I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
-----------

-----------

LÊ TH VÂN ANH

TÌNH HÌNH M C B NH C U TRÙNG
(CP707) C A CÔNG TY C

GI

PH

M
T NAM T I

- THÀNH PH

SÔNG CÔNG - T NH THÁI

NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG, TR

KHÓA LU N T T NGHI

H

o: Chính quy

Chuyên ngành: Thú y

Khóa h c: 2011- 2015

Thái Nguyên -

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM
-----------

-----------

LÊ TH VÂN ANH

TÌNH HÌNH M C B NH C U TRÙNG
(CP707) C A CÔNG TY C

GI

M

PH

T NAM T I

- THÀNH PH

SÔNG CÔNG - T NH THÁI


NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG, TR

KHÓA LU N T T NGHI

H

IH C

o: Chính quy

Chuyên ngành: Thú y
L p: 43B Thú y
Khoa:
Khóa h c: 2011 - 2015
Gi

ng d n: TS.
-

Thái Nguyên -

m 2015

Qu c Tu n
i h c Nông Lâm


i


L IC

Trong su t quá trình h c t p và rèn luy n t
cs d yb

n

i h c Nông Lâm Thái

ân c n c a các th y cô giáo khoa
cho em

nh ng ki n th

n, t

c lòng tin v

c trong cu c s ng và

công tác sau này.
Em xin trân tr ng c

ng, Ban ch nhi m khoa và

các th y, cô giáo, cán b

-

i h c Nông Lâm Thái


y b o t n tình chúng em trong toàn khóa h c.
Em xin bày t lòng bi
ti

ng d n, t o m

c nh t t i th y giáo

u ki

em trong su t quá trình th c t p t t nghi p.

Em xin chân thành c
thu n l

em th c hi

u ki n
tài t t nghi p.

Em xin chân thành c
luôn t

c

Qu c Tu n

ng nghi


ng viên em trong su t quá trình h c t p và th c hi
Thái Nguyên, ngày 18, tháng11,
Sinh viên

Lê Th Vân Anh

tài.


ii

U

L
oc
m t v trí quan tr

n th c t p t t nghi p chi m

iv im

ng th i gian

sinh viên c ng c và h th ng hóa toàn b ki n th

ng th i giúp sinh

viên làm quen v i th c t s n xu t. T

chuyên môn, n


c

ch c và ti n hành công tác nghiên c u, ng d ng ti n b khoa h c k
thu t vào th c ti n s n xu t, t o cho mình tác phong làm vi
ng tr thành m

n, sáng t

i cán b k thu

c nhu c u

th c ti n, góp ph n vào s nghi p phát tri
Xu t phát t th c t

c.
c s

ng ý c a Ban ch nhi m khoa

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, cùng s
th

ng d

ph

c a


Qu c Tu n.Tôi ti n hành th c hi

hình m c b nh c u trùng

gi

t Nam t

khi

Tình

m (CP707) c a công ty C
- thành ph Sông Công-

t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng, tr
Do th

có h

u làm quen v i công tác nghiên c u

khoa h c nên b n khóa lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót, h n ch . Vì v y,
tôi r t mong nh

c s góp ý c a quý th y, cô giáo và các b

b n khóa lu

c hoàn thi


ng nghi


iii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1: M t s
B

m phân lo i c u trùng gà.....................................................7
b trí thí nghi m .............................................................................26

B ng 4.1: L ch phòng vaccine cho gà .......................................................................34
B ng 4.2: K t qu công tác ph c v s n xu t ...........................................................36
B ng 4.3.T l nuôi s ng c a gà CP707 qua các tu n tu i.......................................37
B ng 4.4: T l

nhi m c u trùng

gà CP707 ......................................38

B ng 4.5: T l

nhi m theo loài c u trùng ...........................................39

B ng 4.6: T l

nhi m c u trùng theo tu i gà ......................................40


B ng 4.7: T l bi u hi n lâm sàng ch y u c a gà nhi m c u trùng.......................43
B ng 4.8: B nh tích c a gà nhi m b nh c u trùng...................................................44
B ng 4.9: Hi u l
B ng 4.10:

u tr b nh c u trùng c a thu c ESB3 ....................................46
ng c a thu

B ng 4.11: Tiêu t n th

n kh

ng c a gà CP707 47

ng (kg/kg)..........................................48

B ng 4.12: Chi phí thu c cho phòng và tr b nh c u trùng

gà thí nghi m ............49


iv

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

: T ng
cs


: C ng s

CRD

: B nh hô h p mãn tính

g

: Gram

kg

: Kilôgram

l

: Lít

E

: Eimeria
: Th
: Tiêu t n th
:

tính

TT


: Tu n tu i

KgP

: Kilôgam th tr ng

gà


v

M CL C
Trang
L IC M

............................................................................................................ i
U .......................................................................................................... ii

L I NÓI

DANH M C CÁC B NG ...................................................................................... iii
DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T ..................................................... iv

M C L C..................................................................................................................v
Ph n 1: M
tv

U ......................................................................................................1

............................................................................................................1

1.2. M c tiêu và yêu c u c

tài .............................................................................2

tài.................................................................................................2
c ...............................................................................................2
c ti n ................................................................................................2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ...........................................................................3
khoa h c.....................................................................................................3
gia c m.............................................................................3
2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh c u trùng ...................................................................4
2.1.3. Gi i thi u thu c ESB3 ....................................................................................18
2.2. Tình hình nghiên c

c ........................................................19

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i..................................................................19
2.2.2. Tình hình nghiên c

c....................................................................20

2.3. M t vài nét v gà thí nghi m..............................................................................23
Ph

NG, N

U......24


ng và ph m vi nghiên c u......................................................................24
m và th i gian ti n hành .........................................................................24
3.3 N i dung nghiên c u ...........................................................................................24
3.3.1. N i dung nghiên c u.......................................................................................24
3.3.2. Các ch tiêu theo dõi........................................................................................24
u và các ch tiêu nghiên c u.........................................25


vi

Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................................30
4.1. Công tác ph c v s n xu t .................................................................................30
4.1.1. N

t qu ph c v s n xu t .....................................30

4.2. K t qu nghiên c u ............................................................................................37
4.2.1. T l nuôi s ng c a gà thí nghi m ..................................................................37
4.2.2. T l nhi

nhi m c u trùng

gà thí nghi m t

m ki m

tra...............................................................................................................................38
4.2.3.T l

nhi m theo loài c u trùng...................................................38


4.2.4.T l

nhi m c u trùng theo tu i gà..............................................40

4.2.5. T l bi u hi n lâm sàng ch y u c a gà nhi m c u trùng .............................43
4.2.6. B

i th c a gà nhi m b nh c u trùng ..............................................44

4.2.7. Hi u l

u tr b nh c u trùng c a thu c ESB3...........................................45

4.2.8. Sin

ng c a gà ..........................................................................................47

4.2.9. H s chuy n hoá th

...............................................................................48

4.2.10. Chi phí thu c dành cho phòng, tr b nh c u trùng

gà thí nghi m..............49

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................50
5.1. K t lu n ..............................................................................................................50
ngh ...............................................................................................................50
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................51



1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv
Vi

nv

nông nghi

s ng b ng s n xu t
m m t v trí quan tr ng. Nh

g

m nói riêng
ng phát tri n rõ r t c v s

ngu n th c ph m quan tr

ng và ch

ng th hai v


ng, mang l i
ng cung c p th c

ph m sau th t l n, th i gian quay vòng v n nhanh, l i có th t n d
ph m t ngành tr ng tr

thành m t trong nh ng

n phát tri n nông nghi p

c ta.

t v trí quan tr
nhân dân ta, th t gà là ngu n th c ph m có giá tr
v

t ngh truy n th ng c a
ng cao phù h p v i kh u

i Vi t Nam cùng v i nhu c u th
tc

ts

ng, phát tri n nhanh, t n d

ph m nông nghi p làm th
ph m ph


c các s n

c nhi u s n

i gian quay vòng v n nhanh, cung c p các s n

p lông cho ngành công nghi p, cung c p phân bón cho ngành

tr ng tr

u gi ng gà

khác nhau, áp d ng nh ng thành t u m i c a khoa h c vào s n xu
t nhi u k t qu r t kh quan, góp ph
c i thi

y n n kinh t phát tri n,

i s ng nhân dân.
Cùng v i s phát tri n c

x y ra. Nó

ng r t l n t i s

ch b

ng xuyên

ng gà và ch


t

h i nghiêm tr ng t i n n kinh t và s phát tri n c a ngh nuôi gà. Trong th c t
y gà là lo i v t nuôi r t m n c m d i v i các b nh truy n nhi m:
H5N1, Newcastle, B ch l

nh các b nh truy n nhi

sinh trùng v n t n t i và gây thi t h

nh ký
c bi t là bi t là b nh

c u trùng.
B nh c u trùng là b nh ký sinh trùng gây thi t h i không nh
nuôi, nh
lan m nh, th y

c t p trung công nghiêp. B nh có tính lây
m i l a tu i c a gà, b nh có th x

c b nh


2

c u trùng có bi u hi n còi c c, ch m l n, t l ch t cao
k p th i và làm gi m s
trùng


ng tr ng

gà con n u không ch a tr

. Tuy nhiên, kh

kháng v i c u

các gi ng gà khác nhau là không gi ng nhau.
Do v

phát tri

a ngh

qu kinh t thì công tác thú y c n ph
n

m b o hi u

c quan tâm.

tình hình b nh c u trùng gà

ng th i góp ph n h n ch

tác h i c a b

ng hi u bi t v b nh,


cách phòng tr b

cs

ng d n c

Qu c Tu n, s phân công c a

i h c Nông Lâm Thái Nguyên chúng tôi ti n
hành nghiên c

Tình hình m c b nh c u trùng

(CP707) c a công ty C ph

gi

m

t Nam t

-

thành ph Sông Công - t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng, tr
1.2. M c tiêu và yêu c u c
-X

tài


nh t l

gà nhi m c u trùng t i tr

nh c a công ty C ph

t Nam t

- Theo dõi bi u hi n lâm sàng và m khám b
b nh c u trùng t i tr

m Tr n

ng ph m Tr

i th khi gà CP707 b

nh c a Công ty C ph

CP Vi t Nam.
-

nh hi u qu c a vi c dùng thu c trong phòng và tr b nh c u trùng.

- H ch toán chi phí thu c dành cho phòng, tr b nh c

m.

tài
a khoa h c

- K t qu c

tài là nh ng thông tin khoa h c v

trình phòng ch ng b nh c u trùng

m d ch t và quy

m.

c ti n
- K t qu c

khoa h

khuy

d ng quy trình phòng, tr b nh c u trùng nh m h n ch t l nhi m và thi t h i do
b nh c u trùng gây ra, góp ph
nuôi phát tri n.


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

khoa h c
2.1.1.


gia c m
Gia c m có ngu n g c t loài chim hoang d i. Gia c m có nhi

gi ng v

m

ng th i khác v i gia súc và thú hoang là có b

ph

c phát tri

, thân
tr ng sau p n

thành gia c m non. Quá trình tra
420C) nh

i ch t c a gia c m l n, thân nhi t cao (40ng nhanh.

Gia c m có c u t

ph

ti t, tu n hoàn, sinh d
khác v

tiêu hóa, hô h p , bài


u t o gi i ph u sinh lý gia c m l i có nhi

m

c bi t là h hô h p, h tiêu hóa, h sinh d
- H hô h p c a gia c m g

khí chính nh

n, ph qu n ph i và 9 túi

gia c m nh có th

a d ch

hoàn c a gia c m n m trong mà quá trình sinh s n v n di
-H

ng.

m khác v c u t o ch

khoang mi ng, h u, th c qu n trên, di u, th c qu

m:

i, d dày tuy n, d

ru t non, manh tràng, tr c tràng, l huy t, tuy n t y và gan.
Khoang mi ng c a gia c


d ng m ch có vai

trò l y, thu nh n th
th

cb

Trong di u th
h

ng nghi n nh . Th

c nu t xu ng th c qu n, th c qu n phình to t o thành di u.
c th

t, làm m m và m t ph

i tác d ng c

v t di u. Th

c

c phân

ng hóa) t o ra quá trình vi sinh
di u qua d dày tuy

i nhanh. D ch v c a d dày


tuy n có HCl và men pepsin tham gia phân gi
c nghi n nh và th
men pepsin protein ti p t

u d ch v .

c

d

i tác d ng c a HCl và

c phân h

tác d ng c a vi sinh v t trong th

c phân gi i nh
d

c chuy n xu ng


4

i tác d ng c a d ch ru t, d ch t y và d ch m t các ch

ru
b n trong th


c chuy n hóa t o thành nh ng ch t d h p thu.

ru t non quá trình tiêu hóa di n ra là ch y u,
n

c phân gi i thành

protein thành các peptid và các acid
h p thu và l i d

c.

manh tràng quá trình phân gi i các ch t trên còn ti p t
men

ng ru t t n t i và do vi sinh v t ti

c a gia c

t ít. Quá trình tiêu hóa ch

tác d ng c a h vi sinh v

Th

c di n ra nh

ng kém.

ng tiêu hóa c a gà r t nhanh (gà con 2-4 gi , gà l n 4-5 gi ). Do


m này mà khi gà nu t ph i noãn nang c u trùng thì noãn nang s cùng th
chuy

ng tiêu hóa xu ng ru t non, manh tràng, tr c tràng nên quá trình xâm

nh p c a c u trùng x

i c a c u trùng ng n (5-7 ngày).

2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh c u trùng
c tính chung c a b nh c u trùng

gia súc, gia c m

B nh c u trùng là m t lo i b nh ký sinh trùng truy n nhi m r t nguy hi m
ng v t nuôi thu n ch

i do m

ng

Protozoa, l p Sporozoa, b Coccidae, ch ng Eimeria, 2 gi ng

v

Eimeria và Isospora. B nh có th gây ch t nhi u súc v t, t l ch
súc v t non.

c bi t


gà và th , b nh gây thi t h i l n nh t (t l ch t cao

gà con, th

con có th lên t i 80-100%).
Khi c u trùng m i theo phân ra ngoài là m t kén hay là m t noãn nang
(Oocyst), là nh ng bào t trùng hình b u d c, hình tr ng hay hình c u. Có 3 l p v :
l p ngoài cùng r t m ng, bên trong có ch a nguyên sinh ch t l n nh n thành h t,
gi a nguyên sinh ch t có m
Có m t s loài c u trùng

i to.
u có ch lõm vào g i là l noãn nang, có m t s

lài không có l noãn nang ho c không rõ. Khi g
h p thì nhân và nguyên sinh ch t b

u phân chia.

u ki n nhi

,

thích


5

C u trùng thu c gi ng Eimeria thì nhân và nguyên sinh ch t s hình thành 4 bào

t , m i bào t hình thành 2 bòa t con. Bào t con có hình lê, chính bào t con này s
xâm nh p vào niêm m c ru t, t ch c gan và gây ra nh ng t

nh lý.

C u trùng gi ng Isospora thì nhân và nguyên sinh ch t phân chia thành hai bào
t , m i bào t phân chia thành 4 bào t

p vào niêm m c ru t.

i loài l i có m t s loài c u trùng ký sinh riêng.
C u trùng gà không ký sinh lên ngan, ng
c u trùng l i ký sinh trên m t v trí nh
không ký sinh

ru

i loài
nh: C u trùng ký sinh

manh tràng

c l i.

gà m i l a tu

u b nhi m c

m i l a tu i m


nhi m khác nhau. Gà con b nhi m n ng và ch t nhi

gà l

ng

thành ch y u là v t mang trùng.
i c a c u trùng (chu k sinh h c)
S

n r ng kh p c a c u trùng là nh vào c

i ph c t p

ti p t c phát tri n, t n t i lâu trong thiên nhiên.
i và sinh s
có trong th

c tính t kh

i nang bào t c a c u trùng

c u ng b nhi m t n n chu ng vào.
ic ac
n

n:

ngoài t


u ki n thu n l i v nhi
Eimeria phát tri n thành 4 bào t

c th i theo phân ra ngoài, g p
m, noãn nang phát tri n thành bào t (c u trùng
thành noãn nang gây nhi m (Oocyst

gây nhi m).
n

ký ch : gà nu t noãn nang gây nhi m vào t i ru t,

noãn nang v ra thu c phóng 4 bào t g i là Trophotozoit bám vào t bào bi u mô
ru t phát tri n thành Schiphotozoit, Schipphotozoit phát tri n thành Merozoit r i
thành t

c và t bào cái. Chúng k t h p v i nhau t o thành h p t , r i h p t

l i sinh ra noãn nang (Oocyst), th i gian hoàn thà

i t 5-7 ngày.


6

i c a c u trùng gà

Tóm t
Noãn nang


Noãn nang gây
nhi m (Oocyst gây
nhi m)

(Oocyst)

Bào t

Schizontes

(Trophotozoit
)
Schizogonie

T bào cái
i ph i t )
Merozoit

H p
T

Schizogoit

c

(Ti u ph i t )

i c a c u trùng c

c sinh s


và sinh s n h u tính. Vì v y, có th phân ra c u trùng sinh s
n sinh s n vô tính: C u trùng ký sinh

n vô tính
n sau:

t bào bi

ng

tiêu hóa c a súc v t, l n d n lên và sinh s n theo hình th c tr c phân.
n sinh s n h
các t

n sinh s n tr c phân s hình thành

i ph i t ), các t

nhau t o thành h p t

c (ti u ph i t ). Hai t

th pv i

c hi n trong t bào bi u mô.

C

u ti


ký ch nên g i là n i sinh.

n sinh s n bào t : Sau khi h p t hình thành thì bi n thành noãn
nang (Oocyst), nguyên sinh ch t và nhân l i phân chia thành bào t và hình thành
nên bào t

n này di n ra

ng bên ngoài g i là sinh s n ngo i

sinh. Khi ký ch nu t ph

ng

tiêu hóa, noãn nang s gi i phóng các bào t con ra, các bào t con l i ti p t c xâm
nh p vào bi u mô ru t, l n d n lên và ti p t c sinh s n vô tính, h

i

l i ti p t
2.1.2.3. B nh c u trùng gà
B nh c u trùng gà nói riêng và b nh c u trùng gia súc , gia c m nói chung là
m t b nh ph bi n trên kh p th gi

c A. Luvenhuch phát hi n t


7


i gian các nghiên c u v d ch t ,

1632 t
lâm sàng, b nh lý, mi n d ch và thu

u tr

c các nhà khoa h c m i th i

i dày công nghiên c u và k

[14].

Theo Nguy n Th Kim Lan và cs, (1999) [8] thì b nh c
là v

c coi

l n th hai sau b nh do vi trùng gây nên. B nh c

i

ng n (5-7 ngày) và không c n ký ch trung gian. B nh gây thi t h i l
nuôi gà nh
b nh). B

pm

cao (t l ch t t 50-70% s gà nhi m


ng gây h u qu nghiêm tr ng

gà t 5-90 ngày tu i. Gà con sau

khi m c b nh r t khó h i ph c, ch m l n, còi c c,
mang trùng và gi m t l

ng thành ch y u là v t

.

Tác nhân gây b nh c u trùng gà
Tr i qua quá trình nghiên c u, các nhà khoa h
c u trùng gia c m v i nh

m sinh h c c a chúng.

B ng 2.1: M t s
Di n gi i

ra tác nhân gây b nh

m phân lo i c u trùng gà

Hình

c

Sinh s n
L noãn


bào t

d ng

(µm)

E. tenella

B ud c

14,2-20 x 9,5-24,8

Không

18-48

E. maxima

B ud c

21,4-42,5 x 16,5-29,8

Có

21-24

E. mitis

Tròn


11-19 x 10-17

Không

24-48

E. acervulina

Tr ng

16-20,3 x 12,7

Có

13-17

E. necatrix

B ud c

13-20 x 13,1-18,3

Không

21-24

E. brunetti

B ud c


20,7-30,3 x 18,1-24,2

Không

24

E. hagani

B ud c

15,8-29,9 x 14,3-29,5

Không

48

16,6-27,7 x 14,8-14,9

Không

24-36

10,7-20 x 10,1-15,3

Có

18-21

Loài


E. parecox

B ud c

E. mivatia

Tr ng

(gi )


8

manh tràng, Oocyst màu xanh nh

ng ký sinh

- Eimeria tenella
là loài gây b nh m nh nh t

gà con. Th i gian sinh bào t

il n

(18-48 gi ).
- Eimeria maxima ch y u ký sinh
vàng, v Oocyst

n sùi là nh


o n gi a ru t non, Oocyst
m d nh n th y khi phân lo i.

- Eimeria acervulina có hình d ng Oocyst g n gi ng E. maxima
c nh
17 gi

ts

ng v th i gian sinh bào t 13-

28-30oC (ng n nh t so v i th i gian sinh bào t c a các loài c u

nhi

trùng khác).
- Eimeria mitis

m d phân bi t là Oocyst d ng tròn, th i gian sinh

s n bào t bi

i l n (28-48 gi

khi nhi

ng ký sinh

u ru t non. Sau


36 gi , trong các t bào bi u bì nhung mao th y nh ng th

phân l p thành th

ng có 6-21 th

n và các giao t

c hình thành

vào ngay th 5.
- Eimeria necatrix

c l c cao song m

E. tenella, v trí gây b nh

gây b nh th

ph bi n và kh

ng

c ru t non và manh tràng,

Oocyst E. necatrix có th i gian sinh s n bào t ít bi

ng và không bao gi


lên t i 48 gi
- Eimeria paraecox có Oocyst hình b u d c, nguyên sinh ch t d ng tròn có
nhân

gi a, h t c

cùng có v trí ký sinh

m khác bi t so v i loài c u trùng khác
u ru t non.

- Eimeria mivatia, loài c
ru t, Oocyst

Oocyst có th i gian sinh s n bào t
ph

b m t niêm m c

c chi u ngang nh nh t trong s 3 lo i c u trùng.

- Eimeria hagani

sinh

ng gây b nh

cl cy

ng ký sinh


ph

u ru t non.

nh nh t so v i Oocyst các loài c u trùng ký

u ru t.

- Eimeria brunetti là loài c

cl

i gian sinh s n bào t luôn
ch y u trong ru

ng ký sinh

ru t già.

nh 24 gi . Th i k phát tri n n i sinh

ph n cu i ru t non, tr c tràng, l huy t.


9

c ta, k t qu phân lo i c

c cho th y tùy t ng khu v c


có th có t 5-8 loài c u trùng gây b nh cho gà.
Theo Hoàng Th ch và cs, (1999) [16
trùng gây b nh cho gà t i mi

c ta. So v i 9 loài c u trùng tìm th y c a
y nói t i E. paraecox. Phân lo i c u

các tác gi trên th gi thì Vi
trùng tìm th

y s có m t c a 8 loài c u

i các t nh phía B c, các tác gi qua nhi u th i

gian nghiên c u v phân lo
B ch M

u, (1999) [10

n, (1995) [19]; Phan L c,
i t, có 6 lo i c

c phát hi n

là: E .tenella, E. necatrix, E. maxima, E. mitis, E. bruneti, E. acervulia.
S

kháng c a c u trùng gà
B nh c u trùng là m t lo i b nh ph bi n, do s


kháng cao v

u

ki n khí h u không thu n l i, các lo i thu c sát trùng, thi u bi n pháp có hi u l c
ch ng s xâm nh p c a b nh, kh
Noãn nang c

n l i nhanh.
t có th duy trì s s ng 4-9 tháng, có th s ng

c 15-18 tháng

ng

t và nhi

22-30oC ch m t 18-36

ki n khí h u thu n l i nh t cho c u trùng phát tri n, nhi
gi c u trùng phát tri n thành nh ng bào t con. S
v i nhi

cao và khô h

iy

u


kháng c

i

m 21-30%, nhi

18-40oC thì

E. tenella ch t sau 1-5 ngày.
S phân chia nang tr ng th c hi n gi a 0-38oC. Nhi
t phát tri n là 25-30oC. Nang tr ng b o t n t

thích h p cho bào
vào nhi

thích

h p chúng l i phân chia.
ng nhi m b nh c a c u trùng gà
ng nhi m b nh là do gà nu t ph i noãn nang có s c gây nhi m. Noãn
nang c u trùng l n vào th

cu

thành ngu n lây nhi m b
u có th là ngu n reo r

t, n n chu ng, d ng c
ng v t g m nh m, côn
u th y


khi ru i hút máu ph i noãn nang vào t i ru t ru i thì có th duy trì s c gây nhi m
24 gi .


10

Th i gian nhi m b nh c

c chia làm 2 th i k :

-Th i k ti n phát: kéo dài t khi gà nhi m ph i noãn nang tr ng c u trùng cho t i
khi xu t hi n nang tr ng trong phân.
- Th i k phát b nh: là khi xu t hi n nang tr
tr ng bi n m t hoàn toàn kh

.

ng qu n lý không t t, s t
và gây b nh m nh. Th

n khi nang

u ki n cho c u trùng phát tri n

u sinh t

u ki n thu n l i cho b nh phát

ra r m r . Vì v


ng m th

không t

u ki n thu n l i cho c u trùng phát tri n và

u ki n v

bé. Th

lây lan.
C u trùng phát tri n vào t t c

nh phát tri n m nh

nh t vào mùa xuân và mùa hè. B nh c
v t ch m l n, s

kháng kém, d m c các b nh k phát, khi g

l i, c u trùng phát tri n thành
trùng có th
gà gi

ng ti n tri n âm làm cho con

d ch l n, mang tính h y di t. T l ch t do c u

n 100%. Ngoài ra b nh còn làm gi m t

20-40% s

u ki n thu n

ng 12-30%,

ng tr ng.

Gà công nghi p r t m n c m v i b nh vì s

có

m t vài con nhi m c u trùng, n u không phòng tr k p th i thì ch sau vài ngày t l
nhi m s là r t cao và gây ch t hàng lo t.
Quá trình sinh b nh
Quá trình sinh b
b

c hình thành t nh

ng tr c ti p c a m m

n phát tri n n i sinh c a c

th phát nh kh

n nhanh

l c cao, gây t


c ru t. T

gà và các y u t

t tc

c bi

c

ts

ng l n t bào bi u bì, l p

i niêm m c, các m ch qu n, th n khinh b h y ho

u ki n

thu n l i cho các vi sinh v t khác nhau phát tri n, xâm nh

làm cho

b nh càng n ng và có th gây b i nhi m v i các b nh khác.
Do niêm m c b t
trình tiêu hóa làm cho con v t b thi

n ru t không tham gia vào quá
ng gây r i lo n tiêu hóa, d n t i



11

c t , phù n

phá h y các t bào ru t

làm cho viêm ru t gây r i lo n ch

ng h p thu và v

ng c a ru t gây a ch y,

ch r ti t ra nhi
ng làm m t s cân b

c ti

p thu ch t dinh
gà.

Các th bào t c u trùng nhi m vào các t bào bi u bì

nh ng khe h c,

t 24-48 gi , s phát tri n các th phân l p ch a t i 900 th
nc

i 1 nhi m vào t bào bi u bì màng niêm m
p bi u bì,


phân l

n. Các th

, sau khi chúng nhi m vào s phát tri n các th

i 2. Các th phân l

nh ng l p bi
th phân l

i 2 này qua 24 gi chúng phân gi i, phá h y

i, phá h

i mao m ch gây ra xu t huy t m

i 2 l i chui vào t bào bi u bì màng niêm m c và b

các t bào giao t cái, các t bào giao t

c. Th phân l p có t

u hình thành
i ti n tri n các

t bào bi u bì.
n phát tri n n i sinh, nh t là các th phân l
thành s


i 2, phát tri n

ng l n trong các vách ru t s phá h y màng niêm m c ru t, gây ra ch y

máu nhi u. L p

i niêm m c, xoang ru t ch

ho i. Do t

y nh ng t bào bi u bì b h y

n trong ru t nên ch

màng niêm m c b t

r i lo n,

a m cho vi khu

h y các ch t ch a trong manh tràng xâm nh

c t t o ra khi phân
gây ra nhi m trùng, nhi m

ct .
C

c t làm gà b


th n kinh: sã cánh, l

c, th hi n

, kém nhanh nh n. C u trùng chi

là d ch t ch c t bào bi u mô ru t làm cho gà thi
Nh

u trên cho th y s bi

nh ng r i lo n v
t ch

ng

ng.

i sâu s c di

gà b b nh

c u trùng. S phát tri n b nh lý cu i cùng d n t i s suy s p tr ng thái chung c a
gà m, cu i cùng là gà ch t.
S mi n d ch c
T t c các gi

i v i b nh c u trùng
u m c b nh c u trùng. Gà t 20 ngày tu


tu i b b nh n ng nh t. Sau khi kh i b nh gà s có mi n d

n 2 tháng

i v i loài c u trùng


12

m ph i. Song v
c công nh n

mi n d ch trong b nh c u trùng cho t i nay v n
nh t, vì v y chúng tôi cho r ng v n d này c

nghiên c u r

nd

c

i v i b nh c u trùng gà là mi n d ch có trùng

và do s tái nhi

m b o cho s

nh m m b

gà có mi n d ch.

Nh ng nghiên c u ti p t c v mi n d
d ch trong b nh c

ng gây nhi m, kh

gà và nhi u y u t
m phát tri
Mi n d

mi n

u và ph thu c vào loài c u trùng, vào li u

c u trùng gây mi n d ch, s
tr

nr

nh c a loài c u trùng,
mi n d

thu c c vào

n n i sinh c a các loài c u trùng khác nhau.
ct

ib nv

i v i loài c u trùng, khi các giai


n phát tri n c a chúng ti n tri n và xâm nh p sâu trong mô bào và mi n d ch kém
b nv

n phát tri n c a chúng ch phát tri n trong l p bi u bì niêm

m c ru t. V i nh ng loài gây b nh y u: E. mitis, E. acervulina ký sinh trong t bào
bi u bì ru t non thì t o ra mi n d ch ng n, không b n v

i v i l n c m nhi m sau.

c l i, các th i k n i sinh c a E. tenella phát tri n ch không
còn xâm nh p vào trong l

i bi u bì c a niêm m

i l p sâu màng niêm m c. V i loài c u
tr ng, trong th i gian ng

y chúng c
c n m t li u nh nang

gây ra mi n d ch v ng ch c.

Th i gian mi n d ch trong b nh c
nhi u y u t

trong bi u bì mà

c bi


i dài và ph thu c vào
n d ch. N u tiêm cho gà con m t li u l n

nang tr ng c u trùng thì t i ngày th 14

chúng có s

ngày th 42 thì s

t ít. Sau khi tiêm cho gà con 3 li u nang

tr ng, m i li u cách nhau m t tu

s

kháng v i b nh và t i

kháng và có th t b o v

khi tiêm cho chúng m t li u trên li u ch

c b o v không b

tái nhi m.
u ki n s n xu t,
nhi m nhi u l n

gà l n không c m th v i b nh c u trùng do

nh ng ngày tu i còn non, v sau s


c c ng c b ng s tái nhi m c

ng xuyên.

kháng phát


13

Tri u ch ng
B nh c u trùng

gà bi u hi n b ng tri u ch

máu, có d ch nh y,

tm

n kinh không v ng, g y, y u s c,

ng t l i thành nhóm. M
m

t là a ch y, có

nghiêm tr ng c a tri u ch ng ph thu c vào

ng và loài Eimeria nhi m, tr ng thái s c kh


nhi m t

Th i k mang b nh 4-5 ngày, tri u ch
tri n các th phân l

i 2 trong

ng trùng v i s phát

gà b nhi m. B nh ti n tri n có th c p tính,

mãn tính hay không có tri u ch

n hình.

- Th c p tính: B nh di n bi n t
u con v t l

gà.

n 2-3 tu

ng th y

, kém nhanh nh n, lông d

quanh h u môn. Ti p theo do hàng lo t t bào bi u mô ru t b phá h
c n ng thêm, v
li t, u ng nhi


gà

ng m

ng, cánh gà b tê

c, di u có nhi u d ch th , b

m c và di u nh t nh t, con v t g y d
cu i con v t b tê li

b

u máu, niêm
c có l

n

ch t (t l ch t t 50% tr lên). T l gà ch t nhi u

hay ít ph thu

u ki

iv ic

n lý, th

kháng c a con v t


nhi m c

- Th

ng th y

Tri u ch ng lâm sàng v

gà dò t 4-6 tháng tu i ho

n gi ng th c

nh tình kéo dài t vài tu
cánh b tê li t nh

ng thành.

ng tr

n
n vài tháng. Gà g y còm d n, chân và

gi m th nh tho ng b ki t l , r t ít gà b ch t.

- Th không có tri u ch

ng th mang trùng. Nh ng

gà b b nh b ngoài có bi u hi n b


ng, th nh tho ng

m i th y gà b a ch y.
B nh tích
Xác ch t gà g

c và mào nh t nh t, phân dính xung quanh

lông l huy t, phân l

ng có l n máu. B

quan khác không th y b nh tích rõ. M
loài c

ng c u trùng xâm nh p.

nh ng bi

n là
i

ru

ru t ph thu c vào


14

Màng niêm m


ng tiêu hóa xanh tím, ph ch t nh y màu vàng xám.

Di u và d dày tuy n tr ng r ng, màng niêm m c ph niêm d ch. Trong d
có m t ít th

y niêm d

r t, màng niêm m

ng, vách ru t dày lên rõ

p nhung mao n m b p, m t s

y rõ nh ng

m xu t huy t.
- E. tenella: B nh tích ch y u
phình to, ch

y ch t d

ng c c máu nh , x p, vách

manh tràng m

c b h y ho i, ph

có th nhìn th y rõ.
các c c máu.


manh tràng. Manh tràng viêm xu t huy t

y nh ng v t loét

n cu i c a b nh, niêm m c ru

gà con có hi

ngoài

ng, dày và có

ng a ch y l n máu.

- E. necatrix: Trên màng niêm m c ph n gi a ru t non th y nh ng c c nh màu
tr ng - xám n m sâu trong vách ru t nên có th nhìn th y rõ t bên ngoài. Màng niêm
m c viêm xu t huy

ho i t . Ru

t dày lên, ch t

ch a ru t màu h ng nh t ho c màu xám th nh tho ng có l n c c máu.
- E. brunetti: Gây b nh tích

ph n sau c

ng tiêu hóa c manh tràng,


k t tràng và tr c tràng. Gây viêm hóa s i trong ru t (viêm ru t hóa s i) cùng d ch
xu t ti t nhày l n máu, phân màu tr ng có l n các v t máu.
- E. maxima: gây viêm ph

u ru t non, màng niêm m c b h y ho i xu t

huy t. Viêm ru t xu t huy t v i thành ru t dày và xu t huy t l m ch m, ki m tra
b ng kính hi n vi phát hi

c các tr

c l n. Ru t non ch

y

ch t nhày màu nâu ho c h ng nh t.
- E. acervulina: Gây gi m tr
sung huy

ng gà, phân tr

. Trên b m t ru t tá tràng hay ph

u ru t non. Nh ng t

n

màu tr ng - xám. Trên tiêu b n t ch c, v trí c u trùng ký sinh là bi u mô.
- E. hagani: B nh tích th y
có nh


m xu t huy t to b

tá tràng và ph

c ru t non. Trên thành ru t

u kim ho c có nh ng m ng xu t huy t tròn

. Niêm m c b viêm cata n ng và xu t huy t.
N.A.Kolapxki, P.I.Paskin (1980)[7

m c u trùng cho gà con b ng

các ch ng E. tenella, E. necatrix, E. maxima, E. acervulina, khi m khám th y:


15

Niêm m c mi ng, khí qu n tr ng b nh ph tr ng nh y, ph i màu tr ng có b t khí;
niêm m

ng tiêu hóa màu xanh tím, ph ch t nh y màu vàng xám, di u và d

dày tuy n tr ng r ng, màng niêm m c ph niêm d ch, trong d

t ít th c

y ch t niêm d ch màu vàng, vách ru t dày lên rõ r t; manh
tràng viêm xu t huy t, phình to có ch


y ch

ng

c c máu nh và x p, vách manh tràng m

c b h y ho i ph

i v i gà b nhi m E. tenella thì b nh tích này r t rõ.

y nh ng n
Ch
Ch

nh c u trùng c n ph i k t h p nhi u m

ch

c

ch n nh t thi t ph i d a vào k t qu xét nghi m phòng thí nghi m. Ki m tra phân
b

c ti

tìm noãn nang c u trùng,

m khám ki m tra b nh tích
phát b nh, tu


ru t gà. Nghiên c u v

m d ch t h c (mùa

u ch ng lâm sàng. Ch

tr : B

án phân bi t c n lo i

t xu t huy t, Phân tr ng
- B nh CRD: Do virut gây ra, khi m i phát hi

n

nhác, gà con b t r t khó ch u hay ch y nh y lung tung, gà m c n nhau, l huy t co
bóp m nh, gà gi

ng gi
u tr

i run r y, b nh

n sau chuy n sang màu nâu,

phân dính xung quanh l huy t. T l ch t 10-20%.
- B nh E.coli: Do vi khu n E.coli gây ra. B nh tích gà là a ch y, phân loãng,
phân có d ch màu tr ng, xanh, nâu, phân th i do ru t b ho i t n ng, gà m t m i,
,


i, g

tri u ch

mt l

, mào teo, nh t nh t. B nh ti n tri n ch m r i rác, không

nh b ch l : Do vi khu n Sallmonelle

-B
galinarum gây ra. Tri u ch ng gà m t m i,

ng, khó th , què chân, th i

gian cu i phân màu vàng, có bi u hi n th n kinh.
gi

t.

phân màu vàng, mào tái,

, tr ng méo mó.
u tr b nh c u trùng
V sinh thú y là vi

tr ng

t s c quan

ch b nh. Hi n nay,

nh

c tiên ti

i


16

t t t công tác v sinh phòng b nh (v sinh chu ng tr i, th
u ng, d ng c

n ch

c

c vi c dùng thu c và vaccine trong

u ti n b : Vi c th c hi n quy trình
v

t nhi u so v i

p k . Tuy nhiên v i th i ti t khí h u

c ta, v i tình tr ng kháng

thu c ký sinh trùng nói chung và c u trùng nói riêng thì kh

chúng là r t l n. M t khác v

v

ng b

i c a
t tc

th

t p
nh c u trùng

gà v n là m t trong nh ng b nh gây thi t h i l n nh

c bi t là

gà công nghi p (Nguy n Th Kim Lan và cs, 1999) [8].
Do v

phòng b nh c

p c n

nghiêm túc th c hi n các bi n pháp sau:
-

t thi t ph i v sinh chu ng tr i, d ng c ,


thi t b

ch s b ng cách quét d n, c r

lo i hóa ch

c kh trùng b ng các

-

- Sát trùng chu ng tr

nh k , phân và ch

n c n ph i thu d

nh k ,

nh sau m i l a gà.
-

ng xuyên có bi n pháp tiêu di t côn trùng, chu

ng v

xung quanh khu v c chu ng nuôi.
- Chu ng tr

nh ph


i

m cho gà con.
- Nuôi gia c

nh và th

n

trong vi c phòng b nh. Do v y, c n ph
yêu c u k thu

m b o các
i v i m i b nh.

- Không nuôi chung gia c m v i nhi u l a tu i khác nhau.
- Dùng thu
-

c hi

phòng b nh c u trùng.

phòng b nh c

ph m vi s d ng còn h n ch do nhi

ng d n s d ng,



17

trong vi c nghiên c u, s n xu t và giá thành vaccine (Nguy n Th Kim Lan và cs,
1999) [8].
- Phòng b nh c u trùng b

n và hi u

qu . Vi c phòng ch ng c u trùng ph i d a trên nguyên t c: không nên dùng m t lúc
nhi u lo i thu

dùng m t lo i thu c kéo dài nhi

m
- M t s nhóm thu c phòng, tr c
(2003) [14
ch và tiêu di t c

n
n nay có nhi u lo i thu c có tác d ng c

p trung ch y u v n 6 nhóm thu

+ Nhóm Sulfanilamit: Bao g
+ Nhóm Nitrofuran g
+ Nhóm Pyridimim g

+ Nhóm Pyridin: Clopydol (Rigecoccin).
+ Toltraruzil: là ho


c m i, tác d ng tr c u trùng r t hi u qu .

Các nhóm thu c trên v i nhi u ch ng lo i theo ngu n g c thì có 2 d ng:
* Thu c ngo i nh p
Theo Nguy n Xuân Bình (1993) [2], cho bi t m t s thu c ngo i nh

-

ph m c a hãng Avitec (Pháp), thành ph n c a thu c

g m có Sulfadimexin và Diaveridin, thu c d ng b t hoà tan, s d ng an toàn và có
tác d ng t t. Thu
li u phòng 1 g/ 2

phòng b nh b

cv i

c và cho gia c m u ng liên t c trong 3-5 ngày. Li u tr 1 g/

c, dùng liên t c 3-5 ngày.
- ESB3: S n ph m c a hãng Ciba (Thu S ), thành ph n chính là Sulfaclorin,
thu c d ng b t màu tr ng, d hoà tan, s d ng an toàn và hi u qu cao. Li u phòng
c u ng. Li u tr 1-2
-

c u ng, dùng liên t c 3-5 ngày.

t s n ph m c a Pháp. Thu c


d ng dung d ch. Thành

ph n g m có Sulfaquinoxalin 4,5%, Pyrimethamin 1,35%. Thu c có tác d ng v i