Tiết 81:

Thao tác lập luận bác bỏ

A. Mục tiêu bài học
Giúp học sinh :
-

Hiểu được vai trò, mục đích, yêu cầu của thao tác lập bác bỏ.

-

Biết cách lập luận bác bỏ trong bài văn nghị luận cũng như trong đời sống
hằng ngày.

B. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
1. Kiến thức:
-

Hiểu được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ.

2. Kĩ năng:
-

Biết cách bác bỏ một ý kiến, quan niệm sai lầm trong cuộc sống hằng
ngày.

3. Thái độ:
-

Thái độ chăm chỉ, tích cực, học hỏi khi tìm hiểu về thao tác lập luận bác

bỏ.

C. Phương pháp và phương tiện dạy học
1. Phương pháp dạy học:
-

Phương pháp diễn giảng

-

Phương pháp đàm thoại

-

Phương pháp vấn đáp

-

Phương pháp thảo luận nhóm

2. Phương tiện dạy học:
- Ngữ văn (lớp 11, tập 2);
- Ngữ văn sách giáo viên (lớp 11, tập 2);
- Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng Ngữ văn lớp 11.
D. Tiến trình lên lớp
1. Ổn định lớp, kiểm tra sỉ số
2. Kiểm tra bài cũ:
-

Em hãy nhắc lại các thao tác lập luận đã học.



3. Bài mới
Dẫn nhập: Có ý kiến cho rằng “ Có tiền là có tất cả”, các em nghĩ gì về ý kiến
trên? Đúng hay sai? Và vì sao? (Học sinh đưa ra ý kiến, quan niệm của mình). Như
vậy chúng ta thấy rằng, trong đời sống, ta có thể bắt gặp rất nhiều ý kiến, quan điểm
sai lầm, những bài viết, lời nói thiếu chính xác hoặc thậm chí trái ngược với thực tế,
với đạo lí. Và trước những ý kiến đó, ta thường trao đổi, tranh luận để bác bỏ chúng.
Có như thế chúng ta mới thấy được tầm quan trọng của bác bỏ. Vậy thao tác lập
luận bác bỏ là gì? Và cách bác bỏ như thế nào? Hôm nay, lớp chúng ta cùng đi vào
bài “Thao tác lập luận bác bỏ” để tìm hiểu rõ hơn.
Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm I. Mục đích và yêu cầu của thao tác
hiểu mục đích, yêu cầu của thao tác lập lập luận bác bỏ.
luân bác bỏ.
1. Mục đích:
- GV: Từ ví dụ cô đã cho ở phần mở - Bác bỏ là bác đi, gạt đi, không chấp
bài, kết hợp với sách giáo khoa, em hãy nhận.
cho cô biết bác bỏ là gì?
HS suy nghĩ và trả lời
GV nhận xét và bổ sung.
- GV: theo các em thế nào là thao tác
lập luận bác bỏ? Trong cuộc sống cũng
như trong bài văn nghị luận bác bỏ
nhằm mục đích gì?
HS suy nghĩ và trả lời


- Thao tác lập luận bác bỏ là dùng lí lẽ
và dẫn chứng để phủ nhận những ý
kiến, những nhận định sai trái, nhằm
bảo vệ những ý kiến, những nhận định
đúng đắn.

GV nhận xét và bổ sung.
2. Yêu cầu:
- GV: Vậy để bác bỏ thành công, chúng - Cần nắm chắc những sai lầm của
ta cần nắm vững những yêu cầu nào?
người nói (người viết).
HS suy nghĩ và trả lời
- Đưa ra những lí lẽ và bằng chứng
GV nhận xét và bổ sung.

thuyết phục.
- Thái độ thẳng thắn, cẩn trọng, có
chừng mực, phù hợp với hoàn cảnh và
đối tượng tranh luận. Đối với những


người lớn tuổi hơn mình, khi bác bỏ cần
cẩn trọng trong lời ăn, tiếng nói, giữ
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm thái độ lịch sự, tôn trọng.
II. Cách bác bỏ
hiểu cách bác bỏ.
Thao tác 1: Hướng dẫn học sinh tìm 1. Tìm hiểu ngữ liệu
hiểu ngữ liệu a

a. Ngữ liệu a (SGK/24,25)


- GV: Gọi HS đọc ngữ liệu a trong - Luận điểm bị bác bỏ: “Nguyễn Du là
SGK/24
con bệnh thần kinh”
HS đọc bài

- Cách bác bỏ: Lấy lí lẽ, dẫn chứng làm
GV yêu cầu thảo luận theo nhóm, mỗi cơ sở bác bỏ.
nhóm 2 bạn, thảo luận trong vòng 3 + Chứng ngôn của người đồng bệnh với
phút.
Nguyễn Du không có.
- HS suy nghĩ, thảo luận và trả lời

+ Chỉ căn cứ vào những di bút của thi sĩ
và mấy câu trích bài “Mạn hứng”, “U
- GV nhận xét và bổ sung.
- GV: Trong ngữ liệu a, luận điểm, luận cư” bài thơ nói về ma quỷ, về âm hồn
cứ hay cách lập luận bị bác bỏ? Và bác → không có cơ sở để kết luận. “Những
câu đó chỉ nói rằng Nguyễn Du mắc
bỏ bằng cách nào? Nêu dẫn chứng?
bệnh chứ không nói là mắc bệnh thần
kinh.
+ Đưa dẫn chứng so sánh với Paxcan,
những thi sĩ Anh Cát Lợi, Na Uy, Đan
Mạch để bác bỏ luận điểm. “ Paxcan
cũng là người mang bệnh nhưng tư
tưởng của ông vẫn sáng suốt và khỏe
mạnh phi thường”
=> Có thể bác bỏ một luận điểm bằng
cách đưa ra những lí lẽ, dẫn chứng để

bác bỏ luận điểm ấy.

Thao tác 2: Hướng dẫn học sinh tìm
b. Ngữ liệu b (SGK/25)
hiểu ngữ liệu b
- Luận cứ bị bác bỏ là” tiếng nước mình
-GV gọi hs đọc ngữ liệu b SGK/25
nghèo nàn”
HS đọc
- Cách bác bỏ:
- GV: Trong ngữ liệu b, luận điểm, luận
+ Nêu nguyên nhân và tác hại:
cứ hay cách lập luận bị bác bỏ? Cách


bác bỏ ra sao? Nêu dẫn chứng?
HS suy nghĩ và trả lời
GV nhận xét và bổ sung

Nguyên nhân: thiếu hiểu biết tiếng mẹ
đẻ, vốn từ còn nghèo nàn hơn cả những
phụ nữ nông dân An Nam nào.
Tác hại: từ bỏ tiếng mẹ đẻ, không còn
tinh thần dân tộc.
+ Đặt nhiều câu hỏi để tăng tính thuyết
phục “ Ngôn ngữ của Nguyễn Du giàu
hay nghèo?”, “Vì sao người An Nam…
tác phẩm tương tự?”, “ Phải quy lỗi…
Con người?”


=> Có thể bác bỏ một luận cứ bằng
cách nêu ra tác hại, chỉ ra nguyên nhân
Thao tác 3: Hướng dẫn hs tìm hiểu ngữ của luận cứ đó.
c. Ngữ liệu c (SGK/25,26)
liệu c
- GV gọi hs đọc ngữ liệu c trong SGK/ - Cách lập luận bị bác bỏ: “tôi hút
thuốc, tôi bị bệnh, mặc tôi”
25,26
HS đọc

- Cách bác bỏ lập luận trên:

- GV: Trong ngữ liệu c, luận điểm, luận + Xuất phát từ thực tế, từ những luận
cứ hay cách lập luận bị bác bỏ? Hãy điểm khoa học để bác bỏ “hàng nghìn
công trình nghiên cứu đã chứng minh
phân tích cách bác bỏ đó?
rất rõ”, hút thuốc không những có hại
HS suy nghĩ và trả lời
cho bản thân mà còn đầu độc những
GV nhận xét và bổ sung.
người xung quanh.
=> Để bác bỏ một lập luận, có thể phân
tích những khía canh sai lệch, thiếu
chính xác của cách lập luận đó.
- GV từ việc phân tích cách bác bỏ của 2. Cách bác bỏ
ngữ liệu trên, em hãy cho biết các cách
- Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ
thức bác bỏ một luận điểm, một cứ hay
hoặc cách lập luận bằng cách:
một cách lập luận?

+ Nêu tác hại
Hs suy nghĩ và trả lời
+ Chỉ ra nguyên nhân
GV nhận xét và chốt ý
+ Phân tích những khía cạnh sai lệch,
thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ


hay cách lập luận ấy.
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tìm - Ngoài ra còn một số cách bác bỏ khác
hiểu phần tổng kết
III. Tổng kết
- GV: Em hay nhắc lại các kiến thức lí -Thao tác lập luận bác bỏ là dùng lí lẽ,
thuyết đã học ở bài này? ( Thao tác lập dẫn chứng để phủ nhận những ý kiến,
luận bác bỏ là gì? Mục đích yêu cầu và những nhận định sai trái, nhằm bảo vệ
cách thức bác bỏ?)
những ý kiến, những nhận định đúng
HS suy nghĩ và trả lời

đắn.

GV nhận xét và chốt ý

- Yêu cầu:
+ Cần nắm chắc những sai lầm của
người nói (người viết)
- Đưa ra những lí lẽ và bằng chứng
thuyết phục.
- Thái độ thẳng thắn, cẩn trọng, có
chừng mực, phù hợp với hoàn cảnh và

đối tượng tranh luận.
- Cách bác bỏ:
+ Nêu tác hại
+ Chỉ ra nguyên nhân

+ Phân tích những khía cạnh sai lệch,
thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ
Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh làm hay cách lập luận ấy.
phần luyện tập
IV. Luyện tập
Thao tác 1: hướng dẫn học sinh làm bài
1. Bài tập 1
tập 1
-GV: Hãy chỉ ra ý kiến quan điểm mà
- Nguyễn Dữ bác bỏ một ý nghĩa sai
Nguyễn Dữ và Nguyễn Đình Thi đã bác
lệch: “Cứng quá thì gãy”. Từ đó mà đổi
bỏ ở hai đoạn trích trên?
cứng ra mềm.
-Hs suy nghĩ và trả lời
-Nguyễn Đình Thi bác bỏ một quan
-GV nhận xét và bổ sung
điểm sai lầm:“ Thơ là những lời đẹp”.
- GV: Cách bác bỏ và giọng văn của hai
tác giả có những nét gì khác nhau?
- Nguyễn Dữ dùng lí lẽ và dẫn chứng để
HS suy nghĩ và trả lời
trực tiếp bác bỏ, giọng văn dứt khoát,



GV nhận xét và bổ sung

chắc nịch.

- Nguyễn Đình Thi dùng dẫn chứng để
bác bỏ luận điểm với giọng văn nhẹ
- GV Anh (chị) rút ra được bài học gì nhàng, tế nhị.
- Rút ra bài học: Khi bác bỏ cần lựa
về cách bác bỏ?
chọn mức độ bác bỏ và giọng văn thích
HS suy nghĩ và trả lời
hợp.
GV nhận xét và chốt ý
Thao tác 2: hướng dẫn học sinh làm bài
2. Bài tập 2
tập 2 ( Bài tập về nhà)
HS lắng nghe ghi chép và hoàn thành - Gợi ý: Đây là quan niệm sai lệch trong
cách chọn bạn
bài tập vào vở bài tập.
+ Cách bác bỏ:
* Nêu nguyên nhân, hậu quả và quan
điểm đúng đắn trong cách chọn bạn.
Lấy dẫn chứng cho các luận điểm.
* Giọng văn nhẹ nhàng, tế nhị để thuyết
phục bạn có quan điểm sai lầm.
E. Dặn dò và củng cố:
- Giáo viên nhận xét tiết học.
- Dặn dò học sinh về nhà hoàn thành bài tập còn lại vào vở bài tập.
- Chuẩn bị bài Tràng giang- Huy Cận