DSpace at VNU: Văn hóa dân gian xứ Huế với thơ Tố Hữu
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.2 MB, 4 trang )
T /A P CHÍ KHOA HOC ĐHQGHN, KHXH, l.xv. N°5. 1999
VAN HOẢ DÀN GIAN x ứ HUE VỚI THƠ T ố n ủ t J
l^liạin T u â n Khoa
Khoa Tiêng Việt
Da ì ÌÌOV KH Xã hội & N/ìân vân - ĐHQG Hà Nội
I.. X ử H u ế và nhửiiíí đặc* d i ê m v ă n ho á d â n g i a n
Xứ tỉuè ỏ tlâv tlưọc hic‘u l;ì dịa ỉ)aiì gồm ha tìn h (Juiing Bình. (Juang Trị và
T^lìừa T hiè n - Huê hiộn nay. Do
n«uyôn n h â n xã hội - lịch sử, xử H uế là một
V'ÙĨ1^ vãn hoá rất dậni nel dịa Ịìhuơng trong tổng thể ván hoá Việt Nam. Cuộc hỗn
d l u n ^ vãn hoiì Việl - ( ’hămỊ)a của cac tộc người T hượng trên clăy Trưòng Sơn và kốt
q|iia cua no (lă lạo non (lãc t fling (lịa Ị)liií(in^^ clỏ. Ke từ khi trỏ t h à n h th ù ])hủ cua
K)àn^
í'ôi k inh tlỏ í ủa ca luiíú . văn hoá Huê lại gặ|) đưỢ(' một điếu kiện xã
liiòi nuH dỏ lạo clụn^ nrii să(‘ ihai dô(’ d,i(f cua minh, (ỉó là sự ^iao thoa, à n h hiĩỏng
lian nliau ^iũa vãn hoá C u n ” cliiìh lluỏ và vãn hoá dà n ^ian.
Săc ihái (ló duộc bộc lộ tù íĩiọn^ nói âm nhẹ ma van dáy vị mạn mòi, lừ
inluìii^ íliộii hò Nam ai, ,uiọn» Bíic. Mái nlìi mái clẩv... Ị)han ánh từ cái khác nghiệt
f ‘u a
llìiẽn
n h i r i i (') ( l â y v;'i CUỘI' ( t á u
tiaiìh
vì r u ô c
s ô n g ( *úa (' li ( l â n v ù n ^
này. dến
k.hỏn^ kli! Irani inăc cii;i inột kiĩih (!ô ni;i lôi kiên ỉrúr luôn ró huỏn^ lìoà vào ihiên
m h n ’-n. l a n i c h o ỉ l u ỏ ÍI';) i h à n l ì "ỉìì('>ỉ i ỉ ì n n ì } Ị i ỉ ì ò
" Ị Ỉ u t ỉ ì h p h ó ỉ lnỉ ". sự ( h a iih h iì ilì.
y t n ;i f h i c ỏ i l i uù ' ^ a u h a o n l i i t ‘‘U v;il ỈOÌI i i, uliK‘l I i g ã , g i ò i i g n h u í ; i ò n ^ SỎII”' [ l ư í í n ^ ( ĩ i a n g
K:àỊ)
trrn vùn^
rổi lữn.a 1( 1. ti-.iin i ư ỎIÌI l ã v i h à n h l i u ỏ í l v ì mộ i ì » . .
Vì vậy. car sáiio- ínr íolklort* ('ỉ vuuịị nà> cũng la sự kổi hợ\) hài lìoà n h ữn g sác
I h;ii (‘ó vè fàt niáu tluiàn như vãv. Xliuni^ (ỈIỘU vỏ nhiÌHi ãni Irac, ti'Uoc khi dỏ vế
Ị))liaii k ỏ i
Ví'*n
và
i l u i r n i . í h u n i i i ỉ !a n l i ũ n
;4 i t o ạ n
í^ãp ” h e n h .
l r i u ‘ l i ' fi i ' í ì í á i n h i ũ i n ^
tiỏt t;ìu Cuôc hnn (lunv laiìì
ilùi i-;i lỉu'' luc' Ital VÔII (lã tluọc dịiili lììiih.
ll!;ìl. No |)ỉi;ii l^aiìlì CM ìììíỉl (io;iìì lìlìiĩiìv í Mn f>
1>:1 l)oìì lìAm flìũ \ni Ễ'.ỈIVI
(lio ÌIKÌI kõl lai
Ị)o ỉu' D ỏììíị ììa,
ỉ)(> (Ịua Dcìị) Dd.
Đo ưè Vĩ Giạ
HichiL^ ỉìVìã ba Sỉiỉlì
Chìeii clìỉcỉi hóỉiíỊ ỉìLỉà ỉrúììíỊ vhinih
TỉCììíị lìo xa ưọn^íỊ nặỉĩịỊ ỉinh nước non.
Vã n»íiy í'a khi két ấy. ìiìót tlôn^ thái nh ư k h a n g tlịnlì vãn hoá vùng này vẫn
(‘ hỉ là mòt hộ Ị)hậii hữu C() ('ùa vAiì lioá Việt (Ịua thổ luc hát thi vẫn lại là một kiểu
hục hát (là diiík' hiỏn tâu. khỏiì^ ( ('11
Ivoá Huê điìọí' khrif hoa I'õ nót.
2f)
P h a m Tuấn Khoa
26
II. Ảnh h ư ở n g c ủ a v ă n hoíi d â n g i a n x ứ H u ố d ố i vởi tho' Tô' Hừu
Trong k h u n g (‘ả n h văn hoá dó, Tô Hừu lại có (liíộc CỈIO mình nhữníí (ỉiồu kiộn
tu yệt vòi để nẩy siĩih và nuôi dưòng ỉìổn ihơ cùa ĩuinh. Oìig duọc ru từ nhỏ ir o n g
vòn^^
c h a
ta y
s a y
c ủ a
niô
h à
s ư u
m ẹ
l a m
C’ó
" tiê n g
v ã n
h á t
học' ( l â n
n gọt
g ian ,
ê m
v à
c ủ a
b a t
n g ư ờ i
ỏỉìg chÓỊ)
đ à n
b à
x ử
n h ữ n ^ í ('âu
ílv iê ”. lại
lìò.
vè.
có
tlíUì
Iigưòi
ca.
đ ê
sau này "nhổ (lỏn thu ộc lòng các câu hát củ. chu tỏi khi lớn lêiì, nhừníĩ liếng, ('hữ*
ám điệu ấy cú ngân nga mãi Irong lòng".
Ngoài tư chất, trời Ịihú. (liêu kiộn íĩia đìn h và quê hư ơn g n h ư vậy. phon^ trào
cách m ạn g do Đảng ta lãnh dạo sôi SỊU: dú ng lúc Tô HCui l>ưỏc vào tuổi i h a n h niôn
đã tạo nên nhà tho' cách mạiig Tố Hủu. Và về mặt Ị)hong cách nghệ th uật, lỉií) Tô
Hửu. n h ấ t !à thd viết ve Huố nói riêng. Bình Trị T hiê n nói c h u n g mang dậm dâu
íVn của vãn hoá dâ n gian vùng ĩiày. Trưởng t h à n h và (ti xa, mồi khi nhớ vế (ỊLiê
hương xứ Huế, nỗi nhớ cùa ông bao giò củng có phoiig vị man mác, suy tư. vừa đậm
cái châ't H u ế mặn mòi, vừa th o ản g cái cảm giác m cn h m ang của đâì Irời kinh dô
ván hiến. Nó "hiu hiii'\ ''lặng lặng", hoà vào "miểa nguổn, gio hỉển, nắĩig xo khơỉ"
(Q u é mẹ), gỢi cho ngiiòi dọc một cảm giác không ílỊnh hiìih r ạ r h ròi. nhUng lại ràt
dễ chia xè.
Không có bài ihơ nào ông viết vỏ Huê mò lai kliỏng có Ịìhong (‘ách Hiiô - liình
Trị Thiẽn. Chúnịĩ ta gặp trong hài T r ư ơ n g T r i n h ữ n g cung cách bộc bạch rát
tiếng, r â t dễ n hặ n diộn: "Hòi mờ chi'\ "sông rùv đồỴ m a i đỏ'\ "bữa ni thành tương
tri"... Ciăp ở Con cá c h ộ t n ư a n^ay từ lióu (lố r ủ a hài tlu) cho tới h à n ^ loạt những
c ụ m t ừ , n h ĩ i n ^ ^ (‘ÍUI t h ó n h u í ì ư ợ c l â y r a l ừ c a ( l a o . h ò v è xi ỉ H u e :
- "Suy nghi chuvệĩì hao đổng"
- ''Chén cả nức m ù i t/iơììi"
- "K lĩô ìiỉỉ can ch ị m à
- "ưốììg vô là sạch h ế t”
- ''Lan nay tôi thú ỲÌìiêt..."
Hay trong l)ài C h ã u ro, tín h cárh và hình iinh của một llianh niên nịỊXiời
ThuỢng trên dày Trường Sơn t h ậ t rõ nét và cùng dược tạo dựng từ n h ữ n g c h ất liệu
văn hoá dâ n gian đặc t r ư n g của vùn g này.
Mùa xuân H u ế trong tluỉ Tô Hừu gỢi lại cho chúng ta mộl c ảm quan tổng thể
về không khí kinh t h à n h H u ế dầy thiên nhiên, cây cỏ. lặng lè n h ậ n vào cliiểu sâu
dòi sông tam linh t ủa nỏ nhửiig sac thái xuâ n cùa "thành Ị)hỏ viíòn", khác iìắn cái
không khí ồn ã. nhộn nhịp của các t h à n h ph(í thưdng mại. Và dòng Hường Tiiang
của riêng H u ế không chỉ "trong veo'\ lững lờ, thơ mộng, mà còn là n h â n chứng của
biết bao sự kiộn, là nời gửi gám niềm riêng của biết bao tấm lòng, sô' phận... đặc
biệt là nỗi dau cùa cái dẹp kinh kỳ - n hừ ng ngưòi p h ụ nữ lài hoa - bị giày vò giữa
cuộc đòi đen bạc. Tô Hừu có T i ế n g h á t s ô n g h ư ơ n g , một hài thơ khõng chỉ vê
Văm hó a dãn g i a n xứ H u ế v ớ ỉ thơ Tò Híiit
27
Ịỉi.kỐ. mà còn líì vổ lồi (lau xứ Huố, nó <\U(h' n hin n h â n (lưới n h ã n (Ịunn của một nhà
i h ờ (‘â('h inạn^ (liìỢr Ị)hát lộ dưới Ị>h'int4 vị Ị)hảng p h ấ t một diệu Nam, và các (lấu ấn
klt.uc í iia vàn hoM (lân gian vùn^ nav. Tô liữu lại có H u ê thárỉỊỉ T á m dự ng lại
k h r ' 11^ khí cárh m ạ n ^ t h á n ^ (S-lOíT) mà ông là một trong n h ữ n g người đứng mũi
chiui sao l i ê n quõ ông. (^un hài tho ấy. lỉu ê kin h kỳ vổi "Đính thần đỏ, rầu rầu
th ă .n d á trắniỊ"... tlà thoát t h a y đổi. như ỉiìột sự tlìoát xác dể ntììn lại cá cái quá khứ
n ặ n i ” !ìế (lã di (Ịua nià vừng vào di vào thiỉc tiễn mới của cách mạng. Sẽ ch an g có gì
nịịiì c nhiõn khi
la tìm ih àv (lâu 'Vn n(ỉi (‘hòn rau cắt i'ô'n tron^ tâm trí của
môr CMÌÌ
lìhâl l;i (lỏi với một
tlió Sau này, khi ò Hà Nội. n h ạ n ciược cái
iin vê Lưọiìi. 'í'ỏ Hữu lại một lan IVi) lai VỐI H u ế trong thơ cùa minh. Rài L ư ợ m
dưoic òuịi viêt nỉiu inột hai vè với nhung câu hỏn chữ (lẩy oliất Huế, tạo dựng một
liìnlh tuọn^ không the Ị)hai mờ vố chú l*é liên iạc hồn nhirMì, nhi nhãiih, chắ]) nhặn hy
^ in h VI Ĩiuliĩii i()iì ĩvonịi mỏt lảin Uúic Ììonụ: sáng, càng tự nhiên \nio nhiêu ihì lại càng
l à n i ( h o n^Uíii (lọc (’â m ítỏiìíĩ b à y n h i ê u .
1'Ì!ìlì cảm nià Tô llừii ^iành cho (lUÔ hương Huê cùa ông sâu nặng và Ihắm
d u ộ m ân lình. N h ữ n g khi linh càm âv iliíọc cất lên I h à n h lòi Lhớ thì phong vị văn
hoa clâiì
như là chuyện tự nhifMi. cú thê’ má bộc bạch ra hồn hẩu. Tình cảm ấy
Irọm vẹn nhâ t. có thổ nói. qua B à i ca q u é h ư ơ n g , ông viết khi H u ế clược giải
Ị)lióníí. (ĩan nhu tất rả Huê từ (lòng ỈIiKùi^ (ỉiíing tới các địa d a n h quen thuộc
(ịui\ no lMi(,jiỊr, liiKìnịĩ Thuỳ. Hiícỉiiíi Tr;i. từ N^ự Bình, c ẩ u T r à n g Tiển tới dèo Hải
V ầ n , líạch MA... lừ (ó uai lluỏ tron^ ilan;^ hiiih chiôii sì (Vìải ])hóng q u â n Idi giọng
liò ỉ luô xiỏt Ìtiuì t!a tliêi (lếvi sũn^ tiặv. (1l*u viti hat vỏi lìhà lh() lrí)iìg niem vui l)àt
lAn c u a Hí^âv ^lai Ịìì-ìÓM^... ị)o là \ \ n h c
ílìaĩio j() l ã n ” , xot xa vi (Ịiu' hiKííi^ (’('líi (Ịuãii (Ịuại cliiới "tiếìĩiỊ Ặ^iàỵ đinh đạp núi
S.ÍU l )iõ l
!);ỉ í ) l i v s i n l ì
” i:ui
khô;
H ỉ i c (ỈI, ( ĩ i ’Ị) l á n ì (Ịiii^ n h a
(\ìu N o w
(iỉ ỈUHĨ h a i c a a n h h ì U ì ị ĩ
A ì fỉi q u a đ ó n ì i ê t ì T r u ì ì ị Ị
X i n m ờ i g h c lại, v u i v ù ì ĩ ^ ỉ ỉiic tôi
( B à i ca Quâ H ư ơ n g )
('ó l!ìỏ Iioi Hue tlã sinh ra Tô Hữu thi‘u mại ý nghía, dặc biệl là Lheo ý nghĩa
niộl nhà thđ. Và òng đã tự chứng minh điểu đó th eo mọi nghỉa, đặc biệt là th eo V
ỉVj!ii;\ iiỊiĩnìíi tláu âii í*ủa vàn hoá (lân ^ian Huê tro ng thơ ông.
\'iiii hoá ílân ^inii xử Huỏ in dấu (lạni troiìịĩ hài thơ Mẹ Siiôt. Sự gian dị của
ílìuãí \hơ Tỏ Hữu ở hài thơ này là sự ^iản clỊ (‘ủa tài n ã ng xuất sắc, biết cách
tăiìì
ìniìih
v à o
n iạ c h
s ỏ n ^
(iân
g ia n
thíH)
] ) 1i u ( ỉ i ì ê :
t h ứ c
t h a m
niỳ
đ ặ c
t h ù
r ủ a
m ạ c h
SÕIÌ^ (!(). (’ỏ lõ Mc S i iô t là inộl trong nhừỉig bài thò dưỢ(' nhieu n^ưòi biêt dến nhất
lỉìòi kv chôii^ Mỹ. Tác ưiả dẫn c hún" ta (lung tlị nh ư niộl ngưòi dâ n Qu an g
i>inii kê i-huyộn. rổi (lan cliuyộiì. ('ái chàt (Ju;»ng Hình, một ám vang (*ủa văn hoa
\ u H u é khônjí chỉ lộ la ở n h ữn g (lịa danh N h ạ i l^ộ. Bảo Ninh, nià chủ yếu là (]ua
Uịlòn
và tính c'ác‘h (‘ùa ngiíời (lân Iì()i đây mà Mọ Suôi là một đại biểu điển h ình
P h ạ m Tuấn Khoai
28
ớ những kho án h khac r ấ l tự nhiên, mà vì nỏ. niêm luạt lục bát dirỢc biến đổi mộL
cách r ất ngộ nghĩnh và (lỗ thương, gần gũi
S ợ gi sónị^ ịĩió tàu bay
Táy kìa m in h thẳìiíỊ, Mỹ này ta c hẳng thua
H oặc
Mẹ cưới: nói cứng ph ới xiêu
Ra khiỉi ỏng còn dam, tui chang liếu ban g ỏng!
(Me S u ỏ t)
Đó c h ín h !à cấu triu‘ cùa the loại vỏ tr uy ế n i h ỏ n g vỏn Ị)hô l)iêiì ỏ Huô vài
miến Trung.
Là nhà thd cách m ạn g của dân tộc ta trong hòn n ử a tliô^ kỷ (Ịua. T(V Hữu v ả n
luôn luôn là đửa con máu th ịl của xứ Huè.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
|1|
Đinh Gia Khá nh. Trên đường tim hiếu vỏn tĩoá dân gian. Nxb Khoa học Xà
hội, Hà Nội 1989.
[2]
T r ầ n ỉ)ình Sủ. Thi p h á p thơ Tỏ Hữu. NXB Tác p h ẩ m mỏi, 1987.
[3]
T r ầ n N^ 0 (‘ Thôin. Cơ sớ vãn hoá Việt N am . Truong ỉ)ại học Tông họỊ) t h à n h
Ịìhỏ^ Hổ ( ’hí Minh.
|4l
Nguyền IMiú Tỉọng. Phong vị ca (lao trong thơ Tô Hửu. Tạp chí Ván học, sô
11(1968).
ỊM
TrWiSntr 1'hìn i('hù lìiôn) Văn hoá phi vát thè x ứ Hue. NX U Vãn híìá T h ô n g
tin. lla Noi 1ftí)r>.
|(>1
( ’hê Lan Viôn. Tlìiỷ Tó Hữu, suv ììịỉhì và hiììh luận. NXI^ Van học. lí)71.
VNU JOURNAL OF SCIENCE, s o c . SCI . t XV. N^5. 1999
THE E FF E C T OF HUE FOLKLORE ON TO HUƯ POETRY
P h a m T u a n Khoa
Facultv o f Vietnamese Language a n d Culture for Forcigneni
College o f Social Sciences & H u m a n ities - V N U
To Hull was l)orn in Hue
The a u t h o r of this article compared Hue
folklore witli T o llu u poetry. He (‘omfirmed th a t tho Hue folklore h ad an effect on
To Huu pooli v. It's a useful articl(‘ for students .
