TiCH HOP GIAO DUG VI SU PHAT TRIEN BEN VU'NG
TRONG GIANG DAY VIET NAM HOC
•

•

•

Tran Le Bdo

1. Phat trien ben vfrng la thuc nhan dong thoi la muc tieu toi cao cua the
gioihien dai
/. /, Cung v&i SU- phdt trien ngay cang cao cua dai sdng van minh, nha khoa
hoc • ky thuat va tham vgng chinh phue tir nhien cua con nguai, truac hk la con nguai
a cac nirac tu ban phuang Tay. Ba tram nam phat tridn manh me cua chu nghia tu
ban la mot thanh cong cua nhan loai trong viee dem lai dai sdng van minh vat chdt
nga: cang cao; nhung cung la that bai phai tra gia khi moi truang tu nhien bj can
kiet.6 nhilm nang ne, moi truang xa hoi bi xao trgn vi phan hoa gidu ngheo, dang cdp
nga,^ trong moi nuac, giua cac qu6c gia dan toe, giiJa phuang Tay va phuang Dong...
Ro rang con nguai dang hy sinh moi truang vi s^r van minh. Vdn dk la khong th£ hy
sinhmoi truang bang mgi gia.
Ngay nay, nhan loai lai dang phai d6i mat truac tham hga hiiy diet moi truang
song, huy di?t chinh ngoi nhd Trai dSt chung. Khap nai tren hanh tinh nay, tinh
tr^nj 6 nhiem moi truang ngay cang nghiem trgng, khi hau trai dat dang nong len
tirng ngay, muc nude biSn cung dang len tung ngay, thien tai ngay cang kh6c liet
dang dien ra a nhilu nai tren trai dat. Tieu bilu la tham hga dgng dk va song thdn
keotheo n6 Nha may dien nguyen tu Fukujima a Nhat Ban ngay 11/3/2011. Tham
hga lay khong chi la noi mat mat dau thuang v6 cung to Idn v^ con nguai va tai san
cua iguai Nhat, ma con dem lai sir hoang loan d5i vai nhan dan nhi^u nuac xung
quarh va quan trgng la 6 nhiem phong xa con de lai nhi^u di chung chua luang h^t
nga: dugc. Mac du c6 sir dong cam chia se sau sac bang ca tinh thdn va vat chdt cua

nhar loai vai nguai Nhat, song nhan loai cung dugc canh tinh ve vdn dh an toan cua
nha nay dien hat nhan, ve su phat trien khong ben vijmg ma nhilu qu5c gia da va
dan*, thirc thi.
Ben canh do chien tranh, khiing bo dam mau van dang la noi dau nhue nh6i
cua ihan loai, cung vai no la te nan ma tuy, dai dich HIV Ian tran tren nhieu quoc gia
khu /ire. Nhung duang day buon ban phu nu va tre em, benh tat doi ngheo luon de dga
PCS.TS.. Dai hoc Su pham 1, Ha Noi.
11


VI£T NAM HQC

- KY YEU HQI THAO QU6C Xfe LAN THlT TlT

1/4 dan s6 tren th^ gioi. T? nan tham nhung, phan hoa giSu ngheo diln ra a nhieu
nuac ca h6 dan tai nhung ch6ng d6i xa hgi ngay cang cao, lam bien doi moi trirong
xa hgi v6n chua dugc yen on nay lai cang khong yen 6n. Tieu bi6u cho hien tirgng
moi truang xa hgi phat triln khong b6n vung la cuge "each mang hoa lai" - etgc
each mang doi eong bang tu do dan chu dang diln ra soi n6i a Bac Phi va dang ,an
sang Tay A.
Tat ca nhung v4n dS tren la di?n mao moi truang thI giai dang phat triln khcng
ben vijng a thap nien dhu the ky XXI ma nhan loai dang phai hung chju. No nhu hoi
chuong canh tinh luomg tri cua nhan loai cm phai han che va ngan chan kjp thai
nhung te nan tren, mai mong c6 mot moi truang s6ng tu nhien, xa hgi trong lanh va
an ninh, mai dam bao cho su phat trien b^n vihig. Van dh nay doi hoi nhan loai can
nhan thue each ung xu ciia con nguai vai moi truang tu nhien va moi truang xit hgi,
c5n tir bo nhimg nguyen t k s6ng cu, chuyen sang nguyen tdc s6ng than thien, hai
hoa vai tu nhien, xay dimg moi truomg sinh thai mang tinh nhan van, mai bao dam
su phat triln hai hoa va b6n vung.
Them nura chung ta dang s6ng trong mgt th^ giai bi^n d6i toan dien manh me

va sau sac. Toan cSu hoa va each mang khoa - cong nghe hien dai dang diln ra soi
dgng, bian trai dk thanh mot "lang toan eSu", trong do cac dan toe, cac quoc gia
ngay cang phu thugc vao nhau nhi6u hom trong qua trinh phat trien. Trong the giai
toan c§u hoa, nhilu nguy ca va hiem hga ddi vai loai nguai duong nhu khong giam
di ma CO ehi6u huang tang len, the hi?n trong nhifiu mat khac nhau cua ndn van minh
toan cau.
Vi vay, phat trien b^n vOng chinh la menh l?nh cua cuge s6ng, la muc tieu ma
chung phai dgt tai, la con duang tdtyiu ma chung ta phai di va la triet ly song ma
mSi cong dan toan cau phai thicc hi^n. NIU khong phat trien hhn vung, the giai hien
dai khong c6 tuang lai.
1.2. Khdi ni^m "phdt trien bin vitng" dugc hiSu la "sir phat tri6n c6 the dap
ung dugc nhirng nhu cSu hien tai ma khong anh huang, t6n hai den nhiJng kha nang
dap ung nhu ckx cua cac tha he tuang lai" va nhSn manh rang phat trien ben vung
phai bao dam c6 su phat tri^n kinh te hieu qua, xa hgi cong bang va moi tnrong dugc
bao ve, gin giu trong lanh.
Nam 2002, lai Hgi nghj Thugng dinh the giai \h "Phat trien ben vung" a
Johannesburg (Nam Phi), 196 nuac va nhiSu t6 chirc qu6c te da dong ihuan thong
qua tuyen b6 chung \h "Phat IriCn hhn vung" va Chuang trinh hanh dgng "Ke hoach
thirc hien Tuyen b6 Johannesburg". Cung tai hgi nghi nay, y tuang "trien khai mgt
Thap kygido due vi sic phdt triin bhi vCrng, bat dau tir nam 2005" dirge de trinh len
12


TiCH HOP GIAO DUG Vl SU P H A T TRI^'N B ^ N VONG...

lAcn hgp quoc. Dieu nay cho thay tarn quan trgng cua hgc tap va giao due trong
phdi trien hen vung, va hgc tap va giao due dugc coi la each thuc la nong cot cua
phinng phap ticp can cua phdt trien ben vung. Chuang trinh nay mong muon tao ra
"Mg the giai trong do mgi nguai deu eo ca hgi dugc huang mgt nen giao due c6
chat lugng va dugc hgc hoi nhiJng gia trj, each irng xu, loi song phii hgp de dam

bao not tuang lai ben vQ-ng va sir chuyen bien xa hgi tich cue" (Tam nhin The ky
giaoduc vi sir phat trien ben viing).
Tuy nhien y tuang chi c6 the phat huy dugc sue manh khi no dugc chuyln hoa
vao hue tien boat dgng cua con nguai. Noi nhu cuu Tong thir ky Lien hgp quoc
Kofi Annan: "Thach thirc Ian nhat cua chung ta trong the ky mai nay la nam bat y
tU(Vrg phat trien ben viing - mgt y tuang duang nhu la triru tugng - va bien no thanh
hi(;nthirc doi vai tat ca mgi nguai tren the giai".
Huang ung "Thap ky giao due vi sir phdt trien ben vung" cua Lien hgp quoc,
Viet Nam chung ta nhan thirc Gido due vi sir phdt trien ben virng la mgt chuang
trinh boat dgng c6 tam ca quoc te bao gom nhieu phuang dien, da dang va phuc tap,
vira Joi hoi cap thiet lai vira c6 tinh chien luge lau dai. Vi vay chung ta can tao ra
sure nanh tong hgp, tir trung uang tai dia phuang. tir cae t6 chiirc chinh phii va phi
chim phii, tai cac doan the xa hgi va tu nhan, cac to chire trong nuac va quoc te,
hi^nthuc hoa y tuang va chuang trinh "Thap ky gido due vi suphdt trien bin virng"
cua >ien hgp quoc a Viet Nam cho den nam 2014.
Chinh vi tam quan trgng dac biet eiia sir phat trien b€n viing, Uy ban Van hoa
giiiodvic the giai UNESCO da to chirc nhieu hgi thao quoc te ve Phat trien ben
virn^ va phat dgng cuge van dgng Thap ky gido due vi su phdt trien ben virng tir
200:-2014.
2. Giao due - rnqt phirong tifn huru hi^u quang ba tir tirang giao due vi su*
pha trien ben virng
2.1. Trong qud trinh twang tdc vao tu nhien vd xa hgi de phdt trien, moi cong
doni dan toe tiiy theo dieu kien ciia moi truang song da sang tao nhieu gia tri
van loa khae nhau. Nhu:ng gia tri van hoa nay chinh la sir ket tinh lau dai kinh
nghum urng xu vai moi truang tu nhien va xa hgi, da gop phSn minh chung sir
thicl ung va sang tao van hoa cua moi cong dong trong qua trinh phat triSn. Nhung gia
tri my dugc ghi nha trong ky ire con nguofi va trong sach va hay cac van ban
khamhau.
Giao due la mgt trong nhung phuang tien quan trgng bao luu cac gia tri van hoa
cua noi cong dong, huang tai cai dep va sir phat trien. Ciing vai he thdng giao due

13


VI$T NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6C TE LAN THU TU
tir gia dinh din xa hgi, nhihig gia tri van hoa t6t dep, doc dao cua moi cong d6ng
luon dugc sang Igc, bao luu va phat trien tir the nay sang the he khac.
Trong thai dai toan eSu hoa va khoa hgc ky thuat phat tridn manh mg, ca
cong ngh? day hgc va noi dung giao due cung da c6 nhieu doi mai, phai ticli
hgp nhiau kiSn thirc mai cua nhan loai va xa hgi, trong do c6 kien thirc glad
due vi sir phat triln b6n vQ-ng. Day la nhu cau tat yeu ciia quy luat nhan thirc,
phai luon tilp nhan va d6i mai kiSn thirc. Tuy nhien, can luu y khong phai
nhCrng kiln thirc moi nao cung phai dua vao chuang trinh giao due pho thong.
Du luan xa hgi da tirng phe phan sir qua tai cua chuang trinh va sach giao khoa
khi nguai ta dua nhiSu vSn de mai cua xa hgi va thai dai vao giang day nhu:
"dire tri thd my, lao ky ve quan, nghiep hon moi dan, giao truyen cong luat".
van da a day la, mgt mat phai lira chgn ky cang nhCrng kian thirc dinh dua them
vao giang day; nhung quan trgng ban la con duang, each thuc pho bien truyan
tai kian thuc t6i uu trong nha truang ph6 thong. Diau quan trgng khong phai la
tang s6 lugng mon hgc, ma la tich hgp nhirng kian thuc mai trong giang day
cac mon hgc cu tha.
Thong qua giang day tirng mon hgc cu tha, giao vian c6 tha long ghep noi
dung giao due phat triln ban virng mgt each "tvr nhian" nhk. Tran ca sa do, giao
vian CO tha dem lai d6i mai tir nhan thirc din tinh cam va hanh dgng cho hgc sinh
trong nha truang va ngoai xa hgi ve phat trian bin vung. COng qua cac cap cua he
thdng giao due, tir mSm non lan dai hgc v6i s6 lugng hgc sinh, sinh vian v6 cimg
dong dao, eo mat a khap mgi viing miln d§t nuac, nhirng kiln thirc ve phat trien
bin virng se nhanh chong dugc nhan lan va hi?u qua cua giao due tir thay d6i nhan
thirc din tinh cam se giup cho dong dao thI he tre - nguai xay dung tuang lai dat
nuac CO nhurng nh^n thirc mai va hanh dgng diing d6i vai moi truang va sir phat
trian ban virng.

2.2. Tiim nang ciia Vi^t Nam hgc ddi v&i tich hgp gido due phdt triin ben vu-ng
Truac hit cSn thSy nhilu mon, nhilu nganh khoa hgc c6 tha tich hgp giao due
phat triin ben virng, tuy nhian Viet Nam hgc la nganh hgc c6 nhieu uu the han
trong viec tich hgp giao due phat trian ban virng.
La khoa hgc liSn nganh nghien ciru vl dk nuac va con nguai Viet Nam ihong
qua viec tich hgp nhurng kiln thuc va phuang phap cua cac nganh khoa hgc khac,
dac biet la khoa hgc xa hgi, Viet Nam hgc c6 thI dem lai cho nguai hgc nhirng doi
mai vl kien thirc nhu sau:
+ Nhan thirc vl con nguai va xa hgi, ding thai giao due bao luu nhirng gia tri
van hoa, nhirng tinh cam tham my cua cong dong.
14


TiCH HOP GlAO DUG Vl SU PHAT TRIS'N B I N V C N G .

+ lYong tinh khoa hgc. Viet Nam hgc con c6 thI tu vAn hoach dinh nhirng
duOTg loi phat trien ciia dat nude, dac biet no quan tam tai van hoa con ngudi, van
hoa ;ua mgt cong dong do con ngudi va vi con ngudi.
+ Viet Nam hgc khong chi tac dgng dan nhung ngudi dan hoac nhirng giao
vien hay sinh vian trong trudng, ma con tac dgng tdi tSng lap quan chirc, nhung
nguri se phai doi mat vdi van de phat trian ban vung ciia dk nude. NIU nhu hg
khoig CO nhirng hiau biet ca ban \e dat nude con ngudi Viet Nam, lieu nhii-ng chinh
sach hg dua ra c6 phii hgp vdi quy luat phat triin chung cua dk nude va dap irng
nguyen vgng ngan ddi nay cua ngudi dan Viet Nam hay khong?
+ Viet Nam hgc con nghien ciru ve moi quan he ban trong va ban ngoai cua
dat rude con ngudi Viet Nam. Trong thdi dai toan cau hoa, sir le thugc cac qu6c gia
vao ihau la khong tranh khdi. Vi vay, mu6n phat triin bin vung Viet Nam khong
the ihong tham gia vao cac boat dgng chung cua cac cong dong trong khu vuc va
tren ha gidi, nham ngan chan moi trudng suy thoai, khung hoang tai nguyan, luang
thgrc bian doi khi hau... theo loi "tu duy mang tam quoc ta, hanh vi phai dugc dien

ra dlia phuang".
+ Phat trian ban viing cung do eon ngudi va vi eon ngudi, Vi^t Nam hgc cung
phai do con ngudi va vi con ngudi, cho nan chu thl con ngudi ciia van hoa giao due
ciin^ vdi nhiJng mon hgc ca ban, c6 tha tich hgp nhung kian thuc ve phat triin bin
vunj trong giang day, dem lai nhirng nhan thuc mdi, tinh earn mdi va hanh dgng
cao lep hudng tdi nhung hieu qua va gia trj cua s\r phat triin bin vung trong tirng
con igudi, tirng mai trudng d Vi^t Nam.
3. The nao 1^ tich hgp gi^o due ph^t trien ben vung trong ng^nh Vif t Nam hpc
3. J. Nguyen tac tich hgp
a. Tich hap kien thuc Id mot qud trinh tap hap vd nhdo nan kien thuc theo mot
dinhhuang nhat dinh, la quy luat tat yau cua nhan thirc va phuang phap khi lugng
thdn;, tin luon bimg no va ddi hoi doi mdi. Do la sir long ghep mgt each hgp ly, hai
hda ihirng kian thirc va phuang phap khoa hgc khac nhau vao mgt mon hgc hoac
ngarti hgc nao do. Vi vay tich hgp khong chi ddi hoi noi dung kian thirc rgng ma
con :an ca phuang phap tich hgp dugc nang len thanh nghe thuat lian tudng va
thiiyit giang, tai nhien cung can ton trgng nhung nguyan tac nhat dinh cua nganh hgc.
b. Nam vung triet ly ve suphdt trien ben vung vd triet ly gido due
- Trong thdi dai toan cau hda. con ngudi can cd tu duy mang tinh toan cau hay
khu 'ire. con hanh dgng phai dugc dien ra d dia phuang, khi xem xet va giao due
phat ricn ben vung.
15


VlfT NAM HQC - KY YEU H()\ THAO QU6C TE LAN THU TU
- can ton trgng sir da dang qu6c gia - dan toe trong tinh thong nhat. trong qua
trinh hudng ve phat trian ban virng.
- Muc tiau cu6i ciing cua sir phat triin ben vQng la cho con ngudi va vi con
ngudi trong mgi hoan canh, mgi xa hgi va mgi chinh sach kinh ta xa hgi...
- Qua trinh giang day phai lam chii kiln thuc, luon coi ngudi hgc la trung tam
Biln qua trinh dao tao thanh qua trinh tu dao tao.

c. Nguai gidng day Viet Nam hoc truac hit phdi cd mot khdi luang kien thirc
nhat dinh, nlu khong mu6n noi la phong phu ve: dia ly, lich sir, van hda, kinh te,
chinh tri, moi trudng va phat triin bin vung, mdi cd thl van dung hgp ly, linh boat
va hap dan khi lian he vl su phat triin ban virng.
d. Gidng day Viet Nam hoc sao cho hdp ddn khong he la dieu dan gidn, lai them
tich hgp vl sir phat triin bin vijng, nlu khong nhuSn nhuyen hoac khian cuang, de
biln gid day Viet Nam hgc thanh gid thuylt ly vl chinh tri, kinh ta hoac moi
trudng... chac hieu qua tich hgp khong thu dugc bao nhiau. Vi vay, c k luu y khong
biln gid Vi?t Nam hgc thanh gid thuylt ly suong vl phat triin ban vung.
e. Cdn thong qua nhihig mon hgc cu thi ciia nganh Viet Nam hoc de tich hap
gido due phdt triin bin viing, nhu mon dja ly, giao due moi trudng, van hda, du lich,
bao chi... moi mon hgc tiiy theo thl manh ma gan kit ca muc tiau lln noi dung va
phuang phap giao dye phat triin bin viing.
Ngoai ra cdn nhung mon khae nhu lich sir, van hgc, ngon ngit... diu cd thl
16ng ghep giao dye phat triin bin vihig. Vdn dl la khi giao vian da ndm chac kian
thirc gido dye phat triin bin vOng va luon cd y thirc ling ghep kian thirc nay, cd tha
noi khong mon hgc nao la khong ling ghep dugc.
3.2. Nhimg ngi dung tich hgp gido due phdt triin bin vihtg trong Vigt Nam hgc
a. Truac hit la dem lai nhan thirc cho sinh vien vi gido due phdt trien ben virng
tir suphdt triin khong ben vung:
- Thuc tl eon ngudi phai lao dgng san xuat ra cua cai vat chSt. dem lai cuge song
ngay cang no km hon. Nhung eon ngudi tir xua tdi nay chua tirng xay dirng dugc
mgt xa hgi tdt dep ca vl ddi sdng vat chk va tinh thSn trong xa hgi phan chia giai
cap. Giai cap thing tri khi da nam quyin luc trong tay, lap tire gianh quyen phan
phdi thanh qua lao dgng va ngudi lao dgng vdn dugc hudng thanh qua lao dgng lai
bi bde lot nhk dinh sinh ra mau thuan va xung dot xa hgi thudng xuyen dien ra huy
hoai nhilu thanh qua lao dgng va tinh mang con ngudi. Chi rieng dieu nay cung lam
xa hgi phat triin khong ban vOrng.
16



T(CH HOP GlAO DUG Vl SU PHAT TRI^'N B I N VCCNG.

1 hem nira, con ngudi de sdng cdn, phai ra sire tac dgng vao mdi trudng tu nhien
de tin ngudn sdng. Dac biet dong bao cac dan tc)c thieu so phai chat rirng. ddt rSy
lain luang. Nhung tap tuc ngan ddi nay van dang dugc duy tri. NhQ-ng ngudi nay
dau ;d biet rang chinh hg dang pha hoai mdi trudng sdng, va tat yeu se dan din su
khdrg ban virng cho cuge sdng.
- Mat khac khi tiap xiic vdi ddi sdng van minh ngay cang cao. con ngudi lai
thi'rcnhan ra rang de cd ddi sdng van minh nhu vay, con ngudi phai ra sire khai
th.ictdi mire buy hoai mdi trudng tu nhian mdi cd cua cai ddi dao. Luc nay con
nguri lai trd thanh ke thii cua mdi trudng tu nhien. lam nd kiet que. d nhiem va
khuig hoang. Va "tu nhien nhat dinh se lanh liing tra thii con ngudi". Con ngudi
mudi cuge sdng phat trien nhu hi^n nay, thuc chat mdi la su phat triin chir khong hi
ban 'iJng.
b. Noi dung tich hap phdi the hien rd quan niem ve phdt trien ben virng:
* Phat trien ben virng la mgt qua trinh diau hanh hai hda giira phat trian kinh
ta, ai sinh xa hgi va an toan mdi trudng, dudi anh sang diau tiet cua van hda con
nguri. Su phat trian nay phai vi ca tha he mai sau.
- Quan niem nay tha hien mdi quan h^ hai hda giura phat triin kinh tl, an sinh
xa h»i va an toan mdi trudng - ba chan kiang cua su phat trian.
+ Trude hat ve vai trd cua kinh ta, nganh san xuat ra ciia cai vat chat cho xa
hgi tr vi?e van hanh ba yeu to: von, ky thuat va eon ngudi. Ai cung thay tam quan
trgnj phai phat triin kinh ta mdi lam quoc gia phat trian, mdi lam cho ddi sdng vat
chatva tinh than ciia eon ngudi va xa hgi ngay cang dugc nang cao ban, tiam luc
qud(phdng cung vi tha ma manh ban... Vi vay ma vi tha cua mgt quoc gia trong
khu 'ye va tren tha gidi cung dugc khang djnh ban.
Tuy nhian, phat trian kinh ta khdng tha chi vi Igi nhuan hay chi vi cai Igi trude
m.lt.Bai hgc dat gia cho Viet Nam cd rat nhiau d ITnh vuc nay. Vy Cong ty Vedan
gilt .dng Thi Vai, vu khai thac bdxit d Tay Nguyan, chd nao cung xay dung thiiy

di(Jn dac biet mien Trung, ma dap thiiy dien sdng Tranh vdi nhiau chd rd ri dang la
m()t iguy ca treo tren dau ngudi dan dja phuang. Thanh pho Da Nang da phai de
nghi Chinh phu ngirng xay thiiy dien d tinh nay, vi tan pha mdi trudng va gay ra
nhiai lu lyt...
Chua ke cong tac quan ly kinh ta cdn rat nhieu mdi me va la lam. Su that thoat
tron; quan ly kinh te la qua Idn so vdi su phat trian. Nhirng tap doan quoc gia da
lam hat thoat hang ngan ty dong cua nhan dan nhu Vinashin da chet chim, nay lai
Vinaine nem hang ngan ty ra bien; Tap doan Dau khi cung that thoat tdi 18.000 ty...
Diei nay gay nan nhieu Ccin trd cho su phat trien.
17


VIET NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6c TE LAN THU TU
Ban than nganh kinh ta la nganh san xuat ra cua cai vat chat dua vao su dieu
hanh ba ylu to: vdn, ky thuat va con ngudi. Lau nay ngudi ta mdi chi nghT tdi phat
triin kinh tl nhd vdn (tai nguyan, khoang san, tai chinh...), cho nan ngudi ta cir tlao
than ban di, cir tudng md than d Hdng Gai, Cam Pha la vd tan, dau biet rang jan
nam 2013 Viet Nam can kiet than, sap phai di mua lai cua nude ngoai; cir hiit dau
ngoai khai dem ban khdng cSn bilt lo lai; tham chi cho thua ca rirng dau ngudn re
nhu cho...
van dk ky thuat ciing la mgt nhan td quylt dinh su phat triin kinh ta. Ky thuat
cua nude ta nhin chung chua phat triin cao so vdi khu vuc. Mae dii cd nhirng ng.inh
cd thl di nhanh ban nhu cong nghe thdng tin. Tuy nhien nhiau can bd cac nganh di
mua may mdc cu, hoac may mdi ddi qua cu hay la mua lai cong nghe cac nirdc
ngoai thai ra dem vl dl cai thien ky thuat cho Viet Nam (tiau biau vy mua tau Hoa
Sen cii cua Vinashin, vy mua y noi qua ban su dung ton 46 ty cua Vinaline...). Ke
ca ky thuat dien hat nhan, da cd nhirng y kiln da nghj xem xet lai viec xay d\rng
Nha may dien nguyan tu d Ninh Thuan, khi ngudi Nhat Ban vdi trinh do khoa hgc
ky thuat hien d^i, gSp Vi^t Nam nhilu lan, cdn bi tra gia cho vy dgng dat va song
than pha buy Nha may dien hat nhan d Fukujma.

Nan nhd rang qua lam dung ky thuat hay nhan danh ky thuat, con ngudi cung
phai tra gia. Vy no Nha may dien nguyen tu Trecnobun d Nga keo theo hang
ngan ngudi chit vi nhiem xa; vy Nha may Igc dau d Nhat Ban thai thuy ngan xudng
biln gay ngg doc cho loai vat va con ngudi mac b?nh run ray va dau ddn cho tdi
chit, ngay ca nhCtng con meo bi ngg doc cung khdng thl chiu ndi dau ddn phai
nhay xudng biln tu tu; vy rd ri khi doc d nha may hda chat cua My dat tren dat
An Do, lan rgng tdi 25km^ da cudp di hang ngan sinh mang khi hg cdn chim trong
gide ngu, dii cd tinh lai cung khdng cd each nao cuu ehira vi mat da mii va phdi
da hdng...
van de quan trgng thu ba dl phat triin kinh tl chinh la con ngudi. That ra yeu
td con ngudi bao trirm lan ca hai ylu td tran. Trong khai niem vdn ngay nay, tha
gidi cd khai niem vdn vd hinh la vdn tri tue, hoac nang luc td chirc cua eon ngudi.
Nhat la khi loai ngudi sap bude sang nin "kinh tl tri thirc", phan vdn nay lai cang
quan trgng han. Phan ky thuat chinh la do con ngudi sang tao ra va dieu khiOn no.
Tuy nhien nang xuk cao hay thap khdng chi do may mdc, ma cdn do tay nghe. tu
tudng dao dire, luang tam cua nhung chu thl dilu hanh ky thuat. Vi vay con ngudi,
ndi rgng ra van hda con ngudi vln phai la dgng luc va muc tieu cua su phat trien
ben vQ-ng.
+ Tilp din la van dl an sinh xa hgi. Phat triin kinh te ciing phai vi an sinh xa
hgi. 6 day nd thl hien quan he giira san xuk va phan phdi. Su phan phdi nay dugc
18


TiGH HOP GIAO DUG Vl SLf P H A T TRIEN B^N V Q N G .

tap rung d che do dai ngg cua nha nude ddi vdi moi thanh vien xa hgi, dam bao
cdnt bang va dan chu ddi vdi quyen sdng, quyen dugc hgc hanh va cham sdc sire
khdi. quyen lu do di lai hgi hgp... Chung ta mdi dat udc ma cua xa hgi xa hgi chu
nghii la dan giau, nude manh, xa hgi dan chu, cong bang va van minh. Thuc tl
churg ta cdn rat xa mdi tien tdi udc mo nay. Cung vi vay ma chung ta chua cd

cai ^gi la dan giau. nude manh xa hgi dan chu, cdng bang va van minh. Su phan
hda ^iau ngheo qua Idn. khoang each giii-a mien xudi va mian nguge cdn qua dai.
LTdc ma con ngudi dugc giai phdng thi bay gid lai bi cac thii tuc hanh chinh trdi
bug(. Ngudi nong dan sau khang chien chdng Phap dugc chia rudng, ngay nay
rugi^ dat thugc Nha nude, luc nao cung cd the thu hdi phuc vy cho nhilu myc
dich khac nhau... khien cho hang trieu ndng dan mat ngudn canh tac, mat ngudn
sdng. Nen giao dye van dang loay hoay chua gd ra nhiau van de ca ban, lai phai
ddi nat thuc tian xa hgi dao dire cua lira tre bi xudng cap nghiam trgng; gid day
B() Oiao dye va Dao tao lai tap trung vao cai each sach giao khoa, tiau ton hang
ngar ty dong cua nhan dan. Day mdi chi la cai each nggn, ngay ca triat ly va
djnh hudng giao dye, nhirng van da ca ban cdn chua lam rd dugc. Y te khdng chi
thiei thdn ca sd vat chat, ban than ngudi lam y te cung bi tha hda, thiau ca y
due. den ndi Bd trudng Bg Y ta phai dua ra phong trao ndi khdng vdi phong bi,
nhuig rdi dau van vao day, trong mgt tuan thang tu nam 2012 cd dan ba san phy
chet.. Van da giao thdng van tai trd thanh van nan ciia quoc gia. Sd ngudi chat
vi ta nan giao thdng cdn Idn han ca ngudi chat vi chian tranh. Nhin chung mgt
x§ h)i Vi?t Nam mudn phat trien ban virng cdn can phai thay ddi dong bg nhieu
vSn ik.

+ va an toan mdi trudng, nhieu tai li?u da ndi tdi. Mdi trudng chung ta sdng
gdmmdi trudng ty nhian va mdi trudng xa hgi. Da phat triin kinh ta, mdi trudng
ty niian da bj con ngudi tan pha nghiam trgng. Dae biet la nhiau nha may thiiy
di(;ndugc pha duyet xay dung tir Bac vao Nam. Cai gia phai tra sy duy y chi nay
la v( ciing Idn. Ngudi ta dem each thirc cai tao dong bang sdng Hdng bang each
dap la, dp dat cho viec cai tao dong bang sdng Ciru Long quen sdng chung vdi lu
hoar toan la hanh dgng phan van hda. Nhiau nai d ddng bang sdng Ciru Long,
nud( ngap lau han, miia khd nude man ngam vao lye dia sau han... Nhd bao chi
mgi agudi mdi biet viing nay viing kia bao lu, dich benh gia cam gia sue va ca
dich benh con ngudi van tran lan tir tinh nay sang tinh kia. T^ nan xa hgi cung
thudig xuyan dian ra nhu ma tiiy, bat bet vy nay tdi vy khac ma van tiep tuc, nan

mui lam, budn ban phy nil qua bian gidi, tran cac td bao dac biet bao Cdng an chi
thilydang nhieu vy an cudp. hiep, giat... Cuge sdng con ngudi trd nan qua nhd be
va y;u dudi, trude nhirng tai hga cua thian nhian va xa hgi thi khdng the cd cai ggi
la plat trien ben virng.
19


VIET NAM HQC - KY YEU HQI THAO QUOC TE LAN THU TU
- Ca ba van da kinh ta, xa hgi va mdi trudng phai dudi su diau hanh cua \an
hda eon ngudi. Dd la dgng luc va myc tiau cao ca ciia phat trian ban virng. Mudn
phat trian kinh ta nhu tran phan tich phai la do con ngudi thuc hi?n. Mudn an sinh
xa hgi cung phai do con ngudi nhat la nhCing ngudi diau hanh dat nude phai dua ra
nhirng chinh sach cy tha nham phan phdi, hudng thy cdng bang, minh bach, dan
chii. Mudn mdi trudng trong sach cung phai do con ngudi trude hat la ngudi dan d
khap nai tren dat nude nay thuc hien, chu khdng phai may ngudi lanh dao. Vi v^y,
dgng luc cua phat trian ben vung phai la con ngudi, nhimg con ngudi cu the dugc
giac ngg ve phat trian ban vu-ng thuc thi.
Nhung phat trian kinh ta lau nay chi nhan manh hieu qua la Igi nhuan ma quan
han quyIn Igi ciia con ngudi. Chinh vi kinh ta thj trudng day mat trai, chi biet chay
theo ddng tiln nan hang gia, hang lau, hang d nhilm tran lan bat chap sire khde
ngudi tiau diing. Mdi trudng tu nhian xa hgi cung chua vi van hda con ngudi. Sir
ngan chan kip thdi nhung t? nan xa hgi cdn yau dac biet te tham nhung dugc coi la
qude nan van diln ra vy sau cang te hai han vy trude. Nghi quyat 4 cua Dang dugc
dua ra nham dem lai su trong sach cho Dang chinh la tiang coi bao dgng nhu-ng t$
nan xa hgi qua Idn, dac biet cd khdng it cac can bg dang vian mic vao.
* van dl thu hai nhkn manh tdi tinh myc dich va ddng lye ciia su phat trian
bin viing la van hda con ngudi.
Cai ggi la van hda dau tian phai la eon ngudi va cac gia tri cua nd. Vi vay van
hda eon ngudi vdi tu each la dilu tilt kinh tl, xa hgi va mdi trudng, khong chi a vai
trd con ngudi tham gia vao ba van da nay ma quan trgng la tinh myc dich ciia ba

van dl nay. Chang ban cac chinh sach vl kinh tl phai hudng ve vi con ngudi chir
khdng dan thuSn vi Igi nhuan, cdc dy an kinh tl phai cd su tham gia cua van hda.
Su tham gia nay khdng chi d nhu-ng ngudi thuc hi?n dy an ma quan trgng la phai
dat nhirng myc tiau vi eon ngudi ngay khi hoach djnh du an. Cac chinh sach xa
hgi ciing phai vi con ngudi vi su cdng bang, dan chii va van minh. Quan trgng
cua an sinh xa hgi la phye vy con ngudi, phai vi cuge sdng cua dai da sd ngirdi
dan, khdng thl ddi lap vdi quyIn Igi cua nhan dan, bian dan trd thanh ddi tugng
bj bde lot. Dilu nay se dan tdi nhiing diam ndng trong xa hgi, dan den xa hgi
khdng ddng thuan va cao ban la khdng dn dinh. Mdi trudng sdng cung khdng the
coi nhe. mgi hoach djnh chinh sach kinh tl xa hgi dau phai quan tam den mdi
trudng sdng cua con ngudi.
* van dl thir ba cua phat triin ben virng la su phat trien khdng chi cho hdin
nay ma cdn cho mudn ddi mai sau.
NIU chi vi hdm nay, phat triin kinh tl, an sinh xa hgi va an toan mdi sinh indi
chi thuc hien dugc cai ggi la "phat triin", chir chua he "ben virng". Tinh ben vfrng
20


TiGH HOP GIAO DUG Vi SU PHAT TRI^'N B ^ N VU'NG..

dug( nhan manh d day la su phat trien theo thdi gian the he ddi ngudi. Chang han d
Thy Dien viec khai thac va trong rirng da dat tdi mire do ben vung. Rirng ma con
nguri hdm nay khai thac la do the he tram nam trude trdng. Con ngudi hdm nay
khai thac va tiep tuc trdng rirng cho tram nam con chau mai sau. Cu nhu vay con
nguri va rirng ludn gan bd ben vQ-ng. Con ngudi hdm nay van sdng dugc nhd khai
thiic '"irng va con chau tram nam sau van cd rirng da sdng.
Tuy nhien d Viet Nam dieu nay chua dugc nhan thirc va quan triet day du.
Nguri ta chi biat Igi nhuan kinh te, hoac thay cai Igi nhd trude mat ma quen cai
hai I'm sau lung. Gid day khdng chi ca nhan rieng le sdng vi Igi ich ca nhan, ngay
ca niirng "nhdm Igi ich" vi dac quyen dac Igi nhdm, cung bat chap mgi thu doan,

thjjn chi ka ca sinh mang cua nhan dan va Igi ich qude gia cung bi xem nhe. Do
anh ludng suy thoai cua tai chinh tha gidi, viec td chirc san xuat d Viet Nam cung
khdrg hieu qua, hang 200.000 doanh nghiep pha san hoac ngirng boat ddng vi
khdrg cd vdn trong khi ngan hang van khde. Vdi cac tap doan qude doanh-vdn
dugc coi la nhirng "qua dam thep" cua nan kinh ta, lai cang nguy hiem han, boat
ddnj khdng hieu qua va tham nhung lam that thoat tian cua nhan dan nhieu ngan
ty dong. KhSp noi dua nhau khai thac dan can ki?t tai nguyan dem ban, cd nhu-ng
dy ai bi nhiau y kien cua cac nguyan lanh dao va phan bien tir tang Idp tri thirc,
nhujg ngudi ta van quyet djnh khai thac; tiau biau nhu khai thac bdxit d Tay
Ngu/an. Khap nai xay dung thiiy di?n, dac biet mian Trung da khian lii lyt tang
lan tap nhilu lan. Nha may di^n nguyan tii dugc pha chuan xay dung d Ninh
Thum, ma chua thay bai hgc nhdn tien nd Nha may di?n nguyan tOr d Fukujima
Nha Ban nam 2011. Nhilu nude tran thl gidi dac bi^t d chau Au da cho dirng
nga) nhung nha may dien nguyan tir dang xay dung, trong khi dd Vi$t Nam cii
quytt lam. Khdng biat nhurng ngudi quyat dinh cd nghT dan hau qua ghe gdm ciia
Fukijima hay Trecnobun d Nga da cudp di sinh mang cua hang ngan ngudi dan la
vdn ^uy cua qude gia, xa hgi, day la chua ndi tdi mdi trudng d nhirng nai nay bj d
nhien nang na vi phdng xa. chua dl gi trong mgt thdi gian ngan cd the lam trong
sach ngay cho dugc.
Mgt nguyan nhan nu-a cung phai ndi tdi su phat triin khdng ben virng d
VieiNam, dd la "lu duy nhiem ky". "Nhiem ky" vdn do con ngudi nghT ra, nhung
khi la thanh quy dinh, mac nhien trd thanh quy luat chi phdi tu duy cua mgi con
nguri Viet Nam, hg chi tinh trong nhiem ky 5 nam, khdng can linh xa han. Dieu
nay ;an trd viec hoach djnh chinh sach dai lau, dan den chii nghTa thuc dung, mdc
ngoiC, ca chi xin cho, cua quyen, tham nhung hdi Id... khdng day Viet Nam tien
lan (ugc, tham chi cdn trd thanh ganh nang cho su phat trien dat nude, lam sao ndi tdi
phattnen ben virng dugc.
21



VIET NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6C TE LAN THU TU
Tat ca nhijng van da ve phat trian ban virng tren, mon hgc Giao dye mdi trui-ng
cua Khoa Viet Nam hgc hoan toan cd tha tich hgp nhurng ndi dung nay. Tham chi
khdng tich hgp cung van phai day ve nhung van da nay. Trong giao trinh Vdn hoa
sinh thdi nhdn vdn (Nxb Dai hgc Su pham, 2005) day cho Khoa Viet Nam hoc,
chung tdi cd ndi tdi van de giao dye mdi trudng vi su phat trian ban vurng, tran eo sd
mdi quan he cua con ngudi vdi tu nhian va xa hdi. (xin dge chuang 5 van da phat
trien ban virng tir trang 83 dan trang 106).
c. Gido due gid tri vdn hoa
- Ca sd khoa hgc
+ Tir myc dich cua mdi quan he giira con ngudi vdi tu nhian va xa hdi, con
ngudi ludn ludn tac ddng vao mdi trudng tu nhian va xa hdi sang tao ra nhieu cua
cai, nham nang cao ddi sdng vat chat va tinh than cho ban than va xa hdi da phat
triin. Rd rang cha dg nd le thay tha cho thdi ky mau he thi tdc, cha do phong kian
thay thl cho cha do nd le, cha do tu ban lai thay tha cho cha do phong kien chinh la
minh ehiing cho su phat triin ciia con ngudi va xa hdi loai ngudi trong qua trinh
phat triin. Cua cai da ddi dao, phuang tien ti?n nghi ngay cang hien dai hon, phuc
vy cuge sdng con ngudi ngay cang tdt ban...
Nhung eon ngudi qua ban 300 nam ciia chii nghTa tu ban mdi thirc nhan ra su
phat triin lau nay hg hudng tdi la su phat triin khdng ban virng. Ciing vdi su phat
triin ciia chu nghTa tu ban la su tan pha dan buy hoai mdi trudng tai nguycMi > moi
trudng sdng ciia nhan loai va mudn loai ngay cang cd nguy ca khung hoang, thian
tai dur ddi ngay cang xay ra nhilu ban. Tham chi ngudi ta ndi dan ea "ngay tan tha".
Mat khac chay theo phat trian kinh ta se din dan phan hda giau ngheo ngay ciing
sau sac, bat cdng xa hgi ngay cang cao, se dan dan nhurng mat dn dinh xa hdi, dau
tranh va chiln tranh cudp doat diln ra khap nai tran hanh tinh nay cudp di mgi tai
san va hang ngan ngudi nhilu nam qua... tiap tyc lam cho cuge sdng con ngudi khdng
thl phat triin ndi gi dan phat trian ban virng dugc.
+ can thuc hien tdt bdn cot try nhu myc tiau cua giao dye dd la: hgc da
bilt, hgc dl lam, hgc dk tdn tai va hgc da ciing chung sdng. Chi can van dung tot

bdn try cot nay, cho mgi ndi dung giao dye va trong ca qua trinh giao due deu cd
thl dat chat lugng kha quan, ke ca giao dye phat trien ben virng.
can tao dieu kien thuan Igi cho mgi ngirdi dugc tiep can nhung kian thirc ca
ban vl phat triin ban viing, dac biet la giao due cdng dan va giao due khoa hgc ky
thuat, dl hg cd thl hilu bilt va irng xir trong van de hien dai hda, ddng thdi the hien
kha nang. trach nhiem va nghTa vu mdi ngudi trong viec irng xir vdi tu nhien va xa
hdi ve phat trian ben virng.
22


TIGH HOP GlAO Due Vi SU PHAT TRI^N B I N VQNG...

- NhQ-ng bien phap
+ Giao due cdng dan la can thiet ddi vdi mgi ngudi dan. Dieu nay khdng chi
dem lai nhung hieu biet ve quyen con ngudi. de hg thay ddi tir tu duy den nhan thirc
va Itfa chgn quyet dinh hanh dgng trong qua trinh irng xir vdi xa hdi va tu nhien. Tir
nhirag hieu biet ve quyen con ngudi, ngudi hg chang nhirng tin tudng d tiem nang
ciia minh, tian tdi ddi hdi nhung quyen sdng chinh dang cho minh va cho mgi
nguji, dau tranh vdi hu tuc, nhirng ap hire bat cdng, nham cai thien dieu kien sdng
va sr cdng bang ddi vdi mgi ngudi.
Mgt ndi dung giao dye cd hieu qua la "giao due va tim hieu ve phap luat" de
hg c6 y thuc ve quyan Igi thuc su ciia minh va nhirng dieu luat bao ve hg. Dieu nay
khdsg chi tang them niem tin ddi vdi cuge sdng ma true tiep phat huy sire manh cua
hg tong xa hdi.
+ Mgt ndi dung giao due quan trgng nira la giao dye van hda hda binh. Thuc ta
cuge sdng ciia nhan loai ludn ludn dian ra su xam doat tu nhian va chian tranh giira
cac ;dng ddng. Vi vay UNESCO thdng qua cac chuang trinh giao dye nham tang
cudig giao dye nhu-ng gia tri van hda da cao Idng bao dung, doan kat va tinh thuang
ddi /di mgi ngudi trong cgng ddng; ka ca tdn trgng va yau quy ddi vdi mdi trudng
ty mien.

+ D I cd dugc sy phat triin bin vQ-ng, khdng chi la nhung hinh thure giao dye
va rdi dung giao dye true tiap tham sau vao nhan thuc cua mgi ngudi thdng qua
giac dye va dugc tha che hda thanh cac cha dg chinh sach xa hgi.
Theo UNESCO thanh cdng trong ITnh vyc giao dye ciia mgt sd nude chinh la
sy deu chinh ngan sach nha nude uu tian cho giao dye. Diau nay khdng chi lam
tang tdng san pham qude dan ma cdn lam giam mire do gia tang dan sd, nang cao
trinl do dan tri.
Mgt thuc te la su phat trian ban viing ludn phai duang dau vdi mgi thach thirc
ciia :on ngudi va xa hdi phat trian khdng ban virng, nau khdng cd sy can thiep cua
chim quyIn, cua nhan dan, chac chan phat trian ban viing khd cd tha thuc hien dugc.
Ngcai nhurng quan niem, phong tuc lac hau vdn cd tir ngan ddi, nhu-ng ca cha cua
thj tudng, sue ep trong ITnh vuc tu nhan va bat cap trong ITnh vyc cdng, chua ke ddi
ngh:o benh tat ludn deo dang... da la cai "vdng kim cd" lam cho eon ngudi va xa
hgi :hd vugt qua de den vdi phat trian ben viing, neu nhu khdng cd cai each ca cau,
ciini nhu-ng bien phap ho trg tich cue ciia chinh quyan, nham dam bao cho su phat
trill kinh te, an sinh xa hgi va an toan mdi trudng.
23


VI$T NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6c TE LAN THU TU

__^

+ Lam cho ngudi dan cd tha tiap can binh dang ve y te va dinh duang, ve cac
djch vy sire khde, ve giao dye va dao tao ngha; tiap can binh dang ve cha do tai
chinh tian tdi binh ding va kinh ta.
3.3. Tich hgp gido due phdt triin ben virng tir hogt dgng ngoai nhd tru&ng
a. To chirc nhirng cau lac bo gido due phdt trien ben vung de tdng cuang
nhdn thirc vd tuyen truyen ve gido due phdt trien ben virng cho tdng lap sinh vien
hoc sinh.

b. To chirc di thuc dia ve nhirng vung moi truang bi 6 nhiem, nhung khu
cong nghiep, d\eu tra ddi sdng xa hdi d mgt viing ndng thdn hoac khu vyc dd thi
hda... de phan tich, tim nguyan nhan va danh gia tac ddng tiau cue doi vdi kinh
ta xa hdi va mdi trudng ciing nhu da ra bien phap khae phye hudng ve phat trian
ban virng.
c. Hap tdc quan h? quoc te trao doi nhiing kinh nghiem va thanh tuu ve giao
due phdt triin bin viing. Day la vi^c lam khdng chi tha hi?n "tu duy mang tinh khu
vuc, hanh vi dien ra d dia phuang", ma cdn dem lai nhiau bai hgc va nit ngan dugc
thdi gian trong qua trinh hudng vl su phat triat\ ban viing, ddng thdi tang cudng sire
manh trong khu vyc va qude ta ddi vdi d nhilm mdi trudng, bian ddi khi hau va
phat trian ben vung.
Tdm Igi: Giao dye phat trian ban virng la mgt vi?c lam can thiet va cap bach
ddi vdi toan nhan loai, trong do ed Viet Nam. Viet Nam cdn nhiau van da phai
lam trong qua trinh phat trian hudng ve sy ban vQ-ng. Dac biet Vi^t Nam lai
nam trong viing bian ddi khi hau nang nl, nan cang can quan tam dac bi?t tdi
su phat trian ban vd-ng. Diau quan trgng va trong tam tay la Trudng Dai hgc Sir
pham Ha Ngi ma true tiap la Khoa Vi^t Nam hgc phai trd thanh nai dao tao tich
hgp nhirng giao vian tuang lai da hg se nhan rgng tu tudng phat trien ban vQ-ng
cho ca xa hgi.

Tai lieu tham khao
1. Le Huy Ba (chu bien), Dai cuang Quan tri moi trudng, Nxb. Dai hoc Quoc gia
TP. H6 Chi Minh, 2003.
2. Bdn gidi thieu ngan gon ve Chuang trinh nghj su 21 (Rio - 1992).
3. Tran Le Bao (chu bien), Vdn hoa sinh thdi nhdn vdn. Nxb. Dai hoc Su pham, 2005.
4. Tran Le Bao, Khu vuc hoc vd nhgp man Viet Nam hoc, Nxb. Giao due. 2008.
24


TlGH HOP GlAO DUG Vl SU P H A T TRIE'N B & N VONG...


5.

iJinh Inn'mg chien luac phdt trien hen vfrng a Viet Nam (Chmmg trinh nghj .sir 21 cua
Viet Nam), 2004.

6.

L.uu Dire Hai. Nguyen Nggc Sinh, Quan ly moi truomg cho su phdt triin bin vung,
Nxb. Dai hgc Quoc gia Ha Ngi, 200 L

7.

Phederico Mayo. Mot thi giai mdi, UBQG UNESCO Viet Nam 1999.

8.

Nguyen BCai Quyen, .So tay huang ddn phuang phdp nghien cuu vd cdc budc xay
dung chien luac phdt trien hen virng, 2005.

9.

Toan cc'tu hda vdn hda, Tu lieu chuyen dl, Hgc vien Chinh tri Quoc gia H6 Chi Minh. 2000.

10. Tuyen ho ASEM ve doi thoai giira cdc nen vdn hda vd vdn minh (Hoi nghi A - Au l4n
thir V), 2004.

25