Cảm nhận khổ 2 bài thơ Nói với con của Y Phương.

Theo cô Nguyễn Thị Kim Lan – Chuyên viên Sở GD&ĐT Hải Phòng

Dàn bài đại cương Dàn bài chi tiết
1.Mở bài:
- Tác giả: Y Phương.
- Tác phẩm “Nói với
con”
- Đoạn trích: Đoạn 2

- Y Phương là nhà thơ dân tộc Tày. Thơ ông thể hiện tâm hồn
chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của
người miền núi.
- “Nói với con” là một trong những bài thơ tiêu biểu viết về tình
cảm gia đình ấm cùng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống
mạnh mẽ của quê hương và dân tộc.
- Đoạn hai của bài thơ (16 câu) thể hiện lòng tự hào về sức sống
mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm
mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền thống ấy.

2.Thân bài:
* Khái quát: Dẫn dắt
vào bài


- Bài thơ không đưa ra những chân lý to tát mà là lời tâm sự chân
thành của một người cha dành cho đứa con yêu quý, dạy con hãy
biết yêu thương, quý trọng và phát huy truyền thống của quê
hương. Qua đó tình cảm cha con hiện lên thật ấm áp và cao cả
biết bao!

- Đoạn đầu của bài thơ, tác giả giới thiệu cảnh gia đình, quê
hương thật đầm ấm, yên vui mà từ đó người con được khôn lớn
trưởng thành. Trong mạch nguồn tâm sự, người cha còn cho con
hiểu thêm về truyền thống đáng tự hào của người đồng mình, của
quê hương, của bản làng:

* Ba câu đầu: ý chí,
nghị lực của người
đồng mình

Ý nghĩa của hình
ảnh “cao” và “xa”

Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
- “Người đồng mình” là cách nói mộc mạc, mang tính địa phương
của người Tày.
+ Đó là những người vùng mình, người miền quê mình.
+ Hay rộng hơn là những người sống cùng trên một đất nước, một


dân tộc.
- Ba tiếng “Người đồng mình” điệp đi điệp lại bốn lần trong bài
thơ vừa làm cho âm điệu, nhạc thơ ngân vang, dào dạt, vừa làm
cho người đọc vấn vương bâng khuâng nhớ về tuổi thơ, nhớ về
giọng nói dịu hiền của mẹ, nhớ về đất mẹ linh thiêng.
- Nhà thơ đã đưa vào thi phẩm cách đo đếm của người dân quê
mình khiến cho lời thơ mang đậm phong vị dân tộc, giản dị mà
sâu sắc:

“Cao đo nỗi buồn – Xa nuôi chí lớn”
+ “Cao” và “xa” là những khoảng cách của đất trời. Con người
muốn thử sức mình thường phải vượt qua những khoảng cách ấy.
Đó là những trở ngại, những thách thức, khó khăn trong cuộc đời
mà con người nếm trải, nó luôn luôn ngăn bước con người.
+ Tác giả lấy khoảng cách cụ thể (cao,xa) để đo những đại lượng
vô hình (nỗi buồn,chí lớn) để khẳng định và ngợi ca đức tính cao
đẹp của “người đồng mình”: họ sống thật sâu sắc và có ý chí
mạnh mẽ; người đồng mình có một trái tim ấm áp và nghị lực phi

Nhận xét đánh giá

thường.
=> Hai câu thơ đăng đối như một câu tục ngữ ngắn gọn, đúc kết
một thái độ, một cách ứng xử cao quí: người biết sống là người
biết vượt qua nỗi buồn, biết vượt qua những gian nan, thử thách,
bão giông...Không chỉ có vậy mà còn phải luôn luôn nuôi chí


lớn. Nỗi buồn sẽ làm con người ta biết sống chịu đưng; ý chí làm
con người ta luôn luôn nỗ lực phấn đấu đi lên. Con người không
thể quyết định được hoàn cảnh của mình nhưng cần có nghị lực
để vượt lên hoàn cảnh đó.
=> Người biết sống như thế chắc chắn sẽ thành công trên con
đường đời, chắc chắn gặt hái được nhiều hoa thơm, quả ngọt...
=> Những câu thơ của Y Phương như gợi nhắc ta nhớ đến những
câu tục ngữ của cha ông:
+ Có công mài sắt có ngày nên kim
+ Có chí thì nên.
Hay những câu thơ của Hồ Chí Minh:

Nghĩ mình trong bước gian truân
Tai ương rèn luyện tinh thần thêm hăng
(Tự khuyên mình)
Sống ở trên đời người cũng vậy
Gian nan rèn luyện mới thành công
(Nghe tiếng giã gạo)

* Năm câu tiếp: vấn
đề lẽ sống

Ý nghĩa phép tu từ
so sánh

- Rồi người cha muốn hướng người con đến vấn đề sâu xa hơn –


vấn đề lẽ sống:
Sống trên đá không chê đá gập gềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
- Những hình ảnh “đá gập ghềnh”, “thung nghèo đói” là những
hình ảnh ẩn dụ chỉ những gian lao, vất vả mà người đồng mình đã
phải gồng mình gánh chịu. Mặc dù “người đồng mình” chịu
thương chịu khó, cần cù sáng tạo trong lao động nhưng cuộc đời
vẫn chưa đủ đầy. Phải chẳng do đất bạc màu, sỏi đá khô cằn? Phải
chăng do thiên tai rình rập?
- Cho dù cuộc sống như vậy song người đồng mình vẫn không
chê bai, không một lời than thở. Họ quả là những con người biết

chịu đựng và suốt đời gắn bó thủy chung với nơi chôn nhau cắt
rốn. Họ vượt lên hoàn cảnh, sống mạnh mẽ và tràn đầy sinh lực.
Dường như cuộc sống càng khó khăn thì con người càng vươn lên
không ngừng đấu tranh vượt qua nó.
=> Cụm từ “Không chê” được lặp lại hai lần nhằm khẳng định ý
chí mạnh mẽ của con người.
- Đặc biệt, câu thơ “Sống như sông như suối” có biện pháp tu từ
so sánh càng làm ngời sáng đức tính cao đẹp của người miền núi.
Đời người giống như dòng chảy của một con sông. Có đoạn ào ào

Nhận xét đánh giá


Đối chiếu so sánh

thác đổ; có đoạn sục sôi lũ rừng; có đoạn êm ả của đồng bằng và
cuối cùng là cái mênh mông vĩnh hằng của biển cả. Đó là cái qui
luật muôn đời của tự nhiên. Con người hãy như con sống hãy biết
chấp nhận tất cả các thác ghềnh đó. Có điều khi băng qua con
thác cái ghềnh, con người phải biết rút ra những bài học quí báu.
Nếu biết sống như thế thì dù có “Lên thác xuống ghềnh” cũng
“Không lo cực nhọc”. Người đồng mình đã có một niềm tin vào
ngày mai tươi sáng. Cực nhọc, đói nghèo dần sẽ được xua tan.
Những đêm đen dần được tan biến...Đó là trọn vẹn một niềm tin
chân thật và hết sức mãnh liệt. Niềm tin ấy mang tính thực tiễn và
thấm nhuần tinh thần nhân văn trong lẽ sống của người lao động
mới.
=> Như vậy núi cao, vực sâu, sông dài, thác hiểm...không chỉ là
thước đo vật lí mà là thước đo của lòng dũng cảm, sự kiên trì của
người đồng mình.

Đó là điều cần thiết cho mỗi người khi bước chân vào đường đời
lắm chông gai.
=> Nếu nhà thơ Tố Hữu đã viết về lẽ sống “cho” và “nhận” ở đời:
“Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”. Hay nhạc sĩ Trịnh Công
Sơn qua ca từ đã đề cập đến lẽ sống yêu thương “Sống trong đời
sống, cần có một tấm lòng” thì nhà thơ dân tộc Tày – Y Phương
qua cách nói mộc mạc mà sâu sắc ý tình đã đem đến bài học: sống


phải có ý chí, niềm tin. Lời thơ tuôn chảy như dòng sữa ngọt lịm,
tràn vào cái bể khô của những kiếp nghèo người đồng mình, của
người miền núi.
=> Phải có một tình yêu chân tình, thấm thía sâu sắc những ngọt
bùi, đắng cay của người đồng mình, Y Phương mới có thể nói với
con như vậy!

* Bốn câu tiếp: Vẻ
đẹp mộc mạc nhưng
không hề nhỏ bé

Ý nghĩa của cụm từ
“thô sơ da thịt”

- Người cha không chỉ đưa ra một lẽ sống mà còn chứng minh ý
chí, nghị lực đã trở thành truyền thống của “người đồng mình”:
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục.
- Nếu người Kinh dùng lối nói: “Ăn chắc mặc bền”, “Chém to

kho mặn”, “Chân đất lưng trần” để ca ngợi bản chất mộc mạc,
giản dị, chân thật... của những người dân quê sớm khuya vất vả
thì Y Phương dùng cách nói cụ thể của bà con dân tộc Tày “thô
sơ da thịt” để khẳng định phẩm chất này của “người đồng mình”.


Họ hiền lành như hạt lúa, củ khoai nhưng “Chẳng mấy ai nhỏ bé”.
Trong xã hội xưa, cũng như bao người dân quê khác, người đồng
mình bị coi thường, khinh rẻ như con kiến, cọng rơm...thì bây
giờ họ lại không tầm thường trước thiên hạ bởi họ có trái tim
nhân hậu, giàu tình yêu thương, bởi họ luôn có ý chí vượt lên gian
khó, tự mình xây dựng quê hương đẹp giàu. Và tâm hồn của họ
sáng trong, lãng mạn lạc quan trong cuộc sống. Sự đơn giản bề

Ý nghĩa của cụm từ
“tự đục đá kê cao
quê hương”

Quê hương nuôi
dưỡng tâm hồn mỗi
người
Mối quan hệ giữa cá
nhân và cộng đồng
* Bốn câu kết: Con
lên đường

Ý thơ lặp lại trong
bốn câu thơ trước

Hàng trang vào đời

của con


Ý nghĩa của hai
tiếng “Nghe con”

Nhận xét, đánh giá

ngoài như càng làm tăng thêm sức mạnh niềm tin, ý chí bên trong
của mỗi con người.
- Hình ảnh “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương” vừa
mang tính tả thực (chỉ truyền thống làm nhà kê đá cho cao của
người miền núi), vừa mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc. Người đồng
mình đã tự tay xây dựng nên truyền thống quê hương đẹp giàu
sánh tầm với các miền quê khác trên mảnh đất hình chữ S thân
yêu. Câu thơ ngầm chứa niềm tự hào kiêu hãnh bởi họ vẫn giữ
được bản sắc văn hóa dân tộc.
- Và để đáp lại sự cống hiến của mỗi người, cuộc sống cộng đồng
sẽ đem lại cho mỗi cá nhân bầu không khí nhân văn, phong tục.
=> Hai câu cuối thể hiện mối quan hệ đúng đắn giữa cá nhân với
cộng đồng. Mỗi người, mỗi cuộc đời là một “mùa xuân nho nhỏ”
tạo nên mùa xuân cộng đồng và chính cộng đồng sẽ là cái nôi
nâng đỡ cho mùa xuân tâm hồn mỗi người.
- Khép lại đoạn thơ bằng âm hưởng của một lời nhắn nhủ trìu
mến với biết bao niềm tin hi vọng của người cha đặt vào đứa con
yêu:
Con ơi tuy thô sơ da thịt


Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.
- Ý thơ “Tuy thô sơ da thịt” và “không bao giờ nhỏ bé” được lặp
lại với bốn câu thơ trước đó càng trở nên da diết, khắc sâu trong
lòng con về những phẩm chất cao đẹp của “người đồng mình”.
Nhưng hai tiếng“Lên đường” cho thấy người con đã lớn khôn và
tạm biệt gia đình – quê hương để bước vào một trang đời mới.
- Trong hành trang của người con mang theo khi “lên đường”có
một thứ quí giá hơn mọi thứ trên đời, đó là ý chí, nghị lực, truyền
thống quê hương. Lời dặn của cha thật mộc mạc, dễ hiểu, thấm
thía, ẩn chứa niềm hivọng lớn lao của cha, hi vọng đứa con sẽ tiếp
tục vững bước trên đường đời,tiếp nối truyền thống và làm vẻ
vang quê hương.
- Hai tiếng “Nghe con” lắng đọng bao cảm xúc, ẩn chứa tình yêu
thương vô bờ bến của cha dành cho con. Câu thơ còn gợi ra một
cảnh tượng cảm động đang diễn ra lúc chia li: cha hiền từ âu yếm
nhìn con, xoa đầu con và người con ngoan ngoãn cúi đầu lắng
nghe lời cha dặn.
=> Ca ngợi những đức tính tốt đẹp của người đồng mình, cha
mong con sống có tình nghĩa với quê hương, phải giữ đạo lí
“Uống nước nhớ nguồn” của cha ông từ bao đời để lại. Hơn nữa,
con phải biết chấp nhận gian khó và vươn lên bằng ý chí của
mình.
=> Người cha muốn con hiểu và cảm thông với cuộc sống khó


khăn của quê hương, tự hào về truyền thống quê hương, tự hào về

dân tộc để vững bước trên con đường đời, để tự tin trong cuộc
sống.

=> Người cha trong bài thơ của Y Phương đã vun đắp cho con
một hành trang quí vào đời. Nếu mẹ là bông hoa cho con cài lên
ngực thì cha là cánh chim cho con bay thật xa. Nếu mẹ cho con
những lời ngọt ngào yêu thương vỗ về thì cha cho con tinh thần ý
chí nghị lực, ước mơ khát vọng, lối sống cao đẹp.

3.Kết bài:
- Nghệ thuật: giọng
thơ, hình ảnh thơ
- Nội dung:

- Giọng thơ thiết tha, trìu mến nhưng lại trang nghiêm. Các hình
ảnh thơ cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất
thơ.
- Đoạn thơ chứa chan ý nghĩa,mộc mạc, đằm thắm mà sâu sắc. Nó
tựa như một khúc ca nhẹ nhàng mà âm vang. Lời thơ tâm tình của
người cha sẽ là hành trang đi theo con suốt cuộc đời và có lẽ mãi
mãi là bài học bổ ích cho các bạn trẻ - bài học về niềm tin,nghị
lực,ý chí vươn lên.