Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

A.MỞ ĐẦU
I ) ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
Giáo dục tiểu học đang thực hiện những đổi mới toàn diện và thực hiện chương
trình thay sách giáo khoa để góp phần học vấn cơ sở và khả năng thích ứng chủ động
sáng tạo cho những người lao động trong điều kiện bủng nổ công nghệ tin học trong
thập kỉ này.Đứng trước tình hình đổi mới của đất nước ta đang từng ngày, từng giờ đổi
mới và phát triển mạnh mẽ đặc biệt là trong cuộc sống công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Đòi hỏi xã hội phải có những thế hệ người lao động mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm,
có trình độ nhận thức cao. Để đáp ứng nhu cầu cấp bách đó của xã hội thì việc giáo
dục con người phát triển toàn diện trên 5 mặt " Đức, trí, lao, thể, mĩ" là mục tiêu hàng
đầu. Trong đó Mĩ thuật đóng một vai trò không nhỏ trong sự nghiệp lớn lao ấy - Sự
nghiệp giáo dục. Vậy mục tiêu của giáo dục thẩm mĩ là đem lại cho con người những
giá trị thẩm mĩ chân chính trên nền tảng của sự phát triển về mặt trí tuệ và đạo đức làm
cho con người đồng hoà được những giá trị đó để có được một trình độ văn hoá cao,
một nhân cách hài hoà. Mà như chúng ta đã biết mục tiêu của việc giáo dục mĩ thuật
trong nhà trường phổ thông nói chung và tiểu học nói riêng chủ yếu không phải là dạy
kĩ năng vẽ, mà thông qua dạy vẽ để giáo dục cho học sinh cảm nhận cái đẹp và biết
vận dụng cái đẹp vào cuộc sống, học tập, sinh hoạt hàng ngày. Vậy làm sao để tiết học
Mĩ thuật trở nên lôi cuốn hấp dẫn ? Là một giáo viên tiểu học tôi nhận thấy rằng ở lứa
tuổi này lần đầu tiên tiếp xúc với nghệ thuật, tuy không phải dễ nhưng cũng không
phải quá khó khăn. Dễ ở chỗ nghệ thuật không phải là những con số hay định lí toán
học nên không có đáp án cụ thể nên đối với nghề dạy học đã đòi hỏi tính nghệ thuật
rồi thì dạy nghệ thuật càng đòi hỏi tính nghệ thuật cao hơn. Phải làm sao để học sinh
được thể hiện cá tính và bộc lộ hết khả năng, sở thích của mình, có khát vọng hoàn
thiện bản thân như hoàn thiện các nhu cầu vươn tới cái đẹp. Để đạt được mục tiêu trên,
khi giảng dạy môn Mĩ thuật giáo viên không nên biến tiết học thành những bài học
công thức cứng nhắc mà cần tìm hiểu phương pháp giảng dạy, học nhẹ nhàng, phù hợp

với đối tượng. Phải làm sao cho học sinh được tiếp xúc ngôn ngữ nghệ thuật một cách
tự giác.. làm sao để các em say sưa với môn học, để các em tự tìm đến với kiến thức
và kĩ năng cần thiết trong quá trình học tập. Có như vậy mới thực sự thúc đẩy học sinh
tích cực, tư duy, sáng tạo……Tạo ra được những bài vẽ tốt, có chất lượng cao, phù
hợp với cuộc sống hàng ngày đi lên của xã hội. Là một giáo viên dạy Mĩ thuật ở
trường Tiểu học đã lâu, tôi nhận thấy những thuận lợi cũng như những hạn chế trong
việc dạy và học. Vậy muốn phát huy chỗ đứng của bộ môn Mĩ thuật trong sự nghiệp
nói chung và hình thành tính thẩm mĩ ở trường tiểu học nói riêng là một việc làm hết
sức khó khăn và trọng tâm là chất lượng dạy học có hiệu quả. Xuất phát từ tình hình
dạy học Mĩ thuật ở trường tôi hiện nay nhất là các chủ đề về tìm hiểu tranh, tôi cần
phải làm một việc gì đó để giờ tìm hiểu tranh thực sự có hiệu quả. Từ lí do trên tôi
chọn " Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu
quả cao" để nghiên cứu. Tôi thấy đây là một chủ đề có ý nghĩa rất thiết thực nhằm
nâng cao chất lượng học mĩ thuật cho học sinh.

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

2. Ý nghĩa của giải pháp mới
-Giúp học sinh hiểu rõ hơn về tranh dân gian Đông Hồ.
- Học sinh nhận xét, đánh giá nhanh được một số tác phẩm tranh Đông Hồ
3. Phạm vi nghiên cứu của SKKN
- Miền địa lí: Trường Tiểu học Tân Dân B.
- Đối tượng: Học sinh lớp 2.

- Lĩnh vực khoa học nghiên cứu: Phương pháp dạy học dạng chủ đề tìm hiểu tranh .
II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH
1. Cơ sở lí luận
Giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm hình
thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa .
Mục đích nền giáo dục của chúng ta là tạo ra những con người phát triển toàn
diện : đức – trí – lao - thể – mĩ. Bởi vậy mĩ thuật là môn học độc lập trong hệ thống
giáo dục công dân, hiện nay môn học nghệ thuật này đang được các nhà giáo dục cải
cách và nâng cao. Khác với các môn học khác môn Mĩ thuật đòi hỏi học sinh có thể
giải quyết công việc hoàn toàn biệt lập, song ở môn này học sinh có thể hoạt động
phối hợp từng nhóm để làm chung một tác phẩm, như thế sẽ gây dựng cho học sinh
niềm tin vào các bạn, mặt khác tinh thần trách nhiệm thấm nhuần giá trị hợp tác và
đoàn kết.
Học môn mĩ thuật chúng ta không hi vọng tất cả học sinh sau này sẽ trở thành
những họa sĩ.Mà điềuquan trọng là những tri thức đó sẽ giúp cho học sinh biết cảm thụ
cái đẹp và vận dụng nó trong cuộc sống hàng ngày.
Đất nước Việt Nam ta với nhiều nét truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc. Từ
hàng ngàn năm chiếc nón quai thao, cái dải yếm đào dịu dàng thiết tha hay những làn
điệu dân ca quan họ ngọt ngào trữ tình mà sâu lắng. Bên cạnh đó là những làng nghề
cũng tạo nên một hồn việc rất riêng. Chẳng thế mà có một dòng tranh đã tồn tại và
phát triển cùng với đời sống của người dân Việt Nam. Cho đến tận bây giờ nó vẫn giữ
nguyên những chuẩn mực về cái hay, cái đẹp và những giá trijtinh thần của dân tộc.
Đó là dòng trnh dân gian Việt Nam nói chung và tranh Đông Hồ nói riêng đã tồn tại
thực sự trong đời sống của nhân dân. Vì nó là sáng tác của nhân dân. Trước cách mạng
tháng tám năm 1945,chơi tranh ngày tết, việc thờ cúng đã trở thành phong tục tập quán
không thể thiếu, có lẽ đó là phong cách riêng vô cùng độc đáo của dân tộc ta. Theo
quan niệm truyền thống của người Việt thì treo tranh ngày tết làm cho cảnh sắc vui
tươi, rực rỡ tạo cho con người thêm sảng khoái và xua đi những điều ám muội rủi ro.
Khi xem tranh Đông Hồ hay những dòng tranh khác ta thấy chủ chính là phản

ánh đời sống của người dân lao động cùng những tập quán tín ngưỡng là rất rõ nét.
Đặc điểm của tranh dân gian là chất phát, đơn giản về tư tưởng cũng như về mặt thể
hiện, nó không mang hơi hướng của nghệ thuật hiện đại mà thấm đẫm bản sắc dân tộc.
Nhưng tiếc thay nay đã dần bị mai một vì dân tộc đã trải qua bao cuộc chiến tranh tàn
khốc, cũng do một phần chế độ phong kiến ngự trị đã tạo nên nhận thức có phần sai
lệch về văn hóa tín ngưỡng. Có lúc đã xem chúng như một tàn tích của suy nghĩ mê tín
dị đoan. Đặc biệt trong thời kì bao cấp, việc sản xuất tranh do một số cơ quan nhà
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải
Trường Tiểu học Tân Dân B
2


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

nước quản lí độc quyền, nghệ nhân chỉ là người làm công ăn điểm, ván in tranh không
chỉ còn là của gia bảo mà đem vào hợp tác xã nên không có người bảo quản do đó số
ván in đó nay đã mất mát và hư hỏng khá nhiều.
Thông qua vấn đề trên ta thấy rằng tranh dân gian nói chung và tranh Đông Hồ
nói riêng đã trở thành một nhu cầu không thể thiếu của nhân dân, là một giá trị văn
hóa của dân tộc cần được chúng ta bảo tồn và phát huy.
-Giới thiệu nguồn gốc và xuất sứ của tranh Đông Hồ.
-Nội dung một số tranh Đông Hồ
Nguồn gốc và xuất sứ của tranh Đông Hồ.
a) Nguồn gốc tranh Đông Hồ:
Tranh dân gian là tranh do chính người dân (nghệ nhân) vẽ và làm ra, nó mang hơi
thở nồng nàn, ấm áp, đậm đà của cuộc sống dân dã. Không những thế nó còn là tác
phẩm phục vụ đời sống tinh thần của nhân dân và được nhân dân yêu thích và giữ
gìn. Đây là mảng tranh mang tính truyền thống, lâu đời nó gắn liền với dịp lễ tết
của dân tộc ta. Có lẽ thế mà tranh dân gian không chỉ dừng lại ở đề tài lễ tết mà

còn phát triển ở mảng đề tài khác như: tranh thơ, tranh sinh hoạt... Xuất phát từ
những yếu tố trên mà nghề làm tranh phát triển rất mạnh và nó đã hình thành ở các
làng xã. Những làng nghề chuyên sản xuất tranh như tranh Đông Hồ-làng Đông
Hồ, tranh Hàng Trống - Hà Nội, tranh Kim Hoàn - Hà Tây, tranh làng Sình - Huế...
Qua đây ta thấy rằng các dòng tranh dân gian ra đời không chỉ thỏa mãn nhu cầu
thường thức cái hay, cái đẹp mà còn gửi gắm tư tưởng tín ngưỡng tôn giáo của
mình.
Về việc xác định nguồn gốc và sự ra đời của tranh dân gian nói chung và dòng
tranh Đông Hồ nói riêng là việc rất khó khăn, đã có nhiều nhà nghiên cứu đi sâu
tìm hiểu vấn đề này và có các kết quả khác nhau. Có những giả thuyết cho rằng
làng Hồ cũng như tranh dân gian Việt Nam xuất hiện từ thời Lý(1010-1225) và
thời Trần. Một số người khác lại cho rằng tranh Đông Hồ xuất hiện từ thế kỉ thứ
XV do Lương Thư Hộc truyền lại sau hai lần đi sứ sang Trung Quốc đã mang về
nghề trạm khắc gỗ và dạy cho người làng. Có ý kiến khác lại cho rằng tranh Đông
Hồ xuất hiện vào cuối thế kỉ XVI. Nhưng người ta lại thấy được thời kì phồn thịnh
nhất của dòng tranh này ở hai thế kỉ XVII-XVIII . Vào thời điểm này không ai có
thể thống kê có bao nhiêu mẫu tranh mà chỉ biết gồm 5 loại. Lúc ấy trong làng có
17 dòng họ thì cả 17 dòng họ đều làm tranh. Cũng từ đây tranh Đông Hồ có mặt
khắp cả nước. Tóm lại tranh dân gian đã có từ lâu đời, đã ăn sâu vào tiềm thức của
nhân dân nó được lưu truyền từ đời này sang đời khác và còn sống mãi đến tận
bây giờ.
b) Xuất sứ của tranh dân gian Đông Hồ:
Làng Đông Hồ là làng nghề nổi tiếng về tranh dân gian thuộc thôn Đông Hồ - xã
Song Hồ-huyện Thuận Thành-tỉnh Bắc Ninh, cách Hà Nội chừng 35km, nằm bên bờ
sông Đuống cạnh bến đò Hồ. Xưa kia ở đó có rất nhiều dòng họ làm tranh nhưng trong
số đó chỉ có dòng họ Nguyễn Đăng nổi tiếng là tài hoa, vẽ được màu, khắc được
ván(đây là tranh dân gian nên tranh vẽ ra không kí tên). Do vậy việc xác định tên tuổi
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B

3


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

của các nghệ nhân là rất khó. Nhưng qua lời kể thì ta còn biết được một số tên tuổi
nghệ nhân nổi tiếng như cụ Cả Mắm, cụ Bá Tư...
2. Cơ sở thực tiễn
Qua thực tế giảng dạy đại trà, tôi thấy trong quá trình dạy của giáo viên và học của
học sinh còn hay mắc phải một số tồn tại cơ bản sau đây:
a) Về phía giáo viên:
-Chưa thực sự coi trọng đề án SAEPS.
-Chưa tổ chức được các hoạt động tập thể cho học sinh.
-Chưa phân tích kĩ các tác phẩm tranh dân gian cho các em hiểu nội dung.
-Cơ sở vật chất thiếu thốn chưa có phòng chức năng nên các chủ đề “Tìm hiểu
tranh dân gian “ thường đại khái qua loa.
b) Về phía học sinh:
Với chủ đề này các em học sinh lớp 2 còn thường không để ý đến nội dung các tác
phẩm mà thường hay bỏ giấy ra vẽ ngay vì vậy hai mục tiêu đầu tiên:
“-Hiểu biết sơ lược về tranh dân gian Đông Hồ
-Bước đầu biết nhận xét, phân tích về tranh dân gian Đông Hồ.”
Các em thường không đạt được.
Vì đây là một chủ đề vừa dài, vừa khó. tổng hợp tương đối phức tạp đòi hỏi học
sinh phải có vốn kiến thức cơ bản vững chắc về dòng tranh dân gian Việt Nam, biết sử
dụng linh hoạt và sáng tạo các hiểu biết về tranh dân gian nên các em cần phải biết
được các kiến thức sau:
-Hiểu nội dung một số tác phẩm tranh Đông Hồ.
- Nắm được cố cục, đường nét trong tranh.
-Biết được màu sắc trong tranh như thế nào.

3. Các biện pháp tiến hành nghiên cứu
1) Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc tài liệu về đề án SAEPS, vận dụng
phương pháp mới của Đan Mạch.
2) Phương pháp phân tích chất lượng kết quả giảng dạy các năm
3) Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
4) Phương pháp phỏng vấn và điều tra giáo dục.
4. Thời gian tạo ra giải pháp
Năm học 2015-2016 tôi bắt tay vào đọc tài liệu, nghiên cứu nội dung một số
dòng tranh. Tìm hiểu thực trạng việc dạy và học của giáo viên, học sinh.
Năm học 2016 - 2017 tiến hành nghiên cứu, dạy thực nghiệm, đối chứng, đánh
giá kết quả.
Năm học 2017 - 2018 tôi tiến hành viết thành kinh nghiệm và gửi về Hội đồng
khoa học các cấp trường.
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
4


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

B. NỘI DUNG
I. MỤC TIÊU
- Đánh giá thực trạng dạy chủ đề 10: Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ và chỉ
ra những ưu nhược điểm
- Phân tích nội dung, bố cục, đường nét, màu sắc một số tranh dân gian Đông
Hồ, nghiên cứu các phương pháp, quy trình dạy Mĩ thuật.
- Khảo sát chất lượng học Mĩ thuật trong hai năm học 2015-2016, 2016-2017
- Trên cơ sở phân tích nội dung bố cục, đường nét, màu sắc một số tranh dân

gian Đông Hồ, nghiên cứu các phương pháp, quy trình và đánh giá thực trạng dạy Mĩ
thuật, đề xuất biện pháp cụ thể cho chủ đề: Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ
II. NỘI DUNG TIẾN HÀNH
1. Mô tả giải pháp
Trong dự án SAEPS dạy học Mĩ thuật được tổ chức thông qua các nghệ thuật nhằm
đem lại sự thích thú học tập cho học sinh, qua đó hình thành năng lực thẩm mĩ, năng
lực sáng tạo và nhân cách người học. Giáo viên cần phải nắm được những mục tiêu
được đề ra trong bài học để hướng học sinh có thể đạt được những mục tiêu đưa ra. Và
đặc biệt phải tổ chức lớp học một cách linh hoạt để các em cùng nhau tìm ra những giá
trị thực sự trong cuộc sống cũng như nội dung bố cục những tác phẩm tranh dân gian.
Để hiểu được cơ bản về những vấn đề nêu trên giáo viên và học sinh cần phải nắm
được lịch sử nghệ thuật.
*Lịch sử nghệ thuật.
1)Đặc điểm.
Tranh dân gian Đông Hồ mang đậm tính dân tộc trong nội dung phong cách, nó
góp phần làm cho nền mĩ thuật Việt Nam có chỗ đứng và dấu ấn riêng khác với tranh
khắc gỗ của Trung Quốc, Nhật bản. Tính chất tạo hình nói riêng và nghệ thuật nói
chung của tranh Đông Hồ mang một sắc thái riêng. Khi xem ta thấy màu sắc dân tộc
đã ảnh hưởng rất lớn vào tranh Đông Hồ. Những mơ ước khát vọng, những tâm tư tình
cảm đều hữu hiệu trong mỗi bức tranh với cách tạo hình độc đáo , những nét viền
mạnh mẽ hòa cùng bố cục cứng cáp cộng với màu sắc chân quê, lối tạo hình chủ yếu
bằng hình mảng bẹt, nét dí dỏm xen lẫn tính nông dã đã khiến cho tranh Đông Hồ
được truyền tụng nhiều.
2)Chất liệu.
Trong bài thơ’’ Bên kia sông Đuống’’ của nhà thơ Hoàng Cầm có viết :
Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong
Màu dân tộc sáng bừng trang giấy điệp
Ngoài ngững đặc điểm về đường nét bố cục, chất dân gian của tranh Đông Hồ
còn nằm ở màu sắc và chất liệu giấy. Giấy in tranh là giấy gió, gắn liền với làng nghề
nổi tiếng Phong Khê chuyên làm giấy ở huyện Thuận Thành. Giấy gió được làm từ vỏ

cây gió ngâm và giã nhỏ. Sau đó người ta nghiền nát vỏ con điệp lấy từ ngoái biển về
trộn với hồ quét lên nền tranh bằng chổi lá thông. Chính vì thế màu cơ bản của giấy
gió là màu trắng ngà về sau có thêm màu vàng, hồng, đỏ. Màu sắc của tranh cũng lấy
từ thiên nhiên :
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
5


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Màu đen lấy từ than xoan hay than lá tre
Màu vàng lấy từ hoa hòe
Màu xanh lấy từ gỉ đồng hoặc lá tràm.
Màu đỏ lấy từ thỏi son…
Đây là những màu khá cơ bản, không pha trộn nên thường tranh Đông Hồ chỉ
dùng có 4 màu, đối với nghệ nhân cái quý nhất là ván in, ván in được coi như đồ gia
bảo được truyền từ đời này sang đời khác. Tranh Đông Hồ có hai loại ván in đó là :
ván in màu và ván in nét. Muốn cho nét tranh vững các nghệ nhân phải chọn loại gỗ
bền rắn, thớ dẻo mịn như gỗ mun, gỗ lòng mực. Ván in màu lại cần loại gỗ nhẹ, mềm ,
xốp dễ hút nước do đó ván in thường là gỗ dổi hay vàng tâm. Tranh Đông Hồ là tranh
in toàn bộ nên tranh có bao nhiêu màu thì có bấy nhiêu bản khắc màu. Khi in tranh các
nghệ nhân Đông Hồ in theo lối ván sấp giống như ta đóng con dấu. Qua đây ta thấy
tranh Đông Hồ từ khi bắt đầu vẽ cho đến khi hoàn thành tất cả đều được làm hoàn toàn
thủ công. Có lẽ chính vì thế mà tranh Đông Hồ đã mang đậm hơi thở của cuộc sống
thôn dã mộc mạc mà giản dị, tuy vậy khi xem tranh ta vẫn nhận thấy đầy đủ yếu tố
nghệ thuật, đường nét nhịp điệu cùng tư tưởng văn hóa của các cụ xưa gửi gắm vào
trong tranh.

3)Tạo hình
Tranh dân gian Đông Hồ không áp dụng chặt chẽ về cơ thể học, các nguyên tắc
ánh sáng và luật xa gần của tranh hiện đại mà lối tạo hình của tranh dân gian mang
nhiều tính ước lệ trong bố cục hình mảng, trong cách miêu tả về màu sắc. Tất cả lấy
đơn tuyến bình đồ thể hiện, chính vì vậy lối tạo hình của tranh dân gian thường thú vị
ở nét ngây ngô, đơn giản nhưng lại hợp lí.
Để tháo gỡ vấn đề trên tôi đã dạy chủ đề 10 theo phương pháp mới của Dự án
Hỗ trợ Giáo dục Mĩ thuật Tiểu học do Vương quốc Đan Mạch tài trợ.
GIÁO ÁN MINH HỌA CỤ THỂ CHO CHỦ ĐỀ 10

TÌM HIỂU TRANH DÂN GIAN ĐÔNG HỒ
2 TIẾT(LỚP 2)
Ở chủ đề này
I-Mục tiêu chung học sinh cần đạt được :
-Hiểu biết sơ lược về tranh dân gian Đông Hồ.
-Bước đầu biết nhận xét, phân tích về tranh dân gian Đông Hồ.
-Biết vẽ màu vào hình vẽ tranh dân gian hoặc vẽ lại tranh dân gian.
-Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của mình, của bạn.
II-Phương pháp và hình thức tổ chức.
Trong phần này người giáo viên vẫn chọn phương pháp :Liên kết học sinh với tác
phẩm.
Nhưng về hình thức tổ chức nên chọn :Hoạt động cá nhân kết hợp hoạt động nhóm.
III-Đồ dùng và phương tiện.
*Giáo viên
-Sách Học Mĩ thuật lớp 2.
-Tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống.
-Hình minh họa sản phẩm của học sinh.
*Học sinh
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải
Trường Tiểu học Tân Dân B

6


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

-Sách học Mĩ thuật lớp 2.
-Các phiên bản tranh dân gian (nếu có)
-Giấy vẽ, màu vẽ, bút chì…
IV-Các hoạt động dạy học chủ yếu
Khởi động
Trong phần khởi động này giáo viên cho học sinh hát bài’’ Đàn gà trong sân’’.
Trong khi học sinh hát giáo viên treo bức tranh ‘’Đàn gà mẹ con’’ để học sinh vừa hát
vừa quan sát bức tranh. Khi đã hát song người giáo viên hỏi luôn học sinh.
-Các em có biết bức tranh này thuộc thể loại tranh gì không ?
Trong trường hợp này cũng có học sinh biết được đây là bức tranh dân gian
Đông Hồ, nhưng với các em chưa thể biết được đó là tranh dân gian nên các em chỉ có
thể trả lời là tranh’’Đông Hồ’’ và đa số phần lớn là các chưa biết được. Dựa vào điểm
yếu này giáo viên sẽ vào bài mới một cách dễ dàng.
-À đúng rồi !Đó là tranh dân gian Đông Hồ..
-Lúc này giáo viên và học sinh cùng ghi đầu bài lên bảng và vào vở.
-Trưởng ban học tập lên cho lớp chia sẻ phần mục tiêu.
-Đại diện các nhóm chia sẻ trước lớp.
-Giáo viên chốt các mục tiêu. Để đạt được mục tiêu 1’’ Hiểu biết sơ lược về tranh
dân gian Đông Hồ.’’ giáo viên cho học sinh cả lớp đi quan sát một số tranh dân gian
đã được chuẩn bị treo ở trên tường của phòng học.
Giáo viên giới thiệu sơ lược về tranh dân gian nói chung và tranh Đông Hồ nói
riêng.Giới thiệu về cách sáng tác tranh dân gian Đông Hồ từ : nguồn gốc giấy gió,
cách in ấn và các bản khắc màu để học sinh hiểu qua .
Ở phần này học sinh thường chưa được biết về cách sáng tác như thế nào do vậy

giáo viên cũng nên giới thiệu sơ qua để học sinh hiểu.
Đặc biệt hơn nữa trong sách Học Mĩ thuật và Dạy Mĩ thuật cũng không nêu qua
nội dung 3 bức tranh mà học sinh quan sát. Vì vậy ở hoạt động này, trong khoảng thời
gian có hạn. Giáo viên có thể cho học sinh xem triển lãm bằng hình thức mình là
hướng dẫn viên của các em.
A - Hướng dẫn tìm hiểu sơ lược về tranh dân gian Đông Hồ
1.Bức tranh :’’ Hứng dừa’’

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
7


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Bức tranh đại diện một trong số tranh tả cảnh sinh hoạt tiêu biểu. Tranh diễn tả
cuộc sống thanh bình, đầm ấm của người nông dân Đồng Bằng Bắc Bộ với sự ngộ
nghĩnh chân quê mà lột tả được từng nét tinh nghịch, dí dỏm, hài ước. Với nét vẽ cô
đọng, nghệ nhân đã sử dụng toàn đường cong tập trung diễn tả không khí hái dừa của
người nông dân. Chị nông dân trẻ với nét mặt ngây ngô, hồn nhiên, thân hình phốp
pháp dưới gốc dừa, hớ hênh vén váy đón trái dừa trên cao. Người trên cao hái dừa là
anh nông dân với bộ mặt ranh mãnh, mình trần vạm vỡ, bên dưới còn hai chàng trai
đang chuẩn bị chèo dừa nhưng nét mặt vẫn hướng về chị nông dân trẻ.
‘’Khen ai khéo dựng lên dừa
Đấy chèo đây hứng cho vừa một đôi’’.
Những đường nét tư thế động tác ấy đã được nghệ nhân quan sát kĩ để truyền tải vào
trang hình ảnh mang tính điển hình, sinh động.


Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
8


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

2.Bức tranh :’’Chăn trâu thổi sáo’’

Một tàu lá sen dựng đứng như chiếc ô - ý tưởng thật thú vị. Con trâu nghển cổ
thưởng thức tiếng sáo, tư thế, dáng vẻ của nó khiến ta cũng nghe thấy tiếng sáo réo rắt,
thấy bầu trời trong xanh lồng lộng, thấy cuộc sống thanh bình... Khi xem bức tranh
này, người thưởng thức có thể thấy được sự khoáng đạt, thanh thoát của tâm hồn.
Tranh có chữ: "Hà diệp cái thanh thanh" (Lọng lá sen xanh xanh). trong dân gian còn
lưu truyền một tựa khác cho bức tranh này là: ‘Thiên thanh lộng suy địch”, có thể hiểu
là: “trời xanh trong tiếng sáo”.
Bức tranh miêu tả hình ảnh một chú bé ngồi đè lên những bông sen trên lưng
trâu, đang say sưa thả hồn theo tiếng sáo. Con trâu (không hề có sự ràng buộc của dây
chằng) ngóc đầu lên như muốn đồng cảm với con người. Trên đầu chú bé là một chiếc
lá sen được cường điệu lớn hơn bình thường (so với tương quan tỷ lệ thực) nhưng vẫn
rất hài hòa cân đối. Trong bức tranh này, chúng ta cũng có thể tìm thấy những ý tưởng
trí tuệ và nhân bản. Sự an bình của cuộc sống toát ra từ hình tượng của bức tranh,
chính là tính nhân bản của bức tranh này. Bạn đọc có thể tìm thấy trong bức tranh này
một nội dung mang tính minh triết của Phật giáo: tính phá chấp (ngồi đè lên bông sen),
sự chế ngự bản ngã (cưỡi trâu) và sự hoà nhập chân tính của con người với thiên
nhiên. Nhưng từ một góc độ khác, Nguyễn Vũ Tuấn Anh cho rằng bức tranh “Chăn
trâu thổi sáo” không xuất phát từ ý tưởng Phật giáo, mà mang một giá trị minh triết từ
nền văn minh Lạc Việt. Hình tượng chiếc lá sen che trên đầu chú bé giống hình tượng

của cây nêu: biểu tượng của Thái cực. Đó là sự vươn lên dẫn tới hoà nhập hoàn toàn
với thiên nhiên; tức là đạt tới bản thể của Tạo hoá. Lời chú thích lưu truyền trong dân
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
9


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

gian của bức tranh minh hoạ cho ý tưởng này: “Thiên thanh lộng suy địch”; tức là
“Trời xanh trong tiếng sáo”. Khi tâm hồn con người thanh thản, vô tư như trẻ nhỏ
buông trong tiếng sáo thì bao trùm cả trời xanh, hòa nhập trong vũ trụ. Hình tượng
thoát tục của bức tranh này gần gũi với nhân sinh quan Đạo giáo. Nhưng phải chăng
tính minh triết Phật học có sự gần gũi với tính minh triết trong xã hội Lạc Việt cổ.
3.Tranh :’’Đấu vật’’

Đây là một trong những bức tranh nổi tiếng của làng Đông Hồ, vẽ về cảnh đấu
vật của nam giới trong ngày xuân. Các đấu thủ đều đóng khố - theo đúng phong tục
của người Việt trong cái rét của mùa xuân để lộ thân hình vạm vỡ, tráng kiện. Nhìn
bức tranh, 3 đôi vật đang rất căng thẳng, “bên 8 lạng, người nửa cân”, chưa phân thắng
bại. Chúng ta nhận biết được điều này là do ở bút pháp tượng trưng của dòng tranh
Đông Hồ. 3 đôi vật này được thể hiện ở 3 mô hình hình học: đôi vật bên trên là hình
tam giác cân, đôi vật bên trái là hình thang cân, và bên phải là hình bán nguyệt. Cả 3
mô hình này đều có đáy lớn nằm dưới rất vững chãi chứ không hề thiên lệch, khó đổ.
Chính những mô hình hình học vững chãi này đã thể hiện sự ngang bằng sức lực giữa
các đô vật đối đầu. Bên cạnh đó, ta cũng chú ý đến hai tràng pháo ở phía bên trên bức
tranh thể hiện không khí mùa xuân. Hai võ sĩ chờ hai bên ngồi hai tay ôn chân để khỏi
rét và hình dáng theo mô hình hình chữ nhật đứng không vững thể hiện sự nôn nóng

đợi đến lượt mình lên sới. Đấu vật là một môn võ cổ truyền của Việt Nam xuất hiện từ
khi lập quốc và tồn tại gắn liền với hoạt động bảo vệ tổ quốc và lễ hội xuân. Đất Kinh
Bắc xưa rất nổi tiếng về môn vật này bởi có nhiều võ sĩ chiến thắng trong các cuộc thi
vật do nhà nước phong kiến tổ chức.

Ngoài ra giáo viên còn có thể cho học sinh xem một số tranh khác.
TRANH THAM KHẢO

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Đám cưới chuột

Chim lồng

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018


Bịt mắt bắt dê
Ở đặc thù môn học người giáo viên cũng phải như người nghệ sĩ đứng trên sân
khấu, tất cả những gì các em tin tưởng là vào khả năng của thầy. Do vậy khi đã giảng
cho các em những điều cần biết ở trong khuôn khổ của dòng tranh dân gian Đông Hồ
cần phải tóm tắt những chùm kiến thức để các em khắc sâu.
+Tranh dân gian Đông Hồ có nguồn gốc ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc
Ninh, do các nghệ nhân sáng tác. Tranh dân gian Đông Hồ thường được treo vào dịp
tết nguyên đán nên còn được gọi là tranh Tết.
+Nội dung đè tài của tranh dân gian Đông Hồ thường phản ánh những
ước mơ, cuộc sống mộc mạc giản dị của nhân dân lao động. Hình tượng phổ biến
trong tranh Đông Hồ là con người, con vật, cảnh vật gần gũi, thân quen ở vùng nông
thôn Bắc Bộ.
Sau khi giáo viên đã hướng dẫn học sinh song phần trên giáo viên hướng học
sinh sang phần thứ 2.
B - Hướng dẫn xem tranh dân gian Đông Hồ
Trong phần này giáo viên có thể hỏi học sinh.
-Ở nhà chúng ta hiện đang nuôi con vật gì ?
Cũng có học sinh sẽ trả lời giáo viên bằng con gà hoặc con lợn. Dựa vào đây
giáo viên có thể chuyển tiếp bài bằng chính những bức tranh cần xem ở phần 2.
Giáo viên treo hai bứa tranh lên bảng để vào bài.
Yêu cầu học sinh quan sát hai bức tranh dân gian Đông Hồ’’Đàn gà mẹ con’’,
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018


‘’Lợn ăn cây ráy’’ và nêu câu hỏi gợi mở, dẫn dắt học sinh thảo luận nhóm để
tìm hiểu về tranh dân gian Đông Hồ.
Như phần trên đã trình bày người giáo viên phải nắm rõ về nguồn gốc và xuất
sứ của dòng tranh này, và đây là người giáo viên phải thể hiện công khai tất cả những
gì mình biết được về tranh dân gian Đông Hồ mà mình biết được.
Giáo viên treo tranh và hỏi học sinh.
Tranh 1.

Đàn gà mẹ con
Giáo viên nêu câu hỏi để học sinh nắm được :
-Em thấy trong tranh có những hình ảnh gì ?
-Gà mẹ đang làm gì ?
-Các chú gà con đang chạy nhảy như thế nào ?
-Hình ảnh gà mẹ và gà con gợi cho em liên tưởng đến điều gì ?
-Bức tranh’’Đàn gà mẹ con ‘’có những màu sắc gì ?
Giáo viên tóm tắt :
Bức tranh "Đàn mẹ gà con" hay "Gà đàn", với nhiều cách diễn tả khác nhau là
một trong những loại tranh gà đẹp nhất còn giữ lại cho đến nay. Trên tranh, con gà mái
lớn đang ngậm con ong, đang hiền từ, chăm chút các con. Mười chú gà đứng quanh gà
mẹ: con đang rỉa lông, con đang đùa chạy, con nấp dưới bụng mẹ… Mỗi con mỗi vẻ
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải
Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

khác nhau, như dường như tất cả đang hướng về một phía, phía miếng mồi của gà mẹ
vừa kiếm được. Hai chân gà mẹ giang ra chịu đựng sức nặng của hai chú gà con đang

đứng trên lưng, đồng thời cũng chuẩn bị giữ thế trước sự giành mồi của các con gà,
sắp bổ nhào tới. Ngoài cái ý nghĩa tượng trưng cho sự giàu có, no đủ, bức tranh còn
toát ra một "mối tình mẫu tử" thiêng liêng, một sự đoàn tụ sum vầy của gia đình gà.
Đặc biệt, bố cục tranh khá chặt chẽ, giàu nhịp điệu. Sự sắp xếp chỗ đứng của từng con
gà rất được chú ý, khiến người xem thấy được ngay cái rộn ràng, vui vẻ của đàn gà.
Cạnh đó, một số con được vẽ công phu, có sự nghiên cứu cẩn thận (như con ở góc trên
cùng và ở góc cuối cùng bên phải bức tranh): cái lối xòe đôi cánh, cái lối choãi chân,
quay nghiêng đầu, uốn thân mình… trông vừa thực, vừa cách điệu, giàu nghệ thuật.
Từ cảm hứng đó, nhà thơ Hoài Anh đã có bài thơ về "Bức tranh Gà" như sau:
Khuôn tranh làng Hồ
Thơm mùi gỗ thị
Vỏ xơ mướp khô
Vuốt trên giấy bản
Sắc màu đã tô
Bác thợ lật giấy
Con gà đứng dậy
Ô sao bỗng thấy
Mắt gà chớp nhanh
Mắt bác không chớp.
Cái mào lửa cháy
Cổ vươn tiếng gáy
O o bình minh
Chân vàng sừng sững
Đầu gà như phượng
Đuôi xòe đuôi trĩ
Mình tựa mình công
Sống hơn gà sống
Nòi gà để lại
Từ đời cha ông
Ấp bằng hơi thở

Nuôi bằng tấm lòng
Tấm lòng ngàn xưa.
Ngàn sau nở mãi
Trẻ như cô gái
Khỏe như lúa đồng
Con gà xòe lông
Bảy màu cầu vồng
Màu đen than cói
Màu xanh gỉ đồng
Màu lam lá chàm
Màu vàng hạt dành
Màu trắng chất điệp
Vỏ sò vỏ hến
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải
Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Quê bờ biển xanh
Như còn long lanh
Bao mùa xuân qua
Để màu hồng lại
Sông núi cho xanh
Hồn nước sống mãi
Con gà đứng canh
Bác thợ ngắm tranh
Thấy lòng vỗ cánh

Thấy đời lại xanh
Ôi người nghệ sĩ
Tên là dân gian
Góp cùng trời đất
Con gà Việt Nam
Gà từ trong tranh
Gà ra cuộc đời
Gáy lên! Gà ơi!
Tranh 2.

Lợn ăn cây ráy
Trong tranh ‘’Lơn ăn cây ráy’’.
Khi treo bức tranh này lên giáo viên cũng đặt câu hỏi cho học sinh.
-Trong tranh có hình ảnh con vật gì ? Còn có những hình ảnh gì khác trong
tranh ?
-Hình ảnh con lợn được vẽ như thế nào ? Có những chi tiết trang trí nào trên
mình con lợn ?
-Em nhận ra những màu nào trên bức tranh ?.
Giáo viên tóm tắt :
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Khi nói về các bức tranh dân gian vẽ con lợn (heo) người ta luôn nghĩ đến các
bức tranh Đông Hồ, điều đó thực dễ hiểu vì tranh Đông Hồ là dòng tranh nổi tiếng còn

tồn tại đến ngày nay, trong khi các dòng tranh khác ít nhiều mai một và biến mất. Con
lợn trong tranh Đông Hồ là một trong những con lợn tạo hình đẹp nhất, có lẽ vì Đông
Hồ là làng tranh giữa một vùng quê, nên đã có cái nhìn đẹp như vậy về một con vật
nuôi tượng trưng cho ấm no, sung túc. Tranh Đông Hồ vẽ lợn có 2 bức: “Lợn ăn cây
ráy” và “Lợn nái”, hai tranh đều có cái nhìn mang tính trang trí cao, hình tượng được
chắt lọc và điển hình hóa. Hình các con vật được viền bởi những nét khắc chắc khoẻ
mà mềm mại, không chỉ đẹp mà còn đúng về đặc điểm hình thể. Con lợn nào cũng có
xoáy âm dương được trang trí trên mình để thể hiện sự sinh sôi, phát triển. Tranh lợn
Đông Hồ được in bằng nhiều bản ván, mỗi ván một màu. Tranh “Lợn ăn cây dáy” in
ba bản màu một bản nét, tranh “Lợn nái” nhiều màu hơn, có đến bốn bản màu. Màu
của tranh Đông Hồ là màu truyền thống làm bằng các chất liệu có sẵn trong tự nhiên
và được gọi là “thuốc cái”. Màu trắng là màu đặc trưng nhất của tranh Đông Hồ được
làm từ vỏ điệp, sắc trắng có ánh lấp lánh rất quý. Màu vàng từ hoa hoè hay hạt dành
dành, màu đỏ vang từ gỗ cây vang, đỏ son từ đất son, xanh lá cây là gỉ đồng, xanh
chàm từ lá chàm và đen là than rơm nếp.
Đặc điểm của tranh dân gian Đông Hồ
Giáo viên cho học xem hình ảnh về các bản khắc và người nghệ nhân đang cặm cụi in
tranh.

Bản khắc của tranh dân gian

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018


Nghệ nhân làm tranh

C - Hướng dẫn trải nghiệm, liên kết với tác phẩm
Ở phần này có thể chọn lựa một trong hai hình thức trải nghiệm tác phẩm và
liên kết với tác phẩm. Nhưng với tôi, phần 1 tôi chỉ hướng dẫn để các em về nhà vẽ
màu.
1)Vẽ màu vào hình vẽ tranh dân gian
Giáo viên nêu câu hỏi gợi mở để giúp học sinh có ý tưởng vẽ màu vào bức tranh
ở hình 10.4, sách Học Mĩ thuật.
-Theo em, bức tranh ở hình 10.4, sách Học Mĩ thuật đã hoàn thiện chưa ?
-Em định vẽ những màu gì cho hình ảnh gà mẹ ?Những màu gì cho hình ảnh gà
con ?
-Em định vẽ gì vào nền bức tranh ?
Lưu ý
Nhắc học sinh :
-Chọn màu có màu đậm, màu nhạt cho hài hòa và nổi bật hình ảnh chính.
-Không nên đặt những màu giống nhau và cùng sắc độ cạnh nhau.
-Có thể vẽ màu nền hoặc không vẽ màu nền cho bức tranh.
2)Vẽ lại bức tranh dân gian theo cảm nhận riêng
Đối với phần này trước khi để gợi ý cho các chọn 1 bức trong hình 10.5, sách Học Mĩ
thuật lớp 2 để vẽ lại và vẽ màu theo ý thích. Giáo viên treo 4 bức tranh và giới thiệu sơ
lược từng tác phẩm để các em hiểu.

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao

Năm học 2017-2018

Vinh hoa
Tranh vinh hoa-phú quý nằm trong bộ tranh: Lễ trí (tranh em bé ôm rùa); nhân
nghĩa (em bé ôm cóc); vinh hoa (em bé ôm gà); phú quý (em bé ôm vịt). Bốn bức
tranh này thuộc loại tranh chúc tụng của làng tranh Đông Hồ, thường được treo cùng
nhau trong dịp Tết đến, xuân về.
Tranh vinh hoa là hình bé trai ôm gà trống, là lời chúc đại cát, đại lợi, gà trống
lớn trong tiếng Hán là đại kê, đồng âm với đại cát. Tranh thể hiện một bé trai bụ bẫm
ôm con gà trống bên chậu hoa cúc, biểu hiện lòng mong mỏi sinh được con trai khỏe
mạnh, sau này lớn lên sẽ thành người thành đạt, vinh hiển...

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Phú quý
Tranh phú quý vẽ một bé gái ôm con vịt, với bông hoa sen (liên áp). Hoa sen
gợi tới hình ảnh trong trắng, thanh cao “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Hai bức
tranh này có bố cục đơn giản, tập trung đặc tả con người và các con vật, hoa lá, màu
sắc tươi vui, các mảng màu mạnh mẽ, giàu tính trang trí gợi cảm. Đường nét to khỏe
uyển chuyển, khuôn mặt em bé sinh động rạng rỡ, xinh xắn thật đáng yêu, con gà và
con vịt tuy nằm phủ phục nhưng vẫn ngẩng cao đầu biểu hiện niềm khao khát vươn
lên trong cuộc sống.
Ngày Tết treo cặp tranh vinh hoa-phú quý mang ý nghĩa sâu sắc với mục đích chúc

tụng, cầu may cho gia đình có cuộc sống giàu sang, con cái tròn đầy, có trai, có gái.
Vinh hoa - Phú quý là ước mơ bao đời nay của người dân lao động.

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
1


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Đàn lợn âm dương
Ở loại tranh “Lợn độc” ta gặp cảm giác khệ nệ nặng nề của một con heo nuôi để lấy
thịt, đã được chủ nhân của nó vỗ béo. Từ những khối thịt tròn lẳn, nhiều ngấn mỡ đến
dáng đứng khệ nệ, chậm chạp lưng võng, bụng sa sát đất, mắt híp đều gợi lên sự đầy
đặn, no đủ và sung mãn.
Đẹp hơn cả là loại tranh “Lợn đàn”. Ở đây nghệ nhân mô tả một con lợn mẹ với
năm con lợn con. Lợn mẹ to lớn, bệ vệ cũng được mô tả trong tư thế xoay ngang
người tạo nên một mảng lớn vừa như làm phông cho tranh, vừa như có tính chất bao
quát để che chắn, bảo vệ cho đàn con. Dáng điệu của lợn mẹ bình tĩnh, mắt nhìn thản
nhiên, mồm hơi mở trên chậu ăn, mũi hếch có phần hả hê và tự tại. Riêng hai tai vểnh
cao nghe ngóng, ý chừng có pha đôi chút cảnh giác với kẻ thù nào đó có thể xông tới
bất ngờ hãm hại con mình. Còn đàn con nhỏ được mô tả với nhiều màu sắc, dáng điệu
khác nhau, đang chụm đầu đùa nghịch trước một cây lá khoai nhỏ. Đáng chú ý có một
chú ở phía sau bên trái ngay gần sát với mẹ, đang giơ hai chân trước chồm cao hẳn lên
như đang muốn vòi vĩnh, tinh nghịch làm cho toàn bộ bức tranh thêm phần sinh động.
Có thể trong cuộc sống còn gặp lợn gầy, lợn nhỏ nhưng hình tượng con lợn
trong tranh thì luôn đầy đặn, béo tốt như ước mơ bao đời của người nông dân. Vì con
lợn béo tốt là kể quả lao động bao năm tháng của họ. Con lợn là niềm vui, là nơi họ

gửi gắm tình cảm: “Lợn đói một bữa bằng người đói nửa năm”. Nghệ nhân đã chọn
lựa và sáng tác nó với cả một tình cảm yêu mến gắn bó thiết tha.

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Em bé ôm cá
Cá đại diện cho sự giàu sang, phú quý bởi ngay trong tiếng Hán thì cá đã mang
ý nghĩa của sự sung túc. Theo truyền thuyết, cá chép còn tượng trưng cho sức mạnh,
lòng dũng cảm khi nó thường bơi ngược dòng nước, và những chú cá đã vượt được
“vũ môn” thì sẽ hoá thành rồng.
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

D – Tổ chức trưng bày, giới thiệu và đánh giá sản phẩm.
Ở chủ đề này tôi tổ chức cho các em trưng bày sản phẩm theo nhóm, sắp xếp
tranh của cả nhóm dán vào Ao. Hình thành cho các em theo gian hàng sản phẩm .
-Giáo viên hướng dẫn học sinh trưng bày sản phẩm.

-Hướng dẫn học sinh thuyết trình về sản phẩm của mình. Gợi ý các học sinh
khác tham gia đặt câu hỏi để cùng chia sẻ, trình bày cảm xúc, học tập lẫn nhau. Đặt
câu hỏi gợi mở để giúp học sinh khắc sâu kiến thức và phát triển kĩ năng thuyết trình,
tự đánh giá.
Câu hỏi gợi mở :
-Em vẽ lại bức tranh nào ?
-Vì sao em thích thể hiện lại bức tranh đó ?
-Em có nhận xét gì về bức tranh của mình ?(Hình vẽ, màu sắc, cách sắp xếp
hình ảnh…)
-Em cảm nhận gì sau khi được thưởng thức và tìm hiểu về tranh dân gian ?
-Em thích bức tranh nào của các bạn trong nhóm, trong lớp ? Em có nhận xét gì
về bức tranh của bạn.
Tổng kết chủ đề
Đánh giá giờ học, tuyên dương học sinh tích cực, động viên khuyến khích các học sinh
chưa hoàn thành bài.
VẬN DỤNG SÁNG TẠO
Giáo viên gợi ý học sinh trải nghiệm in hình bằng lá cây hoặc nắp chai, đáy chai nhựa.

2. Phạm vi áp dụng
* Đối với học sinh:
- Áp dụng với toàn bộ học sinh lớp 2.
-Áp dụng với học sinh lớp 4(chủ đề 12 – Tìm hiểu tranh dân gian Việt Nam)
* Đối với giáo viên:
- Các vấn đề giải quyết phù hợp với mọi giáo viên dạy Mĩ thuật tiểu học.
- Phương pháp thích hợp, nhẹ nhàng với mọi học sinh, dễ thực hiện, dễ hiểu với học
sinh.
3. Hiệu quả
Với những kinh nghiệm trên, trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy mức độ tiếp
thu của các em đã đạt được những ưu điểm nổi bật sau đây:
Thông qua việc tìm hiểu nguồn gốc xuất xứ, lịch sử nghệ thuật về tranh dân

gian thì học sinh biết được tranh dân gian là loại tranh do chính những người dân
( nghệ nhân) vẽ ra các tác phẩm này. Nó mang theo hơi thở nồng nàn, ấm áp .
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

Các em thấy tranh dân gian Việt Nam nói chung và tranh Đông Hồ nói riêng rất
gần gũi với chính mình qua màu sắc trong sáng tự nhiên, ít pha trộn, đường nét ngộ
nghĩnh có phần ngây ngô. Qua đây có một bài học bổ ích trong cách xây dựng hình
mảng, bố cục và cách vẽ màu.
4. Kết quả thực hiện
Sau khi tiến hành nghiên cứu và áp dụng kinh nghiệm này, tôi đã đánh giá trên
phương cả 3 lớp thu được kết quả như sau. Đề kiểm tra, tôi tiến hành đồng thời ở cả 3
lớp: Lớp 2B được áp dụng kinh nghiệm và lớp 2A, 2C không được áp dụng kinh
nghiệm để làm kết quả đối chứng.
Sau khi kiểm tra đã thu được kết quả cụ thể như sau:
Nhìn vào bảng tổng hợp kết quả khảo sát chất lượng của cả 3 lớp cho thấy có sự
chênh lệch rõ rệt về chất lượng. Tỉ lệ học sinh nắm bài tốt đạt tỉ lệ 93% cao hơn hẳn tỉ
lệ học sinh nắm bài tốt của lớp 2A và lớp 2C. Tỉ lệ học sinh nắm bài chưa tốt của 2B
giảm hơn hẳn hai lớp 2A và 2C. Đặc biệt là các em hào hứng, tự tin hơn trong học tập.
LỚP

SĨ SỐ

HOÀN THÀNH TỐT


SL
2A
2B
2C

31
29
30

15
20
17

%
48%
69%
57%

HOÀN THÀNH

SL
16
9
13

%
52%
31%
43%


CHƯA HOÀN THÀNH

SL

%

0
0
0

C. KẾT LUẬN
1. Nhận định chung
Dựa vào quá trình thực nghiệm, đưa vào thực giảng tôi thấy đã khắc phục tốt
những điểm hạn chế của học sinh như nhút nhát, tìm hiểu nội dung tranh qua loa,
không sâu sắc.
Hiểu biết gần như rõ về tranh dân gian Đông Hồ.
Nhận xét, phân tích được một số tranh dân gian trong chương trình học.
Vẽ màu vào hình có sẵn, vẽ gần giống tranh mẫu.
Có được kết quả trên là do quá trình nghiên cứu thực trạng, tâm lí của học sinh
và đặc biệt là công tác tiếp cận thân mật với học sinh, không ngừng thay đổi hình thức
dạy học qua từng tiết day.
Muốn làm được điều đó bên cạnh lòng nhiệt tình đòi hỏi người giáo viên phải
nghiên cứu, trau dồi kiến thức chuyên môn vững vàng, chắc chắn, để phục vụ từng tiết
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2



Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

dạy, tạo hưng phấn cho học sinh. Và đặc thù ngôn ngữ hội họa là hình ảnh, đường nét
nên người thầy phải nói được, làm đẹp, làm nhanh.
Thông qua bài dạy phải giáo dục được tầm quan trọng của phân môn giúp các
em có những ý tưởng, sáng tạo trong các môn khác, trong cuộc sống qua mỗi bài học
để các em yêu thích môn học và cuộc sống xung quanh hơn.
2. Những điều kiện áp dụng
* Đối với nhà trường:
- Cần có về cơ sở vật chất: phòng học chuyên biệt.
-Một số tranh dân gian Đông Hồ mẫu .

* Đối với giáo viên:
- Phải am hiểu về tranh dân gian Việt Nam nhất là tranh Đông Hồ.
- Chuẩn bị tốt bài giảng, sưu tầm nhiều tranh dân gian Đông Hồ không lệ thuộc
vào tranh trong sách Học Mĩ thuật
-Hiểu tâm lí lứa tuổi, tâm sinh lí thường thức cái đẹp.
-Giáo viên không ngừng sáng tạo trong từng chủ đề, sưu tầm, lưu giữ cẩn thận
sản phẩm của của học sinh.
-Biết khắc phục điều kiện để tạo ra những tiết dạy đạt chất lượng tốt.
-Bám sát mục tiêu, mục đích giao dục để động viên khích lệ các em kịp thời.
-Truyền đạt kiến thức thông qua từ ngữ đơn giản rễ hiểu, giàu hình ảnh dễ so
sánh. Đặc biệt quan tâm đến học sinh yếu để các em hòa nhập cùng lớp.

*

Đối với học sinh:

- Có đầy đủ đồ dùng học tập.

- Nắm kiến thức một cách cơ bản nhất, chủ động, sáng tạo.
- Chủ động tích cực trong lĩnh hội kiến thức có tính sáng tạo trong học tập.
3. Hướng tiếp tục nghiên cứu:
- Tiếp tục nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm để bổ sung cho những khiếm khuyết
mà kinh nghiệm mắc phải.
- Tiếp tục mạnh dạn đổi mới phương pháp, học tập đồng nghiệp, sách vở để bổ
sung thêm kiến thức theo định hướng phát triển năng lực.
- Xây dựng các phương pháp vận dụng hài hòa các quy trình mĩ thuật mới.
Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2


Kinh nghiệm tổ chức tiết dạy Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ đạt hiệu quả cao
Năm học 2017-2018

- Xây dựng các trò chơi gây hứng thú học cho học sinh.
4. Bài học kinh nghiệm:
Trên đây tôi đã trình bày những hiểu biết của mình về một chủ đề về tìm hiểu
dòng tranh dân gian Đông Hồ. Thông qua các tiết dạy về tranh dân gian có trong
chương trình, là một giáo viên tôi nhận thấy học sinh đã phần nào hiểu được cuộc sống
của người nông dân trong xã hội cũ. Qua đó các em them yêu mến quê hương, biết
trân trọng giá trị lao động biết lưu giữ tình cảm tốt đẹp giữa con người với con người.
Thông qua những bức tranh :Đàn gà mẹ con, đàn lợn âm dương, đám cưới chuột..các
em đã thấy được cuộc sống của người nông dân gắn liền với những con vật gần gũi và
thân quen. Nhất là con trâu nó không thể thiếu được trong mỗi gia đình người nông
dân. Nó trở thành “Đầu cơ nghiệp” của họ. Từ đó các em biết yêu quý, chăm sóc
những con vật nuôi trong gia đình. Qua mỗi bức tranh học sinh cũng học được nhiều
đức tính tốt đẹp như tình hi sinh và chia sẻ, đùm bọc. Hay đức tính vươn lên trong

cuộc sống, tự giác trong học tập không ngại khó, ngại khổ rèn luyện để hoàn thiện về:
Đức – trí – lao – thể - mĩ.
Để chuyển tải được những kiến thức khoa học tới cho học sinh, GV phải sử
dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Việc nắm bắt kiến thức của học
sinh phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp giảng dạy của giáo viên.Trong xu thế dạy
học hiện nay,GV không còn là người truyền thụ tri thức theo một chiều , học sinh thụ
động tiếp thu và làm theo. Người GV cần căn cứ vào vốn sống, khả năng hiểu biết của
HS để thiết kế các hoạt động nhằm giúp HS tự phát hiện và giải quyết vấn đề dưới sự
trợ giúp của các bạn trong nhóm, trong lớp hay của GV. Như vậy GV trở thành người
thiết kế người tổ chức hướng dẫn các hoạt động,... Dạy học phải gắn với thực tế để
học sinh vận dụng và tự đánh giá kết quả học tập của mình.
Trên đây là những kinh nghiệm, những suy nghĩ của bản thân trong quá trình dạy
học sinh giải các bài toán về tỷ số phần trăm. Với những kinh nghiệm đó chắc chắn sẽ
không tránh khỏi những vấn đề cần bàn bạc, trao đổi và bổ sung. Rất mong được đón
nhận những ý kiến đóng góp của các cấp chỉ đạo chuyên môn và các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin cam đoan đây là kinh nghiệm được đúc rút trong quá trình dạy
học của bản thân tôi. Tôi không hề sao chép của bất cứ một người nào khác.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tân Dân, ngày 15 tháng 10 năm 2017
Người viết

Nguyễn Duy Hải

Họ và tên: Nguyễn Duy Hải

Trường Tiểu học Tân Dân B
2