham gia của nhiều thành phần xã hội. Sự phát triển của du lịch và sản
phẩm du lịch phụ thuộc nhiều vào các điều kiện kinh tế, xã hội, chính trị...của đất nƣớc
cũng nhƣ của của khu vực và thế giới. Chính vì vậy để có thể đánh giá phát triển sản
phẩm du lịch đặc thù một cách chính xác phải dựa vào các yếu tố: tác động kinh tế, các
tác động văn hóa xã hội, tác động môi trƣờng.
Việc giám sát và đánh giá phải đƣợc thực hiện xuyên suốt quá trình xây dựng
sản phẩm du lịch đặc thù.
1.4. Tổng quan về địa điểm nghiên cứu - Làng cổ Đƣờng Lâm
Đƣờng Lâm là tên một địa danh cổ thuộc địa phận thị xã Sơn Tây, thành phố
Hà Nội. Nằm cạnh quốc lộ 32, cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 50km về phía
Tây. Đƣờng Lâm là một điểm đến du lịch nổi tiếng thu hút du khách bởi những nếp
nhà cổ kính và không gian văn hóa của một làng Việt xƣa có sức sống trƣờng tồn theo
năm tháng. Với những nét đặc trƣng về kiến trúc, nghệ thuật của một làng Việt cổ
vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, có thể nói làng cổ Đƣờng Lâm chỉ đứng sau phố
cổ Hội An và phố cổ Hà Nội về quy mô cũng nhƣ giá trị nghệ thuật khiến cho nơi đây
trở thành một điểm nhấn du lịch của Hà Nội.
Trong tâm thức của nhiều ngƣời, nói đến Đƣờng Lâm, ngƣời ta thƣờng liên

tƣởng đến với những cái tên rất thuần Việt nhƣ: “Làng Việt cổ”, “Làng cổ đá ong
Đƣờng Lâm” hay địa danh “Kẻ Mía”, “Một ấp hai vua”. Địa danh này xuất hiện khá
sớm trong các thƣ tịch cổ nhƣ: Việt điện u linh, Thiên Nam ngữ lục, Lịch triều hiến
chƣơng loại chí...
Theo nhiều tƣ liệu thì địa danh Đƣờng Lâm đã xuất hiện cách đây trên dƣới
1000 năm. Nhiều chặng đƣờng lịch sử của dân tộc còn ghi dấu ăn tại đây. Thời Hùng
Vƣơng, Đƣờng Lâm cùng mấy làng lân cận còn rất nhiều địa danh đƣợc nhắc đến
trong truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh. Cái tên Đƣờng Lâm cũng lần đầu tiên đƣợc
Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

16


Viện Đại học Mở Hà Nội – Khoa Du Lịch
ghi vào chính sử với cuộc khởi nghĩa Phùng Hƣng những năm cuối thế kỷ VIII. Nơi
đây cũng chính là nơi đã sinh ra hai vị vua ghi dấu ấn quan trọng trong lịch sử dân tộc
là Phùng Hƣng và Ngô Quyền, cũng là quê hƣơng của rất nhiều danh nhân nhƣ bà
chúa Mía, Thám Hoa Giang Văn Minh, Kiều Oánh Mậu, Quan khâm sai đại thần của
triều Nguyễn tại xứ Bắc kỳ Phan Kế Toại...
Năm 2003, Việt Nam và Nhật Bản đã ký biên bản hợp tác về bảo quản tu bổ và
quản lý làng cổ truyền thống. Năm 2004, Viện nghiên cứu tài sản văn hóa quốc gia
Nara Nhật Bản đã tiến hành điều tra, chụp ảnh và vẽ ghi sơ bộ 500 ngôi nhà cổ truyền
thống của hai làng Mông Phụ và Cam Thịnh - xã Đƣờng Lâm, tiến hành những
chƣơng trình nghiên cứu ngắn hạn và dài hạn tại Đƣờng Lâm để tìm hiểu các vấn đề
về lịch sử, kinh tế, xã hội của Đƣờng Lâm.
Ngày 28 tháng 11 năm 2005, Đƣờng Lâm đã vinh dự đƣợc Nhà nƣớc trao tặng
chứng nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia và trở thành làng cổ đầu tiên của
Việt Nam đƣợc xếp hạng. Có rất nhiều làng quê của thủ đô nói riêng và cả nƣớc nói
chung, đang hội nhập và hòa mình vào dòng chảy công nghiệp hóa - hiện đại hóa,
thế nhƣng cái “Làng Việt cổ” ấy mặc dù ở một vị trí rất gần với đô thị trung tâm của

cả nƣớc (thủ đô Hà Nội) lại vẫn ẩn chứa và giữ trong mình một kho tàng những giá trị
văn hóa, lịch sử đồ sộ và quý báu. Đó là thành quả của quá trình lao động, sự sáng tạo,
trí tuệ và những đôi bàn tay khéo léo của bao thế hệ ngƣời nông dân đƣợc sinh ra,
lớn lên và tồn tại ở vùng quê “địa linh nhân kiệt” - xứ Đoài mây trắng và giờ đây trở
thành nguồn lực quan trọng để tạo nên một điểm đến du lịch hấp dẫn.

Sinh viên: Trương Thị Thu Khuyên – Lớp A1K20

17