ý
khi phân tích tâm trạng trong
thơ trữ tình






Cần xuất phát từ những từ ngữ, hình ảnh, biện
pháp tu từ ... cụ thể trong văn bản thơ trữ tình
và đi sâu vào tìm hiểu những yếu tố ấy.
Cần phân biệt và xác định rõ loại tâm trạng
của nhân vật trữ tình
Cần tìm hiểu sắc thái cá thể và ý nghĩa xà hội
của tâm trạng
Cần có sự khái quát và gọi thành tên tâm trạng
của nhân vật trữ tình trong bài thơ

1


Tiết 50, 51: đọc hiểu văn bản

bài thơ số 28
trích tập ngườiưlàmưvườn

ra-bin-đra-nat ta-go

2

I. Vài nét về tác giả Ta-go






Ra-bin-đra-nat Ta-go (1861 1941), nhà văn, nhà văn hoá lớn,
một ngôi sao sáng - thiên tài
của dân tộc ấn Độ ở thế kỉ XX,
ngời đà dành cả cuộc đời cho
hoà bình và tiến bộ của dân
tộc ấn Độ và nhân loại.
Ta-go để lại một gia tài khổng
lồ các tác phẩm văn học nghệ
thuật phong phú đa dạng mà
lĩnh vực nào cũng xuất sắc,
phi thờng
Ông là ngời châu á đầu tiên
nhận giải thởng Nôben văn học
năm 1913 với tập ThơưDâng

3


II. Về tập thơ Ngời làm v
ờn









Là tập thơ nổi tiếng của Ta-go gồm
85 bài thơ đợc viết bằng tiếng Bengan, về sau, nhà thơ tự dịch ra
tiếng Anh, đợc xuất bản năm 1914.
Nội dung: Thế giới thật tơi đẹp,
cuộc đời là một vờn hoa chan chứa
tình yêu và nhà thơ nguyện là ngời
chăm sóc vờn hoa - cuộc đời ấy.
Nghệ thuật: tiêu biểu cho nghệ
thuật thơ Ta - go, đó là sự hoà
quyện giữa chất trữ tình và chất
triết lí trong giọng thơ, thể hiện đ
ợc tâm hồn ấn Độ trong sự gắn kết
với tinh thần nhân loại
Tập thơ đà đợc dịch ra nhiều thứ
tiếng

4


III. Đọc hiểu Bài thơ số 28
Hớng dẫn đọc
Giới thiệu bản dịch nghĩa
Tìm hiểu về nội dung và nghệ
thuật bài thơ



5


Bản

dịch sát nghĩa

Đôi mắt dò hỏi của em
buồn. Đôi mắt em cố hiểu
nghĩa đời anh nh vầng
trăng muốn dò sâu đáy
biển.
Anh đà để trần đời
mình trớc mắt em, từ đầu
đến cuối, không giấu che,
không giữ lại điều gì.
Chính vì vậy mà em
chẳng hiểu anh.
Nếu đời anh chỉ là một
viên ngọc, anh có thể đập
nó làm trăm mảnh, xâu
thành chuỗi, quàng vào
cổ em.
Nếu đời anh chỉ là một
đoá hoa, tròn trịa, nhỏ
xinh và thơm ngát, anh có
thể hái khỏi cành, cài lên
mái tóc em.

Nhng, em yêu, đời anh
là một trái tim . Đâu là đáy
và bờ của nó?

Bản

dịch thơ của Đào Xuân Quý

Đôi mắt băn khoăn của em buồn
Đôi mắt em muốn nhìn vào tâm t
ởng của anh
Nh trăng kia muốn vào sâu biển cả
Anh đà để cuộc đời anh trần trụi d
ới mắt
em
Anh không giấu em một điều gì
Chính vì thế mà em không biết
gì tất cả về anh
Nếu đời anh chỉ là viên ngọc
anh sẽ đập nó ra làm trăm mảnh
và xâu thành một chuỗi
quàng vào cổ em
Nếu đời anh chỉ là một đoá hoa
tròn trịa, dịu dàng và bé bỏng
anh sẽ hái nó ra để đặt lên mái
tóc em
Nhng em ơi, đời anh là một trái
tim
Nào ai biết chiều sâu và bến bờ
6

của nó


Dù em vẫn là nữ hoàng
trong vơng quốc đó, em có
biết gì biên giới của nó đâu
Nếu đời anh chỉ là một
khoảnh khắc sớng vui, nó sẽ
nở thành nụ cời nhẹ nhõm,
em có thể thấy và đọc đợc ý
nghĩa của nó trong phút
giây
Nếu đời anh chỉ là một
nỗi đau, nó sẽ chảy thành n
ớc mắt trong suốt, lặng lẽ
phản chiếu bí mật thẳm
sâu của mình.
Nhng, em yêu, đời anh là
tình yêu. Vui sớng cùng sầu
muộn của nó là vô biên, sự
giàu có và thiếu thốn của
nó là vô tận.
Đời anh gần em nh đời em
vậy, nhng có thể chẳng bao
giờ em biết trọn nó đâu

Em là nữ hoàng của vơng quốc đó
ấy thế mà em có biết gì biên giới nó
đâu.
Nếu trái tim anh chỉ là một phút

giây lạc thú
Nó sÏ në ra thµnh mét nơ cêi nhĐ
nhâm
Vµ em thÊu suốt rất nhanh
Nếu trái tim anh chỉ là khổ đau
Nó sẽ tan thành lệ trong
Và lặng im phản chiếu nỗi niềm u
uẩn
Nhng em ơi, trái tim anh lại là tình
yêu
Nỗi vui sớng, khổ đau của nó là vô
biên,
Những đòi hỏi và sự giàu sang của
nó là trờng cửu
Trái tim anh cũng ở gần em nh
chính đời em vậy
Nhng chẳng bao giờ em biết trọn
7
nó đâu


Bản

dịch sát nghĩa

Đôi mắt dò hỏi của em
buồn. Đôi mắt em cố hiểu
nghĩa đời anh nh vầng
trăng muốn dò sâu đáy
biển.

Anh đà để trần đời
mình trớc mắt em, từ đầu
đến cuối, không giấu che,
không giữ lại điều gì.
Chính vì vậy mà em
chẳng hiểu anh.
Nếu đời anh chỉ là một
viên ngọc, anh có thể đập
nó làm trăm mảnh, xâu
thành chuỗi, quàng vào
cổ em.
Nếu đời anh chỉ là một
đoá hoa, tròn trịa, nhỏ
xinh và thơm ngát, anh có
thể hái khỏi cành, cài lên
mái tóc em.
Nhng, em yêu, đời anh
là một trái tim . Đâu là đáy
và bờ của nó?

Bản

dịch thơ của Đào Xuân Quý

Đôi mắt băn khoăn của em buồn
Đôi mắt em muốn nhìn vào tâm t
ởng của anh
Nh trăng kia muốn vào sâu biển cả
Anh đà để cuộc đời anh trần trụi d
ới mắt

em
Anh không giấu em một điều gì
Chính vì thế mà em không biết
gì tất cả về anh
Nếu đời anh chỉ là viên ngọc
anh sẽ đập nó ra làm trăm mảnh
và xâu thành một chuỗi
quàng vào cổ em
Nếu đời anh chỉ là một đoá hoa
tròn trịa, dịu dàng và bé bỏng
anh sẽ hái nó ra để đặt lên mái
tóc em
Nhng em ơi, đời anh là một trái
tim
Nào ai biết chiều sâu và bến bờ
8
của nó


Dù em vẫn là nữ hoàng
trong vơng quốc đó, em có
biết gì biên giới của nó đâu
Nếu đời anh chỉ là một
khoảnh khắc sớng vui, nó sẽ
nở thành nụ cời nhẹ nhõm,
em có thể thấy và đọc đợc ý
nghĩa của nó trong phút
giây
Nếu đời anh chỉ là một
nỗi đau, nó sẽ chảy thành n

ớc mắt trong suốt, lặng lẽ
phản chiếu bí mật thẳm
sâu của mình.
Nhng, em yêu, đời anh là
tình yêu. Vui sớng cùng sầu
muộn của nó là vô biên, sự
giàu có và thiếu thốn của
nó là vô tận.
Đời anh gần em nh đời em
vậy, nhng có thể chẳng bao
giờ em biết trọn nó đâu

Em là nữ hoàng của vơng quốc đó
ấy thế mà em có biết gì biên giới nó
đâu.
Nếu trái tim anh chỉ là một phút
giây lạc thú
Nó sÏ në ra thµnh mét nơ cêi nhĐ
nhâm
Vµ em thÊu suốt rất nhanh
Nếu trái tim anh chỉ là khổ đau
Nó sẽ tan thành lệ trong
Và lặng im phản chiếu nỗi niềm u
uẩn
Nhng em ơi, trái tim anh lại là tình
yêu
Nỗi vui sớng, khổ đau của nó là vô
biên,
Những đòi hỏi và sự giàu sang của
nó là trờng cửu

Trái tim anh cũng ở gần em nh
chính đời em vậy
Nhng chẳng bao giờ em biết trọn
9
nó đâu


Điểm khác nhau giữa bản dịch thơ
và bản dịch nghĩa
Bản

dịch nghiÃ:
- Đời anh là trái tim
- Đời anh là tình yêu
Đời anh là trái
tim,
là tình
yêu

Bản dịch thơ:
- Đời anh là trái
tim
- Trái tim anh là
tình yêu
Đời anh là
tình yêu



10



1. Khát khao tìm hiểu, khám phá,
giÃi bày tình cảm, cùng hớng đến
sự hoà hợp tâm hồn trong tình
yêu và nghịch lí của tình yêu


Các từ ngữ hình ảnh: đôi mắt, tâm t
ởng, trăng, dò sâu biển cả, để trọn
cuộc đời dới mắt em... rất có ý
nghĩa, giàu sức liên tởng và biểu
cảm, đặc biệt là hình thức so sánh
ở ba câu thơ đầu.

11


1. Khát khao tìm hiểu, khám phá,
giÃi bày tình cảm, cùng hớng đến
sự hoà hợp tâm hồn trong tình
yêu và nghịch lí của tình yêu


Các từ ngữ hình ảnh: đôi mắt, tâm t
ởng, trăng, dò sâu biển cả, để trọn
cuộc đời dới mắt em... rất có ý
nghĩa, giàu sức liên tởng và biểu
cảm, đặc biệt là hình thức so sánh
ở ba câu thơ đầu. Cặp hình tợng

thuỷ - nguyệt thể hiện sự khao
khát khám phá tuyệt đối trong tình
yêu
12


Hình thức so sánh của câu thơ
Đôi mắt em
Muốn nhìn vào
sâu
Tâm tởng anh

= nh =

vầng trăng
muốn vào

biển cả

13


ý nghĩa của hình tợng
đôi mắt

14


soi
đáy nớc trong văn hoá phơng

Đông

15


1. Khát khao tìm hiểu, khám phá,
giÃi bày tình cảm, cùng hớng đến
sự hoà hợp tâm hồn trong tình
yêu và nghịch lí của tình yêu
Các từ ngữ hình ảnh: đôi mắt, tâm t
ởng, trăng, dò sâu biển cả, để trọn
cuộc đời dới mắt em... rất có ý nghĩa,
giàu sức liên tởng và biểu cảm, đặc
biệt là hình thức so sánh ở ba câu thơ
đầu. Cặp hình tợng thuỷ - nguyệt
thể hiện sự khao khát khám phá tuyệt
đối trong tình yêu.
Nhân vật trữ tình anh cũng bày tỏ
niềm khao khát bày tỏ lòng mình để
san lấp khoảng cách với ngời yªu.
16



giÃi bày tình cảm, cùng hớng đến
sự hoà hợp tâm hồn trong tình
yêu và nghịch lí của tình yêu







Các từ ngữ hình ảnh: đôi mắt, tâm tởng, trăng,
dò sâu biển cả, để trọn cuộc đời dới mắt em...
rất có ý nghĩa, giàu sức liên tởng và biểu cảm,
đặc biệt là hình thức so sánh ở ba câu thơ
đầu. Cặp hình tợng thuỷ - nguyệt thể hiện
sự khao khát khám phá tuyệt đối trong tình yêu.
Nhân vật trữ tình anh cũng bày tỏ niềm
khao khát bày tỏ lòng mình để san lấp khoảng
cách với ngời yêu.
Đây là những niềm khát khao cao thợng và
chính đáng của tình yêu: khát khao đợc bày tỏ
và khám phá thế giới tinh thần của ngời yêu
Và khẳng định khát khao ấy là không
thể. Đó là nghịch lí và cũng là chân lí của tình
17
yêu


Nghịch lí - chân lí của
tình yêu


Đôi mắt em cố
hiểu nghĩa đời
anh




Mong muốn
tìm hiểu, khám
phá về ngời yêu,
về tình yêu



Anh để đời mình
trớc mắt em, từ
đầu
đến
cuối,
không giấu che,
không giữ lại điều
gì. Vậy mà em
vẫn
không
thể
hiểu đợc anh



Mong muốn
có thể giÃi bày,
thổ lộ tất cả, nh
ng không thể

18



1. Khát khao tìm hiểu, khám phá,
giÃi bày tình cảm, cùng hớng đến
sự hoà hợp tâm hồn trong tình
yêu và nghịch lí của tình yêu


Sự láy lại của lối cấu trúc đa ra những giả
định rồi phủ định: NếuưAưlàưBư(thìưAưsẽ)ư
-ư Nhưngư Aư lạiư làư C với những hình ảnh cụ
thể, bé nhỏ, xinh xắn, quý giá: tráiư tim,ư
viênưngọc,ưđoáưhoa... và những ớc mong rất
đáng trân trọng (...) vẫn là để diễn đạt
nội dung: sự hiểu biết viên mÃn về tình
yêu là không thể. Bởi đờiưanhưlàưtráiưtim,ư
làư tìnhư yêu nên em không thể hiểu đợc
rạch ròi và hiểu đến tận cùng, vô hạn ®ỵc.

19


2. Bản chất của tình yêu và
cuộc sống


Bài thơ diễn đạt đến ba lần
về sự không thể khám phá và hiểu
biết trọn vẹn về tình yêu: emư
khôngư biếtư gì, emư cóư biếtư gì,
chẳngư baoư giờư emư biếtư trọnư nhằm

khẳng định bản chất và tính cao
cả, thiêng liêng của tình yêu: tình
yêu là vô biên, không giới hạn.

20


Đờiưanhưlàưtìnhưyêuư
=ưCuộcưđờiưlàưtìnhưyêu
ưưưưư(Mà)ưtìnhưyêuưthìư(...)
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưNênưcuộcưđờiư(...)

21


2. Bản chất của tình yêu và
cuộc sống




Bài thơ diễn đạt đến ba lần về sự không thể khám
phá và hiểu biết trọn vẹn về tình yêu: emưkhôngưbiếtư
gì, emư cóư biếtư gì, chẳngư baoư giờư emư biếtư trọnư
nhằm khẳng định bản chất và tính cao cả, thiêng
liêng của tình yêu: tình yêu là vô biên, không giới hạn.
Nói đờiư anhư làư tìnhưyêuư cũng là nói: tình yêu là
cuộc đời. Triết học ấn Độ và Ta-go quan niệm: tình yêu
là cuộc sống và bản chất cũng nh điều kiện tồn tại của
cuộc sống là tình yêu. Tình yêu giúp cho nhân loại tồn

tại và phát triển, là cơ sở tạo ra sự hớng thiện và làm
đẹp con ngời. Trong tình yêu, chỉ ai yêu chân thành
mới có tình yêu, mới có thể hiểu tình yêu. Trong cuộc
đời, sống chân thành, hoà hợp với mọi ngời là cách biểu
lộ bản ngà của mình và cũng là con đờng khám phá bản
ngà của ngêi kh¸c mét c¸ch tÝch cùc nhÊt.

22


3. Những nét đặc sắc
nghệ thuật của Bài thơ số
28




Đây là bài thơ trữ tình giàu chất triết lí đợc
thể hiện bằng lời lẽ, lập luận khúc chiết, hình
ảnh phong phú và sinh động. Tác giả đặt vấn
đề rồi phản đề để khẳng định chân lí. Điều
đó hợp với t duy ngời ấn Độ trớc một bản thể, sự
vật: hay nghi vấn, ham khám phá và khẳng
định chân lí, mong muốn hớng tới cái vô hạn
của vũ trụ và thế giới tâm linh con ngời.
Cấu trúc bài thơ chặt chẽ, hƯ thèng ý m¹ch l¹c,
thĨ hiƯn râ nÐt t duy triết học và lô gíc của
tác giả. Tác giả đà vËn dơng c¸c thđ ph¸p nghƯ
tht nh: so s¸nh, Èn dụ, tợng trng để làm nổi
bật chủ đề t tởng của bài thơ, đồng thời tạo

cho bài thơ sức rung c¶m lín.

23


Bài tập:
Tìm một số câu ca, câu
thơ thể hiện
quan niệm về tình yêu, về
cuộc đời
của ngời Việt Nam

24