Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Quang Hợp

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

Khoa hóa học

--------***--------

NGUYỄN QUANG HỢP

NGHIÊN CỨU PHÂN LẬP CÁC
HỢP CHẤT FLAVONOIT TỪ
CÂY ĐỀ (FICUS RELIGIOSA
L.)
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Hóa hữu cơ

K32A – Khoa Hóa học

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
1


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Quang Hợp

HÀ NỘI – 2010

K32A – Khoa Hóa học

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
2


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Quang Hợp

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

Khoa hóa học

--------***--------

NGUYỄN QUANG HỢP

NGHIÊN CỨU PHÂN LẬP
CÁC HỢP CHẤT FLAVONOIT
TỪ CÂY ĐỀ (FICUS
RELIGIOSA L.)
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI
HỌC
Chuyên ngành: Hóa hữu cơ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
PGS. TS. PHAN VĂN
KIỆM




Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Quang Hợp

LỜI CẢM ƠN
Khoá luận tốt nghiệp này được hoàn thành tại Phòng Hóa hữu cơ Viện
Hoá học các Hợp chất Thiên nhiên, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng biết ơn tới GS. TS. Châu
Văn Minh và các anh chị phòng Hóa hữu cơ, Viện Hóa học các Hợp chất
Thiên nhiên - Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tạo mọi điều kiện
giúp đỡ em trong thời gian làm khóa luận tốt nghiệp.
Em xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới thầy giáo
PGS. TS. Phan Văn Kiệm - Viện Hoá học các Hợp chất Thiên nhiên, Viện
Khoa học và Công nghệ Việt Nam, người đã tận tình hướng dẫn em trong suốt
quá trình thực hiện và hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn tới Lãnh đạo Viện Hóa học các Hợp chất
Thiên nhiên đã tạo điều kiện cho em được học tập và sử dụng các thiết bị tiên
tiến của Viện để hoàn thành tốt các mục tiêu đề ra của khóa luận tốt nghiệp.
Em xin cảm ơn thầy giáo Trưởng khoa TS. Nguyễn Văn Bằng và cùng
toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Hoá học, các thầy cô giáo trong Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho em
trong suốt quá trình học tập tại trường.
Hà Nội, ngày 09 tháng 05 năm 2010
Sinh viên
Nguyễn Quang Hợp


Khóa luận tốt nghiệp


Nguyễn Quang Hợp


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi
Các số liệu và kết quả được nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực
và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày 09 tháng 05 năm 2010
Sinh viên
Nguyễn Quang Hợp



MỤC LỤC

Tran
g

LỜI CẢM
1

ƠN........................................................................................
LỜI CAM

2

ĐOAN..................................................................................
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT


3

TẮT..................................................
PHỤ LỤC: DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ BẢNG BIỂU

5

MỞ
ĐẦU................................................................................................

9

CHƢƠNG
1:
QUAN................................................................
1.1. Đặc điểm, tính
Đề....................................

vị

và

TỔNG

công

dụng

của


11

cây

11

1.1.1.
tả.....................................................................................

Mô

11

1.1.2.
Phân
thái..................................................................

bố,

sinh

12

1.1.3.
Thành
học..............................................................

phần


hoá

13

Công

13

1.1.4.
dụng.............................................................................
1.2.
Lớp chất
học có trong
13

Flavonoit,
thành
cây Đề...............

1.2.1.
Giới
chung....................................................................

phần

hoá

thiệu

13



1.2.2.

Các

nhóm

14


flavonoit...............................................................
1.3. Các
phương
pháp
vật...............................................

chiết

1.3.1.
Chọn
chiết.............................................................

mẫu

thực
17

dung


môi
17

1.3.2.
Quá
chiết.......................................................................
1.4.
cơ.........

trình

19

Các phương pháp sắc ký trong phân lập các hợp chất hữu
21

1.4.1.Đặc điểm
ký.............................

chung

1.4.2.
Cơ
sở
ký....................................................
1.4.3. Phân
loại
ký........................................
1.5.
24


của

phương

phương
các

pháp

pháp

phương

sắc
21
sắc
21

pháp

sắc

22

Một số phương pháp hoá lý xác định cấu trúc của các hợp chất

hữu
cơ..............................................................................................
1.5.1. Phổ

IR).........................

hồng

1.5.2. Phổ
khối
MS).............................
1.5.3.

Phổ cộng
(Nuclear

ngoại
lượng

(Infrared

spectroscopy,
24

(Mass

spectroscopy,
24

hưởng từ
Magnetic25

hạt


nhân

Resonance
Spectroscopy,
NMR).......................................................................
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU

28


2.1.

Mẫu

thực

28


vật....................................................................................
2.2.
Phương
pháp
chất................................................

phân

lập


2.2.1.
Sắc
ký
(TLC).........................................................
2.2.2.
Sắc
ký
chế.....................................................

các

lớp

lớp

mỏng

mỏng

2.3.1.
Điểm
(MP)...........................................................

cột
28

hoá

học các hợp


nóng
lượng

2.3.3.
Phổ
cộng
(NMR).....................................

từ

hưởng

hạt

Độ
quay
.................................................................

cực

2.3.4.

2.4.
Dụng
cụ
bị...........................................................................
Dụng
cụ
chiết................................................
2.4.1.


2.4.2.
Dụng
cụ
trúc....................................

và

và
thiết

và
thiết

bị

29

chảy
29

Phổ
khối
MS)......................................................
2.3.2.

28

điều
28


2.2.3.
Sắc
ký
(CC)....................................................................

2.3.Phương pháp xác định cấu trúc
chất.....................

hợp
28

xác

(ESI-

29

nhân

29

[]D

29

thiết
29
bị


tách
29

định

cấu
30

2.5.
chất...........................................................................................

Hoá

30

2.6. Chiết
phân
đoạn
chất.......................................

hợp

30

và

phân

lập


các



CHƢƠNG
3:
KẾT
LUẬN.......................................

QUẢ

VÀ

THẢO

3.1. Xác định cấu trúc hoá học của các hợp
chất....................................
3.1.1.
31

31

Hợp chất (1): Astragalin (3-O--D-Glucopyranosyloxy-

-4',5,7-trihydroxyflavone;
glucoside)...................
3.1.2.
31

31


Kaempferol

3-

Hợp chất (2) :Quercetin 3-O--L-rhamnopyranoside

(Quercitrin)...........................................................................................
...
KẾT
LUẬN............................................................................................
TÀI
LIỆU
KHẢO...................................................................

43
THAM

44



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
[]D

Độ quay cực Specific Optical Rotation

C NMR

Phổ cộng hưởng từ hạt nhân cacbon 13


13

Carbon-13 Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy
1

H NMR

Phổ cộng hưởng từ hạt nhân proton
Proton Magnetic Resonance Spectroscopy

1

1

H- H COSY
2D-NMR

1

1

H- H Chemical Shift Correlation Spectroscopy

Phổ cộng hưởng từ hạt nhân hai chiều
Two-Dimensional NMR

CC

Sắc ký cột Column Chromatography


DEPT

Distortionless Enhancement by Polarisation Transfer

EI-MS

Phổ khối lượng va chạm electron
Electron Impact Mass Spectrometry

FAB-MS

Phổ khối lượng bắn phá nguyên tử nhanh
Fast Atom Bombardment Mass Spectrometry

HMBC

Heteronuclear Multiple Bond Connectivity

HMQC

Heteronuclear Multiple Quantum Coherence

HR-FAB-MS Phổ khối lượng bắn phá nguyên tử nhanh phân giải cao
High Resolution Fast Atom Bombardment Mass
Spectrometry
IR

Phổ hồng ngoại Infrared Spectroscopy


Me

Nhóm metyl

MS

Phổ khối lượng Mass Spectroscopy

NOESY
TLC

Nucler Overhauser Effect Spectroscopy
Sắc ký lớp mỏng Thin Layer Chromatography



PHỤ LỤC
Danh môc c¸c h×nh vÏ vµ b¶ng biÓu

Trang

Hình 1.1: Đề (Ficus religiosa L.)

11

Hình 1.2: Lá Đề

11

Hình 1.3: Quả Đề


12

Hình 1.4: Flavan (2-phenyl chromen)

14

Hình 1.5: Flavon

14

Hình 1.6: Flavonol

14

Hình 1.7: Flavanon

15

Hình 1.8: Flavanonol-3

15

Hình 1.9: Chalcon

15

Hình 1.10: Auron

15


Hình 1.11: Antoxianidin

16

Hình 1.12: Leucoantoxianidin

16

Hình 1.13: (+) Catechin

16

Hình 1.14: (-) Catechin

16

Hình 1.15: 3-phenyl chromen

17

Hình 1.16: 3-phenylchromen-4-one

17

Hình 1.17: Rotenoit

17

Hình 2.1: Quy trình chiết và phân lập 2 hợp từ dịch chiết MeOH

của lá cây Đề.

31

Hình 3.1.1.a: Phổ khối lượng của (1)

32

Hình 3.1.1.b: Phổ khối lượng của (1)

32



Hình 3.1.1.c. Cấu trúc hóa học của (1)
Hình 3.1.1.d. Phổ

13

Hình 3.1.1.e. Phổ

13

33

C-NMR của (1)

35

C-NMR và các phổ DEPT của (1)


35

1

Hình 3.1.1.f. Phổ H-NMR của (1)

36

Hình 3.1.2.a. Cấu trúc hóa học của (2)

37

1

Hình 3.1.2.b. Phổ H-NMR của (2)
1

Hình 3.1.2.c. Phổ H-NMR dãn rộng của (2)
13

Hình 3.1.2.d. Phổ C-NMR của (2)
13

37
38
38

Hình 3.1.2.e. Phổ C-NMR và DEPT của (2)


38

Hình 3.1.2.f. Phổ khối lượng của (2)

40

Hình 3.1.2.g. Phổ khối lượng của (2)

41

Bảng 3.1.1. Kết quả phổ NMR của (1)

34

Bảng 3.1.2. Kết quả phổ NMR của (2)

39

Bảng 1: Bảng tổng hợp hai hợp chất flavonoid đã phân lập được

42

từ cặn nước FR-2.



MỞ ĐẦU
Như chúng ta đã biết Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới có khí
hậu nóng ẩm, độ ẩm cao trên 80%, lượng mưa lớn, nhiệt độ trung bình khoảng
0


15 đến 27 C. Đó là điều kiện rất thích hợp cho thực vật phát triển. Do vậy hệ
thực vật Việt Nam vô cùng phong phú, đa dạng với khoảng 12000 loài, trong
đó có tới 4000 loài được nhân dân ta dùng làm thảo dược [2]. Điều này thực
sự có ý nghĩa to lớn cho sự phát triển của ngành y tế, ngành hoá học và một số
ngành khác. Hệ thực vật phong phú trên được coi như là tiền đề cho sự phát
triển ngành hóa học các hợp chất thiên nhiên ở nước ta.
Theo tài liệu [8] công bố hiện nay có khoảng 60% - 70% các loại
thuốc chữa bệnh đang được lưu hành hoặc đang trong giai đoạn thử nghiệm
lâm sàng có nguồn gốc từ các hợp chất thiên nhiên.
Với sự phát hiện ra nhiều chất có hoạt tính sinh học có giá trị từ thiên
nhiên, các nhà khoa học đã có những đóng góp đáng kể trong việc tạo ra các
loại thuốc điều trị những bệnh nhiệt đới và bệnh hiểm nghèo như: penicillin
(1941); artemisinin (những năm 1970);... để kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất
lượng cuộc sống của con người. Thiên nhiên không chỉ là nguồn nguyên liệu
cung cấp các hoạt chất quý hiếm để tạo ra các biệt dược mà còn cung cấp các
chất dẫn đường để tổng hợp ra các loại thuốc mới. Từ những tiền chất được
phân lập từ thiên nhiên, các nhà khoa học đã chuyển hóa chúng thành những
hoạt chất có khả năng trị bệnh rất cao.
Cây Đề (Ficus religiosa L.), thuộc họ Dâu tằm (Moraceae) là một loại
cây đã được sử dụng từ lâu trong dân gian làm thuốc chữa bệnh, như vỏ, thân
cây được sử dụng làm thuốc chữa sâu răng, làm chắc răng; Ở Ấn Độ cây được
dùng để chữa bệnh lậu; ở Việt Nam cây dùng chữa lở loét ngoài da, trị ghẻ...
Tuy nhiên cho tới nay chưa có một nghiên cứu chính thức nào về hóa thực vật
của cây.



Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn trên nên tôi đã chọn đề tài cho khoá
luận tốt nghiệp là:

“Nghiên cứu phân lập các hợp chất flavonoit từ cây Ficus religiosa L.”.
Luận văn này tập trung nghiên cứu thành phần flavonoit từ lá cây Đề
bao gồm những nội dung chính là:
1. Thu mẫu lá cây Đề (Ficus religiosa L.), xử lý mẫu và tạo dịch chiết
metanol.
2. Tách chiết các hợp chất flavonoit.
3. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất đã tách chiết được.