BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ MÔN LỊCH SỬ:
“BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI TRONG GIỜ DẠY LỊCH SỬ”
I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Kính thưa các đồng chí! Môn lịch sử là một trong những bộ môn cung cấp
cho học sinh những hiểu biết phổ thông, cơ bản vững chắc về sự phát triển của
xã hội loài người và dân tộc, là cơ sở khoa học để rút ra những kết luận khoa học
về các quy luật vận động, phát triển của xã hội, rút ra những bài học kinh
nghiệm lịch sử bổ ích. Giúp học sinh hiểu biết về tổ tiên, nguồn gốc của loài
người, nhận thức được con đường loài người đã đang và sẽ trải qua. Trên cơ sở
đó giúp học sinh dần hình thành thế giới quan khoa học, góp phần tích cực vào
việc giáo dục đạo đức, niềm tin và truyền thống của dân tộc.
Để dạy và học tốt môn lịch sử, giúp học sinh yêu thích môn lịch sử thật
sự là một việc khó khăn. Vì môn lịch sử là một môn học khô khan, các kiến thức
dài, có nhiều sự kiện trong một tiết học. Học sinh không nhận thức đúng đắn về
môn học hầu hết học sinh đều quan niệm học lịch sử chỉ cần học thuộc lòng,
chuẩn bị cho kì thi chỉ là học tủ, học vẹt…vậy làm thế nào để học sinh học giỏi
và trở thành học sinh giỏi môn lịch sử, biện pháp, phương pháp nào giúp các em
đạt được điều đó. Từ đó cho thấy việc dạy học đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi
môn lịch sử đóng một vai trò hết sức quan trọng.
Do đó việc tiếp tục tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học
sinh giỏi môn lịch sử là hết sức cần thiết. Nhận thức được điều đó, dưới sự chỉ
đạo ban giám hiệu trường THCS Quảng Tân nhóm giáo viên bộ môn văn - sử
của trường THCS Quảng Tân đã nghiên cứu, thực hiện một tiết dạy thực
nghiệm và một báo cáo trong chuyên đề: “Bồi dưỡng học sinh giỏi trong giờ dạy
môn lịch sử” nhằm nâng cao chất lượng học sinh giỏi trong môn lịch sử.
II. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN.
1.Thuận lợi:
1


- Được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát và kịp thời của BGH, có những kế

hoạch cụ thể, lâu dài trong công việc bồi dưỡng HSG.
- Trường có cơ sở vật chất khá khang trang, trang thiết bị phục vụ tương
đối đầy đủ giúp cho việc dạy và học đạt kết quả tốt.
- GV nhiệt tình, tâm huyết với công tác bồi dưỡng HSG.
- Các giáo viên chủ động vận dụng được các phương pháp dạy học, kiểm
tra đánh giá tích cực trong dạy học, kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học và ứng
dụng thành thạo công nghệ thông tin.
2. Khó khăn:
- Do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của môn lịch sử trong đời
sống xã hội. Đa số học sinh và phụ huynh có thái độ xem thường bộ môn lịch
sử, coi đó là môn học phụ không cần đầu tư học tập.
- Đa số giáo viên dạy bồi dưỡng vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà,
vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn do vậy cường độ làm
việc tương đối căng thẳng,việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng HSG cũng
có phần bị hạn chế.
- Đặc thù môn học Lịch sử là các em phải tiếp cận với nhiều sự kiện
lịch sử không chỉ của dân tộc mà cả của thế giới từ cổ đến cận đại, hiện đại. Khi
học lịch sử yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài học một cách
chính xác, đầy đủ. Bởi vậy khi học, buộc các em phải cần cù, chịu khó lĩnh hội
kiến thức thì mới thực sự đạt được kết quả cao. Vì thế bộ môn lịch sử khó gây
được hứng thú học tập ở các em.
- Khối lượng kiến thức môn lịch sử ở nhiều bài còn dàn trải khá nặng, thời
lượng dành cho bộ môn lịch sử quá ít nên giáo viên chủ yếu tập trung khai thác
kiến thức để đuổi kịp chương trình, không gợi được hứng thú học tập cho học
sinh, khó phát hiện và lựa chọn được đối tượng học sinh có năng khiếu lịch sử
để bồi dưỡng. Nên giáo viên không có hứng thú để đầu tư bồi dưỡng học sinh
giỏi.
III. NỘI DUNG.
Để thực hiện bồi dưỡng học sinh giỏi trong mỗi giờ học lịch sử mỗi chúng
ta cần tập trung vào những vấn đề chính sau:

2


1.Xây dựng kế hoạch dạy học đáp ứng được mục tiêu của việc bồi dưỡng
hoc sinh giỏi
* Thứ nhất: GVBD phải “Xây dựng chương trình bồi dưỡng”:
Để xây dựng giáo viên cần phải nắm vững nội dung, chương trình học
nên soạn thảo chương trình theo vòng xoáy: Từ cơ bản đến nâng cao, từ đơn
giản đến phức tạp. Đồng thời cũng phải có ôn tập, củng cố.
Ví dụ: Môn Lịch sử : Tôi xây dựng nội dung bồi dưỡng như sau:
+ Kiến thức trọng tâm (Kiến thức cơ bản theo chuẩn kiến thức kĩ năng các
em được học trên lớp)
+ Kiến thức nâng cao ( kiến thức mở rộng: so sánh, phân tích, chứng
minh, đánh giá nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử....)
+ Câu hỏi luyện tập mỗi chủ đề.
Để làm điều đó là giáo viên bồi dưỡng cần đầu tư nhiều thời gian, tham khảo
nhiều tài liệu để đúc rút và cô đọng nội dung chương trình bồi dưỡng, phù hợp
với đối tượng học sinh và thời gian ôn luyện tránh tình trạng thích đâu dạy đó.
* Thứ hai: GV trực tiếp bồi dưỡng.
Khi đã tự soạn thảo được chương trình bồi dưỡng GV cần bồi dưỡng như
thế nào đạt hiệu quả? Làm thế nào mà trong một tiết học có thể vừa truyền đạt
cho học sinh những kiến thức cơ bản vừa bồi dưỡng cho các em hoc sinh khá
giỏi những kiến thức nâng cao? Để làm được điều đó thì giáo viên cần phải vận
dụng tất cả các phương pháp trong dạy học môn lịch sử thì mới có thể bồi dưỡng
nâng cao kiến thức cho học sinh trong mỗi giờ dạy lịch sử. sau đây chúng tôi
nêu ra các phương pháp để thực hiện việc bồi dưỡng học sinh giỏi trong giờ học
lịch sử và vận dụng cụ thể trong một tiết học trong chương trình lịch sử lớp 9
(bài 12. Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lich sử của cách mạng khoa học –
kĩ thuật).
a. Cách kiểm tra đánh giá linh hoạt: (Có thể tiến hành ngay đầu giờ khi kiểm

tra bài cũ hoặc trong giờ học)

3


Ví dụ 1: Bài 12: Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lich sử của cách
mạng khoa học – kĩ thuật.
giáo viên đưa ra câu hỏi ở phần kiểm tra bài cũ:
? Em hãy trình bày về hội nghị I- an- ta và những quyết định của hội nghị, hệ
quả của hội nghị?
?Em hãy nêu những xu thế phát triển của thế giới ngày nay?
+ Để trả lời được trọn vẹn câu hỏi trên, yêu cầu học sinh phải nắm chắc
kiến thức của bài dựa vào phần hướng dẫn về nhà từ tiết học trước.
+ Sau khi học sinh trả lời, giáo viên đưa ra đáp án để chốt lại. Với hình
thức kiểm tra này, học sinh dưới lớp phát huy được khả năng đánh giá bạn đạt ở
mức độ nào, học sinh trực tiếp trả lời câu hỏi sẽ tự đánh giá trên cơ sở phần đáp
án chuẩn của giáo viên trên máy chiếu. Đồng thời giúp giáo viên đánh giá được
khả năng tự học của học sinh về nội dung kiến thức bài đã học.
b. Tổ chức và điều khiển học sinh học tập tích cực, chủ động.
- Trong quá trình thực hiện các hoạt động tiếp cận tri thức, giáo viên sử
dụng đa dạng hệ thống câu hỏi ở các mức độ khác nhau để huy động tối đa tính
tích cực của các đối tượng học sinh.
- Với dạng câu hỏi mở học sinh sẽ phát huy được năng lực tự học và năng
lực chuyên biệt của bản thân. Vì câu trả lời theo hướng không đóng chặt kiến
thức trong khuôn mẫu nên các em có thể trình bày bất cứ vấn đề gì trong khả
năng đã biết để tự bộc lộ.
- Chẳng hạn như: Khi khai thác kiến thức: Mục I. Những thành tựu chủ
yếu của cách mạng khoa học – kĩ thuật
Gv có thể đặt các câu hỏi mở rộng như:
?Em hãy cho biết những phát minh và ứng dụng các KHKT trong lĩnh vực nông

nghiệp ở VN những năm gần đây?
4


? Nhờ đó Việt Nam đã đạt được những thành tựu lớn nào trong nông nghiệp?
?Gia đình em đã sử dụng nguồn năng lượng mới nào? Đó là thiết bị gì?
c. Sử dụng phương pháp đúng đặc trưng, linh hoạt và phù hợp.
c.1 Sử dụng đồ dùng trực quan nhằm kích thích tư duy, trí tưởng tượng phong
phú và tạo hứng thú học tập cho học sinh
- Tranh ảnh trong sách giáo khoa là một phần đồ dùng trực quan trong quá
trình dạy học. Từ việc quan sát học sinh sẽ đi tới công việc của tư duy trừu
tượng. Thông qua quan sát miêu tả tranh ảnh học sinh được rèn luyện kĩ năng
diễn đạt, lựa chọn ngôn ngữ. Từ việc quan sát thường xuyên các tranh ảnh lịch
sử giáo viên luyện cho các em thói quen quan sát và khả năng quan sát vật thể
một cách khoa học có xem xét, phân tích, giải thích để đi đến những nét khái
quát rút ra những kết luận lịch sử.
+ Ở mỗi mục của bài giảng giáo viên cho học sinh quan sát các bức tranh
liên quan đến nội dung kiến thức để kích thích tư duy và phát huy năng lực quan
sát của học sinh:
Vd:mục 1. khoa học cơ bản : GV chiếu một số hình ảnh về thành tựu
khoa học cơ bản cho học sinh quan sát.
Mục 2. Công cụ sản xuất: GV chiếu các hình ảnh về công cụ sản xuất
cho học sinh quan sát.
Mục 3. Năng lương mới: GV chiếu một số hình ảnh giới thiệu cho HS xem
hình các hình ảnh về các nguồn năng lượng mới, giới thiệu hình 25, Nhật Bản
đã sử dụng năng lượng mặt trời rất phổ biến.
Mục 4. Vật liệu mới: GV chiếu một số hình ảnh liên quan đến nội dung
kiến thức và giới thiệu cho HS xem như hình ảnh tiền polime….
- Việc sử dụng tranh ảnh vừa khai thác được nội dung lịch sử thể hiện
trong tranh ảnh bổ sung cho bài giảng, vừa phát huy được năng lực tư duy cho

5


học sinh, kích thích trí tưởng tượng phong phú tạo hứng thú học tập cho học
sinh.
c.2 sử dụng phương pháp gợi mở - vấn đáp để kích thích tư duy độc lập của HS,
rèn cho học sinh năng lực diễn đạt
- Trong một giờ học cần sử dụng đa dạng các loại câu hỏi cho phù hợp với
từng đối tượng học sinh. Ở mỗi mục của bài giảng ngoài các câu hỏi về kiến
thức trọng tâm ra cần có thêm các câu hỏi nâng cao như: mở rộng, so sánh,
phân tích, chứng minh, đánh giá nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử....nhằm bồi
dưỡng nâng cao, mở rộng kiến thức cho hoc sinh.
Ví dụ:
Giáo viên có thể ra một số câu hỏi mở rộng để bồi dưỡng cho học sinh
giỏi như: ? Việc giả mã được 99% bản đồ gen người có ý nghĩa gì?
? Cho biết những phát minh và ứng dụng các KHKT trong lĩnh vực nông
nghiệp ở Việt nam những năm gần đây?
? Nhờ đó Việt Nam đã đạt được những thành tựu lớn nào trong nông
nghiệp?
? Với sự phát triển như vũ bão của KHKT hiện nay, bản thân em phải làm
gì để hòa nhập với xu thế đó?
? So sánh cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật hiện nay với cuộc cách
mạng công nghiệp thế kỉ XIX (còn gọi là cách mạng kĩ thuật lần thứ nhất)?
? Vì sao nói cuộc CMKHKT sau năm 1945 mở ra một kỉ nguyên văn
minh mới cho loài người nhưng lại đặt nhân loại trước những khó khăn không
dễ dàng giải quyết?
- Các câu hỏi trên đều là các câu hỏi ở cấp độ vận dụng dành cho học sinh
khá, giỏi đòi hỏi học sinh phải biết phân tích , so sánh, có kiến thức về đời sống
xã hội mới trả lời được. Các câu hỏi này nhằm kích thích tư duy độc lập của học
sinh, mở rộng kiến thức và rèn năng lực diễn đạt cho hoc sinh.

c.3. Hoạt động thảo luận nhóm:

6


- Đây là hoạt động mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc dạy và học vì học
sinh được tham gia tích cực hơn khi nhận nhiệm vụ là các câu hỏi ở mức độ
thông hiểu và vận dụng qua phương pháp dạy học nêu vấn đề với nội dung:
Bài 12: Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lich sử của cách mạng khoa học –
kĩ thuật
I. Những thành tựu chủ yếu của cách mạng khoa học kĩ thuật
Chia lớp thành 3 nhóm thảo luận
Nhóm 1: Sau khi ra đời, Vua Hùng đã tổ chức nhà nước của mình như thế
nào?
Nhóm 2: Nêu nhận xét về tổ chức nhà nước này?
Nhóm 3: Em có suy nghĩ gì về tinh thần đoàn kết của nhân dân ta từ xưa
đến nay?
II. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật
GV cho HS thảo luận nhóm (3 phút)
- Nhóm 1: Ý nghĩa và tác động tích cực của cuộc CMKHKT?
- Nhóm 2: Hậu quả tiêu cực của cuộc CMKHKT?
- Nhóm 3: Những giải pháp nhằm hạn chế tiêu cực?
- Cuối mỗi phần thảo luận không thể thiếu lời đánh giá, nhận xét và chốt
kiến của giáo viên để vừa kịp thời động viên khả năng hoàn thành nhiệm vụ học
tập hoặc góp ý (nếu có) giúp học sinh tiếp tục phát huy mặt tích cực và khắc
phục nhược điểm.
c.4. Giúp hoc sinh hiểu sâu và rộng hơn với phương pháp tích hợp kiến thức
liên môn.
- Để giờ học lịch sử không còn tồn tại hai từ “khô khan”, mong muốn kết
quả đạt được là học sinh chăm chú lắng nghe, tiếp nhận tri thức mới, giáo viên

đã thực hiện hình thức này như sau:
Ví dụ : Tiết 14. Bài 12: Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lich sử của cách
mạng khoa học – kĩ thuật.
7


* Tích hợp môn sinh học: - GV chiếu câu hỏi: H: Dựa vào kiến thức môn
sinh học, em hãy cho biết sự thành công của phương pháp sinh sản vô tính và
bản đồ gen người có ảnh hưởng không tốt như thế nào trong cuộc sống con
người? Việc hoàn thành “Bản đồ gen người” có ý nghĩa như thế nào? - HS dựa
vào kiến thức môn sinh học, suy nghĩ, trả lời.
* Tích hợp môn toán học: Em hãy cho biết ai là người Việt Nam đầu tiên
giành được Huy chương Fields vào năm 2010?
* Tích hợp môn địa lí: Dựa vào kiến thức địa lí, em hãy cho biết ở Việt
Nam đã khai thác những nguồn năng lượng mới nào để phục vụ đời sống con
người? H: Các công trình thủy điện thường được xây dựng ở đâu? Các nhà máy
đó, ngoài cung cấp nguồn điện còn có tác dụng gì?
* Tích hợp môn sinh học và GDCD: Chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ
hai ảnh hưởng gì đến sự sống nhân loại và sinh vật trên trái đất?
? Em có thái độ gì đối với nước gây chiến tranh?
? Với tiêu cực trên là vấn đề cấp bách, chúng ta có hành động gì?
- Việc tích hợp các kiến thức liên môn trong bài giúp cho giờ học sẽ sinh
động hơn vì không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham
gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, từ đó chắc chắn phát huy được tính tích
cực. Tích hợp các kiến thức liên môn vào bài học sẽ giúp học sinh hiểu sâu hơn,
nhiều hơn về nội dung bài học.
d. Phương pháp tự học của học sinh trong việc tiếp nhận nhiệm vụ về nhà.
- Cuối giờ học, giáo viên dành thời gian nhất định yêu cầu học sinh hoạt
động cá nhân chuyển tải phần nội dung hướng dẫn về nhà vào vở để chuẩn bị
cho tiết học sau với những nội dung phong phú, linh hoạt phù hợp với nội

dung kiểu bài.
- Ở phần này, học sinh tiếp tục được phát huy cao độ năng lực tự học khi
về ôn lại nội dung bài cũ, trả lời các câu hỏi trong sgk ,tích cực sưu tầm tài liệu
và tranh ảnh liên quan đến bài học mới.
IV. KẾT LUẬN.
8


Với nội dung chuyên đề “Bồi dưỡng học sinh giỏi trong giờ học môn
lịch sử”, không chỉ dừng lại ở mức độ biết lịch sử mà còn nâng cao trình độ
nhận thức lịch sử. Giúp cho học sinh hiểu, lý giải, xâu chuỗi tìm ra các mối quan
hệ, tác động, ảnh hưởng của các nội dung, sự kiện lịch sử; tăng cường khả năng
vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề khác trong học tập
và thực tiễn. Để rồi chúng ta cùng ghi nhận và khẳng định rằng: Người học là
chủ thể hoạt động chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và thái độ chứ không phải
là “cái bình chứa kiến thức” một cách thụ động.
Như vậy để đạt được hiệu quả mục tiêu bồi dưỡng học sinh giỏi trong giờ
học môn lịch sử người thầy cần lưu ý một số điểm sau:
1. Giáo viên phải có niềm tin say mê, tìm tòi khám phá; chuẩn bị kĩ lưỡng
chu đáo và làm chủ kiến thức để truyền được sự nhiệt huyết, cảm xúc chân
thành, niềm say mê của mình tới các em học sinh.
2. Không ngừng nâng cao sự hiểu biết, luôn trau dồi kiến thức, bồi dưỡng
về chuyên môn. Cần biết cách phối hợp, sử dụng đa dạng các phương pháp dạy
học trong từng tình huống cụ thể để giờ học không liệt kê máy móc nặng nề. Ở
đây, giáo viên có sự kết hợp nhẹ nhàng các phương pháp: hỏi đáp, phân tích, so
sánh, đánh giá các sự kiện lịch sử, miêu tả, kể chuyện dưới hình thức đàm thoại
cá nhân và nhóm.
3. Điều quan trọng nữa, giáo viên cần giúp học sinh nhận thức rõ vai trò
của môn Lịch sử trong việc rèn luyện đạo đức, phát triển năng lực tư duy sáng
tạo; khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước sâu nặng.

4. Phối hợp kịp thời với BGH, tổ nhóm chuyên môn cùng thực hiện bài
dạy. Xác định rõ đây là nhiệm vụ hàng đầu, cốt lõi mà các giáo viên đang giảng
dạy nói chung và bộ môn Lịch sử nói riêng phải thực hiện.
Kính thưa các đồng chí! Trong quá trình viết báo cáo, bản thân tôi còn trẻ,
kinh nghiệm giảng dạy còn ít nên nội dung chắc chắn sẽ tồn tại những điều chưa
sâu là điều không thể tránh khỏi. Rất mong các đồng chí góp ý xây dựng, bổ
sung để báo cáo được hoàn thiện hơn. Cuối cùng cho phép tôi xin được gửi lời
chúc các đồng chí luôn mạnh khỏe, gặt hái được nhiều thành công trong năm
học và gia đình hạnh phúc. Xin trân trọng cám ơn!

9


10