CHƯƠNG II
HOẠCH ĐỊNH (XÂY DỰNG)
CHÍNH SÁCH CÔNG
PGS. TS. Văn Tất Thu
Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ


I. Khái niệm, vị trí, ý nghĩa của việc hoạch
định (xây dựng) chính sách công:
1.1. Khái niệm hoạch định chính sách công
hoạch:
- Hoạch định chính sách được hiểu là xây
dựng một chính sách mới theo yêu cầu quản
lý. Chính sách được hoạch định (xây dựng)
mới phải hiểu là bao gồm cả mục tiêu, biện
pháp (giải pháp) mới, trong đó quyết định
nhất là mục tiêu mới được chủ thể chính
sách xác định cần phải theo đuổi.


- Việc điều chính sách mà cụ thể là điều
chỉnh biện pháp (giải pháp) không được coi
là hoạch định chính sách.
- Có thể quan niệm hoạch định chính sách
là: Toàn bộ quá trình nghiên cứu, xây dựng
và ban hành đầy đủ một chính sách.


1.2. Vị trí của hoạch định (xây dựng) chính
sách công:
- Hoạch định chính sách có vị trí đặc biệt quan

trọng trong chu trình chính sách. Hoạch định
chính sách là điểm khởi đầu trong tiến trình
chính sách nhằm cho ra đời được một chính
sách có ảnh hưởng, tác động đến đời sống
kinh tế - xã hội. Theo phương diện kết quả thì
hoạch định xây dựng chính sách là đã tạo ra
một sản phẩm quản lý của bộ máy Nhà nước.


- Khi đã là sản phẩm thì chính sách lại có giá
trị sử dụng như các sản phẩm xã hội khác.
Theo phương diện tính năng thì chính sách
trở thành công cụ quản lý của Nhà nước để
định hướng, khuyến khích và điều tiết các
quá trình kinh tế - xã hội vận động phát
triển.


- Xét trên cả hai phương diện đó thì hoạch
định chính sách được coi là nguyên liệu đầu
vào, đồng thời cũng là kết quả đầu ra của
quá trình quản lý Nhà nước. Nhận thức như
vậy mới thấy được đầy đủ vị trí quan trọng
của hoạch định chính sách.


1.3. Ý nghĩa của hoạch định (xây dựng) chính
sách công:
- Hoạch định chính sách cũng được coi là
một loại quyết định quản lý đặc biệt cho cả

một giai đoạn tồn tại phát triển của thực thể
nhằm đạt mục tiêu quản lý. Hoạch định
chính sách đúng, khoa học sẽ giúp cho thực
thể có nhiều thuận lợi trong quá trình vận
động đến mục tiêu, nếu sai sẽ làm cho thực
thể không những mất phương hướng trong
quá trình vận động, mà còn gây ra những
hậu quả không mong muốn cho mục tiêu
quản lý.


1.3.1. Hoạch định chính sách mở đường cho
cả tiến trình chính sách:
- Chu trình chính sách dường như là một
vòng xoáy ốc theo hướng ngày càng hoàn
thiện, trong đó hoạch định chính sách được
xem là bước chuyển lên bậc cao hơn trong
chu trình. Hoạch định chính sách là điểm
khởi đầu cho một tiến trình chính sách trong
cả chu trình chính sách.


1.3.2. Hoạch định chính sách xác định được
những vấn đề mà xã hội cần phải giải quyết
bằng chính sách:
- Vấn đề tồn tại trong đời sống xã hội rất
phong phú đa dạng và vận động không
ngừng theo các quy luật khách quan. Mỗi
loại vấn đề có liên quan đến một hay nhiều
quá trình kinh tế - xã hội và được giải quyết

bằng các công cụ và cách thức khác nhau
trong đó có công cụ chính sách. Hoạch định
chính sách thực chất là khởi xướng xác định,
lựa chọn được vấn đề chính sách, lý do ban
hành chính sách. Đây là nội dung quan trọng
đầu tiên của hoạch định chính sách.


1.3.3. Hoạch định chính sách giúp cho việc
củng cố niềm tin của dân chúng vào Nhà
nước:
- Hoạch định chính sách khởi xướng những
vấn đề chính sách, đó là những vấn đề bức
xúc cần được giải quyết để duy trì hoạt động
xã hội theo định hướng. Nếu những vấn đề
chính sách đưa ra phù hợp với yêu cầu giải
quyết nhanh, có hiệu quả đáp ứng yêu cầu
của người dân, của dân chúng sẽ làm cho
họ yên tâm làm theo Nhà nước.


1.3.4. Hoạch định chính sách sẽ thu hút các
bộ phận chức năng của toàn hệ thống quản
lý vào những hoạt động theo định hướng:
- Mỗi cơ quan quản lý Nhà nước đều phải
thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao
một một cách độc lập, song nếu hoạch định
có chính sách các cơ quan này sẽ phải liên
hệ phối hợp với nhau để thực hiện mục tiêu
quản lý.



1.3.5. Hoạch định chính sách sẽ truyền đạt
được cơ chế quản lý của Nhà nước đến nền
kinh tế trong từng thời kỳ:
- Để quản lý nền kinh tế - xã hội có kết quả,
Nhà nước phải chủ động tạo lập cơ chế vận
động thích hợp với từng điều kiện về không
gian và thời gian, thông qua việc ban hành
chính sách. Thực chất hoạch định chính
sách là để tạo cơ chế quản lý của Nhà nước
đối với nền kinh tế.


II. Những nguyên tắc, tiêu chí xây dựng
chính sách công:
2.1. Những nguyên tắc xây dựng chính sách
công:
- Nguyên tắc hoạch định xây dựng, chính
sách là những quy định bắt buộc mà các nhà
hoạch định phải tuân theo, trong quá trình
làm chính sách. Tùy theo định hướng chính
trị và các điều kiện kinh tế văn hóa, xã hội
của mỗi quốc gia để lựa chọn hệ thống
nguyên tắc thích hợp, song có một số nguyên
tắc được nhiều quốc gia thực hiện như.


- Nguyên tắc vì lợi ích cộng đồng, nguyên tắc
hệ thống, nguyên tắc hiện thực, nguyên tắc

quyết định đa số.
- Chính sách công là chính sách của Nhà
nước, để đảm bảo chất lượng của chính sách
khi hoạch định, xây dựng phải tuân thủ các
nguyên tắc sau:
a. Nguyên tắc vì lợi ích cộng đồng người dân;
b. Nguyên tắc quản lý và bắt buộc;
c. Nguyên tắc hệ thống;


d. Nguyên tắc tập hợp các quyết định;
đ. Nguyên tắc liên đới;
e. Nguyên tắc kế thừa lịch sử;
f. Nguyên tắc quyết định đa số;
- Để đảm bảo rằng, chính sách được làm cho
mọi người và được xây dựng bởi nhiều
người. Theo nguyên tắc này có thể minh họa
sơ đồ hoạch định chính sách như hình 2.1
sau đây:


Mô hình 2.1
Quyết định thực hiện

Các bộ phận chức năng
- Các tổ chức
xã hội
- Các nhà
khoa học.
- Chính quyền

các cấp
- Cơ quan
truyền thông
- Dân chúng…

Hội
đồng
chính
sách

Đệ
trình
chính
sách

Văn bản pháp quy
Chính phủ
Luật

Quốc hội
Quyết định thực hiện


g. Nguyên tắc theo cơ chế thị trường (phù
hợp với cơ chế thị trường)
h. Nguyên tắc phân phối công bằng.
2.2. Các tiêu chí (tiêu chuẩn) xây dựng chính
sách:
- Hoạch định, xây dựng chính sách ngoài
việc phải tuân thủ các nguyên tắc còn phải

căn cứ vào các tiêu chí cụ thể.


- Tiêu chí xây dựng chính sách là tiêu chuẩn
đo lường khuôn khổ của mục tieu chính sách
công, là cơ sở để đánh giá chính sách công
đúng hay không đúng, chất lượng hay không
chất lượng. Các tiêu chí (tiêu chuẩn) xây
dựng chính sách (Tiêu chuẩn của một chính
sách tốt - good policy):


a. Chính sách công tốt phải hướng tới mục
tiêu phát triển chung;
b. Chính sách công tốt phải tạo động lực phát
triển mạnh;
c. Chính sách công tốt phải phù hợp với tình
hình thực tế;
d. Chính sách công tốt phải có tính khả thi
cao và kịp thời;


đ. Chính sách công tốt phải bảo đảm tính hợp
lý.
e. Chính sách công tốt là phải mang lại hiệu
quả cho đời sống xã hội;
f. Chính sách công tốt là phải phản ánh được
ý nguyện của người dân.



III. Những căn cứ để hoạch định (xây dựng)
một chính sách công:
3.1. Căn cứ vào định hướng chính trị của
Đảng cầm quyền:
- Dưới sự lãnh đạo của Đảng cầm quyền, các
Nhà nước quản lý xã hội phát triển theo mục
tiêu định hướng. Đường lối phát triển của xã
hội của Đảng là căn cứ để Nhà nước đề ra
các mục tiêu kinh tế, chính trị, văn hóa, xã
hội trong dài hạn và ngắn hạn.


- Để đạt được những mục tiêu đề ra, Nhà
nước phải sử dụng các công cụ vĩ mô quản
lý, điều hành các đối tượng vận động theo
định hướng. Trong các loạt công cụ quản lý
chính sách là công cụ đắc lực nhất của các
Nhà nước, vì thế mục tiêu chính sách cũng là
mục tiêu quản lý Nhà nước trong từng thời
kỳ. Mục tiêu chính sách đều phải xuất phát
từ đường lối phát triển của chế độ xã hội do
Đảng khởi xướng.
- Nói cách khác các chính sách của Nhà
nước đều được ban hành trên cơ sở đường
lối phát triển của Đảng cầm quyền.


3.2. Căn cứ vào quan điểm phát triển của chủ
thể (của Đảng cầm quyền)
- Đường lối phát triển của một chế độ xã hội do

Đảng cầm quyền lựa chọn là ổn định lâu dài.
Tính ổn định của đường lối sẽ tạo ra sự thống
nhất trong quá trình vận hành xã hội theo quy
luật, hạn chế hoặc loại bỏ được những biến cố
phát sinh trái quy luật làm tổn hại đến đời sống
nhân dân, giúp cho xã hội có những bước đi
vững chắc trên con đường phát triển.


Quan điểm phát triển có thể thay đổi giữa các
thời kỳ thùy theo nhận thức của người lãnh
đạo, trong khi đường lối phát triển thì ổn
định, ít thay đổi. Việc hoạch định chính sách
phát triển của Nhà nước trong từng thời kỳ
ngoài việc căn cứ vào đường lối chính trị còn
phải dựa vào quan điểm phát triển của Đảng
trong thời kỳ đó.


3.3. Căn cứ vào nguyên tắc hoạch định chính
sách:
- Hoạch định (xây dựng) chính sách phải căn
cứ vào các nguyên tắc nêu trên.
- Nguyên tắc thực hiện: Để đảm bảo cho
chính sách được ban hành phù hợp với các
điều kiện hiện có, làm cho chính sách có tính
khả thi cao và đảm bảo được tính kế thừa,
liên tục trong hệ thống.