MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ý thức được tầm quan trọng của giáo dục trong thời đại ngày nay, Đảng và
Nhà nước ta luôn xem trọng giáo dục và xem giáo dục là “quốc sách hàng đầu”,
luôn chú trọng đổi mới giáo dục.Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục,đào tạo, phát
triển nguồn nhân lực, đã từng được khẳng định trong các văn kiện Đảng trước đây.
Đặc biệt, trong Nghị quyết số 29 của Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, khẳng định
đây không chỉ là quốc sách hàng đầu, là “chìa khóa” mở ra con đường đưa đất nước
tiến lên phía trước, mà còn là “mệnh lệnh” của cuộc sống[9].
Trong quá trình dạy học việc nâng cao nhận thức và phát triển nhân cách toàn
diện cho học sinh luôn được coi trọng. các phương pháp và biện pháp dạy học khác
nhau được tổ chức nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất cho việc dạy và học.Giáo dục
Tiểu học là bậc học nền móng trong hệ thống giáo dục quốc dân, chất lượng giáo
dục phổ thông phụ thuộc rất nhiều vào kết quả đào tạo ở trường Tiểu học. Có thể
nói, những kiến thức tiếp nhận ở trường Tiểu học là viên gạch đầu tiên trong lâu đài
tri thức của mỗi người. Do đó, cần phải có sự đầu tư hợp lí trong dạy và học để giúp
học sinh tư duy và lĩnh hội kiến thức được tốt hơn.Kiến thức trong Địa lí lớp 4 cũng
là một trong những “viên gạch” đầu tiên ấy.
Địa lý là một môn học trong hệ thống các môn học của bậc Tiểu học. Địa lí
có vị trí và vai trò to lớn trong việc cung cấp cho học sinh những kiến thức thực tế
bao gồm: kiến thức về tự nhiên, kinh tế - xã hội và cả vốn sống. Quan trọng hơn Địa
lí còn khơi gợi cho các em lòng yêu thích, ham muốn khám phá thiên nhiên đất
nước, con người. Qua đó giáo dục lòng yêu tổ quốc, yêu quê hương, đất nước con
người Việt Nam. Tuy vậy, lâu nay trong các môn ở Tiểu học, đa số giáo viên chú
trọng nhiều môn Toán, Tiếng Việt.Những môn còn lại trong đó có Địa lí ít được chú
trọng.Đây là một trong những nguyên nhân khiến giáo viên còn lúng túng trong
giảng dạy và truyền đạt kiến thức đến học sinh một cách khô khan. Một bộ phận
giáo viên chú ý đến việc liên hệ giữa kiến thức lý thuyết với thực tiễn nhưng phần


lớn giáo viên khi dạy các môn về Tự nhiên xã hội nói chung và Địa lí nói riêng đều

mang tính đối phó,chưa tạo hứng thú cho học sinh trong học tập.
Quá trình dạy – học là một hoạt động phức tạp, trong đó chất lượng và hiệu
quả dạy học cơ bản phụ thuộc vào chủ thể nhận thức – người học. Để việc học có
hiệu quả cao, người học phải thực sự hứng thú trong quá trình học, khi có hứng thú,
say mê trong học tập thì việc lĩnh hội tri thức trở nên dễ dàng hơn. Khi lĩnh hội được
kiến thức mới, người học lại có thêm hứng thú để tiếp tục quá trình học tập. Để tạo
được niềm hứng thú này, giáo viên có vai trò đặc biệt quan trọng. Làm thế nào để
tạo hứng thú cho học sinh trong việc học Địa lí ? Có nhiều cách thức được áp dụng
trong dạy học, việc tích hợp văn học trong dạy học Địa lí lớp 4 cũng là một cách
thức. Chính tính vần điệu, ngắn gọn, dễ nhớ của thơ văn khiến những kiến thức
trong sách giáo khoa trở nên nhẹ nhàng, dễ tiếp thu hơn sẽ tạo được hứng thú học
tập Địa lý cho học sinh. Vì vậy, chúng tôi đã mạnh dạn chọn và nghiên cứu đề tài :
“Sử dụng văn học trong dạy học phân môn Địa lí lớp 4nhằm tạo hứng thú cho
học sinh”
2. Mục đích nghiên cứu
- Vận dụng tư liệu văn học trong quá trình dạy học địa lí nhằm tạo hứng thú
và nâng cao kết quả học tập cho học sinh.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Sử sụng thơ văn học trong dạy học phân môn Địa lí lớp 4.
3.2 Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học Địa lí lớp 4.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lý luận liên quan đến việc sử dụng văn học trong dạy học
nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong phân môn Địa lí lớp 4.
- Thực trạng dạy học và việc sử dụng văn học trong dạy học Địa lí lớp 4.


- Sưu tầm và giới thiệu một số bài thơ, ca dao, tục ngữ có thể sử dụng để
giảng dạy môn Địa lí lớp 4.

- Đưa ra cách sử dụng văn học trong một số nội dung dạy học Địa lí lớp 4.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài tôi đã áp dụng một số phương
pháp nghiên cứu chính sau:
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
5.1.1. Phương pháp phân tích,tổng hợp lý thuyết
Thu thập các tài liệu, các tư liệu văn học có liên quan đến nội dung của đề tài.
Từ đó, chọn lọc các tư liệu cho phù hợp với từng nội dung của đề tài, tiến hành phân
tích tư liệu, tổng hợp, đánh giá và liên hệ tư liệu với nội dung đề tài.
5.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết
Sắp xếp các tài liệu khoa học thành một hệ thống logic chặt chẽ theo từng
mặt, từng đơn vị kiến thức làm cơ sở lý luận cho đề tài.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp quan sát
Trong thời gian thực tập tại trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, chúng tôi tổ
chức quan sát các tiết dạy học Địa lí của giáo viên và thời gian tự học của học sinh.
5.2.2. Phương pháp khảo sát điều tra
Sử dụng phiếu điều tra để tìm hiểu việc dạy học Địa lí lớp 4 trong phần điều
tra và thực nghiệm.
5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Tiếp thu các ý kiến đóng góp của thầy cô hướng dẫn và các thầy cô khác để
định hướng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu góp phần hoàn thiện nội dung
nghiên cứu.
5.2.4. Phương pháp thực nghiêm sư phạm
Chúng tôi tiến hành dạy ở lớp đối chứng và thực nghiệm, kết quả thực
nghiệm là cơ sở để kiểm chứng tính khả thi của đề tài.


5.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng công thức toán học để xử lý số liệu từ kết quả điều tra thực trạng và

thực nghiệm
6. Lịch sử nghiên cứu
Việc tích hợp văn học nói chung vào dạy và học một số bộ môn ở trường phổ
thông đã và đang dần được quan tâm, chú ý. Việc tích hợp văn học trong giảng dạy
được nghiên cứu và vận dụng bước đầu đã tạo ra được những kết quả khả quan,
nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường, cụ thể:
- Hồ Văn Việt (2014), “Vận dụng kiến thức liên môn trong dạy học Địa lí
THPT”, SKKN, Trường THPT Cù Huy Cận, Hà Tĩnh.
- Nhóm giáo viên sinh học (2013), “Sử dụng ca dao, tục ngữ, thành ngữ
trong giảng dạy bộ môn sinh học ở trường THCS”, SKKN, Trường THCS Phúc
Thành, Yên Thành, Nghệ An.
- Nguyễn Thành Công (2013), “Sử dụng ca dao, tục ngữ, thành ngữ trong
Sinh học 11”, SKKN.
- Nguyễn Tiên Triên, “ Tích hợp kiến thức liên môn Văn – Sử - Địa trong dạy
học Giáo dục công dân10”, SKKN.
- Nguyễn Đình Thế (2013), “ Sử dụng tư liệu văn học dân gian trong dạy học
lịch sử Việt Nam 10”, SKKN, Trường THPT Vĩnh Bình Bắc, Kiên Giang.
- Trần Thị Huệ (2016), “ Kết hợp ca dao-tục ngữ, thơ ca trong giảng dạy, tạo
sự yêu thích môn Địa lí cho học sinh lớp 10”, SKKN, Trường THPT Nguyễn Văn
Cừ, Bà Rịa - Vũng Tàu.
- Nguyễn Phương Thảo (2014), “ Sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong
giảng dạy Địa lí 12 (phần Địa lí tự nhiên) nhằm tạo hứng thú cho học sinh”. SKKN,
Vĩnh Phúc.
Như vậy, đã có rất nhiều các đề tài, SKKN của các giáo viên tại các trường cơ
sở nghiên cứu về vận dụng văn học trong dạy học một số môn học như: Sinh học,
Giáo dục công dân, Lịch sử,nhưng chủ yếu tập trung ở các cấp THPT và THCS.Mặc


dù, một số giáo viên đã nghiên cứu về việc tích hợp ca dao-tục ngữ, thơ ca trong
giảng dạy Địa lí ở cấp THPT và THCS nhưng chưa có đề tài, SKKN vào nghiên cứu

tích hợp ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí cấp Tiểu học.
Do vậy, nếu việc sử dụng văn học trong dạy học phân môn Địa lí lớp 4 thành
công thì việc tiếp thu kiến thức của học sinh sẽ tốt hơn, học sinh sẽ hứng thú hơn với
môn học, am hiểu và thích thú trong việc tìm hiểu về Địa lí.
7. Đóng góp đề tài
Hệ thống hóa những sơ sở lý luận về việc sử dụng văn học trong dạy học
nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong phân môn Địa lí lớp 4.
Khảo sát thực trạng việc dạy học Địa lí lớp 4 ở trường Tiểu học và đưa ra
cách sử dụng văn học trong dạy học nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong phân
môn Địa lí lớp 4.
8. Phạm vi giới hạn nghiên cứu
Do tính chất phong phú và đa dạng về thể loại của văn học, đề tài chỉ tập
trung nghiên cứu và vận dụng thơ ca, ca dao-tục ngữ trong dạy học nội dung Địa lí
lớp 4.
9. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội
dung chính bài khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng văn học trong dạy học
Địa lí lớp 4
Chương 2: Một số biện pháp sử dụng văn học nhằm tạo hứng thú cho học
sinh trong phân môn Địa lí lớp 4
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ
DỤNG VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 4
1.1.

Một số khái niệm liên quan


1.1.1. Văn học
Văn học là một loại hình sáng tác, tái hiện những vấn đề của đời sống xã hội
và con người. Phương thức sáng tạo của văn học được thông qua sự hư cấu, cách thể
hiện nội dung các đề tài được biểu hiện qua ngôn ngữ. Khái niệm văn học đôi khi có
nghĩa tương tự như khái niệm văn chương và thường bị dùng lẫn lộn. Tuy nhiên, về
mặt tổng quát, khái niệm văn học thường có nghĩa rộng hơn khái niệm văn chương,
văn chương thường chỉ nhấn mạnh vào tính thẩm mĩ, sự sáng tạo của văn học về
phương diện ngôn ngữ, nghệ thuật ngôn từ.[13]
1.1.2. Các thể loại văn học:
Văn học có các thể loại khác nhau như:
-Trữ tình : Thơ, cao dao, tục ngữ, từ khúc, truyện thơ, trường ca, thơ trường
thiên.
-Tác phẩm tự sự: Truyện ngắn, truyện vừa, sử thi, ngụ ngôn.
-Kịch bản văn học: Bi kịch, hài kịch, kịch tự sự.
-Loại thể khác: Ký, chính luận, từ (thể loại văn học).
1.1.2.1.

Thơ

Thơ là một hình thức nghệ thuật dùng từ, dùng chữ trong ngôn ngữ làm chất
liệu, và sự chọn lọc từ cũng như tổ hợp của chúng được sắp xếp dưới một hình
thức lôgíc nhất định tạo nên hình ảnh hay gợi cảm âm thanh có tính thẩm mỹ cho
người đọc, người nghe[11].
1.1.2.2.

Ca dao

Ca dao là những bài hát được lưu hành phổ biến trong dân gian có hoặc
không có khúc điệu nhằm diễn tả tình cảm và miêu tả đời sống của nhân dân lao

động.[4]


1.1.2.3.

Tục ngữ

Tục ngữ là thể loại văn học dân gian nhằm đúc kết kinh nghiệm, tri thức của
nhân dân dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ
truyền.Nội dung tục ngữ thường phản ánh những kinh nghiệm về lao động sản xuất,
ghi nhận các hiện tượng lịch sử xã hội, hoặc thể hiện triết lý dân gian của dân tộc.[4]
1.1.3. Địa lí
Địa lí mang tính liên ngành bao gồm tất cả những hiểu biết về Trái Đất và tất
cả những mối quan hệ phức tạp giữa con con người và tự nhiên - không chỉ đơn
thuần là nơi có các đối tượng đó, mà còn về cách chúng thay đổi và đến được như
thế nào. Địa lí đã được gọi là "ngành học về thế giới" và "cầu nối giữa con người
và khoa học vật lý".[5]
1.1.4. Hứng thú và hứng thú học tập
*Hứng thú là thái độ con người đối với sự vật, hiện tượng nào đó. Hứng thú
là biểu hiện của xu hướng về mặt nhận thức của cá nhân với hiện thực khách quan,
biểu hiện sự ham thích của con người về sự vật, hiện tượng nào đó.[10]
Hứng thú của cá nhân được hình thành trong quá trình nhận thức và hoạt
động thực tiễn. Hứng thú tạo nên ở cá nhân những khát vọng tiếp cận và đi sâu vào
đối tượng. Khát vọng này được biểu hiện ở chỗ: Chủ thể tập trung chú ý cao độ vào
“đối tượng” tạo hứng thú, chủ thể hướng dẫn và điều chỉnh hành vi để chinh phục
đối tượng” hành vi tích cực của chủ thể trong hoạt động dù phải vượt qua muôn
ngàn khó khăn.
*Hứng thú học tập chính là thái độ lựa chọn đặc biệt của học sinh đối với đối
tượng của hoạt động học tập, vì sự cuốn hút về tình cảm và ý nghĩa thiết thực của nó
trong đời sống cá nhân.Trong học tập nếu có sự hứng thú thì sẽ đạt thành tích cao,

có một vốn kiến thức sâu rộng và khơi nguồn mạch của sự sáng tạo.[10]
1.2.

Một số vấn đề về phân môn Địa lí lớp 4

1.2.1. Mục tiêu dạy học phân môn Địa lí lớp 4


Mục tiêu trong dạy học phân môn Địa lí lớp 4 nhằm giúp học sinh hiểu biết
về môi trường xung quanh, từ đó tạo điều kiện cho học sinh dễ dàng hòa nhập, thích
ứng với cuộc sống xã hội, với môi trường thiên nhiên. Cụ thể:
Về kiến thức:
Hình thành cho học sinh một số biểu tượng, khái niệm, mối quan hệ địa lí
đơn giản thông qua những sự vật hiện tượng địa lí cụ thể của đất nước ở miền núi và
trung du, miền đồng bằng và duyên hải.
Về kĩ năng :
Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh một số kĩ năng địa lí như: kĩ
năng quan sát sự vật, hiện tượng địa lí; kĩ năng sử dụng bản đồ; kĩ năng nhận xét, so
sánh, phân tích số liệu; kĩ năng phân tích các mối quan hệ địa lí đơn giản.
Về thái độ :
Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh thái độ và thói quen.
Ham hiểu biết, yêu thiên nhiên, đất nước, con người, có ý thức và hành động
bảo vệ môi trường.
1.2.2. Nội dung, chương trình dạy học phân môn Địa lí lớp 4
Phần Địa lí lớp 4 gồm những nội dung chính :
- Bản đồ và cách sử dụng bản đồ về các yếu tố Địa lí Việt Nam.
- Thiên nhiên và hoạt động sản xuất của con người ở miền núi và Trung du
(dãy núi Hoàng Liên Sơn, Tây Nguyên, Trung du Bắc Bộ).
- Thiên nhiên và hoạt động sản xuất của con người ở đồng bằng (đồng bằng
Bắc Bộ, đồng bằng Nam Bộ, đồng bằng duyên hải miền Trung).

- Vùng biển Việt Nam.
Chương trình dạy học phân môn Địa lí lớp 4:
Chương trình học gồm 35 tiết được phân bố 1 tiết / 1 tuần. Trong đó, có 1 bài
mở đầu, 9 bài về vùng núi và trung du, 12 bài về các đồng bằng lớn như đồng bằng
Bắc Bộ và đồng bằng sông Cửu Long, 7 bài về đồng bằng duyên hải miền Trung và
6 bài ôn tập kiểm tra cuối học kỳ.


1.3.

Một số vấn đề về sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp

4
1.3.1. Sự cần thiết của việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí
lớp 4
Ca dao - tục ngữ, thơ ca không chỉ là những là những câu từ có vần điệu, dễ
thuộc, dễ nhớ mà còn chứa đựng rất nhiều tri thức kinh nghiệm của nhân loại.
Ca dao-tục ngữ thuộc thể loại văn học truyền miệng, được đúc kết từ kinh
nghiệm cuộc sống của hàng ngàn thế hệ người dân Việt Nam về các mối quan hệ
giữa tự nhiên - tự nhiên, giữa thiên nhiên – con người, thiên nhiên – sản xuất và các
quy luật tự nhiên về khí hậu, thời tiết. Mặc dù vào thời điểm đó trình độ nhận thức
của con người còn hạn chế nhưng những hiện tượng địa lí đã được miêu tả với độ
chính xác cao thể hiện qua các câu ca dao-tục ngữ. Bên cạnh việc miêu tả các hiện
tượng địa lí đã từng diễn ra, ca dao-tục ngữ còn lưu giữ những kinh nghiệm ứng phó
với các hiện tượng địa lí cực đoan (lũ lụt, hạn hán,…) hoặc dự đoán các hiện tượng
địa lí sẽ xảy ra trong thời gian ngắn như:
Ráng vàng trời gió, ráng đỏ trời mưa.
Hay
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.

Việc lồng ghép ca dao-tục ngữ, giúp học sinh dễ dàng liên hệ kiến thức khoa
học với các hiện tượng tự nhiên trong cuộc sống từ quá khứ đến hiện tại. Bên cạnh
đó, việc sử dụng ca dao-tục ngữ, cũng góp phần làm giàu vốn kiến thức cho học sinh
về văn học Việt Nam, hình thành nhân cách cho học sinh trong thời kỳ hội nhập với
khu vực và thế giới hiện nay. Việc tiếp thu có chọn lọc giúp học sinh còn lưu giữ và
phát huy nét văn hóa độc đáo, giàu bản sắc của dân tộc.
Tích hợp ca dao-tục ngữ, thơ ca trong hình thành kiến thức, kĩ năng sẽ hình
thành cho học sinh một thái độ tích cực trong cuộc sống. Quan trọng hơn là học sinh
có thể vận dụng tri thức kinh nghiệm trong ca dao-tục ngữ và thơ ca bổ sung vào bài


học nhằm hình thành tri thức khoa học. Ngược lại, học sinh cũng có thể sử dụng
những tri thức khoa học vào giải thích các hiện tượng địa lí diễn ra trong tự nhiên.
Đây chính là một trong những mục đích quan trọng của giáo dục và phù hợp với đặc
điểm chung của chương trình các môn về Tự nhiên xã hội. Do vậy, có thể nói sử
dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong việc giảng dạy địa lí là một việc làm cần thiết và
hiệu quả.
1.3.2. Mức độ tích hợp ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4
Có nhiều biện pháp gây hứng thú học tập cho học sinh như: sử dụng đồ dùng
dạy học trực quan hiệu quả, tổ chức tham quan dã ngoại, tổ chức chương trình ngoại
khóa, tổ chức trò chơi địa lí,… Trong đó, việc sử dụng ca dao - tục ngữ, thơ ca sao
cho phù hợp cũng là một cách thức tạo được sự mới lạ và thích thú đối với học sinh.
Có nhiều cách để sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học địa lí. Tuỳ
vào từng bài, từng nội dung mà giáo viên đề ra mục đích, yêu cầu cần đạt trong quá
trình giảng dạy nhằm lựa chọn những phương thức vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca
trong dạy học Địa lí lớp 4 phù hợp.
Trong quá trình giảng dạy, để khai thác hiệu quả ca dao-tục ngữ trong giảng
dạy Địa lí có thể sử dụng các phương thức sau:
1.3.2.1. Tích hợp với mức độ toàn phần
Sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4 với mức độ toàn

phần là việc giáo viên sử dụng những câu ca dao-tục ngữ, thơ ca nói về hiện tượng
địa lí nhằm giải quyết nội dung và mục tiêu của bài học.
Ca dao-tục ngữ, thơ ca nói chung và ca dao-tục ngữ, thơ ca về Địa lí nói riêng
với phong cách ngôn ngữ đơn giản, mộc mạc, dễ hiểu và có nhịp điệu sẽ giúp học
sinh ghi nhớ, giải thích các hiện tượng địa lí một cách dễ dàng và nhanh chóng. Học
sinh không những giải thích được hiện tượng địa lí có trong tự nhiên mà còn vận
dụng những tri thức khoa học tích lũy trong nhà trường vào thực tế cuộc sống để tự
bảo vệ mình và những người xung quanh khi có các hiện tượng địa lí cực đoan xảy
ra.


1.3.2.2. Tích hợp với mức độ bộ phận
Cũng như mức độ sử dụng toàn phần, sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca vào các
bài học Địa lí ở mức độ bộ phận cũng nhằm kích thích sự hứng thú của học sinh,
làm giảm bớt sự căng thẳng trong giờ học và giúp học sinh lĩnh hội tri thức một cách
sâu sắc, hiệu quả. Tuy nhiên, sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí ở
mức độ bộ phận chỉ dừng lại ở việc dùng ca dao-tục ngữ, thơ ca như là một tư liệu
nhằm minh chứng cho một hiện tượng địa lí xảy ra trong quá khứ hoặc hiện tại như:
Hải Vân đèo lớn vượt qua,
Mưa xuân ai bỗng hóa ra nắng vàng.
Hay đơn giản chỉ là xác định các địa danh ở địa phương và Việt Nam như:
Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh
Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm
Như vậy, khi sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4, chúng
ta có thể sử dụng ở hai mức độ bộ phận và toàn phần. Tùy thuộc vào nội dung và
mục tiêu của từng bài giáo viên sẽ lựa chọn các mức độ sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ
ca trong dạy học Địa lí lớp 4 khác nhau nhưng cuối cùng đều nhắm đến mục tiêu là
kích thích sự tò mò, ham học hỏi của học sinh, biến những kiến thức khô khan, phức
tạp thành đơn giản, dễ hiểu.
1.3. Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4

* Về Tri giác
Tri giác của học sinh lớp 4 mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết và mang tính
không ổn định tri giác và bắt đầu mang tính xúc cảm, HS thích quan sát các sự vật
hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp dẫn, Tri giác của trẻ đã mang tính mục đích, có
phương hướng rõ ràng. Trong quá trình học tập, tri giác trở thành hoạt động có mục
đích đòi hỏi phải phân tích, tổng hợp từ đó tri giác của học sinh sẽ mang tính chất
của sự quan sát có tổ chức. Do vậy, sự phát triển của tri giác trong học sinh Tiểu học
giáo viên đóng vai trò rất quan trọng, giáo viên là người hình thành các kĩ năng và
dần hình thành tri giác có chủ đích cho học sinh [].


Việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí 4 đã tạo sự tò mò
cho học sinh. Để kích thích được sự hứng thú của học sinh giúp học sinh giúp việc
khai thác nội dung bài học tốt hơn thì việc lựa chọn và sử dụng những câu thơ, ca
dao, tục ngữ cần phù hợp với khả năng tri giác của học sinh, không quá khó và tạo
được sự lôi cuốn với học sinh.
* Về chú ý
Lớp 4 trẻ dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú ý của mình. Chú ý
có chủ định phát triển và chiếm ưu thế, ở trẻ đã có sự nỗ lực về ý chí trong hoạt
động học tập như học thuộc một bài thơ, một công thức toán hay một bài hát dài…
Trong sự chú ý của trẻ đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời gian, trẻ đã định
lượng được khoảng thời gian cho phép để làm một công việc nào đó và cố gắng
hoàn thành công việc trong khoảng thời gian quy định.
Vì vậy, trong quá trình dạy học Địa lí giáo viên nên chú ý đến việc khai thác,
sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca một cách hợp lý, chú ý về độ dài của bài thơ khi sử
dụng.
* Về tư duy
Tư duy của học sinh lứa tuổi này còn mang đậm màu sắc xúc cảm và chiếm
ưu thế ở tư duy trực quan hành động. Các phẩm chất tư duy chuyển dần từ tính cụ
thể sang tư duy trừu tượng khái quát. Khả năng khái quát hóa phát triển dần theo lứa

tuổi; lớp 4 bắt đầu biết khái quát hóa lý luận. Học sinh đã bắt đầu muốn tìm tòi,
khám phá, phát hiện những vấn đề mới. Tuy nhiên, hoạt động phân tích, tổng hợp
kiến thức còn sơ đẳng ở phần đông học sinh Tiểu học.
Do vậy, việc vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4 kích
thích được ham muốn tìm tòi khám phá của học sinh. Từ đó học sinh phát hiện ra
vấn đề cần giải quyết và tìm cách giải quyết. Tuy nhiên, những câu ca dao-tục ngữ,
thơ ca cần phải đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với trình độ tư duy của học sinh.
* Về trí nhớ


Học sinh Tiểu học thường ghi nhớ một cách máy móc do vốn ngôn ngữ còn
ít. Học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 4 nói riêng có xu hướng học thuộc
lòng từng câu, từng chữ những kiến thức được giáo viên cung cấp mà đôi khi không
hiểu nội dung, ý nghĩ của vấn đề. Như vậy, sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy
học nói chung và Địa lí nói riêng là dựa trên cơ sở đặc điểm tâm lý của học sinh về
trí nhớ. Ca dao-tục ngữ, thơ ca với đặc trưng ngôn ngữ là dễ nhớ, dễ thuộc, gần gũi
với nhân dân nên việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca có nội dung phản ánh các hiện
tượng địa lí, địa danh, hoạt động sản xuất của con người để dạy về các bài Địa lí lớp
4 sẽ mang lại hiệu quả cao mà không làm tăng nội dung bài học.
Ngoài ra, trí nhớ của học sinh lớp 4 đã dần hoàn thiện, học sinh biết chọn lọc
những gì mình cần nhớ nhằm giúp bản thân dễ hiểu, dễ nhớ và dễ vận dụng kiến
thức đã học vào cuộc sống. Như vậy, khi sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy
học Địa lí, chúng ta không lo học sinh chỉ nhớ những câu ca dao-tục ngữ, thơ ca một
cách máy móc mà không hiểu. Học sinh sẽ tự chọn lọc và sắp xếp những hiện tượng
địa lí được nêu trong câu ca dao-tục ngữ, thơ ca vào bài học Địa lí và xâu chuỗi
chúng thành kiến thức khoa học hoàn chỉnh.
* Về ý chí
Học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 4 nói riêng, ý chí còn chưa thực
sự hoàn thiện và thiếu bền vững. Học sinh còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố bên ngoài
như: bạn bè, thầy cô,…và thực hiện hành vi còn hứng thú nhất thời. Đặc biệt, học

sinh lớp 4 chưa đủ ý chí để thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra nếu gặp khó khăn.
Do vậy, khi gặp khó khăn trong học tập học sinh thường không quyết tâm mà bỏ qua
kiến thức đó và coi đó là việc hết sức bình thường. Vậy, để khắc phục đặc điểm tâm
lý về ý chí, đặc biệt là ý chí học tập của học sinh, giáo viên cần có những biện pháp
phù hợp nhằm giúp học sinh vượt qua được bài tập bằng sức của mình. Một trong
những biện pháp hiệu quả là làm cho những kháo khăn trở nên dễ dàng hơn. Sử
dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4 sẽ làm cho những khó khăn
trong học tập của học sinh giảm bớt, hiệu quả tăng lên.


1.4. Thực trạng của việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4
1.4.2. Mục đích điều tra
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy
học Địa lí lớp 4 là cần thiết. Vấn đề đặt ra là sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong
dạy học Địa lí lớp 4 của giáo viên phải phù hợp với từng nội dung bài học Địa lí, tạo
sự hứng thú chocủa học sinh. Để tìm hiểu thực trạng này, chúng tôi đã điều tra một
số lớp của khối 4 của trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ, tỉnh
Quảng Nam nhằm lấy số liệu thực tiễn cho đề tài nghiên cứu.
1.4.3. Đối tượng nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, đối tượng của chúng tôi tiến hành điều
tra là 6 giáo viên dạy Địa lí lớp 4 và học sinh của 4 lớp là 4/1, 4/2, 4/3, 4/4 trường
Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ,tỉnh Quảng Nam.
Tất cả các giáo viên mà chúng tôi điều tra đều đạt chuẩn, đều tốt nghiệp Cao
đẳng sư phạm, Đại học sư phạm. Do đó,giáo viên đã có kinh nghiệm, kiến thức về
các cách giảng dạy. Bên cạnh đó, thâm niên giảng dạy bình quân của các giáo viên
được khảo sát từ 10 năm trở lên. Như vậy, thành phần giáo viên tham gia khảo sát
đảm bảo những yêu cầu của việc khảo sát.
1.4.4. Nội dung điều tra
1.4.4.2. Đối với học sinh
Chúng tôi điều tra bằng cách phát phiếu điều tra. Nội dung phiếu điều tra

gồm các vấn đề về sự hứng thú với môn Địa lí, thái độ học tập môn Địa lí và những
hoạt động trong giờ học Địa lí của học sinh.
1.4.4.3. Đối với giáo viên
Chúng tôi cũng điều tra bằng cách phát phiếu lấy ý kiến giáo viên. Nội dung
phiếu lấy ý kiến gồm các vấn đề:
Những phương pháp sử dụng trong dạy học Địa lí.
Việc vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí của giáo viên.


Khó khăn giáo viên gặp phải khi vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy
học Địa lí.
Đóng góp ý kiến của giáo viên trong việc vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca
trong dạy học Địa lí.
1.4.5. Phương pháp điều tra
-

Phương pháp điều tra: Xây dựng các phiếu điều tra gồm hệ thống các câu hỏi

về thực trạng việc vận dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4. Tổng
số phiếu phát ra là 156 phiếu (6 phiếu cho giáo viên, 150 phiếu cho học sinh của bốn
lớp 4/1, 4/2, 4/3, 4/4) và tổng số phiếu thu lại là 156 phiếu.
-

Phỏng vấn, trò chuyện với giáo viên, học sinh Tiểu học về cách thức giảng

dạy, khó khăn trong việc vận dụng thơ, văn trong dạy học Địa lí.
-

Phương pháp quan sát: Tham gia các tiết dạy của giáo viên để quan sát, theo


dõi cách tiến hành dạy.
1.4.6. Kết quả điều tra
Qua quá trình điều tra, chúng tôi thu được kết quả như sau:
* Đối với học sinh
Phiếu điều tra phát ra 150, thu về 150. Kết quả thu được như sau:
*Nội dung 1: Hứng thú của học sinh với môn Địa lí
Bảng 1.1: Mức độ hứng thú của học sinh với môn Địa lí
Mức độ
Rất thích
Thích
Không thích

Số lượng
25
70
55

Phần trăm (%)
16,7
46,7
36


16.80%
36.22%
Rất thích
Thích
Không
thích


46.98%

Biểu đồ 1: Mức độ hứng thú của học sinh với môn Địa lí
Qua kết quả thu được thể hiện trong biểu đồ 1, ta nhận thấy rằng 63,4% học
sinh thích và rất thích học môn Địa lí và 36% học sinh không thích môn Địa lí. Điều
này cho thấy hứng thú với môn Địa lí ở các em học sinh là có. Tuy nhiên, số lượng
học sinh không hứng thú với môn học này vẫn không nhỏ. Từ đây, chúng ta sẽ tìm
nguyên nhân và giải pháp để các em hứng thú với giờ học Địa lí.
*Nội dung 2: Thái độ của học sinh đối với môn Địa lí
Qua quá trình điều tra lấy ý kiến, chúng tôi thu được những kết quả như sau:
Bảng 1.2: Mức độ đánh giá môn học Địa lí của học sinh
Mức độ
Rất quan trọng
Quan trọng
Không quan trọng

Số lượng
23
54
73

Phần trăm (%)
15,3
36
48,7


80
70
60

50
Số lượng
Column1

40
30
20
10
0

Rất quan trọng

Quan trọng

Không quan trọng

Biểu đồ 2: Học sinh đánh giá về môn học Địa lí
Trong 150 học sinh tham gia vào quá trình điều tra, chỉ có 15,3% học sinh
cho rằng Địa lí là môn học rất quan trọng và 36% học sinh cho rằng Địa lí là môn
học quan trọng. Trong khi đó có đến 73 học sinh (48,7%) cho rằng Địa lí không phải
là môn học quan trọng. Điều này ảnh hưởng đến sự quan tâm của học sinh đối với
môn học cũng như việc dành thời gian cho việc học không cao.
Chúng tôi cũng đã tiến hành điều tra về việc học sinh dành thời gian tự học
Địa lí như thế nào, qua quá trình tìm hiểu chúng tôi thu được kết quả sau:
Bảng 1.3:Thời gian tự học của học sinh
Mức độ
Thường xuyên
Thỉnh thoảng
Hiếm khi
Không bao giờ


Số lượng
25
47
22
56

Phần trăm (%)
16,7
31,3
14,7
37,3


31.30%

37.30%

Thỉnh thoảng
Thường xuyên
Hiếm khi
Không bao giờ
14.70%

16.70%

Biểu đồ 3: Thời gian tự học của học sinh
Qua bảng số liệu và biểu đồ có thể thấy rằng học sinh dành thời gian cho việc
tự học rất ít, mức độ thường xuyên chỉ có 25 học sinh (16,7%), học sinh không bao
giờ dành thời gian cho việc tự học có đến 56 học sinh (37,3%). Điều này cho thấy

học sinh vẫn chưa chú trọng đến việc học nhiều.
Bảng 1.4: Học sinh sưu tầm ca dao-tục ngữ, thơ ca trong việc học Địa lí
Mức độ
Thường xuyên
Thỉnh thoảng
Hiếm khi
Không bao giờ

Số lượng
12
22
24
92

Phần trăm (%)
8
14,7
16
61,3

Trong 150 học sinh tham gia phiếu điều tra thì có đến 92 (61,3%)học sinh
trong quá trình học không bao giờ dành thời gian cho việc sưu tầm ca dao-tục ngữ,
thơ ca cho việc học Địa lí. Tỉ lệ học sinh quan tâm và dành thời gian sưu tầm thơ ca
tích hợp vào học Địa lí còn rất thấp là 12 học sinh (8%).
*Nội dung 5:Những hoạt động của học sinh trong giờ học Địa lí
Qua việc điều tra, đa số học sinh đều trả lời trong giờ học Địa lí việc nghe
giảng và ghi chép là chủ yếu. học sinh được tham gia thảo luận và thực hành nhưng
vẫn còn hạn chế. Học sinh không tự đưa ra vấn đề mà các em quan tâm và đề xuất
các hướng giải quyết vấn đề.
Đánh giá chung



Nhìn chung học sinh có sự yêu thích đối với môn Địa lí. Tuy nhiên, vẫn còn
học sinh vẫn chưa có sự quan tâm với môn học này. Việc sưu tầm thông tin cho môn
học vẫn còn hạn chế ở các em.
* Đối với giáo viên
*Nội dung 1:Khó khăn khi dạy học Địa lí của giáo viên
Để tìm hiểu việc dạy học Địa lí của giáo viên có gặp khó khăn gì,giáo
thường sử dụng những phương pháp dạy học nào, chúng tôi dã tiến hành lấy ý kiến
của 6 giáo viên khối lớp 4 và thu được những kết quả sau:
Bảng 1.5: Khó khăn giáo viên gặp phải khi dạy Địa lí
Những khó khăn
Phương tiện dạy học hạn chế
Thông tin, tài liệu hạn chế
Kiến thức khô khan gây khó khăn trong

Số lượng
4
2

Phần trăm (%)
66,7
33,3

việc truyền đạt
Không gặp khó khăn gì
Qua bảng số liệu có thể thấy rằng phần lớn khó khăn giáo viên gặp phải trong
quá trình dạy học Địa lí là hạn chế về thông tin, tài liệu cung cấp cho việc dạy học.
Bên cạnh đó, giáo viên còn cho rằng kiến thức khô khan gây khó khăn trong việc
truyền đạt. Điều này sẽ làm cho giờ học không hấp dẫn, không lôi cuốn học sinh.

Bảng 1.6: Phương pháp dạy học giáo viên sử dụng trong dạy học Địa lí
Phương pháp
Quan sát
Thực hành
Thảo luận nhóm
Đàm thoại
Diễn giảng – thuyết
trình
Đóng vai
Kể chuyện
Điều tra

Thường xuyên
SL
%
6
100
3
50
4
66,7
6
100
-

-

Mức độ
Thỉnh thoảng
SL

%
3
50
2
33,3
5

83,3

Không sử dụng
SL
%
1

16,7


Qua quá trình lấy ý kiến và dựa vào bảng số liệu, hầu hết các giáo viên
thường xuyên sử dụng phương pháp đàm thoại và quan sát trong dạy học, bên cạnh
đó có một số giáo viên có sử dụng các phương pháp khác như thực hành, thảo luận
nhóm và điều tra. Việc chưa phối hợp hoặc chưa vận dụng tối đa các phương pháp
dạy cũng là một trong những nguyên nhân làm cho giờ học không đạt được kết quả
tốt.
*Nội dung 2:Việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí của
giáo viên
Chúng tôi cũng đã tiến hành lấy ý kiến về việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca
của 6 giáo viên trong việc dạy học Địa lí và có những kết quả như sau:
Bảng 1.7: Sự cần thiết của việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí
Mức độ
Rất cần thiết

Cần thiết
Bình thường
Không cần thiết

Số lượng
1
2
3

Phần trăm (%)
16,7
33,3
50

50
45
40
35
30
Số lượng
Column1

25
20
15
10
5
0

không cần thiết Bình thường


Cần thiết

Rất cần thiết

Biểu đồ 4: Sự cần thiết của việc sử dụng ca dao – tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí
Trong tổng số 6 giáo viên nhận phiếu điều tra có đến 50% số viên cho rằng
việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí là không cần thiết. Chỉ có 1


giáo viên coi việc làm trên là cần thiết. Điều này cho thấy việc sử dụng văn học
trong dạy học Địa lí ở trường Tiểu học vẫn chưa được giáo viên thực hiện nhiều.
Để điều tra về mức độ sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong Địa lý 4, trước tiên
chúng tôi thống kê số lượng giáo viên đã từng sử dụng và chưa từng sử dụng trong
giảng dạy. Kết quả: 01 GV (chiếm 16,7%) đã từng sử dụng, 05 GV (chiếm 83,3%) là
chưa từng sử dụng và hiện tại tất cả các giáo viên đều không sử dụng. Sau đó, với câu
hỏi “Nếu phải sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí, Thầy (cô) sẽ sử
dụng ở mức độ nào?”, chúng tôi đã thu được kết quả được thể hiện qua bảng 1.8
Bảng 1.8: Mức độ sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí
Mức độ
Số lượng
Phần trăm (%)
Rất thường xuyên
Thường xuyên
1
16,7
Không thường xuyên
5
83,3
Khi điều tra lý do chỉ sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca ở mức độ không thường

xuyên của 05 GV , chúng tôi nhận được kết quả sau:
DÙNG CÂU 7 TRONG PHIẾU ĐIỀU TRA
Đánh giá chung
Hầu hết giáo viên không sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí.
Giáo viên chưa quan tâm nhiều đến việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy
học để tạo sự hứng thú học tập cho học sinh,làm cho tiết học trở nên sinh động và
giúp học sinh có được kiến thức nội dung bài học.
Tiểu kết chương 1
Qua nghiên cứu, tìm hiểu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng thơ,
văn trong dạy học Địa lí lớp 4, chúng tôi nhận thấy đây là một việc hết sức quan
trọng, cần thiết để giúp học sinh có hứng thú với phân môn Địa lí nhằm đạt hiệu quả
trong dạy học.
Từ việc tìm hiểu thực trạng ở trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi cho thấy việc
yêu thích giờ học Địa lí của học sinh lớp 4 còn thấp, đa số các học sinh cảm thấy


không hứng thú. Nên việc nghiên cứu đề tài này sẽ tạo được hứng thú cho học sinh
trong giờ học Địa lí, giúp các em có được kết quả cao đói với môn học.


CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG CA DAO-TỤC NGỮ, THƠ CA
TRONG DẠY HỌC PHÂN MÔN ĐỊA LÍ LỚP 4
2.1 Cơ sở đề xuất biện pháp
2.1.1 Dựa vào mục tiêu, nội dung dạy học Địa lí lớp 4
Phân môn Địa lí lớp 4 cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về các
sự vật, hiện tượng Địa lí và các mối quan hệ Địa lí ở Việt Nam, đặc điểm vùng
miền,kinh tế. Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các kỹ năng: Quan sát
sự vật, hiện tượng địa lí từ các nguồn thông tin khác nhau; nhận biết các sự vật, hiện
tượng; trình bày kết quả nhận thức bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ, biểu đồ,…;
vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn. Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở

học sinh những thái độ và thói quen: yêu thiên nhiên, con người, quê hương đất
nước; tôn trọng và bảo vệ cảnh quan thiên nhiên.
Vì vậy, việc lựa chọn và vận dụng thơ, văn cần phù hợp với nội dụng chương
trình và đảm bảo được mục tiêu của bài học cũng như mục tiêu cấp học.
2.1.2.Dựa vào đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh lớp 4
Đối với học sinh lớp 4 thì tri giác của các em phản ánh những thuộc tính trực
quan, cụ thể của sự vật, hiện tượng và xảy ra khi chúng trực tiếp tác động lên giác
quan. Tri giác giúp cho học sinh định hướng nhanh chóng và chính xác hơn. Tri giác
còn giúp cho trẻ điều chỉnh hoạt động một cách hợp lý. Bên cạnh sự phát triển của
tri giác, chú ý có chủ định của học sinh còn yếu, khả năng điều chỉnh chú ý có ý chí
chưa mạnh. Vì vậy, việc sử dụng ca dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí cần kết
hợp với đồ dùng dạy học trực quan (tranh ảnh) để tổ chức sự chú ý cho học sinh.
Nhu cầu hứng thú có thể kích thích và duy trì chú ý không chủ định cho nên giáo
viên cần tìm cách làm cho giờ học hấp dẫn để lôi cuốn sự chú ý của học sinh.
Vì vậy, giáo viên cần dựa vào đặc điểm nhận thức của học sinh để có thể khai
thác tốt nội dung bài học và có phương pháp dạy học hiệu quả từ việc vận dụng ca
dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí.


2.2.3 Thực trạng của việc sử dụng thơ văn trong dạy học Địa lí lớp 4
Qua quá trình điều tra thực trạng, chúng tôi nhận thấy rằng việc sử dụng ca
dao-tục ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4 của giáo viên hiện nay chưa được
thực hiện. Đã có giáo viên từng sử dụng tư liệu văn học trong dạy học Địa lí nhưng
phần lớn giáo viên chỉ thỉnh thoảng sử dụng ở mức độ giới thiệu bài mới, chưa đi
sâu vào việc khai thác nội dung bài học, giải thích các hiện tượng địa lí.Các giờ dạy
Địa lí vẫn chưa tạo được sự hứng thú cho học sinh, làm cho học sinh không quan
tâm đến môn học.
Đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng hình thức, hoạt động dạy học hợp
lí góp phần lớn trong việc thực hiện các mục tiêu dạy học, tạo hứng thú học tập cho
học sinh. Từ việc nghiên cứu cơ sở lí luận và điều tra thực trạng sử dụng ca dao-tục

ngữ, thơ ca trong dạy học Địa lí lớp 4, chúng tôi đưa ra những giải pháp phù hợp tạo
được sự hứng thú học tập ở học sinh, vẫn đảm bảo chất lượng dạy học.
2.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp
2.2.1 Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, chính xác
Nguyên tắc này đòi hỏi trong quá trình dạy học phải trang bị cho học sinh
những tri thức khoa học chân chính, chính xác; dần dần cho học sinh tiếp xúc với
một số phương pháp nghiên cứu, có thói quen suy nghĩ và làm việc một cách khoa
học; qua đó hình thành cơ sở thế giới quan khoa học, niềm tin, sự say mê, hứng thú
trong học tập cũng như những phẩm chất đạo đức cần thiết.
2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, thực tiễn
Trong quá trình dạy học, phải làm cho học sinh nắm vững những tri thức lý
thuyết, tác dụng của nó đối với cuộc sống, đối với thực tiễn, có kĩ năng vận dụng
chúng vào thực tiễn, góp phần cải tạo hiện thực khách quan. Cần lựa chọn những tri
thức cơ bản, phù hợp với những điều kiện tự nhiên, tình hình thực tiễn.
2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính sư phạm
Trong dạy học, phải đảm bảo mối quan hệ thuận lợi nhất giữa sự chỉ đạo sư
phạm của thầy giáo và lao động tích cực, tự giác, sáng tạo của học sinh. Những kiến


thức văn học phải phù hợp với đặc điểm tâm lí,nhận thức của học sinh.Phải phát huy
cao độ tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh ; tạo điều kiện cho họ có thể học
tập bằng chính hoạt động của mình,phát huy tư duy ngôn ngữ cho học sinh.
Bên cạnh đó tính sư phạm còn được thể hiện ở tính giáo dục: giáo dục tình
yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước, con người qua các câu ca dao, tục ngữ,
các câu và đoạn thơ,...
2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức
Đảm bảo nguyên tắc này trong dạy học là phải sử dụng phương pháp, hình
thức dạy học phù hợp trong việc vận dụng thơ, văn nhằm thúc đẩy sự phát triển trí
tuệ của mọi thành viên trong lớp đồng thời phải quan tâm đến từng cá nhân người
học, đảm bảo cho mọi học sinh đều có thể phát triển ở mức tối đa so với khả năng

của mình.
2.3 Một số biện pháp sử dụng thơ, văn trong dạy học Địa lí lớp 4
2.3.1 Tìm hiểu vị trí phần kiến thức có thể sử dụng thơ, văn trong dạy học Địa lí
lớp 4
Do đặc điểm nội dung kiến thức và đảm bảo công tác giảng dạy có sự đổi
mới qua từng bài học nên không phải trong tất cả các bài học giáo viên đều lồng
ghép ca dao-tục ngữ, thơ ca. Giáo viên có thể lựa chọn những bài tiêu biểu, những
câu thơ, câu ca dao, tục ngữ đặc trưng nhất vào giảng dạy Địa lí lớp 4. Bên cạnh đó,
do tính thống nhất, tính liên đới giữa các bài học, nhiều câu thơ, câu ca dao, tục ngữ
có thể áp dụng trong nhiều bài.
2.3.1.1 Sử dụng trong phần giới thiệu bài
Để có được một giờ học hiệu quả, cách giới thiệu để vào bài có vai trò rất
quan trọng. Giáo viên có thể đọc một câu thơ liên quan đến nội dung bài học để gợi
mở những nội dung chính cần tìm hiểu trong bài. Qua đó, khiến bầu không khí đầu
giờ học trở nên nhẹ nhàng, học sinh cảm thấy háo hức hơn trong quá trình tiếp thu
bài giảng. Cụ thể: