Phân tích những tố chất của một ông chủ lý tưởng

Những tố chất và kỹ năng của một ông chủ lý tưởng, theo ý kiến của bạn
là gì? Vì sao? Không nhất thiết phải hạn chế những quan điểm của bạn theo các
lý thuyết tố chất lãnh đạo bạn đã biết.

Lãnh đạo là một trong những khái niệm quan trọng nhất trong khoa học
về tổ chức nhân sự. Cho đến nay, thuật ngữ này vẫn chưa được định nghĩa một
cách thỏa đáng do tính chất khó định hình và linh hoạt của nó. Tuy nhiên có thể
định nghĩa chung như sau: Lãnh đạo là một quá trình gây ảnh hưởng đối với
người khác để hiểu và nhất trí về những việc cần phải làm, cách thức thực hiện
hiệu quả và quá trình hỗ trợ nỗ lực tập thể, cá nhân để hoàn thành các mục tiêu
chung.
Lãnh đạo là một chủ đề mà từ lâu đã được nhiều người quan tâm, nghiên
cứu bởi sự lôi cuốn và mức độ ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của nhiều
người. Tuy nhiên, khoa học nghiên cứu về lãnh đạo mới chỉ bắt đầu từ thế kỷ
20. Trọng tâm của hầu hết các nghiên cứu đó là xác định các yếu tố quyết định
tới tính hiệu quả của lãnh đạo. Các nghiên cứu về nó đã đạt được một số tiến bộ
nhất định nhưng vẫn còn nhiều vấn đề chưa có câu trả lời. Tuy nhiên, người ta
nhận thấy có một quan hệ mật thiết giữa một nhà lãnh đạo hiệu quả và một ông
chủ lý tưởng.
Người lãnh đạo được miêu tả với đặc trưng là người có mong muốn mạnh
mẽ được gánh vác trách nhiệm, hoàn thành nhiệm vụ và kiên trì trong việc thực
hiện mục tiêu, quyết đoán và sáng tạo trong giải quyết vấn đề, chủ động trong
các tình huống, tự tin, mong muốn tự khẳng định mình, sẵn sàng chấp nhận hậu
quả của quyết định và hành động của mình, sẵn sàng chịu áp lực trong các mối
quan hệ, sẵn sàng chịu đựng sự thất bại và chậm chễ, khả năng gây ảnh hưởng
đối với hành vi của người khác, năng lực xây dựng hệ thống giao tiếp xã hội…
1

Với mỗi một giác độ nghiên cứu, tìm hiểu khác nhau sẽ có những kết quả
khác nhau. Nhưng đối với các cá nhân ông chủ hoặc người lãnh đạo chúng ta
chỉ thấy được các tác động của họ rõ nét nhất thông qua phẩm chất của chính cá
nhân họ cùng với các thăng trầm khác nhau trong cuộc sống. Ngoài ra, đối với
các quốc gia khác nhau và một số ông chủ do các tác động về mặt văn hoá khác
nhau cũng có những đặc trưng phẩm chất khác biệt.
Ông chủ không những là nhà lãnh đạo còn là người quản lý. Công việc
quản lý là xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch,
giám sát quá trình thực hiện để đảm bảo công việc có hiệu quả cao. Người quản
lý đề cao tính tôn định, trật tự và có hiệu quả trong khi đó người lãnh đạo đề cao
tính linh hoạt, sáng tạo và thích nghi. Người quản lý thường quan tâm làm thế
nào để làm được việc và cố gắng huy động mọi người làm việc tốt hơn. Người
lãnh đạo lại quan tâm là điều gì có ý nghĩa với mọi người và cố gắng thuyết
phục mọi người đồng ý về những việc quan trọng sẽ làm.
Trong khuôn khổ của bài viết này, tôi muốn đưa ra một số ý kiến cá nhân
của mình về những tố chất và kỹ năng của một ông chủ lý tưởng (hay một nhà
lãnh đạo hiệu quả). Tuy nhiên, trước khi đi sâu về nó thì chúng ta cần hiểu sơ
qua một số vấn đề liên quan đến lãnh đạo như định nghĩa về lãnh đạo, sự khác
nhau căn bản giữa lãnh đạo và quản lý...
I - KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LÃNH ĐẠO
1. Khẳng định ông chủ lý tưởng là nhà lãnh đạo hiệu quả
Một câu hỏi đặt ra là vì sao chúng ta phải nghiên cứu về lãnh đạo? Chúng
ta phải nghiên cứu về nó bởi một số lý do sau:
- Chủ đề này có rất nhiều sự lôi cuốn đặc biệt đối với những người làm
công tác lãnh đạo trong một tổ chức vì ai cũng mong muốn mình sẽ lãnh đạo tổ
chức hiệu quả. Thực tế trong lịch sử đã có nhiều nhà lãnh đạo được nhiều người
ủng hộ đến mức sẵn sàng hy sinh mạng sống của họ để bảo vệ mình trong khi
đó có một số nhà lãnh đạo khác lại gây ra sự thù địch đến mức cấp dưới âm
thầm tìm cách hãm hại họ.
2



- Mức độ ảnh hưởng của người lãnh đạo đến cuộc sống của nhiều người
trong cộng đồng.
- Đã có nhiều người nghiên cứu và định nghĩa về lãnh đạo nhưng đều
chưa đưa ra được một kết quả tối ưu.
Sau đây là một số định nghĩa về lãnh đạo mà tôi cho là khá chuẩn.
- Lãnh đạo là một quá trình chỉ đạo có ý nghĩa đối với nỗ lực của tập thể
và huy động nỗ lực sẵn sàng để đạt được mục đích (Jacobs&Jaques, 1990, trang
281).
- Lãnh đạo là một quá trình làm cho những gì mà mọi người chung sức
làm cùng nhau trở nên có ý nghĩa, nhờ đó mọi người có thể hiểu và quyết tâm
hơn (Drath&Palus, 1994, trang 4).
- Lãnh đạo là khả năng của một cá nhân gây ảnh hưởng, thúc đẩy và
khuyến khích người khác cống hiến vì hiệu quả và thành công chung của tổ
chức (House et al, 1999, trang 184).
- Lãnh đạo là một quá trình gây ảnh hưởng đối với các hoạt động của một
nhóm người có tổ chức để thực hiện một mục tiêu chung (Rauch & Behling).
- Lãnh đạo là khả năng bước ra khỏi nền văn hoá để bắt đầu những quy
trình thay đổi mang tính cách mạng dễ được chấp nhận hơn (E.H.Schein).
- Lãnh đạo là việc truyền đạt các tầm nhìn, thể hiện các giá trị và tạo ra
môi trường trong đó các mục tiêu có thể đạt được (Richrd & Engle).
-.......
Tóm lại, các định nghĩa về lãnh đạo mặc dù khác nhau về nhiều mặt như
đối tượng gây ảnh hưởng, mục đích của ảnh hưởng, tố chất tạo ra sự ảnh hưởng
và kết quả của những nỗ lực gây ảnh hưởng nhưng đều có điểm chung là “lãnh
đạo là một quá trình trong đó sự ảnh hưởng có chủ đích được tạo ra bởi một cá
nhân đối với người khác nhằm mục đích định hướng, tổ chức và hỗ trợ các hoạt
động, các mối quan hệ trong một nhóm người hoặc một tổ chức”


3


Một câu hỏi nữa đặt ra là vì sao phải phát triển kỹ năng lãnh đạo? Có thể
là vì những lý do sau:
+ Môi trường
+ Cạnh tranh
+ Vai trò con người
+ Trình độ quản lý
- Trách nhiệm của một người lãnh đạo
+ Đối với câp dưới
+ Đối với chỉ đạo thực hiện mục đích
+ Đối với hành động của doanh nghiệp
+ Đối với văn hoá doanh nghiệp
2. Sự giống và khác nhau giữa lãnh đạo và quản lý

a) Định nghĩa: quản lý là quá trình đảm bảo cho mục tiêu, chương trình
hành động của tổ chức được thực hiện.
b) Những đặc điểm chính của nhà quản lý và nhà lãnh đạo:
+ Làm nhiều nhất với nguồn lực ít nhất
+ Đạt các chỉ tiêu của tổ chức
+ Trực tiếp và gián tiếp với người khác
+ Đảm bảo hiệu quả công việc
c) Sự khác nhau giữa quản lý và lãnh đạo:
Tiêu chí

Lãnh đạo

Quản lý


Mục tiêu

Làm đúng

Làm cái đúng

Bản chất

Thay đổi

Ổn định

Tập trung

Lãnh đạo con người

Quản lý công việc

Có

Người đi theo

Cấp dưới/Nhân viên

4


Tìm kiếm

Tầm nhìn


Mục tiêu

Định hướng

Lên kế hoạch cụ thể

Quyền lực

Uy tín cá nhân

Quyền lực chuẩn tắc

Tác động

Trái tim

Trí óc

Đam mê

Điều khiển

Chủ động đi trước

Bị động, phòng vệ

Mức độ
cụ thể


đến
Năng
lượng
Mức độ
năng động
Thuyết

“Bán” ý tưởng

“Bảo” người khác

phục

làm theo

Phong

Chuyển đổi tâm lý

cách

Áp đặt tâm lý con

con người

Trao đổi

người

Niềm hăng say làm


Tiền - Công việc

việc
Rủi ro

Chấp nhận - tìm

Tối thiểu hóa rủi ro

kiếm rủi ro
Xung đột

Sử dụng xung đột

Tránh xung đột

Nguyên

Phá bỏ nguyên tắc

Lập ra nguyên tắc

Đường mới

Đường đã có

Nhận lỗi về mình

Đổ lỗi cho người


tắc
Định
hướng
Đổ lỗi

khác
3. Các quá trình ảnh hưởng
a) Kiểu ảnh hưởng:

5


Vấn đề gây tranh cãi về định nghĩa lãnh đạo liên quan không chỉ đến ai là
người gây ảnh hưởng mà còn là hình thức ảnh hưởng như thế nào và kết quả
ảnh hưởng ra sao. Một số nhà nghiên cứu giới hạn định nghĩa lãnh đạo là việc
gây ảnh hưởng khiến cấp dưới trở nên nhiệt tình, quyết tâm trái với việc tuân
thủ thờ ơ hoặc tuân lệnh miễn cưỡng. Các nhà nghiên cứu này cho rằng một cá
nhân sử dụng biện pháp kiểm soát là khen thưởng hoặc phạt để khống chế hoặc
cưỡng ép cấp dưới sẽ không thực sự “lãnh đạo” họ và được coi là trái đạo lý và
lạm dụng quyền lực.
Một quan điểm trái ngược đó là định nghĩa này quá hẹp vì chưa có các
quy trình ảnh hưởng quan trọng để hiểu rõ tại sao một cán bộ quản lý lại hiệu
quả hoặc không hiệu quả trong một hoàn cảnh nhất định. Cách thức định nghĩa
thế nào là lãnh đạo không nên tiền định câu trả lời cho câu hỏi nghiên cứu đó là
những yếu tố nào tạo nên một con người lãnh đạo hiệu quả. Cũng với các gây
ảnh hưởng như vậy nhưng sẽ dẫn đến các kết quả khác nhau phụ thuộc vào bản
chất của tình hình và nhiều phương pháp gây ảnh hưởng khác nhau có thể mang
lại kết quả giống nhau.
b) Mục đích của nỗ lực ảnh hưởng:

Một vấn đề gây tranh cãi nữa về những nỗ lực ảnh hưởng nào là một phần
của lãnh đạo liên quan đến mục đích và kết quả của những nỗ lực đó. Một quan
điểm cho rằng lãnh đạo xuất hiện chỉ khi mọi người bị tác động phải làm gì là
đúng và có lợi cho chính họ và cho tổ chức. Định nghĩa này về lãnh đạo không
bao gồm các nỗ lực gây ảnh hưởng không thích hợp hoặc có hại cho cấp dưới,
ví dụ như nỗ lực của người lãnh đạo nhằm mưu lợi cá nhân trên sự mất mát, hy
sinh của cấp dưới.
Một luận điểm trái ngược sẽ nghiên cứu toàn bộ các nỗ lực gây ảnh
hưởng về thái độ và hành vi cho cấp dưới trong bối cảnh của tổ chức mà không
tính đến mục đích hoặc lợi ích thực tế. Hành động của người lãnh đạo thường có
nhiều động cơ khác nhau và khó có thể xác định mức độ mà hành động đó được
coi là tư lợi hoặc ích kỷ. Kết quả của những hành động mà người lãnh đạo thực
hiện thường bao gồm một tổng thể các chi phí và lợi ích, một vài trong số đó là
6


không có chủ định khiến việc suy đoán mục đích trở nên khó khăn. Mặc dù có
mục đích tốt đẹp nhưng trong một số trường hợp hành động của người lãnh đạo
lại có hại hơn là có lợi cho cấp dưới. Ngược lại, một số hành động ban đầu chỉ
phục vụ nhu cầu cá nhân của người lãnh đạo nhưng sau đó lại mang lại kết quả
tốt đẹp ngoài dự kiến cho cấp dưới và tổ chức. Vì vậy, phạm trù các quá trình
lãnh đạo không nên chỉ giới hạn bởi mục đích dự kiến.
c) Ảnh hưởng dựa trên lý trí và tình cảm:
Hầu hết các định nghĩa về lãnh đạo có vẻ chú trọng nhiều đến các quy
trình duy lý và nhận thức. Trong nhiều năm qua, mọi người thường nhìn nhận
lãnh đạo như là một quá trình trong đó người lãnh đạo gây ảnh hưởng đối với
cấp dưới để cấp dưới tin rằng lợi ích tốt nhất của họ là hợp tác và cùng nhau
thực hiện mục tiêu chung.
Ngược lại, nhiều quan điểm về lãnh đạo gần đây chú trọng đến khía cạnh
tình cảm của ảnh hưởng hơn là khía cạnh lý trí. Theo quan điểm này, chỉ có các

khía cạnh tình cảm, dựa trên giá trị của ảnh hưởng lãnh đạo có thể mang lại các
thành công to lớn của nhóm hoặc tổ chức. Người lãnh đạo truyền nhiệt huyết
cho cấp dưới để họ sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân của mình cho một sự nghiệp
cao cả hơn. Tầm quan trọng giữa các quá trình lý trí, tình cảm và cách thức các
quá trình nào giao tác với nhau cần được làm rõ bằng nghiên cứu thực nghiệm
và việc khái niệm hoá lãnh đạo phải bao gồm hai loại quy trình này.
4. Người lãnh đạo hiệu quả
- Thế nào là người lãnh đạo hiệu quả?
- Các loại lãnh đạo hiệu quả bao gồm:
+ Lãnh đạo định hướng công việc: những nhà lãnh đạo hiệu quả không
dành nhiều thời gian và công sức để làm lặp đi lặp lại một công việc như nhân
viên cấp dưới mà họ chủ yếu tập trung vào các chức năng định hướng công việc
như lập kế hoạch công việc thực hiện, phối hợp các hoạt động của cấp dưới,
cung cấp sự hỗ trợ cần thiết về chuyên môn và trang thiết bị. Hơn nữa, người

7


lãnh đạo hiệu quả thường định hướng cho cấp dưới trong việc đề ra mục tiêu
cao nhưng thực tế và khả thi.
+ Lãnh đạo định hướng mối quan hệ: Đối với những người lãnh đạo hiệu
quả, các hành vi định hướng công việc sẽ không xảy ra nếu có những lo lắng về
mối quan hệ giữa con người với con người. Những người lãnh đạo hiệu quả
cũng ủng hộ và giúp đỡ tích cực hơn cho cấp dưới. Hành vi ủng hộ liên quan
đến lãnh đạo hiệu quả bao gồm việc thể hiện sự tin tưởng và tự tin, hành động
một cách thân thiện và ân cần, cố gắng hiểu các vấn đề của cấp dưới, giúp đỡ
phát triển cấp dưới và thúc đẩy sự thăng tiến trong sự nghiệp của họ, luôn luôn
thông tin đầy đủ cho cấp dưới, thể hiện sự đánh giá cao các ý tưởng của cấp
dưới và công nhận sự đóng góp và thành tích của cấp dưới.
+ Lãnh đạo tham gia: Nhà lãnh đạo hiệu quả thường áp dụng hình thức

giám sát chung cả nhóm thay vì giám sát từng nhân viên cấp dưới. Các buổi họp
nhóm sẽ khuyến khích sự tham gia của cấp dưới trong việc ra quyết định, cải
thiện thông tin hai chiều và thúc đẩy sự hợp tác, quá trình giải quyết xung đột.
Vai trò của người lãnh đạo trong cuộc họp nhóm chủ yếu là định hướng chủ đề
thảo luận và duy trì nội dung thảo luận mang tính ủng hộ, xây dựng và định
hướng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, sử dụng hình thức tham gia không phải để
thoái thác trách nhiệm, và họ vẫn phải chịu trách nhiệm cho tất cả các quyết
định và kết quả của các quyết định đó. Nhà lãnh đạo duy trì việc hỏi ý kiến cấp
dưới và tiếp thu ý kiến của họ, xem xét các đề xuất.
+ Lãnh đạo ủng hộ: Nhà lãnh đạo quan tâm đến nhu cầu của cấp dưới, thể
hiện sự quan tâm đến lợi ích của họ và tạo không khí thân thiện trong đơn vị
công việc.
+ Lãnh đạo chỉ đạo: Nhà lãnh đạo thông báo cho cấp dưới biết rằng họ sẽ
phải làm những gì, đưa ra sự hướng dẫn cụ thể, yêu cầu cấp dưới tuân thủ các
quy tắc và quy định, quy trình, lập kế hoạch và phối hợp công việc.
+ Lãnh đạo định hướng thành tích: Nhà lãnh đạo đề ra mục tiêu công việc
mang tính thách thức, tìm cách cải thiện hiệu quả làm việc, thể hiện sự tin tưởng
rằng cấp dưới sẽ đạt được mục tiêu cao.
8


II - NHỮNG TỐ CHẤT VÀ KỸ NĂNG CỦA ÔNG CHỦ LÝ
TƯỞNG (HAY NGƯỜI LÃNH ĐẠO HIỆU QUẢ)
1. Các phương pháp nghiên cứu:
Để hiểu được đầy đủ các tố chất và kỹ năng của một người lãnh đạo hiệu
quả, chúng ta cần dựa vào các phương pháp nghiên cứu khác nhau về lãnh đạo.
Sau đây chúng ta sẽ xem xét một số phương pháp nghiên cứu về lãnh đạo:
a) Phương pháp tiếp cận tố chất:
Phương pháp này đã xuất hiện từ những năm 1930, 1940. Phương pháp
này chú trọng đến các tố chất của người lãnh đạo như cá tính, động cơ, các giá

trị và kỹ năng. Cơ sở của phương pháp này là sự giả định rằng một số người
sinh ra đã là những nhà lãnh đạo tức là sinh ra họ đã có những tố chất mà người
khác không có. Những tố chất đó thể hiện khả năng phi thường như làm việc
không mệt mỏi, trực giác sắc sảo, có khả năng tiên đoán, ứng biến khôn lường
và thuyết phục mọi người xung quanh. Tuy nhiên, các nghiên cứu đều không thể
tìm ra bất kỳ tố chất nào đảm bảo cho sự lãnh đạo thành công vì thực tế có
những người sinh ra đã có tố chất lãnh đạo nhưng thực tế lại lãnh đạo không
thành công.
b) Phương pháp tiếp cận hành vi:
Phương pháp này xuất hiện vào đầu những năm 1950 sau khi nhiều nhà
nghiên cứu không thu được kết quả khả quan từ phương pháp tiếp cận tố chất và
họ bắt đầu quan tâm hơn đến những gì cán bộ quản lý thực sự làm ở cương vị
của mình. Nghiên cứu về hành vi chia làm 2 loại.
+ Loại thứ nhất là cách thức người quản lý dùng thời gian và những mô
hình hoạt động, trách nhiệm và chức năng chính của công việc quản lý. Một số
nghiên cứu cũng tìm hiểu cách thức người quản lý đối phó với các yêu cầu, hạn
chế và xung đột vai trò trong công việc của mình. Hầu hết các nghiên cứu về
công việc quản lý đều sử dụng phương pháp miêu tả thu thập số liệu như quan
sát trực tiếp, thông qua nhật ký, bảng câu hỏi miêu tả công việc và các phương
án giải quyết thu được thông qua phỏng vấn.
9


+ Loại thứ hai là xác định hành vi lãnh đạo hiệu quả. Phương pháp này
chú trọng nghiên cứu điều tra thực tế bằng các bảng câu hỏi miêu tả hành vi.
Trong gần 60 năm qua đã có hàng trăm nghiên cứu cả trong thực nghiệm và
thực tế điều tra các biến cố quan trọng được thực hiện để tìm hiểu mối quan hệ
giữa hành vi lãnh đạo và các chỉ số khác nhau về hiệu quả lãnh đạo.
c) Phương pháp tiếp cận quyền lực - ảnh hưởng:
Phương pháp này tìm hiểu các quá trình gây ảnh hưởng giữa người lãnh

đạo và những người khác. Cũng giống như nghiên cứu về tố chất và hành vi,
một số nghiên cứu quyền lực-ảnh hưởng lấy quan điểm người lãnh đạo là trung
tâm và cho rằng kết quả của các nghiên cứu theo phương pháp tiếp cận này chỉ
mang tính một chiều (người lãnh đạo hành động và cấp dưới phản ứng). Nghiên
cứu này nhằm giải thích hiệu quả lãnh đạo trên phương diện mức độ và loại
quyền lực mà người lãnh đạo có được và quyền lực đó được sử dụng như thế
nào. Quyền lực được nhìn nhận không chỉ để gây ảnh hưởng đối với cấp dưới
mà còn gây ảnh hưởng đối với đồng sự, người cấp trên và những người ngoài tổ
chức như khách hàng, nhà cung cấp, đối tác…Phương pháp luận phổ biến được
sử dụng trong nghiên cứu là bảng câu hỏi điều tra để xác định mối liên hệ giữa
quyền lực của người lãnh đạo với các phương pháp đánh giá hiệu quả lãnh đạo
khác nhau.
Nghiên cứu quyền lực - ảnh hưởng khác cũng sử dụng bảng câu hỏi và
các sự kiện mang tính miêu tả để xác định người lãnh đạo gây ảnh hưởng như
thế nào đến thái độ và hành vi của cấp dưới. Nghiên cứu các cách gây ảnh
hưởng có thể được coi là chiếc cầu nối giữa phương pháp quyền lực - ảnh
hưởng và phương pháp nghiên cứu tiếp cận hành vi. Sử dụng các cách gây ảnh
hưởng khác nhau được so sánh về hiệu quả liên quan để lôi kéo mọi người làm
những gì người lãnh đạo muốn.
d) Phương pháp tiếp cận hoàn cảnh:
Phương pháp này đề cao tầm quan trọng của các yếu tố hoàn cảnh có thể
gây ảnh hưởng đến các quá trình lãnh đạo. Các biến số hoàn cảnh chính bao
gồm các đặc điểm của cấp dưới, bản chất công việc thực hiện, loại hình tổ chức,
10


tính chất môi trường bên ngoài. Phương pháp này được chia thành hai nhánh
nhỏ. Một nhánh nghiên cứu mức độ tương đồng của các quá trình lãnh đạo hoặc
đặc trưng ở các loại tổ chức khác nhau, các cấp quản lý khác nhau và các văn
hoá tổ chức khác nhau. Phương pháp nghiên cứu cơ bản là so sánh hai hoặc

nhiều tình huống. Các biến số phụ thuộc có thể là các quan niệm và thái độ quản
lý, các hoạt động quản lý và mô hình hành vi, các quá trình gây ảnh hưởng. Một
nhánh nghiên cứu theo hoàn cảnh nữa đó là xác định các đặc điểm của hoàn
cảnh góp phần làm trung hoà mối quan hệ giữa các tố chất của người lãnh đạo
và hiệu quả lãnh đạo.
e) Phương pháp tiếp cận tổng hợp.
Phương pháp này đề cập đến hai hoặc nhiều loại biến số lãnh đạo trong
cùng một nghiên cứu. Tuy nhiên, vẫn có rất ít các nghiên cứu đề cập đến tất cả
các biến số như tố chất, hành vi, các quá trình ảnh hưởng, các biến số hoàn
cảnh,…Một ví dụ điển hình về phương pháp tiếp cận tổng hợp là lý thuyết tự
định nghĩa về lãnh đạo uy tín trong đó giải thích tại sao cấp dưới của một số nhà
lãnh đạo lại sẵn sàng nỗ lực hết sức và chịu hy sinh sinh lợi ích cá nhân để hoàn
thành mục tiêu hoặc nhiệm vụ của nhóm hoặc tổ chức.
2. Khái niệm tố chất và các kỹ năng của lãnh đạo
Dù bạn không có năng khiếu lãnh đạo bẩm sinh, bạn vẫn có thể rèn luyện,
tăng cường khả năng quản lý của mình. Bất cứ một người lãnh đạo thành công
nào cũng có những tố chất sau đây.
a) Trông đợi sự thừa nhận:
Bất kể bạn đang ở vị trí nào, hãy tin rằng sẽ có ngày bạn ngồi vào chiếc
ghế quản lý. Hãy cố gắng ngay từ bây giờ để đạt được vị trí đó, và chứng tỏ cho
mọi người thấy là nó xứng đáng với bạn.
b) Kiểm soát thái độ:
Thành công trong kinh doanh dựa nhiều trên thái độ, hơn là năng lực, xét
về mặt tinh thần. Hãy lạc quan với chính mình, người khác và cuộc sống. Hãy
bước vào phòng với lò xo ở mỗi bước chân và nụ cười trên khuôn mặt.
11


c) Hoàn chỉnh tư thế:
Hóp bụng, ưỡn ngực, bẻ mạnh 2 vai ra đằng sau, hít sâu. Bạn không chỉ

trông đẹp hơn, mà còn cảm thấy tràn đầy năng lượng, tỉnh táo và tự chủ.
d) Nghĩ trước khi nói:
Nghĩ nhanh, dừng lại, rồi nói một cách quả quyết. Một ông chủ đã luyện
tập tự nói chuyện với mình trước khi cất thành lời để có thể nghe được được
giọng nói và sửa đổi khi cần thiết.
e) Từ tốn:
Nhanh nhẩu trong lời nói, cử động, tác phong và đi đứng khiến bạn trông
bất an và hốt hoảng. Những người này sẽ dễ bị bỏ qua, không được thăng tiến
hoặc tuyển chọn. Hãy học cách nói chuyện một cách thoải mái, từ tốn và thân
thiện. Không lãng phí thời gian, nhưng hãy nói như thể bạn có tất cả thời gian
trên thế giới này cho những người đang lắng nghe bạn.
f) Thẳng thắn:
Tất cả những gì bạn viết hay nói cần phải được thực hiện một cách thẳng
thắn, giản đơn.
g) Biết kể chuyện:
Mọi người sẽ hiểu bạn rõ hơn, ghi nhớ những lời bạn nói lâu hơn và cảm
thấy bạn thông minh và thú vị hơn, nếu bạn biết sử dụng các giai thoại để làm rõ
ý của mình.
h) Chú ý đến phong cách:
Quần áo không tạo nên người đàn ông nhưng tạo nên sự khác biệt. Mặc
các trang phục chỉnh tề, chất lượng tốt sẽ làm bạn ra dáng ông chủ hơn. Nhưng
vẻ bề ngoài vẫn không quan trọng bằng cách bạn nhìn nhận sự việc và những gì
mọi người thấy khi nhìn vào bạn.
i) Thừa nhận sai lầm:
Nếu bạn không mắc một lỗi nào, tức là bạn chẳng nỗ lực làm một việc
nào.
12


k) Không được để uy hiếp:

Nếu bạn bị phê bình bất công, đừng mắc mưu và lao vào cuộc tranh cãi.
Hãy hỏi lại một cách bình tĩnh: "Vì sao anh lại nghĩ như vậy?", "Anh nói thế
nghĩa là gì?", hoặc "Dựa vào đâu mà anh nghĩ như vậy?".
- Tố chất là các đặc điểm cá nhân khác nhau như cá tính, tính khí, nhu cầu
và các giá trị, trong đó:
+ Cá tính là những đặc điểm về tính khí khi thực hiện cách cư xử như sự
tự tin, sự hướng ngoại, sự chín chắn và mức độ nhiệt tình.
+ Nhu cầu hay động cơ là một mong muốn có được một sự khuyến khích
hoặc một sự trải nghiệm cụ thể nào đó. Nhu cầu bao gồm nhu cầu tâm sinh lý
(như đói, khát,...) và các nhu cầu mang tính xã hội (như sự quý trọng, quyền
lực, độc lập,...). Nhu cầu và động cơ có ý nghĩa quan trọng vì cả hai yếu tố này
gây ảnh hưởng đến sự quan tâm đến thông tin, sự kiện và định hướng, tiếp sinh
lực và ổn định hành vi.
+ Các giá trị là thái độ của cá nhân đối với việc cái gì là đúng, cái gì là
sai, cái gì là có đạo đức và cái gì không có đạo đức, cái gì là đúng với lương tâm
và cái gì là trái với lương tâm...Các giá trị như tính công bằng, công lý, trung
thực, nhân văn, sự tự do, trung thành, lòng yêu nước, sự tiến bộ, sự tự mãn, sự
xuất sắc, tính giáo điều, tính lịch sự, tính xã giao và thái độ hợp tác...Các giá trị
có ý nghĩa quan trọng vì chúng ảnh hưởng đến thói quen, quan điểm về vấn đề
và lựa chọn hành vi của một cá nhân.
- Kỹ năng là khả năng làm một việc gì đó theo một cách có hiệu quả.
Giống như tố chất, kỹ năng bị quy định bởi yếu tố học hỏi và di truyền. Trong
khuôn khổ bài viết này, tôi xin đưa ra một số kỹ năng cần có của một người lãnh
đạo như sau:
+ Kỹ năng nhận thức: Là khả năng đánh giá sáng suốt, có tầm nhìn xa, có
khả năng trực giác và khả năng hiểu được các ý nghĩ và trật tự trong các dữ liệu
mập mờ, không chắc chắn, điều này cần thiết trong việc lập kế hoạch, tổ chức
và giải quyết các vấn đề.
13



+ Kỹ năng lãnh đạo: Đây là một kỹ năng không thể thiếu của một nhà
quản lý. Lãnh đạo giỏi được thử thách qua sự thành công trong việc thay đổi hệ
thống và con người. Thuật ngữ “lãnh đạo” đang được sử dụng ngày càng nhiều
hơn khi nhắc đến vai trò của người quản lý vì chức năng của lãnh đạo là xử lý
thay đổi. Người quản lý cần phải lãnh đạo giỏi để thay đổi sản phẩm, hệ thống
và con người một cách năng động. Nhà lãnh đạo giỏi phải là người thúc đẩy quá
trình quyết định một vấn đề và trao cho nhân viên của họ quyết định vấn đề đó.
Nếu bạn là một nhà lãnh đạo giỏi, quyền lực sẽ tự đến với bạn, nhưng bạn cũng
phải biết khai thác quyền lực của những người khác. Bạn phải thúc đẩy quá
trình quyết định và làm cho quá trình đó hoạt động. Đó là một bài toán khó.
+ Kỹ năng quản lý và lập kế hoạch: Nhà quản lý là người ra quyết định và
toàn bộ bộ máy của công ty sẽ hành động theo quyết định đó. Nghĩa là quyết
định của nhà quản lý ảnh hưởng rất lớn tới vận mệnh của doanh nghiệp. Một kế
hoạch sai lầm rất có thể sẽ đưa đến những hậu quả khó lường.Vì vậy kỹ năng
lập kế hoạch rất quan trọng để đảm bảo cho nhà quản lý có thể đưa ra những kế
hoạch hợp lý và hướng toàn bộ nhân viên làm việc theo mục tiêu của kế hoạch
đã định. Khi kế hoạch được hoàn thành, nhà quản lý phải truyển tải thông tin kế
hoạch cho cấp trên và cấp dưới để tham khảo ý kiến. Trong suốt quá trình thực
hiện kế hoạch, người quản lý sẽ cần đến những công cụ giải quyết vấn đề và khi
cần thiết, phải ra và thực thi các quyết định trong quyền hạn của mình.
+ Kỹ năng giao tiếp và đàm phán: Nhà lãnh đạo phải có một kỹ năng
giao tiếp tốt bằng cả văn nói và văn viết, vì điều đó sẽ bộc lộ được khả năng
nhiều mặt của bạn và có ảnh hưởng không nhỏ tới sự thành công của công ty.
Muốn thuyết phục được nhân viên tin mình, theo mình, nhà lãnh đạo phải biết
cách truyền đạt thông tin. Muốn thúc đẩy tinh thần làm việc của nhân viên, nhà
lãnh đạo phải biết cách khuyến khích, động viên, hay muốn có các bản hợp
đồng, nhà lãnh đạo cũng phải biết cách đàm phán.
+ Kỹ năng giải quyết vấn đề: Quá trình giải quyết vần đề có thể được tiến
hành qua các bước sau: nhận diện vấn đề, tìm nguyên cớ của vấn đề, phân loại


14


vấn đề, tìm giải pháp và lựa chọn giải pháp tối ưu. Một nhà quản lý giỏi sẽ tiến
hành quá trình này một cách khoé léo và hiệu quả.
+ Kỹ năng giao quyền hiệu quả: Nhà lãnh đạo phải biết phát hiện nhân tài
- người có khả năng bổ sung những khiếm khuyết của bạn thay vì biết cách
khen ngợi mà hãy phân quyền và phân bổ công việc một cách hợp lý. Bên cạnh
đó, người lãnh đạo cần phải có chính sách đãi ngộ đặc biệt cho những con người
giỏi, những người dám đặt những mục tiêu vô cùng thách thức và tìm cách để
thực hiện nó.
+ Kỹ năng truyền cảm hứng: Biết cách truyền cảm hứng cho người khác
và bạn sẽ nhận được những điều mà bạn mong đợi khi bạn quan tâm nhiều đến
họ. Muốn trở thành nhà lãnh đạo giỏi, bạn cần phải hiểu nhân viên của mình,
biết lắng nghe và chia sẻ với cấp dưới chứ không phải chỉ biết ra lệnh và quát
tháo. Khi có vấn đề rắc rối, phải đặt mình vào hoàn cảnh cụ thể để từ đó có
hướng giải quyết hợp tình hợp lý.
+ Ngoài các kỹ năng đã nói ở trên, người lãnh đạo cần phải có các kỹ
năng như:Kỹ năng hoạch định chiến lược và kế hoạch; kỹ năng tổ chức; kỹ năng
quản lý quản trị; kỹ năng thu thập và xử lý thông tin; kỹ năng xử lý và soạn thảo
văn bản; kỹ năng dùng người và sử dụng quyền lực; kỹ năng sư phạm; kỹ năng
xây dựng văn hoá doanh nghiệp; kỹ năng khuyến khích nhân viên...
III - KẾT LUẬN
Mỗi người trong chúng ta đều có sẵn tố chất, niềm đam mê và tiềm năng
lãnh đạo, hoặc là trong lĩnh vực kinh doanh, lĩnh vực công quyền hoặc với vai
trò các tình nguyện viên hoạt động phi lợi nhuận. Thách thức ở đây là làm thế
nào để hiểu và nắm bắt được các “tố chất” này và sử dụng vào thời điểm nào,
không gian nào thích hợp để phục vụ mục đích của mình và phục vụ các đối
tượng khác... Trong mô hình quản trị công ty, người lãnh đạo có vai trò rất quan

trọng.
Thay vào đó, có thể thấy tố chất lãnh đạo bắt nguồn từ các trải nghiệm
cuộc sống của họ. Tất cả đều đã kinh qua nhiều thực tiễn và qua đó định hình và
hiểu được mình là ai, nhận ra được mục đích trở thành lãnh đạo của mình và
15


khẳng định rằng chỉ có trở thành một người lãnh đạo được tin cậy mới làm cho
họ hoạt động hiệu quả hơn.
- Tố chất lãnh đạo hình thành từ chính những trải nghiệm cuộc sống:
Câu chuyện về cuộc sống của các nhà lãnh đạo được tin cậy cho thấy họ
chịu các tác động tích cực từ gia đình, thầy cô, bạn bè và từ cả các nhà tư vấn.
Rất nhiều nhà lãnh đạo cho rằng động cơ thúc đẩy họ chủ yếu bắt nguồn từ
những trải nghiệm khó khăn trong cuộc sống riêng của họ. Đó có thể là các tác
động tiêu cực của việc bị sa thải, bệnh tật, ốm đau, sự tổn thương do mất một
người bạn thân hay người thân trong gia đình, bị xa lánh hoặc bị phân biệt đối
xử. Thay vì cam chịu những khó khăn này, các nhà lãnh đạo được tin cậy sử
dụng các “cú sốc” này để thấy được cuộc sống có ý nghĩa hơn. Họ định hình lại
những sự kiện này và khám phá ra niềm say mê lãnh đạo trong bản thân. Các
lãnh đạo nhận thấy sức mạnh của mình thông qua trải nghiệm cuộc sống và các
sự kiện mang tính chất “đột phá”. Những trải nghiệm như vậy giúp họ hiểu
được mục đích sâu xa của tố chất và năng lực lãnh đạo của mình.
- Tự nhận thức và hiểu chính bản thân mình:
Tuy nhiên, rất nhiều nhà lãnh đạo, đặc biệt là những người mới bước chân
vào con đường sự nghiệp, thường cố gắng định vị mình trong xã hội và chỉ bỏ ra
một ít thời gian để khám phá chính bản thân mình. Họ cố gắng đạt được thành
công với những cách thức hữu hình, rõ ràng được xã hội nhìn nhận như tiền bạc,
địa vị, danh vọng, quyền lực và thậm chí cả giá cổ phiếu tăng lên.
Thông thường thành công này chỉ mang tính tạm thời. Khi nhiều tuổi, họ
có thể sẽ nhận ra mình đã bỏ lỡ rất nhiều điều trong cuộc sống và nhận thấy

rằng dường như mình không thể trở thành một hình mẫu mà mình mong muốn.
Hiểu và nhận thức đúng đắn được bản thân mình trước hết cần phải dũng cảm
và thành thật.
- Luôn luôn khẳng định các giá trị và nguyên tắc của bạn:
Các giá trị định hình nền tảng cho tố chất lãnh đạo được tin cậy bắt nguồn
từ chính niềm tin và sự nhận thức của bạn, tuy nhiên bạn sẽ không biết được các
16


giá trị này là gì cho đến khi nào các giá trị này được bộc lộ qua các trải nghiệm
sống. Khi sự thành công của bạn, nghề nghiệp của bạn và thậm chí cuộc sống
của bạn đang ở trong trạng thái cân bằng, bạn sẽ hiểu được đâu là điều quan
trọng nhất, điều gì bạn cần hy sinh, và điều gì bạn sẵn sàng đánh đổi.
Các nguyên tắc lãnh đạo chính là các giá trị được chuyển hóa thành hành
động. Xây dựng được nền tảng các giá trị và đã kiểm nghiệm qua thực tiễn cho
phép bạn phát triển các nguyên tắc này trong lãnh đạo.
- Cân bằng các động cơ bên trong và bên ngoài của bạn:
Bởi vì các nhà lãnh đạo được tin cậy cần mức độ ổn định cao trong các
hành động của mình và họ luôn tìm cách giữ cân bằng trong cuộc sống, do vậy
rất quan trọng để hiểu được động cơ nào sẽ thúc đẩy họ. Có hai loại động cơ
thúc đẩy hành động - động cơ bên ngoài và động cơ bên trong.
Các động cơ bên trong bắt nguồn từ nhận thức của họ về ý nghĩa của cuộc
sống. Họ gắn kết rất chặt chẽ những trải nghiệm về cuộc sống của mình với
cách thức định hình những trải nghiệm đó.
Tạo sự cân bằng trong cuộc sống là một điều hết sức quan trọng. Tham gia
giúp đỡ người khác cùng phát triển, tham gia vào các hoạt động xã hội và tạo sự
khác biệt trong xã hội là các ví dụ điển hình. Vấn đề mấu chốt ở đây là tìm ra
một sự cân bằng giữa động cơ bên ngoài, ở đây có thể xem là các ước muốn và
nỗ lực của bạn để có được sự ghi nhận của xã hội và các động cơ bên trong,
chính là "chất xúc tác" cung cấp đầy đủ năng lượng cho hoạt động và công việc

của bạn. Rất nhiều người được phỏng vấn cho rằng các nhà lãnh đạo mới nổi
nên bước những bước cẩn trọng để theo kịp xã hội, đồng nghiệp và các kỳ vọng
của gia đình.
Các động cơ bên trong thường phù hợp với các giá trị của bạn và thường dễ
thực hiện hơn các động cơ bên ngoài.
- Xây dựng đội ngũ luôn hỗ trợ bạn:
Các nhà lãnh đạo không thể nào thành công nếu chỉ có một mình, dù có là
một người rất tự tin và tài năng bạn vẫn cần phải có người hỗ trợ và tư vấn.
17


Không có các mối quan hệ vững chắc và những người trợ giúp, hỗ trợ tin cậy
trong việc hoạch định tương lai, bạn sẽ rất dễ mất phương hướng.
Các nhà lãnh đạo được tin cậy luôn xây dựng quanh mình một đội ngũ trợ
giúp hiệu quả và tài năng để giúp họ trên con đường tiến tới thành công. Đội
ngũ này sẽ tư vấn cho họ trong các thời điểm bất ổn, trợ giúp họ trong các thời
điểm khó khăn và chúc mừng họ khi thành công.
Các nhà lãnh đạo được tin cậy nhận ra rằng đội ngũ trợ giúp và hỗ trợ của
mình sẽ tạo thêm cho mình sự quyết tâm, đưa ra cho mình những lời khuyên bổ
ích, và các điều chỉnh khi cần thiết. Bạn sẽ làm thế nào để xây dựng đội ngũ trợ
giúp cho mình? Hầu hết những người lãnh đạo được tin cậy đều có một nhóm
trợ giúp trên nhiều góc độ, hoặc là vợ/chồng, bạn bè, cố vấn, người thân và các
đồng nghiệp.
Rất nhiều nhà lãnh đạo có một chuyên gia tư vấn, có thể làm thay đổi cuộc
sống của họ. Sự tác động qua lại giữa hai bên sẽ giúp cho cả hai cùng học tập
lẫn nhau, khám phá những giá trị chung và chia sẻ những niềm vui.
Tuy nhiên nếu mọi người chỉ tập trung tìm kiếm một điều gì đó từ chuyên
gia tư vấn, thay vì thể hiện sự quan tâm của mình đến các chuyên gia tư vấn và
cuộc sống của họ, các mối quan hệ sẽ không được lâu dài. Đây chính là bản chất
hai chiều của sự kết nối giúp duy trì các mối quan hệ.

- Hài hoà trong cuộc sống:
Hài hoà trong cuộc sống là một trong số những thách thức lớn nhất mà các
nhà lãnh đạo đang phải đối mặt. Để tạo lập một cuộc sống cân bằng, bạn cần
phải cần hợp nhất tất cả các thành tố cấu thành - công việc, gia đình, cộng đồng
và bạn bè - để có thể trở thành cùng một con người trong các môi trường sống
khác nhau.
Các nhà lãnh đạo được tin cậy thường có một phong thái tự tin và điềm
tĩnh. Họ không bao giờ thể hiện theo kiểu hôm nay là một người, mai lại là
người khác. Hòa nhập nhưng phải có tính nghiêm túc và kỷ luật, đặc biệt trong

18


thời kỳ công việc và cuộc sống căng thẳng khi đó rất dễ bị phản ứng ngược và
quay lại với các thói quen không tốt.
Lãnh đạo là một công việc cực kỳ căng thẳng và dường như không có cách
nào khác để tránh không bị căng thẳng khi mà bạn phải chịu trách nhiệm với rất
nhiều người, chịu trách nhiệm trước tổ chức, kết quả và quản lý cả những điều
bất ổn trong môi trường.
Các nhà lãnh đạo được tin cậy nhận thức rất rõ được tầm quan trọng của
cân bằng trong cuộc sống. Bên cạnh việc dành thời gian cho gia đình, bạn bè, họ
cũng thường xuyên tập thể thao, tham gia vào các hoạt động văn hóa tinh thần,
tham gia các hoạt động xã hội và quay lại nơi họ đã lớn lên. Tất cả những điều
này là rất quan trọng để tạo ra tính hiệu quả cho bạn với vai trò là nhà lãnh đạo,
cho phép bạn duy trì năng lực lãnh đạo của mình.
- Trao quyền cho cấp dưới:
Các nhà lãnh đạo được tin cậy nhận ra rằng tố chất lãnh đạo không chỉ là
thành công của bản thân họ mà còn có sự đóng góp của đội ngũ trung thành với
họ. Họ biết rõ rằng chìa khóa thành công của tổ chức là trao quyền lãnh đạo cho
tất cả các cấp, bao gồm cả những người không liên quan trực tiếp. Là một lãnh

đạo được tin cậy, họ không chỉ khơi dậy niềm cảm hứng cho những người xung
quanh mà còn trao quyền cho các cá nhân để từng bước tham gia vào con đường
lãnh đạo.
Thành công của một nhà lãnh đạo được tin cậy giúp họ thu hút những nhân
tài đến với mình và sắp xếp phân bổ nhân viên cho các mục tiêu cụ thể. Đối với
các nhà lãnh đạo được tin cậy, không một thành tích cá nhân nào có thể sánh
bằng việc dẫn dắt một tập thể cùng đạt được một mục tiêu giá trị.
Khi cùng nhau vượt qua khó khăn, tất cả nỗi khó chịu bạn phải trải qua sẽ
nhanh chóng tan biến và được thay thế bởi sự hài lòng khi bạn trao quyền cho
các cấp dưới. Đây cũng chính là thách thức và cũng là nghĩa vụ của một nhà
lãnh đạo được tin cậy.

19


Tóm lại, phẩm chất lý tưởng của các ông chủ, nhà lãnh đạo nổi tiếng luôn
là tấm gương sáng cho các thế hệ doanh nhân noi theo trong quá trình phấn đấu
thực hiện các khát vọng của mỗi người, mỗi gia tộc, hay cả tập thể con người
trong quá hội nhập kinh tế quốc tế. Với mong muốn tìm hiểu kỹ các phẩm chất
của các ông chủ, nhà lãnh đạo để trước hết rút ra bài học kinh nghiệm cho bản
thân, rèn luyện và dìu dắt các thế hệ tiếp theo trong gia tộc, ngoài ra còn nhằm
mục đích góp phần để mọi người dân đất Việt có thể học hỏi các doanh nhân,
các ông chủ nhằm mục đích đưa nền kinh tế quốc gia lên tầm cao mới, khẳng
định cái tâm, cái tầm của người Việt, doanh nhân Việt. Tôi mong rằng, các
phẩm chất quý báu này cũng như các tấm gương của các ông chủ, nhà lãnh đạo
tài ba khác trên khắp thế giới có thể tạo ra cho các thế hệ thanh niên tương lai
gặt hái được nhiều thành công hơn nữa.

Tài liệu tham khảo:
- Giáo trình lãnh đạo trong tổ chức

- Lãnh đạo trong tổ chức (Global Advanced MBA)
- Các trang web và internet.
- Giáo trình tâm lý học - NXBGD Hà nội 1996
- Nghệ thuật lãnh đạo trong thế kỷ mới ( Nguyễn Bá Cao)
- Tâm lý học quản lý dành cho người lãnh đạo (PGS.TS Nguyễn Bá
Dương)
- Tài năng của người lãnh đạo, lãnh đạo và quản lý trong thế giới phẳng
(Nhóm sức sống mới tổng hợp)
- “Dominique Chalvin: Các phong cách lãnh đạo.

20


21