Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

A. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Trên chặng đường hình thành và phát triển, dân t ộc Vi ệt Nam đã s ản
sinh ra hàng loạt nhân vật ưu tú, anh tài và Tr ần Tu ấn là m ột trong nh ững
danh nhân ấy. Trong gia tài văn học của thi nhân họ Tr ần, th ơ là th ể loại
chính, tìm hiểu về thơ Trần Tuấn vừa giúp người viết hiểu được những đóng
góp của ông trên văn đàn Việt Nam trên phương diện nội dung và ngh ệ thuật.
Mặt khác, việc tìm hiểu “Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn ” có thể
góp phần khẳng định giá trị văn học của thơ Trần Tuấn. Bên cạnh đó, nghiên
cứu đề tài này cũng là dịp người viết tìm hiểu sâu sát h ơn v ề cuộc đ ời, s ự
nghiệp cũng như tư tưởng tình cảm của nhà thơ. Có thể khẳng định: “Dấu ấn
hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn” là một đề tài mới, chạm đến một trong
những góc tối mà ánh sáng của nghiên cứu khoa học Việt ch ưa soi rõ. Từ đó,
khiến cho kho tàng tri thức văn học Việt Nam thêm dồi dào, thêm phong phú.
Chính những điều vừa trình bày trên, người viết đã ch ọn đề tài “ Dấu
ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn” làm đề tài nghiên cứu. Với bài tập lớn
này, người viết đánh giá khách quan về những ảnh hưởng của dấu ấn h ậu
hiện đại trong thơ ông qua nội dung những tác ph ẩm c ụ th ể thu ộc th ể lo ại
thơ. Từ đó, có thể giúp ích cho những ai mong muốn nghiên c ứu sâu h ơn v ề
thơ của ông nói riêng và các sáng tác thuộc thể loại khác của ông nói chung.
2. Lịch sử vấn đề
Trần Tuấn thường được người ta biết đến là một nhà thơ với nhiều
đóng góp cho thi đàn nước nhà. Tuy nhiên, các bài nghiên c ứu v ề ông trong
giai đoạn vừa qua hầu hết bàn về các tập thơ của ông nói chung mà ít quan
tâm đến các phương diện nội dung và nghệ thuật trong thơ văn của ông.
Người viết chỉ tìm được những công trình là những bài báo viết v ề
những cuộc trò chuyện với nhà thơ Trần Tuấn trên các trang online như

o/nghien-cuu-phe-binh/tro-chuyen-voi-nha-tho-tran-tuan/
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

1


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

hoặc bàn về cuộc đời và sự nghiệp của Tr ần
Tuấn nhưng còn hời hợt, chưa chuyên sâu.
Thực hiện đề tài này, người viết sẽ kế thừa những kết quả của các công
trình nghiên cứu nói trên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu : Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
- Phạm vi nghiên cứu: Thơ Trần Tuấn
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên
cứu chính sau:
- Phương pháp phân tích và tổng hợp: bao gồm phương pháp phân tích
ngữ nghĩa và phân tích ngữ cảnh
- Phương pháp so sánh, đối chiếu.
Bên cạnh đó bài nghiên cứu còn sử dụng phương pháp th ống kê, phân
loại, miêu tả, khái quát.
5. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, bài nghiên cứu có
cấu trúc gồm ba chương:


Chương 1: Lý thuyết chung
Chương 2: Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn nhìn từ
phương diện nội dung
Chương 3: Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn nhìn từ
phương diện nghệ thuật

SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

2


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

B. NỘI DUNG
Chương 1. Lý thuyết chung
1.1.

Nhà thơ Trần Tuấn cuộc đời và sự nghiệp

Nhà thơ Trần Tuấn sinh năm 1967 tại Hà Nội, hiện sống và làm vi ệc
tại Đà Nẵng. Tác phẩm tiêu biểu: “Ma thuật ngón” (thơ, giải nhất giải
thưởng thơ Bách Việt lần I – 2008); “Đừng gọi tôi là Lại Phiền Hà” (Ký s ự
nhân vật, 2008); “Uống cà phê trên đường của Vũ” (Ký sự lang thang,
2017); “Chậm hơn sự dừng lại” (thơ, 2017).
Nhà Thơ Trần Tuấn vừa có buổi ra mắt hai cuốn sách cùng lúc: “U ống

cà phê trên đường của Vũ” (tập ký sự), “Chậm h ơn sự dừng l ại” (t ập th ơ)
vào tối ngày 17/6/2017 tại nhà sách Cá Chép - 115 Nguyễn Thái Học (Hà
Nội). Đến dự có nhà văn Đặng Thân, nhà văn Lê Anh Hoài, nhà văn Nguy ễn
Bình Phương, nhà thơ Giáng Vân, nhà thơ Vi Thùy Linh, PSG – Ts L ưu Khánh
Thơ…
Nhà văn Đặng Thân hài hước nhận xét, thơ Trần Tuấn hấp dẫn h ơn
con người Trần Tuấn. Đặng Thân cho rằng, Trần Tuấn giỏi trong việc đ ặt
tên bài thơ, tập thơ. Tên tập thơ “Chậm hơn sự dừng lại” khiến người đọc
cảm nhận được cả một không gian, đó là một sự phá cách. Th ơ Trần Tuấn
hay hơn những gì Trần Tuấn nói. Trần Tuấn là một “nhà th ơ xịn”.
PGS – TS Lưu Khánh Thơ thì cho rằng, Trần Tuấn mang t ư duy của
người làm thơ vào những bài ký. Anh có thao tác, tư duy c ủa ng ười làm
nghiên cứu. Nhà thơ Giáng Vân “tư vấn” cách đọc thơ Trần Tuấn, giống
như tập thơ “Ma thuật ngón”, muốn cảm nhận tập thơ “Chậm h ơn sự d ừng
lại”, phải đọc ở tâm thế thả lỏng, để mình trôi theo dòng cảm xúc, cảm
nghĩ, tư duy của Trần Tuấn.
Nói thêm về nhà thơ Trần Tuấn, nhà thơ Vi Thùy Linh cho rằng, có
những người “cỏ chỉ nhả ra cỏ”, nhưng Trần Tuấn đã “v ượt vũ môn” m ột
cách xuất sắc. Trần Tuấn là một “của hiếm”.
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

3


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế


1.2.

Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ

1.2.1. Khái niệm thơ hậu hiện đại
Thơ hậu hiện đại là thể loại thơ được cách tân về mọi mặt, là loại thơ phá
vỡ cấu tạo của diễn đạt và là loại thơ có hình thức là một loại thơ rất khó hiểu.
Nó là một loại thơ hình như chỉ nhằm xả nỗi bức xúc của người sáng tác.
Thơ hậu hiện đại nói chung đều có tính cảnh tỉnh, phản tỉnh hay phản biện
xã hội, nhất là trong xã hội phương tây còn ngổn ngang bao điều bất hợp lý cần
giải quyết. Do đó nó cũng là tiếng lòng của một số bộ phận đối trọng với xã hội,
chủ yếu là ở phương tây.
Thơ hậu hiện đại thể hiện được cái tôi gần như tự do tuyệt đối, một kiểu tự
do vô chính phủ. Chính đặc tính này nó rất đắc đạo với quan điểm đề cao tự do
cá nhân rất thịnh hành ở phương tây. Tự do vô chính phủ, gần như đồng hành
với nổi loạn.
1.2.2. Đặc trưng cơ bản của thơ hậu hiện đại
Trong cuốn Văn học sau 1975 – những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy,
các tác giả đã đưa ra nhận định rằng tính hiện đại trong thơ gắn liền với sự hiện
diện mang tính áp đảo của thơ tự do và thơ văn xuôi so với các thể loại khác. Và
quả thực vậy, thơ tự do, thơ văn xuôi giờ đây đã tràn ngập đời sống thơ ca
đương đại, trở thành một phần tất yếu! Thơ tự do không đóng cửa, giam mình
trong những luật tắc an toàn giam giữ ngôn ngữ thơ, hình tượng thơ, tư duy thơ,
hành động thơ, mà không ngớt mở rộng, đào sâu bởi điều nó bắt gặp có thể chỉ
là cái tạm thời, bởi điều nó tìm kiếm có thể còn hứa hẹn nhiều hơn… Dường
như thơ tự do đã có từ lâu mà không được gọi tên, ngày nay nó đã là tiếng thơ
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113


4


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

toàn cầu và không ai buồn gọi tên nó nữa. Đơn giản thơ tự do là thơ (Thơ tự do,
NXB Trẻ).
Theo hướng này, thơ tự do tiến tới hình thức cực đại (số lượng âm tiết kéo
dài không hạn định, dung tích câu thơ mở rộng, giãn nở thoải mái, hình ảnh lớp
lang, trùng điệp) và cực tiểu (số lượng câu chữ bị giảm thiểu tới mức tối đa, dồn
nén cao độ, liên tưởng nhanh, đột ngột, bất ngờ). Có thể kể ra đây những hình
thức điển hình của thơ tự do như:
1. Thơ không viết hoa đầu dòng, vắt dòng, ngắt dòng, không tuân theo một
quy tắc nào về vần luật, nhịp, số câu, số chữ. Thơ tự do là phương tiện hữu hiệu
để biểu đạt thế giới của những giấc mơ nhập nhòa, không đầu, không cuối.
2.Thơ có tính kể chuyện, tình tiết, ý tưởng lớp lang như một văn bản tự sự.
3.Thơ có tính đối thoại.
4.Tổ chức bài thơ theo kiểu lắp ghép, tổ hợp, tổ khúc mang dấu ấn âm
nhạc, hội họa, kiến trúc và nghệ thuật sắp đặt.
1.2.3. Dấu ấn hậu hiện đại trên thi đàn Việt Nam
Văn học Việt Nam từ năm 1986 bước vào thời kì đổi mới với lần nhận
đườnng thứ ba. Mộtt lọat tên tuổi mớii xuất hiện làm thay đổi diện mạo nền văn
học nước nhà. Sự xuất hiện của Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài, Bảo Ninh
đưa tiến trình đổi mới tiến tới chỗ cao trào, tạo nên một bước ngoặt trong sự
phát triển của văn học dân tộc. Khi thơ Lê Đạt, Trần Dần, Hoàng Hưng ra mắt
công chúng người ta thấy đúng là đã có một thời đại văn học mới xuất hiện.
Nguyễn Khắc Trường, Nguyễn Bình Phương, Tạ Duy Anh, Nguyễn Việt Hà,
Phan Thị Vàng Anh... đóng góp thêm cho văn học đổi mới những tiếng nói

riêng đầy màu sắc. Văn học thời kì đổi mới vận động theo xu hướng nào? Đó là
câu hỏi lớn mà bất kì một nhà nghiên cứu nào cũng muốn tìm hiểu, khám phá
đến tận cùng để tìm ra câu trả lời. Theo nhà nghiên cứu Lã Nguyên : " Tôi
không nghĩ là trong văn học Việt Nam đã xuất hiện các trường phái, khuynh
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

5


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

hướng hay trào lưu hiện đại với ý nghĩa đầu đủ của khái niệm ấy". Vận động
theo hướng phản sử thi để tiếp tục con đường hiện đại hóa mà văn học dân tộc
đã dừng lại vào năm 1945 hay là phát triển theo hướng hòa nhập với tiến trình
văn học thế giới ( từ nửa sau thế kỉ XX văn học thế giới đãchuyển qua giai đoạn
hậu hiện đại ) - hai con đường ấy theo chúng tôi là phát triển song song, không
mâu thuẫn với nhau mà ngược lại còn bổ sung cho nhau để hoàn thiện diện mạo
của một nền văn học. Với sáng tác của những nhà văn như Chu Lai, Lưu Quang
Vũ, Nguyễn Khắc Trường, Nguyễn Minh Châu.. văn học được đổi mới chủ yếu
theo khuynh hướng phản sử thi. Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài, Bảo Ninh,
Hoàng Hưng, Lê Đạt, Trần Dần...là những nhà văn, nhà thơ đầu tiên đưa văn
học nước nhà đổi mới theo hướng hậu hiện đại.
Chủ nghĩa hậu hiện đại xuất hiện ở Việt Nam khá muộn. Phải đến những
năm cuối thập kỉ 80 của thế kỉ XX, khi những tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp
và Phạm Thị Hoài ra đời, màu sắc hậu hiện đại mới thể hiện trong văn xuôi
Việt. Khi xét về biểu hiện của chủ nghĩa hậu hiện đại trong văn học Việt Nam,

trong bài nghiên cứu " Chủ nghĩa hậu hiện đại và văn học Việt Nam " tác giả
Nguyễn Hưng Quốc đã khẳng định rằng :" Chúng ta có thể xem chủ nghĩa hậu
hiện đại tại Việt Nam là một thứ chủ nghĩa hậu hiện đại nguyên hợp ". Điều đó
đồng nghĩa với việc các nhà văn Việt Nam chịu ảnh hưởng từ nhiều nguồn khác
nhau để làm nên màu sắc hậu hiện đại. Chủ nghĩa hậu hiện đại Việt Nam được
hình thành từ một nền văn hóa không những tính hậu hiện đại chỉ mới phôi thai
mà cả tính hiện đại tuy manh nha đã lâu nhưng còn dang dở và khập khiễng.
Chủ nghĩa hậu hiện đại theo tác giả Nguyễn Hưng Quốc gồm ba nội dung chính
" Một, tiếp nhận chủ nghĩa hiện đại vừa như là một khuynh hướng bản địa được
hình thành qua nỗ lực sáng tạo của giới cầm bút trong nước vừa như là một di
sản thế giới; hai, phản bác những nguyên tắc những nguyên tắc thẩm mĩ và nhận
thức của chủ nghĩa hiện đại ấy; cuối cùng là phản bác cả thái độ cực đoan và
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

6


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

duy lí trong chính sự phản bác ấy". Nói cách khác, chủ nghĩa hậu hiện đại ở Việt
Nam là sự kết hợp cùng lúc giữa chủ nghĩa hiện đại và chủ nghĩa hậu hiện đại
thế giới trong đó các yếu tố mang tính hậu hiện đại được đẩy lên thành chủ đạo.
Ở Việt nam, những sáng tác của Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài ít nhiều đã
manh nha xuất hiện yếu tố hậu hiện đại, sự xuất hiện của lối thơ tân hình thức
trong sáng tác của Inrasara, Khế Iêm… càng khẳng định rằng yếu tố hậu hiện
đại đang ngày càng rõ nét trong thơ ca nước nhà


SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

7


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Chương 2. Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn nhìn từ
phương diện nội dung
2.1. Thơ Trần Tuấn với cái tôi “ Phản tỉnh ”
Trong thơ Trần Tuấn chúng ta có thể bắt gặp một con người th ường
xuyên tự phản tỉnh. Phản tỉnh để ý th ức được hết nh ững cái đẹp, cái quý,
cái cao cả của con người đồng thời cả những gi ới hạn và bi kịch c ủa đ ời
người. Con người ấy có khi hướng n ội để tự xem xét v ề ý nghĩa c ủa ki ếp
người, sự tồn tại của đời người. Đó là sự phản tỉnh ở cấp độ con người –
nhân loại mang ý nghĩa triết học. Cũng có khi con ng ười ấy h ướng n ội đ ể
tự soi xét hành vi của bản thân, để biết mình đã làm được gì, ch ưa làm
được gì trong cuộc đời, để đánh giá chính mình, công minh và khách quan,
và quan trọng hơn cả, để tự hiểu mình. Đó là sự ph ản tỉnh ở c ấp đ ộ con
người – cá thể mang ý nghĩa nhân sinh.
Mỗi con người là một thành viên, một phần hữu cơ của cộng đồng
nhân loại, của dân tộc, của xã hội mình đang sống. Mỗi người đều liên
quan mật thiết với người khác và số phận của mình gắn chặt với số phận
của dân tộc, của nhân loại. Với Trần Tuấn, ông đã chiêm nghi ệm sâu s ắc
nỗi cô đơn như một thuộc tính của đời người, của ông xoay quanh s ự cô

đơn và bế tắc đôi khi là sự chiêm nghiệm về cuộc đời và thân ph ận con
người. Ông đã từng thốt lên tiếng lòng của mình khi nói về n ỗi cô đ ơn sâu
thẳm không bờ bến :
treo ánh mắt cô đơn
trên cái nhìn cô độc
anh có thấy
một người ngồi kiết già
giữa đám bụi đang di chuyển hỗn loạn
hóa hạt bụi cô đơn với hạt bụi
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

8


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

ngón chân cô độc với bàn chân…
( Cô đơn cô độc – tặng Phạm Xuân Nguyên)
Hay trong bài thơ tôi có sợ tôi không nhà thơ viết :
nằm trong cơn mơ
tôi co một chân
định bước qua vũng tối
rồi mờ dần nhẹ dần
chân bước
sang một cơn mơ nào khác ….
Có thể ý thức về nỗi cô đơn của con người không phải là m ột phát

hiện gì mới, thơ xưa đã nhắc đến rất nhiều, nhưng s ự nh ận th ức sâu s ắc
về nó của những con người ở vào một thời hiện đại thì là lại một điều có ý
nghĩa không nhỏ. Người ta vẫn quen cho rằng ở vào thời loạn lạc ly tan
mới trăn trở nhiều nhưng nay trong thơ Trần Tuấn đã minh ch ứng r ằng cô
đơn luôn đeo bám con người ta dù bất kể thời đại nào.
Thơ Trần Tuấn cho độc giả thấy những nỗi niềm nhân sinh là điều
các nhà thơ vẫn thường trăn trở. Đó không phải là nỗi niềm nhân sinh
mang tính chất triết học – sự thấu hiểu những giới hạn của con người và
đời người. Trần Tuấn trong bài Bàn chân tưởng tượng đã nói về giây phút
phản tỉnh của mình :
chân nhiều khi
không thuộc về con đường
mà dành để tưởng tượng
tưởng tượng đi bằng ngàn đôi chân tưởng tượng
đôi chân trần
xuôi tưởng tượng về đâu
dấu chân là những gương mặt
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

9


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

không thể xóa
tưởng tượng chết

trước khi chân thuộc về
cái chết.
Nhà thơ đã nhận thức được sự hữu hạn của đời người không ph ải để
mang nặng bi kịch trong tâm tư mà là để chấp nh ận nó nh ư một th ực tế t ự
nhiên và có thể vui sống hết mình những thời kh ắc hiện tại. “chân nhiều
khi / không thuộc về con đường / mà dành để tưởng tượng”, đôi chân của
thực tại với nhà thơ giờ đã mang một hàm nghĩa khác, h ơi h ướng của h ư
vô và huyền ảo, đôi chân không dùng để đi trên nh ững con đ ường g ặp
ghềnh nhiều vật cản mà giờ đây dành cho sự tưởng tượng của mỗi con
người, đó là cái mới, cái hay và sự phản tỉnh của nhà th ơ khi chiêm nghi ệm
về cuộc sống. Những vần thơ trên đã cho ta thấy t ự nó đã t ạo nên s ự lay
động trong tâm thức người đọc với ngồn ngộn nỗi buồn vui, cô đ ơn nghi
hoặc, cả đau thương tuyệt vọng lẫn niềm tin. Sức lay đ ộng đó b ắt ngu ồn
trên nền tảng của lương tâm và sự chân thật trong thơ.
Cái phản tỉnh trong thơ Trần Tuấn còn được nhà th ơ thể hiện qua
khác khao muốn tìm ra cái mới, cái mà người ta ch ưa từng nghĩ và ch ưa ai
từng nói trong bài thơ Cắt :
thèm
im lặng
im lặng tuyệt đối
có thể
cắt ý nghĩ ra từng phần
bày lên những chiếc ngón
ngón vươn ra ý nghĩ chưa ai từng nghĩ…
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

10



Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Trong bất cứ thời đại nào cũng có những con người làm nên d ấu ấn
riêng của thời đại ấy. Trần Tuấn được không quá nhiều người biết đến
nhưng thơ của ông đại diện cho cả một thế hệ bấy giờ. Thơ của Trần
Tuấn chất chứa sự bất an, hoài nghi và được bao quát trong trạng thái lo âu,
hoang mang, đầy dự cảm trước một bối cảnh sống chất ngất rủi ro.
Thêm nữa, đọc thơ Trần Tuấn ta thấy một cái tôi chấn thương sâu sắc, một
nỗi khổ đeo đẳng người viết xuyên suốt các tập thơ của ông. Sự đan xen giữa ý
thức và vô thức, giả nhân vật, đồ vật hóa làm người đọc ít nhiều thấm hơn cái
“lạnh” trong chính bản thân người viết. Tất cả như muốn lên tiếng cho con
người của một thời xưa cũ đang cố gắng đề song hành cùng sự hiện đại của lớp
trẻ đương thời. Như trong bài thơ Ý nghĩ thi nhân có viết :
… ý nghĩ
thở nhẹ
đập cánh bay vươn
khỏi cái họng đặc đông
mắt nheo thong lọng
ý nghĩ
xổ tung chiếc gối
cái đầu bay vươn
rồi ngươi là người khác …
Dường như xuyên suốt thơ Trần Tuấn là một cõi mộng mị mà con người ta
muốn đến được tận cùng ý nghĩa trong từng câu chữ phải mất hơn một lần đọc
tác phẩm của ông.
Khoảng cách làm cho nhà thơ nhạy cảm hơn và thấy rõ hơn các sự
vật, sự việc; trong đau khổ, mất mát mới thấy rõ hơn s ức mạnh c ủa ni ềm

tin vào sự huyền nhiệm. Khi con người nhận ra nó đang trở nên xa lạ trong
nền văn minh đã bị đồ vật hóa, lúc đó con ng ười m ới ý th ức v ề t ự nhiên
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

11


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

một cách cụ thể, thơ ông đã mang tâm trạng, nhưng tâm trạng đó cũng chỉ
mới liên quan đến toàn bộ tự nhiên như một cái gì đã bị đánh mất, đến sự
cô đơn cả chiếc cột điện, tấm khăn giấy hay của đôi chân đang bất l ực.
Thơ Trần Tuấn thường bầy tỏ thái độ thẳng thắn, trực diện, nhằm lý giải
một cách chính xác nhất bản chất, chân tướng của đời sống. Những hình trong
câu thơ chính là một biến thái của đời sống, tinh thần của nhà thơ. Đó đồng thời
cũng là nỗi khắc khoải, khao khát tự do, công bằng, là chân lý của mọi thế hệ.
Ông đã khắc họa hình ảnh thế hệ mình trong những câu thơ:
ngộ độc tập thể địa cầu
từng con người rụng như chiếc lá không còn mặt đất bên dưới
quê hương tôi rụng xuống như chiếc lá không còn mặt đất bên dưới
tôi ngã xuống như hạt phấn hoa già …
Nhà thơ nhận ra được sự hữu hạn của cuộc đời mình cũng như sự đỗi thay
của cuộc sống và của xã hội. Ông nhận ra mình đã thuộc về thế hệ trước với
những suy nghĩ và tư tưởng giờ đây như hạt phấn hoa già. Để làm rõ hơn cho
suy nghĩ của mình, nhà thơ đã nhẹ nhàng mà sâu cay khi nói về thế hệ trẻ ngày
nay trong tập thơ dậm trên sự dừng lại : … cuộc săn của những đứa trẻ/ với con

mồi đầu tiên là sự chết/ chúng vẫn đang lớn lên / nhưng chậm hơn sự dừng lại /
cơn tự tử tập thể / của những đứa trẻ …phải chăn khi xã hội ngày càng phát
triển, con người ta đang chạy đua với bao xô bồ của cuộc sống đôi khi họ quên
mất rằng cần cho trẻ em thời nay có một cái nhìn thoán hơn, rộng hơn về cuộc
sống, tức là cho trẻ em vui chơi, nô đùa và biết tới dư vị của cuộc sống thay vì
hằng ngày lao vào điện thoại hay máy tính, nó như nhấn chìm sự non nớt vốn
ham học hỏi của trẻ thơ, cơn lốc công nghệ thông tin làm cho thế hệ trẻ vô tình
phát triển nhưng chậm hơn sự dừng lại.
2.2. Hệ thống biểu tượng trong thơ Trần Tuấn
2.2.1. Biểu tượng “ bóng đêm ”
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

12


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Trần Tuấn làm thơ để khôi phục lại tiếng nói ban sơ của loài ng ười.
Ông muốn biến ngôn ngữ - ký hiệu trở lại thành ngôn ng ữ - s ự v ật, bi ểu
tượng đầu tiên và gây ấn tượng nhất là đêm, mỗi hình ảnh bước vào sáng
tác của Trần Tuấn đều bắt đầu một hành trình trôi dạt, và kết cục tha hoá,
suy tàn của nó cũng bắt nguồn từ ma lực trôi dạt không th ể c ưỡng l ại ấy.
Thơ Trần Tuấn cũng là một thứ thơ trôi dạt, hay ở những câu lỏng, ngắn,
đôi khi phá bỏ mọi nguyên tắc ngữ pháp, những câu ch ặt, dài th ường ch ỉ có
tính chất thông báo. Trong hai tập thơ Ma thuật ngón và Chậm hơn sự
dừng lại hầu như không có một bài thơ nào ở trạng thái tĩnh, đó có th ể là

cái động bắt nguồn từ chuyển động, từ âm thanh, từ nh ững biến thái m ơ
hồ trong lòng tạo vật và những nghĩ suy miên man của con ng ười… Ta sẽ
tìm hiểu rõ hơn đặc điểm này qua những bài thơ có sự xuất hiện của đêm.
nụ hoa khẽ trắng
khi bóng đêm bắt đầu quánh đặt
ý nghĩ chậm dần
rồi ngưng lại đâu đó
người vẫn đi
với đôi chân đã dừng lại bao giờ …
Bước vào đêm trong thơ Trần Tuấn, người đọc không chỉ bị lay động
bởi những lời hấp hối tuyệt vọng mà còn được cảm nh ận nh ững vang
ngân tinh tế ẩn sâu trong lòng tạo vật. Người ta thường dùng hình ảnh cái
nghiêng tai kỳ diệu để nói về con người và thơ ca Xuân Diệu. Đôi khi, ở
một chừng mực nào đó, cụm từ ấy có thể dùng để nói về thơ Trần Tuấn.
…“Một ngày người ta uống/ bao nhiêu đen tối vào người”
bấy nhiêu giấc mơ bước ra ừ cái đầu tôi mất ngủ
rì rào chuyện trò bên nấm mộ của đường
có giấc mơ lơ đễnh lấn ra bị kẹp xe
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

13


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

mà không biết mình đã chết…

(giấc mơ sống sót)
Ngoài việc sử dụng trực tiếp bóng đêm, trong tác phẩm của mình nhà
thơ Trần Tuấn còn sử dụng các hình ảnh tượng trưng cho bóng đêm nh ư
bóng tối, giấc mơ… Nhà thơ cho ta cảm giác cô đ ơn và l ạc long trong câu
chữ của mình. Thơ ông làm ta liên tưởng đến một nhà th ơ s ống v ề đêm,
ông bị nỗi cô đơn và bế tắc dồn vào góc tối, ông muốn b ứt phá t ất c ả,
muốn được một lần vượt ra khỏi những bức bí của riêng mình c ủa cu ộc
sống. Ông muốn được là ông, muốn tự do và bức phá.
lanh canh tiếng ly muỗng đi trên con đường đêm
chiếc xe đẩy người bán cà phê đêm về nhà lúc gần
sáng
nhà đâu trong đầu người đẩy xa mơ ngủ
nơi ngã tư gần lụi đèn đường…
(giấc mơ sống sót)
Cả một miền đêm kỳ ảo, mỏng manh, ẩn chứa những biến thái mơ hồ
ngỡ không thể nắm bắt được tái hiện qua động thái nghe: nghe âm thanh
(lanh canh tiếng ly muỗng), nghe thời gian (chiếc xe đẩy người bán cà phê
đêm), nghe tâm trạng thao thức (trong đầu người đẩy xa mơ ngủ), nghe sự
vận động đến viên mãn … Và điều người ta tìm thấy qua cái nghiêng tai kỳ
diệu ấy là nỗi buồn tàn nở, là cơn mất ngủ củanhững con người lam lũ, là
bóng đêm tàn theo cơ cực mưu sinh… vạn vật đang chuy ển đ ộng theo quỹ
đạo cảm xúc, quỹ đạo thời gian của riêng mình, dù rất nh ẹ, r ất khẽ. Th ơ
Trần Tuấn đôi khi khiến người đọc bối rối vì sự riêng t ư và tinh tế . Th ế
giới thơ ấy, chỉ mình nhà thơ bước vào, mình nhà thơ dạo ch ơi, còn người
đọc kiếp kiếp chỉ là kẻ đứng ngoài ngóng vọng, nhận lấy một tiếng khóc
cũ của hoa, một lời thương vay của lá hay đôi mảnh trăng vụn mà k ẻ lang
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113


14


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

thang kiêu kỳ và bí ẩn kia ngẫu hứng dành cho. Cầm trên tay t ập th ơ không
đồng nghĩa có được hồn phách của tập thơ ấy, nhưng đổi lại, bạn có đ ược
khoái cảm cùng trôi dạt trong những lay động m ơ h ồ của thiên nhiên hay
suy tưởng vô định của cái tôi trữ tình.
Khi tìm hiểu về biểu tượng đêm trong thơ Trần Tuấn ta thấy được
cảm hứng suy tàn, tạng viết trôi dạt trong sâu thẳm cõi tâm th ức, hi ện
thực mang màu sắc huyền ảo, quan niệm về cái đẹp khoảnh khắc... S ự
thống nhất này bước đầu tạo nên một thế giới, một giọng điệu cũng nh ư
một số nét phong cách đặc trưng trong hệ thống các sáng tác c ủaTr ần
Tuấn.
2.2.2. Biểu tượng “ hồn ”
Tùy quan niệm mỗi bộ tộc, mỗi vùng mà Hồn được biểu trưng qua
những
hình ảnh khác nhau, có thể dẫn ra một số ví dụ tiêu biểu sau. Th ời Ai Cập
cổ
đại, con chim đầu người biểu trưng cho linh hồn của từng cá th ể. Hay theo
truyền thống của của người Maya, người chết phải đặt “nằm ngửa duỗi
thẳng
chân tay để linh hồn có thể tự do thoát ra khỏi thân xác qua miệng” [3;
451].
Trong Kinh Thánh, hồn chính là Thần Khí mà Thượng Đế th ổi h ơi vào con
người (làm bằng đất sét) để trao ban sự sống. Còn hầu hết người Á Đông
thì

quan niệm “vạn vật hữu linh” tức mọi thứ đều có linh h ồn. Nó (linh h ồn)
có

thể

nằm trong con người, con vật, cây cối và thậm chí là nh ững đồ vật vô tri vô
giác như nhà cửa, ấm chén… Từ thuyết trên có thể hiểu một cách đơn giản
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

15


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

về linh hồn con người trong quan niệm của người Á Đông như sau: Con
người có hai phần linh hồn và thể xác. Trong đó, hồn quyết định s ự sống
của con người. Khi con người chết đi thì linh hồn rời khỏi xác và trở thành
ma (theo văn hóa người Việt) hay Phỉ (theo quan niệm của Lào, Thái Lan).
Trong văn hóa của người Việt, quan niệm về linh hồn đã có từ rất lâu và
được chia làm hai bậc: Hồn và vía. Vía được hiểu như là những bộ phận
gắn trên cơ thể của con người, nó có chức năng làm công cụ hoạt động của
cơ

thể

sống.


Ngoài

ra

chúng

còn

là

những bộ phận làm phương tiện thể hiện, bộc lộ cái bên trong của con
người khi giao tiếp với thế giới bên ngoài. Cho nên dân gian có câu nói đôi
mắt là cửa sổ của tâm hồn, là vậy. Còn từ góc độ phân tâm học, cụ th ể theo
Jung, Hồn là “một trạng thái tâm lý cần phải được dành cho một sự độc
lập nhất định trong khuôn khổ ý thức…” [3; 452]. Theo quan niệm dân tộc
học và sử học về tâm hồn, “nó ban đầu là một nội hàm thuộc về cá nhân,
nhưng nó cũng thuộc về thế giới của cái linh thiêng, nó là vô thức. Tâm hồn
vì thế luôn luôn tự thân là một cái gì đó vừa trần thế vừa siêu nhiên” [3;
452]. Nhưng chủ yếu, Hồn là biểu tượng của tâm linh, là hơi thở, là sinh
khí của một con người. Nói một cách chung nhất, Hồn là nguyên khí của
một sinh thể. Cùng một dòng chảy bất tận ấy, Hồn trong thơ Trần Tuấn đã
kế thừa và phát triển thành những cái rất riêng, rất lạ. Đọc thơ Trần Tuấn,
người ta không chỉ chơi vơi trong ánh sáng lung linh kì ảo c ủa ánh trăng
huyền bí, mà còn rùng mình ớn lạnh bởi họ đang chìm ngập trong vũng cô
liêu của một tâm hồn sâu thẳm.
Hồn là một biểu tượng đặc sắc trong th ơ Trần Tuấn, s ự l ặp l ại: h ồn,
linh hồn, bóng ma…làm cho thơ ông mang huynh hướng vô th ức nhiều h ơn.
Với một nhói trắng của hoa, xác của những giấc mơ, những ý nghĩ mọc lên
ta thấy nỗi đau sâu cay trong lòng tác giả. Nhà thơ Trần Tuấn cho mình là

SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

16


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

người viết nhiều đến cái chết trong tập thơ “ Chậm hơn sự dừng lại”. Hồn
trong “Chậm hơn sự dừng lại” là bóng tối, nó không thuộc về trần thế mà
gắn với cái chết và sự hư vô. Nhà thơ đã không dùng bi ểu t ượng h ồn đ ể
miêu tả chính nó mà mượn các hình ản tương quan nh ằm t ạo nên s ự
phong phú và độc đáo trong thơ của mình.
mọc lên loài hoa vân tay
từ bàn tay của những xác chết
sau động đất sóng thần nơi thị trấn
lâu lắm rồi…
( hoa vân tay)
Không gian của cái Tôi – nơi diễn ra sự phân chia gi ữa Xác và H ồn , làm
cho thế giới trong thơ Trần Tuấn rùng rợn, đáng sợ hơn đó l à không gian
của lòng người, con người tự đối diện với lòng mình để thu về m ột n ỗi cô
đơn, đau thương tới tận cùng sự xuất hiện dày đặc, ám ảnh Trần Tuấn
cho người đọc thấy được đó là dạng thức biểu hiện của cái Tôi mang
nhiều đau thương của nhà thơ. Hay nói cách khác nó chính là nguồn bi
thương đầu tiên mở ra những chuỗi bi thương khác trong tâm hồn thi
nhân. Không còn bám víu vào hiện thực, Trần Tuấn đã chuyển hẳn sang
địa hạt thơ với những giấc mơ và sự chết chóc, là sự hiện hình của h ồn ma

và sự hư vô, con người hướng lên tầm cao rộng mở của vũ tr ụ v ới trăng
sao, bầu trời.

SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

17


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Chương 3. Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn nhìn từ
phương diện nghệ Thuật
3.1. Cấu trúc thơ tự do
Thơ Việt Nam hiện đại sau thời Thơ mới, hầu hết đều sử dụng lại các loại
hình thơ mà Thơ mới đã sử dụng. Đặc biệt là thể thơ tự do của Thơ mới lại được
sử dụng nhiều nhất, trong khi thể 8 tiếng lại ít dần đi. Qua khảo sát Tuyển tập
thơ Việt Nam 1945-1985, một tuyển tập đã chọn những bài thơ tiêu biểu của
giai đoạn này, chúng ta thấy: Về mặt thể loại, thể 7, 8 tiếng không còn chiếm ưu
thế. Có thể thấy, thơ Việt Nam đang đi dần đến khuynh hướng chung là hướng
đến thể thơ tự do.
Khảo sát các sáng tác của Trần Tuấn ta thấy thể thơ tự do đang ngày càng
chiếm ưu thế và được sử dụng rộng rãi đặc biệt là trong thơ Trần Tuấn.
Thơ không viết hoa đầu dòng, đây là đặc điểm đầu tiên trong thơ Trần
Tuấn mà khi ai đọc tác phẩm của ông cũng nhận ra điều này. Tất cả các bài thơ
của ông được viết một cách tự do, không theo những khuôn mẫu có trước. Thơ
bay giờ theo cảm xúc của tác giả. Câu thơ đôi khi được bỏ lỡ để người đọc tự

cho vào đó một ý vị phù hợp với bản thân độc giả. Thơ hậu hiện đại nhìn cuộc
sống rất đa chiều và độc giả chính là người thêm vào những gia vị phù hợp hơn
với chính bản thân họ.
Thơ Trần Tuấn cũng có cách vắt dòng, ngắt dòng không tuân theo một quy
tắc nào về vần luật, nhịp, số câu, số chữ. Đôi khi trong một bài thơ có những
câu rất dài, nhưng có những câu là một từ của một chữ nào đó. Đọc thơ Tràn
Tuấn ta càn có một cái đầu thật sáng suốt để có sự kết hợp giữa trí tuệ và lời thơ
mà cảm nhận đúng hơn về thơ của ông. Như trong bài thơ bàn ăn nhà thơ có
viết :
pha loãng ngón tay vào đấy cốc
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

18


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

một cánh hoa mọc lên
bắt đầu t r ô i …
Các câu vốn đã không theo một nhịp nhất định và nhà thơ đã tạo nên cái
riêng trong thơ của mình bằng cách tách từ trong từng tiếng. Ta co thể thấy đó
cũng như một cách để nhà thơ thể hiện tâm tư của mình, với quá nhiều thứ cần
suy nghĩ nhà thơ như cảm thấy mình chậm lại. Trong cuộc sống của ông giờ đây
đôi khi cũng lạc nhịp như chính thơ ông vậy.
Thơ tự do là phương tiện hữu hiệu để biểu đạt thế giới của những giấc mơ
nhập nhòa, không đầu, không cuối. Chính vì lí do này mà hầu hết các tác phẩm

của ông được xây dựng trong hư vô và mộng mị. Đó là những giấc chiêm bao,
những giấc mơ hay đơn giản là những ảo giác về cuộc sống và về chính bản
thân ông.
Ngoài ra, thơ Trần Tuấn còn có tính kể chuyện, tình tiết, ý tưởng lớp lang
như một văn bản tự sự. Mỗi bài thơ là một câu chuyện, một lát cắt của hiện
thực. Ông mượn hình ảnh đồ vật, sự việc để nói lên suy nghĩ của mình. Có thể
khi nhìn vào nhan đề ta cảm thấy hơi khó chịu một chút về những hình ảnh quá
chân thật của cuộc thống trở thành nhan đề của bài thơ, nhưng hi ta đọc bài thơ
lần thứ nhất, lần thứ hai và nhiều lần sau đó nữa, đến khi ta nhuàn được tư
tưởng của tác giả ta lại thấy nhà thơ thật sự rất tài tình khi xây dựng nên hệ
thống các sự kiện, hình ảnh và nhan đề chứa đựng nhiều dụng ý như vậy.
Với nhan đề cứt chim câu nhà thơ viết :
Cesar !
thôi thì cái gì của con người tôi trả hết cho ông
chỉ xin mang về mấy bãi cứt chim
chúng ỉa trên đầu tôi vô tội vạ
ỉa phóng khoáng mà chẳng hề biết sợ
thời trang tôi là bãi cứt chim câu
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

19


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Rome, 2001

Xuyên suốt bài thơ là những cung bật cảm xúc khác nhau, từ bất lực đến
than vãn và kết thúc bởi một câu buôn nhẹ. Nếu chỉ đọc qua một lần khó có ai
hiểu được bài thơ này, tôi phải nói rằng thơ Trần Tuấn thật sự rất khó đọc nhưng
khi ta đọc qua một vài lần ta sẽ thấy sau đó là câu chuyện về thị hiếu của chúng
ta bây giờ. Cũng có khi đó là một lời bình cho sự vô cảm của con người ngày
nay, vô cảm đến đáng sợ :
mảnh vỡ thủy tinh
cắt nhành hoa chảy máu
vũ điệu câm
cành hoa rơi và bụi
trong buổi sáng nghèo nàn
( chiếc bình )
Khi đọc thơ Trần Tuấn ta còn thấy một đặc trưng mới, thơ ông có tính đối
thoại rất cao. Không chỉ những lời đối thoại trong tác phẩm của ông mà còn là
lời đối thoại giữa tác phẩm với độc giả và độc giả với chính bản thân họ. Đây có
lẽ là thành công lớn nhất trong thơ của ông. Ta phải nhận xét khách quan rằng
thơ hậu hiện đại rất khó tiếp nhận và thơ Trần Tuấn càng khó tiếp nhận hơn nữa.
Nhưng nhà thơ đã biết tận dụng ưu thế của thể thơ để nói lên những điều khó
nói, khiến câu thơ như một lời nói bị hãm đà đột ngột và lưu lại trong lòng như
một ẩn ức không thể giải tỏa. Ngắt câu thơ thành những dòng gãy như vậy là để
tạo ra nhịp điệu và nhịp đọc của thơ, đưa thơ bước vào địa hạt nghệ thuật của
thời gian và không gian. Dòng thơ bị bẻ gãy thành nhiều khúc đoạn để mắt và
nhịp người đọc có giây ngừng và chú ý vào nốt gãy khúc đó. Tổ chức bài thơ
theo kiểu lắp ghép, tổ hợp, tổ khúc mang dấu ấn âm nhạc, hội họa, kiến trúc và
nghệ thuật sắp đặt :
đôi chân
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113


20


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

lướt ngang
tôi
nghe
bắp chân trần
vang
dội
mịn nõn tơ
tưởng
dịu
buốt trắng
hôn môi
long tơ
dựng
dăm phần
tôi
tôi
tôi
( lông tơ tôi tôi )
Một câu thơ được kéo dài thành nhiều dòng, và mỗi dòng đôi khi chỉ có
một vài chữ; thậm chí, trong thơ Trần Tuấn, có khi một chữ cũng bị nung chảy
để nhỏ giọt thành nhiều dòng thơ.
3.2. Thơ văn xuôi
Thơ văn xuôi là một thể loại đang trong quá trình vận động, ch ưa

hoàn thiện, cho nên còn quá sớm để có th ể đóng khung nó vào trong vài
đặc điểm nhất định. Về cơ bản, thơ văn xuôi có ý thức bứt phá khỏi nh ững
qui phạm cứng nhắc của thơ cách luật, trong th ơ văn xuôi không có m ột
kiểu tổ chức hình thức nào, dù là tự do nhất cũng không đ ược ng ười làm
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

21


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

thơ chấp nhận. Qua quá trình tìm hiểu và khảo sát, chúng tôi nh ận th ấy
thơ văn xuôi có ba đặc điểm cơ bản là sự tự do trong trong mô hình tổ
chức câu thơ, khước từ các dấu câu trong văn bản được trình bày, có
những biểu hiện nội dung thi tứ bất ngờ, độc đáo, mang chiều sâu triết lí
và giàu hình ảnh.
Những thể nghiệm đổi mới nguyên tắc kết cấu và nguyên tắc tổ chức lời
thơ đã tạo nên những biến động ở hình thức của thể thơ. Cũng như nhiều
phương diện khác của thơ hôm nay, hình thức của thể thơ cũng đang vận động
theo nhiều nhánh rẽ. Khuynh hướng đưa hình thức thơ tiến gần đến văn xuôi
cũng là một biến đổi hình thức thơ đáng chú ý. Các nhà thơ hiện nay không
ngần ngại trút bỏ những ràng buộc về vần điệu, niêm luật, không hề câu nệ
những quy định về số chữ trong một câu, không cần phải duy trì sự cân đối, đều
đặn về nhịp. Hiện tượng này ta không chỉ quan sát thấy ở các tác giả đang gây
tranh luận. Sự tự do hóa hình thức thơ đến mức triệt để như vậy dẫn đến hệ quả
là câu thơ mang dáng dấp văn xuôi.

Khi đọc thơ văn xuôi của Trần Tuấn ta không thấy xuất hiện lối viết
ngợi ca, miêu tả mà đi sâu vào thể hiện nh ững tâm trạng cá nhân, cái tôi
trở thành trung tâm của cảm hứng sáng tạo với những dằn v ặt, suy t ư, t ự
vấn… một tư duy nghệ thuật mới được hình thành xuyên suốt trong th ơ
của ông. Một mặt phản ánh về hiện thực cuộc sống, mặt khác c ảm h ứng
sáng tạo lại bắt nguồn từ chính số phận và kinh nghiệm của cá nhân nhà
thơ, Xu hướng cái tôi trong thơ trở về được thể hiện rõ ở sự tìm kiếm,
nhận diện chính mình hay nói cách khác đi tìm và kh ẳng đ ịnh mình tr ở
thành một khát vọng âm thầm nhưng mãnh liệt trong mỗi cá nhân : …hôm
nay hình như tôi quên một điều gì một điều gì đấy như là không vu ốt m ắt
mình sau một lần chết / để chối nhìn vào đôi chân gầy xương lá lang thang
trong buổi chiều quẩng gió không chốn dừng không lối đi không d ấu chân
không sức lực… ( đỉnh rỗng). Nhận thức trong thơ trở nên đa dạng, đa
chiều về cả nội dung và nghệ thuật. Chính điều này đã kh ỏa l ấp d ần
khoảng cách giữa thơ với nhà thơ. Những vấn đề mà trong chiến tranh th ơ
không nói đến, hoặc có gợi lên thì vẫn h ướng đến l ợi ích chung c ủa c ộng
đồng, bây giờ lại được khơi sâu, nhấn mạnh và kh ẳng đ ịnh. N ỗi bu ồn
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

22


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

riêng, thân phận cá nhân, những phía chìm, mặt khuất của th ế gi ới n ội
tâm…đều được thể hiện bằng những tâm trạng, cá tính sáng tạo độc đáo.

Với chủ trương “thơ dài, rất dài”,cảm xúc trong thơ Trần Tuấn như dòng
chảy chờ chực được tuôn trào : thân thể tôi chỉ là nơi trú ngụ của một kẻ đào
tẩu xa lạ. Xác thân – ngôi nhà hoang tôi đã từ bỏ từ lâu. Đã xé luôn cặp vé
ngày –đêm/đêm – ngày khứ hồi đơn điệu.cặp khứ hồi tối – sáng / sáng – tối
nhàm chán.rũ bỏ điệu bộ lời nói ý nghĩ trang sách ố vàng. / kẻ trú ngụ gương
mặt bức tường hoang long lở, mở hé cánh cửa mắt xiêu vẹo hồ nghi sẵn sang
đóng sập mái hiên trán rũ bụi u buồn… ( kẻ trú ngụ - gửi tặng Lê Vĩnh Tài )
Trong tập Ma thuật ngón nhà thơ Trần Tuấn có bốn bài thơ thuộc thể loại
thơ văn xuôi, trong đó có 4 câu trên 60 chữ, 7 câu trên 50 chữ và 10 câu trên 40
chữ. Thông qua hình thức thơ văn xuôi nhà thơ Trần Tuấn đã biểu hiện những
cảm xúc sôi trào, bùng vỡ, đang vận động một cách mãnh liệt nhất, bên cạnh đó
là những chiêm nghiệm, những triết lý hiện sinh sâu sắc. Đây cũng là dấu hiệu
cho thấy sự xâm nhập của tư duy tiểu thuyết vào thơ hiện nay.Với dụng ý muốn
tiếp cận đời sống một cách gần nhất đồng thời thể hiện tư tưởng của bản thân
nhà thơ một cách cụ thể nhất,Trần Tuấn đã chọn thơ văn xuôi là nơi tất cả
những thứ còn đang vận động, biến đổi được va chạm vào nhau, thơ của ông đã
chối bỏ những hình thức khuôn khổ, trơn tru, đều đặn. Trần Tuấn đã tạo cho thơ
của ông một hình hài mới và tạo cho độc giả sự cơ động, linh hoạt để có thể
nắm bắt được sự bộn bề của đời sống hiện nay.
3.3. Ngôn ngữ thơ
Xuất phát từ sự thay đổi trong nội dung, tư tưởng lẫn hình thức, cấu trúc
thơ đương đại mà ngôn ngữ thơ hôm nay cũng đã có những biến đổi đáng kể.
Các nhà thơ đương đại để cho thơ ca mặc sức du hành đến khắp các hang cùng,
ngõ hẻm, lăn lóc với đời. Điều dễ thấy trước tiên là sự tấn công ngày càng quyết
liệt của ngôn ngữ đời thường, của khẩu ngữ, biệt ngữ, tiếng lóng; một bộ phận
là thứ ngôn ngữ sống sít, bụi bặm, suồng sã – ngôn ngữ vỉa hè, ngôn ngữ đường
phố, xa lạ với mỹ từ.
Xuyên suốt kho tàng thơ ca của Trần Tuấn là một hệ thống ngôn ngữ
được trau chuốt, vừa là ngôn ngữ bình dân, vừa là ngôn ng ữ bác h ọc. N ếu
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi

Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

23


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

như “giai điệu”, “âm thanh” là ngôn ngữ của âm nhạc; “màu sắc”, “đ ường
nét” là ngôn ngữ của hội họa; “mảng, khối” là ngôn ngữ của kiến trúc, thì
“ngôn từ” là chất liệu của tác phẩm văn học. Trong bất cứ tác phẩm nào, ở
bất kỳ quốc gia nào, ngôn từ được sử dụng trong tác phẩm nghệ thuật bao
giờ cũng có dụng ý riêng của mỗi nhà văn, nhà thơ.
Đọc thơ Trần Tuấn ta thấy rất tự nhiên, người đọc không có cảm giác khó
chịu hay mảy may nghi ngờ về tính thơ ngay trong những câu chữ rất đời
thường.
những ngón chân
đi bằng cách nào
trên mặt đất
có cùng với ngón tay bàn phím ?
…
tôi tự hỏi
thời gian của những ngón tay ngón chân
có đồng hành cùng đôi mắt tai nghe
khi loài người trôi dạt…
( những ngón chân di động )
Từ thứ ngôn ngữ “vỉa hè”, “cơm bụi” này cho đến thứ ngôn ngữ phi thơ,
phi thẩm mỹ của nhà thơ theo xu hướng hậu hiện đại, ngôn ngữ đã tiến một

bước dài từ đời thường hóa đến trần tục hóa và thô tục hóa. Nhà thơ chủ trương
đưa tới một sự bình đẳng tuyệt đối cho ngôn ngữ (không có từ đẹp, từ xấu, từ
trang nhã, hàn lâm, từ thô tục, chợ búa…), cũng như sự bình đẳng cho đề tài.
Khẩu ngữ chảy ồ ạt vào thơ, các phép tu từ bị lược bỏ tối đa, lời thơ như là lời
nói trực tiếp. Các sáng tác của họ gây sự với mỹ cảm truyền thống. Không ít
người cho rằng họ đang phá thơ, giết thơ…

SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

24


Dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn
Môn: Văn học hiện đại 4
GVGD: PGS. Ts Hoàng Thị Huế

Miệt mài trên con đường ngôn ngữ thơ ca biểu đạt ngày thế giới tâm hồn
phức tạp của con người và đời sống đang ngày càng biến động không ngừng,
nhà thơ đặt sự giản dị, trong sáng của ngôn ngữ lên trên hết.
C. KẾT LUẬN
Khảo sát đề tài dấu ấn hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn , người viết
tìm thấy những đặc trưng cơ bản về nội dung và nghệ thuật trong th ơ
ông. Trong đó, ta thấy được nỗi lòng của một nhà th ơ tài ba . V ề nô ị dung,
ta thấy được ở ông nỗi buồn về thực tại, sự cô đơn và lạc long của một thi
nhân trước sự xô bồ và thay đổi mạnh mẽ của cuộc sống.V ới cái tôi ph ản
tỉnh, nhà thơ như muốn vùng ra khỏi sự u uất của cuộc đời, ông muốn tìm
đến những cái mới hơn, hợp lí hơn và nhẹ nhàn h ơn. Tuy nh ững đ ề xu ất
của ông vấp phải sự cản trở củavô số lí do không tên nào đó nh ưng đó

cũng là những tín hiệu tích cực đối với sự thay đổi về nhận th ức, cách
nhìn trong tư tưởng của một thi sĩ đang khao khác giao cảm v ới đ ời. Ngoài
ra, thơ ông còn ghi lại cục diện của xã hội ngày nay. Đây cũng là nguyên
nhân dẫn đến sự cô đơn và đau thương trong cuộc đời ông. Về nghệ thu ật,
thơ Trần Tuấn đã đạt được những thành công lớn khi xây dựng hình tượng
thơ theo lý thuyết hậu hiện đại, điều này đã giúp th ơ ông tạo dấu ấn sâu
sắc hơn và đến gần với độc giả hơn. Với sự đa dạng về th ể th ơ, ngôn t ừ
dân dã đời thường cùng những hệ thống biểu tượng phong phú đã giúp
thơ ông có một vị thế mới trên văn đàn nước nhà.
Được tìm hiểu về thơ Trần Tuấn là một cơ hội lớn để người viết hiểu hơn
về dấu ấn hậu hiện đại trong thơ nói riêng và trong văn học nói chung. Thế giới
hậu hiện đại trong thơ Trần Tuấn là một đề tài vô cùng hấp dẫn. Người viết
mong rằng sau bài viết này sẽ có nhiều hơn nữa các công trình nghiên cứu về
thơ của ông.
SVTH : Hồ Thị Ái Nhi
Lớp văn 4D
MSSV: 14s6011113

25