Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG Ð I H C NÔNG LÂM

L C TH Y N

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ KH N NG SINH TR

NG, PHÁT TRI N C A M T

S GI NG NGÔ LAI TRONG I U KI N V XUÂN N M 2014
T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành : Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

L p

: K9LT - TT

Khóa h c

: 2013 - 2015

Gi ng viên h

ng d n: Th.S. Nguy n Minh Tu n

THÁI NGUYÊN - 2014


Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG Ð I H C NÔNG LÂM

L C TH Y N

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ KH N NG SINH TR


NG, PHÁT TRI N C A M T

S GI NG NGÔ LAI TRONG I U KI N V XUÂN N M 2014
T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành : Tr ng tr t
Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2013 - 2015

THÁI NGUYÊN - 2014

IH C



L IC M

N

Trong su t quá trình h c t p c a m i sinh viên
th c t p t t nghi p là th i gian không th thi u

c.

các tr

ng

ây chính là th i gian

m i sinh viên có i u ki n v n d ng nh ng ki n th c ã h c
thuy t v n d ng vao trong th c ti n s n xu t.
sinh viên c ng c l i nh ng ki n th c ã h c
có chuyên môn, có

y

ng th i ây c ng là th i gian
khi ra tr

ng ý c a nhà tr

ch nhi m khoa Nông h c, tôi ã ti n hành th c t p t i tr

Lâm Thái Nguyên v i tên

i u ki n v Xuân n m 2014 t i Tr

Nông h c.

ng

ng, ban

i H c Nông

tài:

“ ánh giá kh n ng sinh tr

ng

ng thành m t k s

c nói chung.

Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân và s

hi u Tr

c trên lý

n ng l c góp ph n vào s nghi p phát tri n nông


thôn nói riêng và n n kinh t c a n

hoàn thành

i h c,

ng, phát tri n c a m t s gi ng ngô lai trong
ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

tài nghiên c u này tôi xin chân thành c m n Ban giám

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, các th y cô giáo trong khoa
c bi t s

h

ng d n t n tình c a cô giáo, th y giáo:

Th.S.Nguy n Minh Tu n,
C m n phòng sinh lý sinh hóa và các b n sinh viên ã giúp tôi hoàn
thành

tài này.

Do th i gian h n h p

tài t t nghi p này ch c ch n s không tránh kh i


nh ng thi u sót. Vì v y tôi r t mong s
khoa và các b n

b n báo cáo c a tôi

óng góp ý c a các th y cô giáo trong
c

y

và hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
Sinh viên
L c Th Y n


DANH M C B NG
B ng 1.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i giai o n 2002- 2012 ............. 7
B ng 1.2. S n xu t ngô

m t s châu l c trên th gi i n m 2012 .................. 8

B ng 1.3: Tình hình s n xu t ngô c a m t s n
B ng 1.4: B ng d báo nhu c u ngô th gi i
B ng 1.5: Tình hình s n xu t ngô

c trên th gi i n m 2012 .... 9
n n m 2020 ......................... 11


Vi t Nam trong giai o n 2001- 2012 .. 13

B ng 1.6: Di n tích, n ng su t, s n l

ng ngô

các vùng tr ng ngô chính c a

Vi t Nam n m 2011...................................................................... 14
B ng 1.7: Tình hình s n xu t ngô c a các t nh thu c vùng ông B c t 2009
- 2011 ........................................................................................... 16
B ng 1.8: Tình hình s n xu t ngô

Thái Nguyên giai o n 2006 - 2012 ..... 17

B ng 3.1: Di n bi n th i ti t khí h u v Xuân n m 2014 t i Thái Nguyên ... 34
B ng 3.2: Các giai o n sinh tr

ng và phát tri n c a các t h p lai thí

nghi m v Xuân 2014................................................................... 39
B ng 3.3: T c

t ng tr

ng chi u cao cây c a các t h p lai tham gia thí

nghi m.......................................................................................... 42
B ng 3.4:


c i m hình thái c a các t h p lai tham gia thí nghi m........... 44

B ng 3.5: T l nhi m sâu b nh c a các t h p lai tham gia thí nghi m v
Xuân n m 2014 ............................................................................ 46
B ng 3.6: N ng su t và các y u t c u thành n ng su t c a các t h p lai tham
gia thí nghi m ............................................................................... 48


DANH M C HÌNH
Hình 3.1:

ng thái t ng tr

ng chi u cao cây c a các gi ng ngô tham gia thí

nghi m.......................................................................................... 43


DANH M C CÁC T

VI T

CIMMYT : Trung tâm c i ti n Ngô và Lúa Mì Qu c T
FAO

: T ch c L

IPRI

: Vi n nghiên c u ch


CV

: H s bi n

/c

:

ng th c và Nông Nghi p Liên H p Qu c
ng trình l

ng th c th gi i

ng

i ch ng

NSLT

: N ng su t lý thuy t

NSTT

: N ng su t th c thu

P1000 h t

: Kh i l


LSD.05

: Sai khác nh nh t có ý ngh a 95%

ng nghìn h t


M CL C
M

U ....................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a

tài .......................................................................... 1

2. M c ích và yêu c u ............................................................................... 2
2.1. M c ích ........................................................................................... 2
2.2. Yêu c u c a

tài ............................................................................. 2

3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n .................................................... 3
3.1. Ý ngh a khoa h c .............................................................................. 3
3.2. Ý ngh a th c ti n .............................................................................. 3
Ch

ng 1. T NG QUAN TÀI LI U .......................................................... 4

1.1.C s khoa h c c a


tài...................................................................... 4

1.2. Ngu n g c và phân lo i cây ngô .......................................................... 5
1.3. Tình hình s n xu t ngô trên Th Gi i và

Vi t Nam ........................... 7

1.3.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i ............................................... 7
1.3.2. Tình hình s n xu t ngô

Vi t Nam ............................................. 11

1.3.3. Tình hình s n xu t ngô vùng ông B c ....................................... 15
1.3.4. Tình hình s n xu t ngô

Thái Nguyên ........................................ 17

1.4. Tình hình nghiên c u ch n t o gi ng ngô trên th gi i và Vi t Nam ........19
1.4.1. Tình hình nghiên c u ch n t o gi ng ngô trên th gi i ................ 19
1.4.2. Tình hình nghiên c u ch n t o gi ng ngô
Ch

ng 2. N I DUNG VÀ PH

Vi t Nam ................. 20

NG PHÁP NGHIÊN C U ................ 26

2.1. V t li u nghiên c u ............................................................................ 26

2.2.

a i m, th i gian nghiên c u .......................................................... 26

2.3. N i dung nghiên c u .......................................................................... 26
2.4. Ph

ng pháp nghiên c u .................................................................... 26

2.4.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m ..................................................... 26

2.4.2. Quy trình k thu t ........................................................................ 27


2.4.3. Các ch tiêu và ph
2.4.4. Ph
Ch

ng pháp theo dõi, ánh giá ........................... 29

ng pháp x lý s li u............................................................ 33

ng 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ....................... 34

3.1. Di n bi n th i ti t khí h u v Xuân n m 2014 ................................... 34
3.2. Kh n ng sinh tr

ng và phát tri n c a các t h p ngô lai tham gia thí


nghi m v Xuân 2014 ............................................................................... 38
3.3.

ng thái t ng tr ng chi u cao cây c a các t h p lai tham gia thí nghi m... 41

3.4. M t s

c i m hình thái c a các t h p lai tham gia thí nghi m...... 43

3.5. Kh n ng ch ng ch u c a các t h p lai tham gia thí nghi m v Xuân
2013 t i Thái Nguyên................................................................................ 45
3.6. N ng su t và các y u t c u thành n ng su t ...................................... 47
Ch

ng 4. K T LU N VÀ

NGH ...................................................... 52

4.1. K t lu n............................................................................................. 52
4.1.1. Th i gian sinh tr

ng................................................................... 52

4.1.2. Ch ng ch u sâu b nh .................................................................... 52
4.1.3 N ng su t ...................................................................................... 52
4.2.

ngh .............................................................................................. 52


TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 53


1
M
1. Tính c p thi t c a

U

tài

Cây ngô là m t trong ba lo i cây l
lúa mì, ngô.
l

ng th c chính c a loài ng

ng th ba v di n tích nh ng l i

ng

i: lúa,

u v n ng su t và s n

ng, cây ngô góp ph n nuôi s ng 1/3 dân s th gi i. Ngoài ch c n ng c a

m t cây l

ng th c, ngô còn là nguyên li u cho các ngành công nghi p ch


bi n và còn là lo i th c ph m có giá tr .
Dân s th gi i ngày càng t ng nhanh, thêm vào ó là s phát tri n cao
c a n n ch n nuôi

i công nghi p ã òi h i m t kh i l

ng ngô trong th i

gian t i, theo d báo nhân lo i ph i s n xu t kho ng 852 tri u t n ngô

áp

ng nhu c u tiêu th ngô trên th gi i vào n m 2020.
t ng s n l

ng thì c n ph i t ng di n tích và n ng su t ngô lên cao

tuy nhiên do dân s t ng nhanh nên khi n di n tích nông nghi p ngày càng b
thu h p l i vì v y gi i pháp t i u là ph i t ng n ng su t ngô.
nghiên c u nh m t ng n ng su t ngô
ó thành công l n nh t có th k

ã có nhi u

c các nhà khoa h c ti n hành. Trong

n là vi c ng d ng hi n t

ng u th lai


vào trong s n xu t.
Vi t Nam, cây ngô

c tr ng lâu

i trên kh p các t nh t B c

n

Nam. Ngô gi v trí quan tr ng trong n n kinh t qu c dân nói chung và n n
nông nghi p nói riêng,
là cây l

c bi t v i

ng bào mi n núi, vùng cao thì ngô v n

ng th c chính sau cây lúa cung c p cho con ng

i, ngoài ra ngô còn

là ngu n th c n cho gia súc, gia c m.
Không nh ng th , trong nh ng n m g n ây ngô còn là cây th c ph m
có giá tr . Ng

i ta dùng b p ngô còn non, thu ho ch khi ngô v a phun râu

làm rau n. Tinh b t chi m t l 65- 83% kh i l


ng h t ngô, là nguyên li u

quan tr ng cho công nghi p gia công b t. Tinh b t ngô s d ng trong công


2
nghi p bánh k o, dextrin dùng trong công nghi p úc, công nghi p làm keo dán.
Tinh b t ngô còn dùng trong công nghi p ch bi n r

u, bia, n

Ngoài ra ngô còn là m t hàng xu t kh u. Trên th tr
ng

u danh sách trong nh ng m t hàng có kh i l

ngày càng t ng, t tr ng l u thông l n, th tr
gi a các n

c có s n l

c gi i khát.
ng qu c t , ngô

ng hàng hóa giao d ch

ng tiêu th r ng, s c nh tranh

ng ngô hàng hóa ngày càng gay g t. Thu nh p v


ngo i t c a ngô luôn luôn là ngu n l i

i v i nhi u n

c. M t s n

c xu t

kh u ngô l n nh : M , Trung Qu c, Pháp,…
Nguyên nhân d n
tr ng ch y u

n n ng su t ngô

n

c ta còn th p là do ngô

c

các t nh trung du, mi n núi. i u ki n t nhiên không u ãi,

t ai b c màu, th i ti t kh c nghi t. Bên c nh ó, t p quán canh tác c a
ng

i dân còn l c h u, vi c ti p nh n k thu t m i còn h n ch .

c bi t ch a

có b gi ng có ti m n ng n ng su t cao, có kh n ng ch ng ch u t t phù h p

v i i u ki n sinh thái c a vùng.
Xu t phát t l i ích và nhu c u th c t hi n nay, chúng tôi ã ti n hành nghiên
c u

tài: “ ánh giá kh n ng sinh tr

ng, phát tri n c a m t s gi ng ngô lai

trong i u ki n v Xuân n m 2014 t i Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

2. M c ích và yêu c u
2.1. M c ích
Ch n nh ng gi ng ngô lai có kh n ng sinh tr

ng phát tri n, kh n ng

ch ng ch u t t thích nghi v i i u ki n t nhiên t i t nh Thái Nguyên c ng
nh các t nh thu c vùng núi phía B c. T
tri n v ng

a vào c c u gi ng cây tr ng, góp ph n nâng cao hi u qu s n

xu t và hi u qu kinh t cho ng
2.2. Yêu c u c a

i dân.


tài

- Theo dõi kh n ng sinh tr
ch n t o.

ó ch n t o ra các gi ng ngô lai có

ng, phát tri n c a các t h p ngô lai m i


3
- Theo dõi

c i m hình thái c a các t h p lai thí nghi m.

- ánh giá kh n ng ch ng ch u i u ki n b t thu n và sâu b nh c a các
t h p lai thí nghi m.
- ánh giá ti m n ng n ng su t c a các t h p lai tham gia thí nghi m.
- So sánh và s b k t lu n v kh n ng thích ng c a các t h p lai
c gi ng có tri n v ng.
3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n
3.1. Ý ngh a khoa h c
- Xác

nh

c

c tính nông sinh h c, n ng su t, kh n ng ch ng ch u


v i m t s lo i sâu, b nh h i và i u ki n ngo i c nh b t thu n c a các t h p
ngô m i ch n t o.
- Nghiên c u kh n ng thích ng c a các t h p ngô tri n v ng

làm

c s cho vi c l a ch n nh ng gi ng ngô lai m i cho n ng su t cao, ch ng
ch u t t ph c v s n xu t trên

a bàn t nh Thái Nguyên.

3.2. Ý ngh a th c ti n
-

tài s l a ch n

c m t s t h p ngô lai có kh n ng sinh tr

phát tri n t t, ch ng ch u t t, cho n ng su t cao và n

nh, có ch t l

ng

ng cao,

thích nghi v i i u ki n t nh Thái Nguyên và các t nh mi n núi phía B c, góp
ph n m r ng di n tích các gi ng ngô m i làm t ng hi u qu s n xu t.



4
Ch

ng 1

T NG QUAN TÀI LI U
1.1.C s khoa h c c a

tài

Trong s n xu t nông nghi p, gi ng có vai trò r t quan tr ng góp ph n
nâng cao n ng su t và s n l

ng cây tr ng. Kh n ng thích ng c a gi ng v i

các i u ki n sinh thái r t khác nhau. Vì v y, mu n phát huy hi u qu t i a
c a gi ng, c n ti n hành nghiên c u và ánh giá kh n ng thích ng c ng nh
ti m n ng n ng su t c a các gi ng m i tr
tìm ra nh ng gi ng thích h p nh t
xu t ngô mu n phát tri n theo h
nh m ph c v nhu c u th tr

c khi

a ra s n xu t

i trà, t

ó


i v i t ng vùng sinh thái. Ngày nay s n

ng hàng hoá v i s n l

ng cao, quy mô l n

ng, c n ph i có các bi n pháp h u hi u nh

thay th các gi ng c , n ng su t th p b ng các gi ng m i, n ng su t cao,
ch ng ch u t t.

c bi t là

các t nh Trung du và mi n núi phía B c, s d ng

gi ng có kh n ng ch ng ch u t t, cho n ng su t cao s góp ph n phát huy
hi u qu kinh t c a gi ng,

ng th i góp ph n xoá ói gi m nghèo cho

ng

bào các dân t c thi u s .
Trong nh ng n m g n ây, vi c ch n t o và

a vào th nghi m trong s n

xu t nh ng gi ng ngô lai m i có n ng su t cao, n
nh ng vùng sinh thái khác nhau là v n

các gi ng ngô t t vào s n xu t

nh và thích nghi v i

r t quan tr ng góp ph n

a nhanh

i trà nh m nâng cao n ng su t, s n l

ng ngô.

t ng n ng su t c ng nh s n l

ng áp ng nhu c u trong n

c,

trong nh ng n m qua B Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn ã xét công
nh n
trên

c nhi u gi ng ngô lai m i, các gi ng này ã phát huy hi u qu t t
ng ru ng.
Ngày nay, cùng v i s phát tri n c a n n kinh t

ã kéo theo s phát

tri n c a các vùng s n xu t. M c ích s n xu t ngô hàng hoá v i s n l


ng


5
cao, quy mô l n nh m ph c v nhu c u th tr
pháp h u hi u nh

ng c n ph i có nh ng bi n

a ra các gi ng ngô m i có nhi u u th vào s n xu t

thay th các gi ng ngô c n ng su t th p. Vì v y c n ph i ánh giá tính khác
bi t,

ng nh t,

n

nh, kh n ng thích ng, kh n ng ch ng ch u sâu

b nh và i u ki n ngo i c nh b t thu n c ng nh ch t l
t c a gi ng m i tr

ng và hi u qu kinh

c khi phát tri n ra s n xu t.

Xu t phát t nh ng c s khoa h c trên, chúng tôi ã ti n hành th c hi n
tài này
xu t


xác

nh

c nh ng gi ng ngô lai có tri n v ng

i trà, góp ph n làm t ng n ng su t và s n l

a vào s n

ng ngô c a t nh.

1.2. Ngu n g c và phân lo i cây ngô
* Vùng phát sinh
Nh ng nghiên c u v ngu n g c cây tr ng c a Vavilop (1926) ã cho
r ng Mexico va Peru là nh ng trung tâm phát minh và a d ng di truy n cây
ngô. Mexico là trung tâm th nh t (trung tâm phát sinh), vùng Andet (Peru) là
trung tâm th hai, n i mà cây ngô ã tr i qua quá trình ti n hóa nhanh chóng.
Nh n

nh này c a Vavilop

c nhi u nhà khoa h c

ng tình ng h

(Galinat, 1917;Wilkess, Wikes, 1988; Kto, 1984, 1988…).
* Ngu n g c di truy n
Cho t i nay có 6 gi thuy t v ngu n g c di truy n cây ngô. Có th tóm

l

c nh sau:
- Gi thuy t coi cây ngô là con lai gi a Teosinte và thành viên không rõ

thu c chi Andropogoneae c a Harshberger (1896) và Colin (1912).
- Gi thuy t coi cây ngô có ngu n g c Á châu thu c chi Maydeae và
Andropogonear c a Anderson (1954) d a trên th c t là ngô có 2n = 20 NST,
có th là k t qu c a vi c lai gi a 2 loài Sorghum (cao l
l

ng) và Coix…(cao

ng và Coix có b NST 2n = 10).
- Gi thuy t coi ngô là con lai gi a ngô b c, teosinte và tripsacum.


6
- Gi thuy t coi ngô là con lai gi a ngô b c Trung M và tripsacim
Trung M v i teosinte. Hai gi thuy t th 3 và th 4 g i là gi thuy t 3 ph n
(Thetriprtite theory) c a Mangelsdorf va reeves (1993)

xu t.

- Gi thuy t coi cây ngô, teosinte va tripsacum b t ngu n t t tiên
chung

c Weatherwax

xu t l n


cây tr ng này v n t n t i

Châu M .

u tiên vào n m 1955. Hi n nay 3 lo i

- Gi thuy t teosinte (Beadle, 1939;Langham, 1940; Langley, 1941) cho
r ng m t ho c nhi u

t bi n

Euchleanamexicana) ã làm thay

ã x y ra v i cây teosinte (còn g i là
i m t vài c u trúc mà t o nên cây ngô

nguyên th y.
* Phân lo i th c v t cây ngô
Ngô có tên khoa h c là: Zea Mays L. ( Zea là t Hy L p

ch cây ng

c c và Mays t “Mahix” – là tên g i cây ngô c a th dân da

Châu M ).

C ng có th t “Mays” b t ngu n t ch “Maya” là tên m t b t c da
vùng Trung M - n i xu t x cây ngô. Zea thu c chi Maydeae, h hòa th o
(Gramineae). Hi n nay th gi i có 2 cách phân lo i

Theo Wilkes (1967) thì ngô

i v i Zea:

trong nhóm Zea nên có tên khoa h c là

Zea mays L. Còn theo Iltis và Doebly (1984), nhóm Zea có nhi u lo i ph
(subspecies) nên tên khoa h c c a cây ngô ph i là: Zea mays subsp. Mays.
T lo i Zea mays L, d a vào c u trúc n i nh c a h i, ngô
làm các lo i:
Zea mays L. Subsp. Indurate Sturt

: Ngô á r n

Zea mays L. Subsp. Indentata Sturt

: Ngô r ng ng a

Zea mays L. Subsp. Ceratina Kulesh : Ngô n p
Zea mays L. Subsp. Sacharata Sturt : Ngô
Zea mays L. Subsp. Everta Sturt

: Ngô n

Zea mays L. Subsp. amylacea Sturt : Ngô b t
Zea mays L. Subsp. Tunecata Sturt

: ngô b c

ng


c phân


7
1.3. Tình hình s n xu t ngô trên Th Gi i và Vi t Nam
1.3.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i
Ngô là cây tr ng có ngu n g c l ch s lâu i và ph bi n trên th gi i,
so v i các lo i cây ng c c khác thì ngô là cây l ng th c có hàm l ng dinh
d ng cao. Vì v y ngô s m tr thành cây l ng th c chính nhi u vùng trên
th gi i, hi n nay cây ngô ã và ang ti p t c kh ng nh vai trò c a nó.
Ngoài vi c cung c p l ng th c cho con ng i, thì giá tr l n nh t không th
thay th
c c a cây ngô, ó là vai trò làm th c n cho ch n nuôi, có t i
66% s n l ng ngô trên th gi i dùng làm th c n ch n nuôi, trong ó các
n c phát tri n là 80-96% và các n c ang phát tri n là 57%.
Ngô là cây l ng th c quan tr ng trong n n kinh t toàn c u, m c dù ch
ng th 3 v di n tích sau lúa n c và lúa mì, nh ng ngô l i d n u v n ng
su t và s n l ng, là cây tr ng có t c
t ng tr ng v n ng su t cao nh t
trong các cây l ng th c ch y u.
Ngô còn là cây i n hình
c ng d ng nhi u thành t u khoa h c vào
công tác nghiên c u và s n xu t (Ngô H u Tình, 1997) [4]. Do v y di n tích,
n ng su t ngô liên t c t ng trong nh ng n m g n ây.
B ng 1.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i giai o n 2002- 2012
Ch tiêu
N m
2002
2003

2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012

Di n tích
(tri u ha)
137,39
114,67
147,47
147,44
148,61
158,60
161,01
156,93
162,32
170,39
175,51

N ng su t
S n l ng
(t / ha)
(tri u t n)
44,06
604,92

44,60
645,23
49,45
729,21
48,42
713,91
47,53
706,31
49,63
788,11
51,09
822,71
50,04
790,18
51,55
820,62
51,84
883,46
51,62
838,23
(Ngu n FAOSTAT, 2014) [3]


8
T b ng 1.1 cho chúng ta th y, n m 2002, di n tích ngô trên toàn th
gi i 137,39 tri u ha, sau 7 n m con s này ã t ng h n 23 tri u ha, lên 161,01
tri u ha. N m 2009 thì l i gi m xu ng h n 4 tri u ha, còn 156,93 tri u ha.
n n m 2011 so v i n m 2002 thì di n tích tr ng ngô trên th gi i t ng h n
33 tri u ha lên 170,39 tri u ha. N ng su t nhìn chung t ng lên n m 2002 là
44,06 t /ha

s nl

n n m 2011 là 51,84 t /ha t ng lên h n 7 t / ha. So sánh gi a

ng và di n tích cho th y, t n m 2002 t i n m 2011 di n tích t ng h n

33 tri u ha, s n l

ng t ng h n 278 tri u t n. N m 2011 di n tích tr ng ngô

cao nh t là châu M sau ó là châu Á và châu Phi. N m 2011 di n tích, n ng
su t và s n l

ng ngô trên th gi i

u t ng so v i n m 2010

ha và 883,46 tri u t n. So v i n m 2011 thì
nh ng n ng su t và s n l

t 170,39 tri u

n 2012 di n tích tr ng ngô t ng

ng l i gi m. Trên th gi i v n còn có nhi u qu c

gia, châu l c tr ng ngô.
Có

c k t qu trên, tr


lai trong ch n t o gi ng,
thu t canh tác.

c h t là nh

ng d ng r ng rãi lý thuy t u th

ng th i không ng ng c i thi n các bi n pháp k

c bi t, t n m 1996

n nay, cùng v i nh ng thành t u m i

trong ch n t o gi ng ngô lai nh k t h p ph

ng pháp truy n th ng v i công

ngh sinh h c thì vi c ng d ng công ngh cao trong canh tác ã góp ph n
as nl

ng ngô th gi i v

t lên trên lúa mì và lúa n

c.

Nh v y, s n xu t ngô c a th gi i ngày càng phát tri n nh ng t p trung và
phân b không


u

các khu v c: Châu M

ng

u v i 64,50 tri u ha chi m

37,9%, Châu Á chi m 32,1% và Châu Phi là 20,3% và Châu Âu còn l i là 9,7%.
B ng 1.2. S n xu t ngô
Khu v c
Châu Á
Châu M
Châu Âu
Châu Phi

m t s châu l c trên th gi i n m 2012

Di n tích
(tri u ha)
57,6
67,7
18,32
33,7

N ng su t
S n l ng
(t / ha)
(tri u t n)
50,2

288,8
61,8
418,2
51,7
94,7
20,7
51,7
(Ngu n FAOSTAT, 2014)[4]


9
S li u b ng 2.2 cho th y n m 2012 s n xu t ngô

m t s châu l c trên

th gi i có s khác bi t c v di n tích, n ng su t và s n l

ng. V di n tích

Châu M có di n tích s n xu t ngô l n nh t 67,7 tri u ha. Châu Á
57,6 tri u ha

t

c

ng th hai v di n tích, châu l c có di n tích s n xu t ngô th p

nh t là Châu Âu có 18,32 tri u ha.
N ng su t ngô c a Châu M


t n ng su t cao nh t 61,8 t /ha cao h n

n ng su t bình quân c a th gi i là 17,51 t /ha,
Châu Âu

ng th hai v n ng su t là

t 51,7 t /ha cao h n n ng su t bình quân c a th gi i là 15,54

t /ha, th p nh t là Châu Phi v i n ng su t là 20,7 t /ha.
Nh có di n tích và n ng su t t ng nên s n l
lên nhanh chóng
Châu L c.

ng ngô c a Châu M t ng

t 438,38 tri u t n chi m 49,7% t ng s n l

ng th 2 v s n l

Châu Phi có s n l

ng là Châu Á

ng th p nh t m i ch

t 270,86 tri u t n chi m 30,7%.

t 65,05 tri u t n chi m 7,4%.


Nguyên nhân c a s phát tri n không
th gi i là do s khác nhau r t l n v trình
nhiên, i u ki n kinh t chính tr …

ng ngô c a các

ng

u gi a các châu l c trên

khoa h c k thu t, i u ki n t

châu M có trình

khoa h c phát

tri n cao trong khi Châu Phi n n kinh t kém phát tri n c ng thêm tình hình
chính tr an ninh không

m b o ã làm cho s n xu t nông nghi p

khu v c

này t t h u so v i nhi u khu v c trên th gi i (Ngu n FAOSTAT, 2014) [3].
Hi n nay, tình hình s n xu t ngô c a m t s n
có nhi u thay

i, th hi n c th qua b ng 1.3.


B ng 1.3: Tình hình s n xu t ngô c a m t s n
N

c

M
Trung Qu c
Brazin
Isarel
c

c trên th gi i c ng ã

Di n tích
(tri u ha)
35,4
34,96
14,2
0,033
0,51

c trên th gi i n m 2012

N ng su t
S n l ng
(t /ha)
(tri u t n)
77,4
273,8
59,6

208,2
50,1
71,1
256
0,85
97,9
4,99
(Ngu n: FAOSTAT, n m 2014) [3]


10
M là n

c có di n tích và s n l

35,4 tri u ha, s n l

ng

ng ngô l n nh t th gi i v i di n tích

t 273,8 tri u t n chi m 31,4% s n l

ng ngô th

gi i. Trung Qu c là n

c có di n tích tr ng ngô l n th 2 trên th gi i v i

34,96 tri u ha


ng 208,2 tri u t n chi m 23,9% t ng s n l

ts nl

ng ngô

c a th gi i. M c dù có i u ki n t nhiên kh c nghi t, di n tích tr ng ngô
nh (0,033 tri u ha) nh ng v i trình
n ng su t ngô cao nh t th gi i

khoa h c cao,

u t l n nên Isarel có

t 256 t /ha cao h n g p 5,2 l n so v i bình

quân n ng su t ngô th gi i (n m 2012).
Theo FAO, vi c s n xu t và tiêu th ngô trên th gi i ang có s m t cân
i gi a cung và c u32
- S hàng/b p: M t hàng

c tính khi > 5 h t. Ch

m b p th nh t

c a cây m u.
- H t/hàng:
Ch


m trên hàng h t có chi u dài trung bình trên b p.

m b p th nh t c a cây m u.
- Kh i l

l

c

ng 1000 h t (g):

ng c a 2 m u, n u kh i l

nh <5% so v i kh i l
b ng t ng kh i l
- Kh i l

m 2 m u, m i m u 500 h t sau ó cân kh i
ng c a m u n ng tr

i kh i l

ng c a m u

ng trung bình c a 2 m u thì kh i l

ng 1000 h t

ng c a 2 m u.


ng 1000 h t

m b o qu n (14%).
Mh t t

M1000 (14%) =
-

i

x (100 - A0)

100 - 14

m h t khi thu ho ch (A0)

c o b ng máy o

m Kett 400

c a Nh t B n.
- T l h t/b p khi thu ho ch (%): M i công th c l y 10 b p, cân kh i
l

ng c a 10 b p sau ó t h t, cân kh i l
Kh i l

ng h t

ng h t


T l h t/b p = --------------------- x 100
Kh i l

ng b p

* N ng su t lý thuy t:
N ng su t lý thuy t
NSLT(t /ha) =

c tính theo công th c:
Cây/m2 x b p/cây x hàng/b p x s h t/hàng x M1000
10.000

* N ng su t th c thu:
N ng su t th c thu tính theo công th c:
NSTT(t /ha) =

T l h t/b p x Mô t

i

x (100 - A0)x 100

Sô x (100 - 14)


33
Mh t 10 b p


T l h t/b p(%) =

A0 : m

x 100

M10 b p

khi thu ho ch

14%: là m

khi b o qu n

M1000: kh i l

ng 1000 h t

Mô t i: kh i l

ng b p c a ô thí nghi m

M10 b p:: kh i l

ng 10 b p thí nghi m

m

14%


Sô: di n tích ô thí nghi m
2.4.4. Ph

ch

ng pháp x lý s li u

- Thu th p và t ng h p s li u

c ti n hành x lý trên ph n m m Excel 2007.

- Các s li u thí nghi m

c x lý th ng kê trên máy vi tính theo

ng trình IRRISTAT 4.0. [2]


34
Ch

ng 3

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
3.1. Di n bi n th i ti t khí h u v Xuân n m 2014
Y u t môi tr

ng nh : ánh sáng, nhi t

r t quan tr ng nh h

trình sinh tr
chính là tác

ng tr c ti p

,

n các ho t

m, l

ng m a có vai trò

ng sinh lý, sinh hóa t i quá

ng – phát tri n c a cây. S bi u hi n v hình thái bên ngoài
ng gi a ki u gen v i môi tr

ng, qua ó ánh giá

cs

thích ng c a các gi ng v i các i u ki n ngo i c nh. M i gi ng có kh n ng
thích ng v i i u ki n ngo i c nh khác nhau. Vì v y tr

c khi

a m t

gi ng cây tr ng m i vào m t vùng nào ó thì c n nghiên c u xem xét i u

ki n th i ti t khí h u có phù h p v i gi ng ó hay không.
Ngô là cây tr ng a khí h u m áp và l

ng m a i u hòa. M c dù có

kh n ng thích ng r ng v i nhi u vùng sinh thái nh ng cây ngô c ng r t
nh y c m v i s thay

i c a th i ti t nh : nhi t

, m

,l

ng m a...

Di n bi n th i ti t khí h u c a t nh Thái Nguyên trong th i gian ti n
hành thí nghi m

c th hi n qua b ng 3.1.

B ng 3.1: Di n bi n th i ti t khí h u v Xuân n m 2014 t i Thái Nguyên
Tháng

Nhi t
TB
0
( C)

1


16,6

73

3,7

137

2

16,6

82

29,7

262

3

19,4

91

85,9

96

4


24,7

89

139,3

13

5

28,4

79

152,2

62

6

28,9

82

164,6

85

(Ngu n: Trung tâm d báo khí t


m TB
(%)

L

ng m a
(mm)

S gi n ng
(gi )

ng th y v n t nh Thái Nguyên-2014) [14]


35
* Nhi t

không khí

Ngô là lo i cây tr ng có ngu n g c t vùng nhi t
nhi t

i vì v y nhu c u

cây ngô cao h n các cây tr ng khác.
Nhi t

nh h


ng t i t ng giai o n sinh tr

ng và phát tri n c a cây

ngô, c ng nh trong c quá trình s ng t gieo cho

n khi thu ho ch. Gi ng

ng n ngày yêu c u t ng l
l

ng nhi t th p, gi ng dài ngày thì yêu c n t ng

ng nhi t cao. Theo Valican (1956)

cây ngô hoàn thành chu k s ng t

n chín thì c n t ng tích ôn t 1700 – 37000C.

gieo

Kho ng nhi t
300C. Nhi t

thích h p

380C nh h

cây ngô sinh tr


ng x u

ng phát tri n t t là 24 –

n quá trình phát tri n,

nhi t

350C

h t ph n và râu ngô có th b ch t.
Nhi t

nh h

ra hoa. Nhi t

ng r t l n

n ngô

c bi t trong quá trình n y m m và

c n cho h t ngô n y m m t i thi u là 8 – 120C, t i thích là 25

– 350C, t i a là 40 – 450C. Nhi t
m i chông là 4 – 5 ngày, nhi t
chông là 10 ngày. N u nhi t

t 20 – 210C thì th i gian t gieo

16 – 170C thì th i gian t gieo

n

nm i

khi gieo th p h n 150C thì th i gian n y m m

s kéo dài, t l n y m m th p,

ng

u c a ru ng ngô sau này kém,

ch m sóc khó kh n và n ng su t th p.
Quá trình n hoa, tung ph n c a cây ngô r t m n c m v i nhi t

. Nhi t

thích h p cho ngô tung ph n t 18 – 200C. N u giai o n này g p i u
ki n b t thu n có nhi t

th p h n 130C ho c cao h n 350C s c s ng c a h t

ph n gi m m nh ho c b ch t, kh n ng th ph n c a cây ngô kém d n

n

b p ngô ít h t, th m chí không có h t.
K t qu theo dõi di n bi n th i ti t trong th i gian thí nghi m v Xuân

2014 cho th y: Nhi t
nhi t
sinh tr

các tháng dao

m c 19,4oC, tháng 4 nhi t

ng t 16,6-28,9, trong ó tháng 3
m c 24,7oC thu n l i cho cây ngô

ng và phát tri n. Tháng 5 là giai o n ngô tr c , tung ph n, phun


36
râu có s gi n ng ít (62 gi ), có nhi t

trung bình tháng là 28,4

C khá

thu n l i cho quá trình tr c - phun râu.
*L

ng m a

ây là y u t
sinh tr
n


nh h

ng rõ r t

n

i s ng c a cây ngô, cây ngô mu n

ng phát tri n nhanh t o ra sinh kh i l n thì cây ngô c n kh i l

ng

c c ng ph i l n.
N

n ng l

c tham gia vào các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cây
ng duy trì m i ho t

ch t ã

c

ng c a cây

ng th i n

t o ra


c còn v n chuy n các

ng hóa tích l y vào các b ph n c a cây

t o ra n ng su t,

ph m ch t cho cây tr ng.
Nhu c u v n
trong su t vòng
Th i k

c c a cây ngô thay

i theo t ng giai o n. Tuy nhiên

i c a m i cây ngô c n t 200 – 220 lít n
u h t ngô c n hút m t l

ng n

c a h t và h t ngô m c nhanh nh t khi

m

ng ru ng, khi

m

c.


c b ng 40 – 45% tr ng l

t 80% s c ch a m t i a c a

t b ng 10% s c ch a m t i a c a

h t ngô không n y m m, còn khi

no n

ng

ng ru ng thì

c 100% thì quá trình n y m m

c ng s b ch m do thi u oxy.
Khi cây ngô 7 – 13 lá cây ngô c n kho ng 35 – 38m3/ha/ngày.
n th i k xo n nõn, tr c , chín s a thì l

ng n

c c n cho cây ngô

lúc này là 65 – 75m3/ha/ngày.
Các giai o n sau thì nhu c u n
ngô có 10 – 18 lá l

ng n


c c a cây ngô c ng t ng d n. Khi cây

c c n là 35 – 40m3/ha/ngày v i

m thích h p

là 70 – 75%.
th i k tr
nhi u n

c nh t,

c tr 10 – 15 ngày
m

n chín s a là th i k cây ngô c n

t thích h p nh t cho th i k này là t 75 – 80%.

Trong th i k tr 10 – 15 ngày n u thi u n
t 20 – 50%.

c thì n ng su t ngô có th gi m


37
Th i k t khi chín sáp
gi m d n,

n khi chín hoàn toàn nhu c u n


m thích h p trong giai o n này t 60 – 70%.

M c dù nhu c u n

c c a cây ngô là r t l n tuy nhiên cây ngô là cây s

úng,

c bi t trong th i k cây con. Th i k này i m sinh tr

n m

d

im t

t nên ch c n t

b ch t. Trong su t quá trình sinh tr
t t 60 – 80%
và

c c a cây ngô

mt i a

m không khí có nh h

i ng p n


ng c a cây còn

c t 1 – 2 ngày cây c ng có th

ng phát tri n c a cây ngô yêu c u

ng ru ng. Vì v y s dao
ng rõ r t t i

ng v l

m

ng m a

i s ng cây ngô.

K t qu theo dõi di n bi n th i ti t trong th i gian thí nghi m v Xuân
2014 cho th y: L

ng m a trong tháng 5 là 152,2(mm) t

ng p úng nên ph i th

ng xuyên ti n hành thoát n

tháng 6 là 164,6(mm) thu n l i cho ngô sinh tr
Xuân n m 2014 có s bi n
m a ít gây h n ã tác

kéo dài th i gian sinh tr

ng l n,

ng l n

c. L

ng

i cao gây

ng m a trong

ng phát tri n. Th i ti t v

u v m a nhi u gây úng, cu i v

n các t h p lai tham gia thí nghi m làm

ng, gi m n ng su t và giá tr c a các y u t c u

thành n ng su t.
*

m không khí
m

tr


không khí và m

nh h

ng

n s sinh

ng và phát tri n c a cây ngô. Nguy n V n Vi t và Ngô S Giai (2001) [9]

ã xác

nh

s sinh tr
tr

t c ng là y u t

m không khí 70 – 85% và

ph n – phun râu yêu c u

m

t 70 – 80% thu n l i cho

ng và phát tri n c a cây ngô. Tùy thu c vào t ng giai o n sinh

ng c a cây ngô yêu c u l


yêu c u

m

ng m

khác nhau, giai o n tr c , tung

m l n h n kho ng 75 – 80%, các giai o n khác

m th p h n.
trong các tháng bi n

cây ngô sinh tr

ng t 73-91(%) t

ng

i thích h p cho

ng và phát tri n. Trong ó tháng 3 và thang 4 m

tl n


38
l


t là 81 và 89% nên nh h

ng

n quá trình sinh tr

ng và phát tri n c a

các t h p ngô lai tham gia thí nghiêm
3.2. Kh n ng sinh tr

ng và phát tri n c a các t h p ngô lai tham gia

thí nghi m v Xuân 2014
Sinh tr

ng phát tri n là nh ng ch c n ng sinh lý c a cây ph n ng l i

i u ki n mà nó
sinh lý

c nuôi d

ng. Sinh tr

ng không ch là nh ng ch c n ng

n thu n và riêng bi t, mà là k t qu ho t

ng t ng h p c a nhi u


ch c n ng sinh lý c a cây.
Theo Sabinin: Sinh tr

ng là quá trình t o m i các y u t c u trúc c a

cây (các thành ph n m i c a t bào, các t bào m i, các c quan m i), th
d n t i t ng kích th

c c a cây. Còn phát tri n là quá trình bi n

ng

i ch t trong

quá trình t o m i các y u t c u trúc làm cho nó có th tr i qua chu k s ng
c a mình. Theo quan i m di truy n h c, s phát tri n c a cá th là quá trình
th c hi n d n các ch
Sinh tr

ng trình di truy n ã

c mã hóa trong phân t ADN.

ng và phát tri n có m i quan h m t thi t v i nhau.

c a quá trình bi n

i ph c t p trong c th có tác d ng thúc


ây là hai m t
y nhau và

không th tách r i nhau.
Quá trình sinh tr
o n: sinh tr

ng và phát tri n c a cây ngô

ng sinh d

c chia làm hai giai

ng – Vegetative (V) và sinh tr

ng sinh th c

Reproductive (R)
- Giai o n sinh tr
tiên c a cây ngô. Kh i

ng sinh d

ng:

ây là giai o n sinh tr

ng

u


u c a giai o n này là th i k n y m m và m c

(Ve), k t thúc là th i k tr c (Vt).
+ Th i k n y m m
ti p

n m c: R s sinh là b ph n

u tiên xu t hi n,

n là bao lá m m, r th sinh. Cu i cùng h t m c lên kh i m t

s kéo dài nhanh chóng c a tr gian lá m m.

t nh


39
+ Th i k m c

n 3 lá: Lá

u tiên xu t hi n r t nhanh, sau 5-7 ngày ã

xu t hi n 3 lá th t.
+ Th i k 7 lá
tr

n xoáy nõn: Thân lá phát tri n m nh, cây có s t ng


ng chi u cao nhanh chóng
+ Th i k t xoáy nõn

cùng c a bông c

c bi t là 15-20 ngày tr

n tr : Giai o n này k t thúc khi nhánh cu i

ã th y rõ hoàn toàn.

- Giai o n sinh tr

ng sinh th c: B t

u khi ngô tr c và k t thúc khi

cây h t thành th c v sinh lý. Quá trình sinh tr
c a h t,

c tr .

ng sinh th c và phát tri n

m i gi ng, m i th i v khác nhau thì có th i gian sinh tr

các th i k khác nhau. K t qu theo dõi th i gian sinh tr
các t h p lai thí nghi m


c trình bày

B ng 3.2: Các giai o n sinh tr

ng qua

ng, phát tri n c a

B ng 3.2

ng và phát tri n c a các t h p lai thí

nghi m v Xuân 2014
n v : Ngày
T h p lai

S ngày t gieo

n…

Tr c

Phun râu

Chín sinh lý

NL13-4

76


74

108

NL13-5

74

73

108

NL13-12

73

72

105

NL13-13

76

74

108

NL13-14


76

74

105

NL13-16

75

73

108

NL13-17

74

72

107

NL13-18

76

73

108


NL13-20

75

73

106

K 9901( /c)

76

74

110