Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

Chương 3

KỸ THUẬT DỰ BÁO

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

1/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

1. Giới thiệu
+ Kỹ thuật Dự báo: “đoán” các sự kiện trong tương
lai  tạo ra thông tin, dữ liệu cho hoạch định.
+ DỰ BÁO  Số liệu quá khứ của đại lượng cần
đoán có sẵn hoặc có thể thu thập được,
+ HỒI QUI  Nếu đại lượng cần “đoán” liên quan
đến những nhân tố khác.
 Hồi Qui Bội (Multiple Regression)

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

2/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
Kỹ thuật dự báo có thể áp dụng:

+ Kỹ thuật định lượng: thể hiện các mối liên hệ của
các đại lượng (thông số) bằng biểu thức/mô hình
toán,
+ Kỹ thuật định tính: dựa trên phỏng đoán, cảm nhận
của người dự báo,
 Kiểm soát sai số bởi vì dự báo thì thường không
chính xác.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

3/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
Các PP định lượng: có thể nhóm lại thành hai loại:

Loại thứ nhất: số liệu quá khứ là số chỉ thị của số liệu
tương lai.

 Mô hình ngoại suy, chuỗi thời gian hay mô hình
ánh xạ: kỹ thuật làm trơn, kỹ thuật phân tích chuỗi
thời gian.
Loại thứ nhì: mô hình nhân quả với giả thiết là đại
lượng cần dự báo là hàm số của các biến số độc lập
khác.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

4/31



Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
Các mô hình định tính (chủ quan)  dự báo dài hạn.
Mô hình định tính cũng được dùng để hỗ trợ mô hình
định lượng (khi thiếu thông tin, sản phẩm mới,…)

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

5/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
- Thời đoạn dự báo  tổng quát:

+ Dự báo dài hạn quan tâm đến việc xác định chiều
hướng thay đổi dài hạn của đại lượng cần dự báo.
+ Dự báo trung hạn thích hợp cho việc tổng hợp các
nhân tố theo mùa.
+ Dự báo ngắn hạn thì cần thiết cho việc điều độ và
các mức độ tồn kho.

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

6/31



Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
- Kỹ thuật áp dụng:

+ Mô hình dài hạn ta dùng kỹ thuật dự báo định tính,
+ Mô hình trung hạn ta sử dụng mô hình nhân quả
+ Mô hình ngắn hạn ta dùng kỹ thuật chuỗi thời gian
(ánh xạ).

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

7/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

2. Đặc trưng của Dự báo
- Chi phí dự báo:

Chi phí chính  chi phí cố định cho việc xây dựng
mô hình, thu thập và thao tác trên dữ liệu (máy tính
và nhân lực);
Chi phí để thực hiện kỹ thuật và chi phí phụ thuộc
vào độ không chính xác của kỹ thuật.
- Tính dễ hiểu của dự báo:
Nhà quản lý sẽ không dùng kỹ thuật nào họ không
hiểu.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo


8/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
Nếu số liệu quá khứ có sẵn, tin tưởng được và thích
hợp  các phương pháp dự báo định lượng sẽ cực
kỳ hữu dụng.
Có nhiều trường hợp dùng đến các phương pháp dự
báo định tính.

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

9/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
Các mẫu dự liệu:
Lượng
dự báo

Lượng
dự báo

Thời gian

Thời gian

Lượng
dự báo

Lượng
dự báo

Thời gian
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

Thời gian
10/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Quan điểm của người quản lý”:

+ Phương pháp này đơn giản, dễ sử dụng: thu thập
các số liệu dự báo (dự đoán) của một số người
quản lý cấp cao, thể hiện qua các Báo cáo hoặc
phát biểu.
+ Hai mục tiêu trong quá trình tổng hợp:

- Phải loại bỏ những dự báo hoàn toàn trái ngược
làm ảnh hưởng đến số liệu dự báo toàn bộ
- Phải loại nhà quản lý lấn át số liệu dự báo toàn bộ.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

11/31



Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Quan điểm của người quản lý”:

+ Hai vấn đề cần lưu ý là:
- Thứ tự trình bày số liệu dự báo và

- Trọng số cho từng quan điểm cá nhân
+ Rà soát, xem lại của dự báo tổng hợp này.

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

12/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Quan điểm của người quản lý”:

Dữ liệu

GĐ
Tiếp thị

Dự báo


GĐ
Sản xuất

Dự báo

GĐ
Tài chính

Dự báo

GĐ
Thiết kế

Dự báo

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

Quá trình
tổng hợp

DỰ
BÁO

13/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Delphi”:


- Kỹ thuật Delphi là PP để tổng hợp quan điểm của
chuyên gia.
- Có tính vô danh và tính phản hồi,
Nhược điểm:
- Thời gian dài dẫn đến các ý kiến sẽ lẫn lộn, khó
phân biệt.
- Khó khăn khi chọn lựa chuyên gia,

- Cuối cùng là ngay cả khi đạt được một sự thống
nhất, nó có thể sai!
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

14/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Tổng hợp từ lực lượng bán hàng”:

Dự báo từ lực lượng bán hàng Phương pháp “gốc
của cỏ”.
Cảm nhận sản phẩm nào sẽ bán được hoặc không,
cũng như lượng bán được sẽ như thế nào.

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

15/31



Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

3. Kỹ thuật Dự báo định tính (chủ quan)
PP “Tổng hợp từ lực lượng bán hàng”:

+ Thuận lợi (về mặt lý thuyết): lực lượng bán hàng là
lực lượng đạt tiêu chuẩn nhất để giải thích về nhu
cầu của SP, đặc biệt là trong vùng bán hàng của họ.
+ Bất lợi: lực lượng bán hàng có thể trở nên “quá lạc
quan” về dự báo của họ nếu họ tin rằng một dự báo
thấp có thể dẫn đến việc sa thải công nhân. Điều
ngược lại cũng được suy diễn tương tự.
- Khuyến khích lực lượng này có dự báo tốt là có
những thưởng và phạt cho dự báo tốt và xấu.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

16/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

4. Đo lường sai số Dự báo
Độ lệch:

với n số thời đoạn (quá khứ) được sử dụng.
n

(Sai số trong thời đoạn thứ i)
Độ lệch =


i 1

n
n

Độ lệch =

(Giá trị thực – Giá trị dự báo)i
i 1

n

Nhược điểm: sai lệch dương có thể bù trừ cho sai
lệch âm  giá trị của độ lệch nhỏ
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

17/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

4. Đo lường sai số Dự báo
Sai số chuẩn:

+ Sai số bình phương trung bình MSE
n

(Sai số trong thời đoạn thứ i)2
MSE =


i 1

n

+ Sai số chuẩn SE:

SE 

MSE

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

18/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

4. Đo lường sai số Dự báo
Độ lệch tuyệt đối trung bình MAD:
n

|Sai số trong thời đoạn thứ i|
MAD =

i 1

n

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo


19/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

4. Đo lường sai số Dự báo
(1)
Năm
1
2
3
4
5
6
7

(2)
(3)
Doanh Doanh thu
thu thật dự báo
27000
35000
29000
33000
37000
41000
35000

(4)

Độ lệch
[(2)-(3)]

(5)
Sai số
bình phương

(6)
Trị tuyệt đối
của sai số

23000
25000
31000
30000
32000
34000
38000

4000
10000
2000
3000
5000
7000
3000

16000000
100000000
4000000

9000000
25000000
49000000
9000000

4000
10000
2000
3000
5000
7000
3000

Tổng

24000

212000000

34000

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

20/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

5. Kỹ thuật Dự báo định lượng


Doanh số ($1000)

Kỹ thuật làm trơn chuỗi số liệu, ví dụ doanh số trong
quá khứ của công ty Hạ Long.
44
42
40
38
36
34
32
30
28
26
0

2

3

4

5

6

7

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo


Năm
21/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

5. Kỹ thuật Dự báo định lượng
1. Trung bình di động (moving average)

 Chỉ tính trung bình của n dữ liệu quá khứ gần nhất.
Ưu điểm: Chỉ cần lưu trữ ít số liệu, việc cập nhật
cũng đơn giản.
Xác định n ?
 Thử nhiều số n khác nhau, tính toán dự báo cho
từng trường hợp rồi so sánh độ lệch tuyệt đối trung
bình cho mỗi phương án. Phương án n nào cho trị
số độ lệch nhỏ nhất sẽ là phương án thích hợp nhất
cho chuỗi số liệu tương ứng.
GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

22/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

5. Kỹ thuật Dự báo định lượng
1. Trung bình di động (moving average)
Tuần

Số ca nhập viện


1

22

2

21

3

25

4

27

5

35

6

29

7

33

8


37

9

41

10

37

Tổng

307

Bảng sau cho thấy số
người nhập viện ở
Trung tâm Cấp cứu Sài
Gòn hàng tuần. Người
quản lý muốn ước
lượng số ca nhập viện
cho tuần tới.

+ Số ca nhập viện trung
bình: 30,7

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

23/31



Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

5. Kỹ thuật Dự báo định lượng
1. Trung bình di động (moving average)
Tuần

Số ca nhập viện

1

22

2

21

3

25

4

(*)

n=2

Độ lệch tuyệt đối

21.50


3.50

27

23.00

4.00

5

35

26.00

9.00

6

29

31.00

2.00

7

33

32.00


1.00

8

37

31.00

6.00

9

41

35.00

6.00

10

37

39.00

2.00

11

???


39.00

MAD = 4.188

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

Ví dụ: xét trung
bình dịch chuyển
với n = 2 tuần.
(*) giá trị dự báo
tuần 3:
(22+21)/2=21.50
MAD2 = 4,188

24/31


Bộ môn Quản lý sản xuất và điều hành\Khoa Quản lý Công nghiệp\Đại học Bách khoa Tp. HCM.

5. Kỹ thuật Dự báo định lượng
1. Trung bình di động (moving average)
Tuần

Số ca nhập viện

1

22


2

21

3

25

4

27

5

n=3

Độ lệch tuyệt đối

Ví dụ: xét trung bình
dịch chuyển với n =
3 tuần.
(*)

22.67

4.33

35

24.33


10.67

6

29

29.00

0.00

7

33

30.33

2.67

8

37

32.33

4.67

9

41


33.00

8.00

10

37

37.00

0.00

11

???

38.33

MAD = 4.334

GV: Đường Võ Hùng\Quản lý sản xuất cho kỹ sư\Chương 3: Kỹ thuật dự báo

(*) giá trị dự báo
tuần 4:
(22+21+25)/3=22.67
MAD3 = 4,334

25/31