LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới giảng viên Dương Thị Ánh Tuyết người đã tận
tâm, tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện khóa
luận.
Em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Quý thầy cô giáo Khoa Khoa
học xã hội, Quý thầy cô giáo Trường Đại học Quảng Bình đã tạo mọi điều kiện thuận
lợi để em bồi dưỡng tri thức và hoàn thành khóa học của mình.
Thiết tha bày tỏ lòng tri ơn sâu nặng tới gia đình, là suối nguồn niềm tin và khát
vọng của em. Cảm ơn bạn bè đã chia sẻ, động viên và giúp đỡ em trong suốt thời gian
vừa qua.
Chân thành cảm ơn!
Tác giả
Trần Thị Như Quỳnh


LỜI CAM ĐOAN
Chúng tôi xin cam đoan và khẳng định đây là công trình nghiên cứu của riêng
chúng tôi. Các tài liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận là trung thực, được các
đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả
Trần Thị Như Quỳnh


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................i
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...............................................................................................1
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ .....................................................................................................2
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................6

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................................................7
5. ĐÓNG GÓP CỦA KHÓA LUẬN ..............................................................................7
6. KẾT CẤU CỦA KHÓA LUẬN ..................................................................................7
NỘI DUNG......................................................................................................................8
Chương 1. CẤU TRÚC TRẦN THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ .......8
1.1. Điểm nhìn trần thuật và trần thuật đa điểm nhìn ......................................................8
1.1.1. Điểm nhìn người kể chuyện và điểm nhìn nhân vật ............................................12
1.1.2. Điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài .....................................................16
2.2. Giọng điệu ..............................................................................................................19
2.2.1. Giọng trữ tình lãng mạn ......................................................................................20
2.2.2. Giọng chiêm nghiệm triết lí .................................................................................24
Chương 2. HỆ THỐNG VÀ PHƯƠNG THỨC XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG
TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ CỦA EMILY BRONTE ..............................................26
2.1. Các kiểu con người đặc trưng trong tiểu thuyết Đồi gió hú ...................................26
2.1.1. Con người lụy tình ...............................................................................................27
2.1.1.1. Tình yêu giữa Catherine Earnshaw và Heathcliff ............................................27
2.1.1.2. Tình yêu giữa Edgar Linton và Catherine Earnshaw .......................................29
2.1.1.3. Tình yêu giữa những đứa con Catherine con – Hareton – Linton Heathcliff. .30
2.1.2. Kiểu con người thù hận .......................................................................................31
2.1.3. Kiểu con người sống trong ám ảnh .....................................................................35
2.2. Phương thức xây dựng nhân vật .............................................................................39
2.2.1. Phác thảo ngoại hình ...........................................................................................40
2.2.2. Cá thể hóa nhân vật qua ngôn ngữ ......................................................................42
2.2.2.1. Ngôn ngữ đối thoại ...........................................................................................43


2.2.2.2. Ngôn ngữ độc thoại ..........................................................................................46
2.2.3. Khắc họa tính cách nhân vật qua hành động .......................................................48
Chương 3. CẤU TRÚC THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG
TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ ......................................................................................51

3.1. Không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đồi gió hú ..............................................51
3.1.1. Không gian nội thất .............................................................................................54
3.1.2. Không gian ngoại cảnh ........................................................................................63
3.2. Thời gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đồi gió hú .................................................66
3.2.1. Thời gian đa tuyến ...............................................................................................68
3.2.2. Thời gian xáo trộn ...............................................................................................71
KẾT LUẬN ...................................................................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................78


MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Nhắc tới nước Anh người ta liền nghĩ ngay đến một đất nước nổi tiếng với những
bờ biển đẹp mê hồn, những ngọn đồi thoai thoải, những làng quê yên bình. Cũng tại
vương quốc này đã sản sinh ra viên kim cương chói lọi của kho tàng văn học đó chính
là Emily Bronte và cuốn tiểu thuyết Đồi gió hú.
Đồi gió hú được xuất bản vào thời đại Vichtoria, thời kỳ văn học lãng mạn
nhường bước cho văn học phê phán.Kể từ khi ra đời, những gì Emily đem đến cho độc
giả không hề bị phủi mờ theo lớp bụi thời gian.
Đồi gió hú tên tiếng Anh là Wuthering Heights, tiểu thuyết duy nhất của nữ nhà
văn Emily Bronte. Được nhà văn xuất bản lần đầu năm 1847 dưới bút danh Ellis Bell,
lần xuất bản thứ hai của tác phẩm là sau khi Emily đã qua đời và lần xuất bản này
được biên tập bởi chính chị gái của nhà văn là Charlotte Bronte. Tên của tiểu thuyết
bắt nguồn từ một trang viên nằm trên vùng đồng cỏ hoang dã ở Yorkshire, nơi những
sự kiện có trong tiểu thuyết diễn ra.
Tiểu thuyết kể về câu chuyện tình yêu không thành giữa Heathcliff và Catherine
Earnshaw, cũng như làm thế nào mà sự đam mê không thể hóa giải đó đã tiêu diệt
chính họ và cả những người thân khác xung quanh.
Mối tình nghiệt ngã giữa Heathcliff và Catherine chính là sợi dây xuyên suốt của
toàn bộ tác phẩm. Heathcliff là con nuôi của ông Earnshaw – cha của Hindley &

Catherine, cũng là chủ nhân khu đất gần Đồi gió hú. Heathcliff và Hindley thù ghét
nhau, trong khi Heathcliff & Catherine ưa thích nhau.
Những biến cố sau đó đã tạo ra những bi kịch nối tiếp nhau của tình yêu, gia đình
và cũng là bi kịch của những người sống đơn độc và buồn thảm ở gần Đồi gió hú.
Catherine cưới Edgar Linton, khiến Heathcliff đau khổ và tuyệt vọng. Sau khi bỏ đi và
tạo dựng được tài sản, Heathcliff quay trở về để trả thù. Thế hệ tiếp nối cũng phải gánh
những nỗi đau do tình yêu và thù hận sinh ra, nhưng cuối cùng cũng hóa giải được sự
khổ đau của thế hệ trước.
Toàn bộ câu chuyện diễn ra quanh một hai gia đình ở vùng đồng cỏ hoang vắng
xứ Yorkshire nước Anh. Khung cảnh hẹp, lượng nhân vật cũng ít, nhưng bi kịch lại tạo
ra quá lớn do tình yêu cuồng si, do cách đối xử với nhau tàn nhẫn giữa con người với
nhau. Dù "quanh quẩn" với nhân vật và không gian như thế, nhưng tác phẩm có chiều

1


sâu nhờ lối kể chuyện hấp dẫn, bối cảnh thời gian dài, tính cách nhân vật lạ lùng, khác
biệt, khép kín nhưng lại rất rộng mở. Đồi gió hú cũng đã được chuyển thể thành rất
nhiều thể loại khác như phim truyện, phim truyền hình, nhạc kịch và cả trong các bài
hát.
Đồi gió hú không chỉ là một cuốn sách hấp dẫn về tình yêu, mà còn hơn thế, nó
là tác phẩm văn chương đầy chất nghệ thuật, có thể làm bất cứ ai mê đắm.
Vì say mê tác phẩm Đồi gió hú, vì khâm phục, ngưỡng mộ tài năng của nhà văn
Emily và vì muốn nâng cao tầm hiểu biết của mình về văn học phương Tây nên chúng
tôi đã chọn đề tài“Nghệ thuật tiểu thuyết Đồi gió hú của Emily Bronte” làm đề tài
nghiên cứu cho khóa luận tốt nghiệp của mình.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
Đồi gió hú trở nên nổi tiếng không chỉ vì tính chất mạnh mẽ của nó, bản thân
cuốn tiểu thuyết đã gói gọn toàn bộ bối cảnh lịch sử thủa bấy giờ, những mâu thuẫn
gay giữa các tầng lớp khác nhau trong xã hội Anh dưới thời Victoria thế kỷ XVIII. Đồi

gió hú rơi vào thời kỳ văn học lãng mạn nhường bước cho hiện thực phê phán, vì vậy,
tuy là một cuốn tiểu thuyết lãng mạn nhưng tiểu thuyết vẫn bao gồm nhiều yếu tố hiện
thực trong đó.
Emily Bronte đã trải qua một cuộc đời đầy biến động trong một xã hội cũng đầy
biến động với những nỗi đau mất mát về tinh thần cũng như là thể xác. “Khi mới vừa
được hai tuổi, Emily đã được cha đưa về Haworth sinh sống. Vùng đất rộng lớn tiếp
giáp từ dãy Pennine đã mở ra những khoảng trời mộng mơ cho nhà văn trẻ. Trong tiểu
thuyết của nữ nhà văn, ta vẫn nghe thấy đâu đó tiếng gào rú ai oán của những ngọn
gió bấc giá buốt, những đồng cỏ mênh mông đầy đá sạn, những đàn cừu trắng... Và
nơi đây trở thành vòm trời thân yêu duy nhất của Emily cho đến hết đời nàng.”
Emily là con thứ tư trong trong số năm chị em gái, chưa kể một người anh trai,
Parick Branwell, ngay trên bà. Bà sinh ra trong gia đình bình thường như bao người
nhưng có một điều khắc nghiệt là không có ai sống quá bốn mươi tuổi, hai chị lớn
cùng cha khác mẹ chết từ tuổi thiếu niên do bị còi cọc trong môi trường u ám. Năm
1821 Emily mới mười ba tuổi đã phải để tang mẹ. Người anh trai Branwell đầy tài
năng nhưng chơi bời phóng đãng đã không sống qua tuổi thanh xuân. Ngay cả bản
thân bà, cũng từ giã cõi đời khi chỉ mới đón ba mươi xuân xanh. Cô em gái Anne
không đầy một năm sau khi Emily mất cũng vội đi theo chị. Cả Charlotte được coi là

2


người khỏe mạnh nhất nhà cũng không tới bốn mươi. Mục sư Bronte tức là cha của
Emily đã phải sống để chôn cất tất cả các con và chỉ qua đời một năm sau đó.
Theo báo Lao Động điện tử, ngay khi mới ra đời, cuốn tiểu thuyết đã gặp phải rất
nhiều ý kiến trái chiều. Đối với những người đương thời, đây là một cuốn sách thô lỗ,
tục tằn. Nhưng rồi càng ngày người ta càng nhận thấy giá trị của nó và hoan nghênh
nhiệt liệt. Nhà văn W. Somerset Maugham đã chọn Đồi gió hú là một trong mười cuốn
tiểu thuyết ông cho là hay nhất thế giới. Ông viết: “Đồi Gió Hú không phải là một
cuốn sách để chúng ta đàm luận, nó là một cuốn sách để chúng ta đọc... Nó chứa đựng

một thứ mà rất ít tiểu thuyết gia có thể cho chúng ta, ấy là năng lực. Tôi chưa thấy
một cuốn tiểu thuyết nào mà nỗi buồn rầu thống khổ, niềm vui sướng điên cuồng,
tính độc ác vô tính, sự ám ảnh của ái tình được diễn tả một cách kỳ diệu như trong
Đồi gió hú”.
Nhìn chung, các nhà phê bình đều cảm thương trước việc chết trẻ cũng như cuộc
sống gian khổ của chị em Bronte và cũng hết sức ngạc nhiên trước sự trái ngược giữa
cuộc sống thực tế bình lặng với chất dữ dội và say mê được miêu tả sinh động trong
tiểu thuyết của họ. Tác phẩm của Emily Bronte cũng có những sáng tạo tuyệt vời: “Bà
đã hoàn toàn phá vỡ, một cách đầy thách thức, cả hai kiểu truyền thống, kiểu truyền
thống của người Scotland áp đặt nhà tiểu thuyết phải giải quyết đề tài theo kiểu lãng
mạn; và kiểu truyền thống đòi hỏi nhà văn phải phản ánh nguyên xi “bộ mặt thật” của
cuộc sống, kiểu truyền thống đã bị lãng quên từ thế kỷ XVIII.”[21; 5]. Đồi gió hú,
cuốn tiểu thuyết duy nhất của Emily, được xuất bản năm 1847. Tuy ngày nay được
phần đông giới phê bình văn học đánh giá là lớn nhất trong các tác phẩm của ba chị
em nhà Bronte, nhưng vào lúc ra đời, chất dữ dội cuồng nhiệt của nó đã gây một chấn
động quá mạnh đối với những chuẩn mực đạo lý Victoria.
Tờ Examiner đã viết tháng một năm 1848: “Đây là một cuốn sách lạ
lùng… Trong tổng thể, nó hoang dã, lộn xộn, rời rạc và không chắc có thực Chúng ta
ghét sự màu mè và văn chương sáo rỗng, cái có quá nhiều trong tiểu thuyết hiện đại,
và sẵn sàng giao phó cho tác giả - người cùng lúc gan dạ đi sâu vào những dải đồng
hoang và những nơi đổ nát ví những anh hùng của mình; nhưng đồng thời chúng ta
cũng phải quy định với ông rằng ông sẽ không đưa ra ánh sáng tất cả những điều mà
ông (bạn đọc vẫn tin rằng tác giả của Đồi gió hú là một ông Ellis Bell nào đó – TTTH)
đã khám phá, thô lỗ và ghê tởm, trong sự lệch lạc của ông ta, nhằm làm sáng tỏ câu

3


chuyện của mình. Tài năng của một người nghệ sĩ là phải thay đổi và trong trường
hợp nào đó phải tinh lọc những điều anh ta thấy trong thế giới bình thường. Không

bao giờ có một người nào mà cuộc sống thường nhật của họ lại là chất liệu phù hợp
cho một cuốn tiểu thuyết hư cấu” [36].
Cũng tháng một năm 1848, trên Tuần báo Douglas Jerrold, có bài viết: “Đồi Gió
Hú là một loại tiểu thuyết khác lạ, làm lung lay mọi bình luận thông thường; hơn nữa
không thể không đọc hết nó, càng không thể gác sang một bên mà không bàn luận gì
về nó. Ý tưởng bao trùm lên người đọc là sự ác độc tàn nhẫn và tình yêu gần như
hoang dã… Hình như có sức mạnh trong cuốn sách này nhưng đó là một sức mạnh vô
thức… Trong Đồi gió hú, người đọc bị choáng váng, phẫn nộ và ghê tởm bởi những
chi tiết tàn bạo, thiếu tính nhân đạo, lòng căm thù quái ác và sự báo thù… Hơn nữa,
gần kết thúc truyện, xuất hiện một bức tranh êm đềm và tuyệt đẹp giống như chiếc cầu
vồng sau một cơn giông… Chúng tôi gợi ý các độc giả yêu thích cái mới hãy tìm đọc
cuốn truyện này, ví chúng tôi có thể đảm bảo rằng họ chưa bao giờ từng đọc cái gì
như cuốn này trước đây. Nó rất khó hiểu và thú vị, và nếu như chúng ta có thời gian,
chúng ta có thể sẵn lòng dành một chút thời gian để phân tìch câu truyện đáng chú ý
này, nhưng chúng ta cũng phải để cho các độc giả lên tiếng xem tiểu thuyết này
thuộc thể loại gì” [36].
Trên tờ Atlas, tháng 1 năm 1848, có bài cho rằng: “Đồi gió hú là một cuốn tiểu
thuyết lạ lùng và không có tính nghệ thuật. Trong mỗi chương đều có những bằng
chứng về một kiểu sức mạnh xù xì - một sức mạnh vô thức - cái mà tác giả dường như
chưa bao giờ nghĩ về việc chuyển thành lợi thế. Ấn tượng chung là sự đau đớn không
tả xiết. Chúng ta chưa từng thấy trong lĩnh vực văn kể chuyện lại có cuốn trình bày
những hình ảnh gây sốc đến như vậy về những dạng tệ nhất của nhân loại…” [36]
Tháng ba năm 1848, Tạp chí Paterson (USA) có đoạn như sau:“Chúng tôi bật dậy sau
khi đọc Đồi gió hú như thể chúng tôi đi ra khoẻ khoắn từ một bệnh viện cho những
người bị bệnh dịch. Hãy đọc Jane Eyre nhưng hãy đốt Đồi Gió Hú, đó là lời khuyên
của chúng tôi” [36]. Tháng 7 năm 1848, Tạp chí Graham’s Lady (USA) đăng bài phê
bình, trong đó có đoạn: “Một con người có thể nỗ lực vượt qua một cuốn sách như
cuốn này mà không có hành động tự sát trước khi anh ta hoàn thiện một tá chương
truyện là một điều thần bí. Nó là một hợp chất của sự đồi bại thô tục và những điều
khủng khiếp trái với tự nhiên…” [36].


4


Tháng mười hai năm 1847, Nhà xuất bản Spectator có bài: “Một cố gắng đem
cái mới và cái thú vị đến cho tiểu thuyết hư cấu, bằng cách viện đến những nhân
vật khác thường - những nhân vật này có thể tồn tại ở bất cứ nơi nào đặc biệt là
ở những vùng xa xôi hẻo lánh. Thành công của tiểu thuyết này không tương xứng với
năng lực của tác giả, chủ yếu là do những tình tiết quá thô tục và khó chịu nên thiếu
tính hấp dẫn, chi tiết đắt nhất đã không chắc có thực, bên cạnh sự suy đồi về đạo đức
và sự xấu xa không đủ khả năng bào chữa cho những đau đớn phức tạp như đã mô tả.
Tuy nhiên sự thể hiện lại được cho là thành công…” [36].
Trên đây là những phản ứng của độc giả khi tác phẩm mới xuất hiện. Dần dà,
giới phê bình đã đi vào những vấn đề có tính văn học hơn. Tiếp cận từ sự phân loại
trường phái Theo chủ nghĩa lãng mạn và gia đình nhà Bronte (Romanticism and
the Brontes), Walter Peter đã nhận thấy trong Đồi gió hú tinh thần tiêu biểu của
chủ nghĩa lãng mạn, đặc biệt trong “các hình tượng Hareton Earnshaw,
Catherine Linton và Heathcliff - khi hắn đào phần mộ Catherine và mở nắp quan tài
để hắn có thể nằm bên cạnh cô trong tay thần chết - các nhân vật quá cuồng nhiệt,
được dựng nên trong bối cảnh vùng đất hoang tuyệt đẹp, là những minh chứng điển
hính cho tinh thần đó”. Robert Kiely lại cho Đồi gió hú là một “kiểu mẫu của tiểu
thuyết hư cấu lãng mạn”. Nó chứa đựng nhiều yếu tố lãng mạn/Gothic. Trong tác
phẩm này, chủ nghĩa hiện thực trong cách giới thiệu phong cảnh và cuộc sống ở
Yorkshire, trong sự chính xác và có thật về mùa, ngày tháng và thời gian đồng tồn tại
với sự huyền ảo và mơ hồ. Trong tiểu thuyết hư cấu Gothic, các tòa nhà có ý nghĩa
trung tâm; Cái siêu nhiên, thiên nhiên hoang dã, giấc mơ và sự điên rồ, tính thô bạo
vốn có và bản năng giới tính là tập hợp chống đối những thể chế và quy ước xã hội.
Lúc đầu, điều này có thể gây ra cảm tưởng rằng tiểu thuyết là hai cuốn sách trong
một, nhưng rốt cuộc ấp Thrushcross và Đồi gió hú là thống nhất. Bronte không chịu
bị hạn chế bởi những phân loại thông thường [32].

Để bênh vực cho em gái mình, bà Charlotte Bronte đã viết một lời tựa: “Đồi gió
hú đã đẽo tạc trong một xưởng hoang dại bằng những chất liệu mộc mạc. Nhà điêu
khắc lấy một khối đá granit trên một cánh đồng hoang quạnh quẽ, nhìn kỹ: chàng thấy
từ tảng đá, có thể tạo được cái đầu như thế nào, man rợ, đen đúa, hung hãn; một dáng
hình được đắp nặn với ít nhất là một yếu tố hùng vĩ – sức cường. Chàng làm việc với
một cái đục thô sơ và không theo mẫu nào ngoài thi ảnh suy tư của chàng. Với thời

5


gian và lao động khối đá mang hình người. Và kia, nó sừng sững, đồ sộ, đen đúa và
cau có, nửa tượng nửa núi đá, là tượng thì khủng khiếp và giống như quỷ, là núi đá thì
hầu như đẹp, vì nó mang màu xám dịu và mặc lớp rêu của đồng hoang, và đá, thạch
nam và những hoa hình chuông và hương thơm ngọt ngào của nó, vẫn thủy chung mọc
sát dưới chân gã khổng lồ ấy” [6;6].
Xuôi theo hành trình vận động của thời gian, tiểu thuyết Đồi gió hú cũng đã được
đón nhận và đánh giá rất cao. Trong cuốn “Lịch sử văn học Anh quốc Michael
Alexander đã nhận xét: “Những ai đến với Wuthering Heights của Emily Bronte đều
phải kinh ngạc trước sự phức tạp của câu chuyện, mà ngay cả người đọc dày dặn cũng
cảm thấy bí ẩn khó hiểu” [14;418].
Nhiều năm qua, mặc dù nhận được sự công nhận của giới phê bình và công
chúng yêu văn học trên toàn thế giới, nhưng Đồi gió hú vẫn chưa có được khai thác
nhiều ở Việt Nam. Chỉ có một số bài viết tóm lược về cuộc đời, sự nghiệp của nhà văn,
hay nhắc qua Đồi gió hú chỉ như một ví dụ điển hình cho dòng văn học thời kỳ lãng
mạn như Nguyễn Xuân Thơm (1997), Đặng Thị Hạnh & Lê Hồng Sâm (1985), Đặng
Anh Đào (2007), Đặng Thị Hảo (2004).
Ở cả về nội dung và nghệ thuật thì cuốn tiểu thuyết này được đánh giá rất là cao.
Đầu tiên là về khía cạnh nội dung, nữ văn sĩ Emily Bronte đã xếp đặt một cách hoàn
hảo những diễn biến tâm lý của các nhân vật và giải quyết câu chuyện thành công một
cách rực rỡ. Còn về khía cạnh nghệ thuật thì Emily Brote đã sử dụng nghệ thuật trần

thuật, nghệ thuật xây dựng nhân vật, cấu trúc không gian và thời gian khá độc đáo.
Kế thừa, tiếp nối và phát triển các công trình, các bài viết trước đây, chúng tôi
tiếp tục nghiên cứu tiểu thuyết Đồi gió hú ở góc nhìn nghệ thuật nhằm bổ sung thêm
những giá trị độc đáo về tác phẩm kinh điển này.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thế giới nghệ thuật bao gồm tất cả các yếu tố, cấp độ của sáng tạo nghệ thuật.
Mỗi cấp độ yếu tố này lại có một chỉnh thể nhỏ hơn đặt trong mối quan hệ biện chứng
nhất định, xâu chuỗi với các yếu tố khác. Khi nghiên cứu về Nghệ thuật tiểu thuyết
Đồi gió hú của Emily Bronte người viết sẽ tập trung trong ba phương diện chính sau:
- Cấu trúc trần thuật trong tiểu thuyết Đồi gió hú
- Nhân vật trong tiểu thuyết Đồi gió hú

6


- Cấu trúc không gian và thời gian trong tiểu thuyết Đồi gió hú.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của một khóa luận tốt nghiệp, người viết hướng đề tài nghiên
cứu của mình tập trung vào cuốn tiểu thuyết Đồi gió hú của Emily Bronte nhà xuất bản
văn học 2012 để khảo sát nghiên cứu.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Lấy chủ nghĩa duy vật biện chứng của Marx làm nền tảng, người viết tiến hành
khóa luận với phương pháp nghiên cứu chuyên ngành chủ yếu là thi pháp học, tự sự
học.
Bên cạnh đó, khóa luận cũng được tiến hành bằng những biện pháp sau:
- Phương pháp khảo sát thống kê
- Phương pháp phân tích tổng hợp
- Phương pháp so sánh đối chiếu.
Để khóa luận đạt được hiệu quả cao nhất thì cần phải vận dung một cách linh

hoạt có hệ thống các phương pháp trên, đồng thời trong khi thực hiện đề tài này, người
viết cũng không ngoại trừ một số gợi ý của phê bình trực giác.
5. ĐÓNG GÓP CỦA KHÓA LUẬN
Từ phương diện của lịch sử vấn đề, khóa luận sẽ có những đóng góp sau:
- Hệ thống lại nghệ thuật tiểu thuyết Đồi gió hú của Emily Bronte.
- Nghiên cứu về thế giới nghệ thuật là để tìm hiểu về quy luật sáng tạo của chủ
thể, từ đó thấy được phong cách nghệ thuật văn chương của tác giả.
- Góp phần bổ sung và hỗ trợ kiến thức cho việc giảng dạy và học tập tác phẩm
văn học nước ngoài trong nhà trường phổ thông.
6. KẾT CẤU CỦA KHÓA LUẬN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, phần nội dung của
Khóa luận gồm có 3 chương:
Chương 1: Cấu trúc trần thuật trong tiếu thuyết Đồi gió hú
Chương 2: Nhân vật trong tiểu thuyết Đồi gió hú
Chương 3: Cấu trúc không gian và thời gian trong tiểu thuyết Đồi gió hú

7


NỘI DUNG
Chương 1
CẤU TRÚC TRẦN THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ
Trong mỗi một tác phẩm văn học thì trần thuật giữ vai trò quan trọng tạo nên thế
giới nghệ thuật của tác phẩm, tạo nên phong cách, cá tính sáng tạo của người nghệ sĩ.
Với sự trợ giúp của trần thuật, miêu tả, bình luận của tác giả, lời nói nhân vật trong tác
phẩm tự sự cuộc sống được nắm bắt một cách tự do và sâu rộng. Trần thuật là yếu tố
tạo nên diện mạo của một tác phẩm ở cả hai phương diện nội dung và hình thức.
Ở mỗi một tác phẩm văn học, nhà văn có thể tự do lựa chọn cho mình một
phương thức trần thuật phù hợp. Trong tiểu thuyết Đồi gió hú nữ nhà văn Emily đã lựa
chọn cho mình một cách thức trần thuật riêng biệt không thể trộn lẫn với bất cứ ai. Với

đứa con tinh thần của mình, nhà văn đã dồn hết tài năng và tâm huyết của mình để gia
công, trau chuốt cho từng chi tiết trong tác phẩm. Bà vừa là người quyết định đối với
số phận, từng đường đi nước bước của các nhân vật, vừa là người tạo ra những khoảng
trống riêng biệt để độc giả có thể tự suy ngẫm và đồng sáng tạo với mình.
1.1. Điểm nhìn trần thuật và trần thuật đa điểm nhìn
Điểm nhìn trần thuật vốn là xuất phát điểm của cấu trúc nghệ thuật trong văn bản
tự sự. Việc tổ chức kết cấu tác phẩm phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố điểm nhìn trần
thuật. Rõ ràng không thể hiểu được sâu sắc tác phẩm văn học nếu ta không tìm hiểu
điểm nhìn nghệ thuật, bởi lẽ khi miêu tả, trần thuật, nhà văn buộc phải xác định, lựa
chọn cho tác phẩm điểm nhìn hợp lý. Đó chính là khởi nguồn cho việc xây dựng cấu
trúc nghệ thuật trong tác phẩm tự sự.
Điểm nhìn nghệ thuật trong văn học đã được các nhà lý luận quan tâm, nghiên
cứu từ rất sớm. Theo Từ điển thuật ngữ văn học: “Điểm nhìn trần thuật là vị trí mà từ
đó người trần thuật nhìn ra và miêu tả sự vật trong tác phẩm” [9;113]. Điểm nhìn
nghệ thuật được xem là một nhân tố kỹ thuật cực kỳ quan trọng để nhà văn tạo dựng
tác phẩm.
Có nhiều người đề xuất điểm nhìn là nhãn quan, điểm quan sát, tiêu cự trần
thuật... thế nhưng, theo ý kiến của người viết thì dùng khái niệm điểm nhìn là phù hợp
nhất, vì điểm nhìn còn thể hiện lập trường tư tưởng của nhà văn.

8


Điểm nhìn là vị trí, chỗ đứng để xem xét, miêu tả, bình giá sự vật, hiện tượng
trong tác phẩm. Trong tác phẩm tự sự, tương quan giữa nhà văn và chủ đề trần thuật
hay giữa điểm nhìn của người trần thuật với những gì mà nhân vật kể là điều đặc biệt
quan trọng.
Ở Anh và Mĩ, theo M.H. Abrahams điểm nhìn chỉ ra “những cách thức mà một
câu chuyện được kể đến - một hay nhiều phương thức được thiết lập bởi tác giả bằng ý
nghĩa mà độc giả được giới thiệu với những cá tính, đối thoại, những hành động, sự

sắp đặt và những sự kiện mà trần thuật cấu thành trong một tác phẩm hư cấu [9;165].
Pospelov khẳng định vai trò quan trọng của điểm nhìn trần thuật trong tác phẩm
tự sự: “Trong tác phẩm tự sự, điều quan trọng là tương quan giữa các nhân vật với
chủ thể trần thuật, hay nói cách khác, điểm nhìn của người trần thuật đối với những gì
mà anh ta miêu tả” [9; 90].
Theo Từ điển thuật ngữ văn học “Khoảng cách, góc độ của lời kể đối với cốt
truyện tạo thành cái nhìn” [9; 247].
Tựu chung lại có thể hiểu điểm nhìn là phương thức phát ngôn, trình bày, miêu tả
phù hợp với cách nhìn, cách cảm thụ thế giới của anh ta. Nó là vị trí dùng để quan sát,
cảm nhận, đánh giá.
Có thể nói, điểm nhìn là sự lựa chọn cự ly trần thuật nào đó loại trừ được sự can
thiệp của tác giả vào các sự kiện được miêu tả và cho phép văn xuôi trở nên “tự nhiên”
hơn, phù hợp với cuộc sống hơn. Chủ thể trần thuật thay mặt tác giả có mặt ở khắp
nơi, nhưng không ai nhìn thấy, lại có sức mạnh toàn năng giống như Thượng đế vậy.
Tác phẩm không kể lại mà chỉ ra cho thấy. Người kể chuyện đắm mình vào một hay
một vài nhân vật. Điểm nhìn nghệ thuật có thể được phân chia thành rất nhiều điểm
nhìn. Giữa những loại điểm nhìn ấy có sự chuyển hóa lẫn nhau, góp phần mang lại
những sự hấp dẫn cho truyện kể và đặc biệt là phát huy được ý đồ nghệ thuật của tác
giả trong việc trao quyền cho chủ thể trần thuật để tổ chức, sắp xếp kết cấu truyện kể
làm bật lên thông điệp của nhà văn nhắn gửi tới bạn đọc. Trong tác phẩm, việc tổ chức
điểm nhìn trần thuật bao giờ cũng mang tính sáng tạo cao độ của nhà văn. Thông qua
điểm nhìn trần thuật, người đọc có dịp đi sâu tìm hiểu cấu trúc tác phẩm và nhận ra
đặc điểm phong cách của nhà văn.
Khi nghiên cứu điểm nhìn nghệ thuật, người ta chia điểm nhìn thành nhiều loại.
Theo cuốn Lý luận văn học (GS Phương Lựu chủ biên) điểm nhìn trần thuật được phân

9


chia trên 2 bình diện. Xét về bình diện trường nhìn trần thuật được chia thành 2 loại:

trường nhìn tác giả và trường nhìn nhân vật. Trường nhìn tác giả tức là người trần
thuật đứng ngoài câu chuyện để quan sát đối tượng. Kiểu trần thuật này mang tính
khách quan tối đa cho lời trần thuật.
Còn trường nhìn nhân vật có thể hiểu là người trần thuật nhìn sự vật, hiện tượng
theo quan điểm của một nhân vật trong tác phẩm. Trần thuật theo điểm nhìn nhân vật
mang đậm sắc thái tâm lý, chất trữ tình hoặc châm biếm do sự chi phối trực tiếp bởi
địa vị, hiểu biết, lập trường của nhân vật. Còn xét về bình diện tâm lý, có thể phân biệt
thành điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài. Điểm nhìn bên trong tức là người
trần thuật nhìn thấy đối tượng qua lăng kính của một tâm trạng cụ thể, dễ dàng tái hiện
diễn biến trong tâm hồn nhân vật. Còn điểm nhìn bên ngoài là chủ thể trần thuật giữ
cái nhìn khách quan từ vị trí bên ngoài có khoảng cách nhất định với đối tượng trần
thuật.
Theo Pospelov, điểm nhìn trần thuật được chia làm 2 loại gồm Trần thuật khách
quan và Trần thuật chủ quan.
Theo GS Trần Đình Sử, điểm nhìn trần thuật được chia thành 5 loại: một là điểm
nhìn của người trần thuật, tác giả hay của nhân vật trần thuật và của nhân vật. Hai là
điểm nhìn không gian, thời gian. Ba là điểm nhìn bên trong, bên ngoài. Bốn là điểm
nhìn đánh giá tư tưởng, cảm xúc. Và năm là điểm nhìn ngôn từ: bản thân mỗi hình
thức ngôn từ đã mang một quan điểm.
Sự phân biệt trên đây hoàn toàn mang tính tương đối vì hầu như không có tác
phẩm nào chỉ sử dụng một điểm nhìn mà các điểm nhìn được di động, sử dụng linh
hoạt, phối hợp với nhau phục vụ cho ý đồ sáng tạo của người nghệ sĩ. Tương ứng với
mỗi tác phẩm riêng biệt, nhà văn sẽ có cách sáng tạo những điểm nhìn khác nhau, do
đó, việc tổ chức điểm nhìn trần thuật trong tác phẩm bao giờ cũng mang tính sáng tạo.
“Người trần thuật” hay là “người kể chuyện” là vấn đề quan trọng theo chốt của
tác phẩm tự sự. Vì không có tác phẩm tự sự nào là không có người trần thuật. Do đó,
để tạo ra nhân vật kể chuyện trong sáng tác, các tác giả đã sử dụng hình thức kể
chuyện khác nhau, các điểm nhìn trần thuật khác nhau.
Một trong những yếu tố quan trọng để tạo nên tính chỉnh thể nghệ thuật của tác
phẩm chính là hình tượng nhân vật người kể chuyện. Theo “Từ điển thuật ngữ văn

học”: “Người kể chuyện là hình tượng ước lệ về người trần thuật trong tác phẩm văn

10


họi thất
Không gian nội thất chính là toàn bộ khung cảnh, diện tích và đồ đạc bên trong
của ngôi nhà. Là không gian khép kín của ngôi nhà nơi mà con người sinh hoạt đời
sống ở trong đó. Thể hiện trình độ kiến trúc, điêu khắc của nước Anh lúc bấy giờ và
bộc lộ gia thế của nhân vật.
Trong tác phẩm Đồi gió hú không gian nội thất dù được tác giả miêu tả cụ thể
hay không miêu tả mà chỉ nhắc qua thì không gian nội thất cũng chiếm một phần rất
lớn trong tác phẩm vì trong hầu hết tất cả các chương truyện thì mọi sự kiện, hành
động, lời nói của các nhân vật đều diễn ra ở bên trong nội thất dù là nội thất của bên
Đồi hay bên Ấp. Dù được miêu tả cụ thể hay không thì ở cả hai không gian này đều
diễn ra rất nhiều sự kiện quan trọng.
Hầu như các đoạn miêu tả không gian nội thất tác giả tập trung miêu tả ở vài
chương đầu còn về sau tác giả chỉ nhắc qua. Trong chương 1 khi Lockwood lần đầu
tiên sang chơi bên Đồi để nói về chuyện thuê nhà, không gian nội thất hiện lên qua cái
nhìn của Lockwood: “Bước lên một bậc, chúng tôi vào thẳng trong phòng ngồi chơi
của gia đình không qua hành lang gì hết, ở đây người ta trịnh trọng gọi nó là “chính
sảnh”. Thường thường loại phòng này bao gồm cả bếp và phòng khách; nhưng tôi
chắc ở Đồi gió hú này bếp bị đẩy sang hẳn một khu khác” [6;9]. Hay như hôm
Lockwood ngủ lại bên Đồi vì bão tuyết khiến ông không thể trở về Ấp được, bà quản
gia Zillah đã dẫn ông tới phòng cũ của Catherine, ở đây Lockwood nhìn thấy: “Toàn
bộ đồ đạc gồm một chiếc ghế tựa, một tủ đựng quần áo và một cái hòm lớn bằng gỗ
sồi có những ô vuông được khoét ở gần mép trên, giống như những cửa sổ xe ngựa.
Lại gần cái cấu trúc ấy, tôi nhìn vào trong, và thấy nó là một thứ giường nằm kì lạ
kiểu cổ, thiết kế rất tiện để cho mỗi thành viên của gia đình khỏi cần có một buồng
riêng. Thực vậy nó làm thành một buồng kín nhỏ xíu, và cái gờ một cửa sổ, lồng trong

đó, được dùng làm bàn.” [6;29]. Hoặc không gian ở bên Ấp khi mà Heathcliff và
Catherine chốn sang bên Ấp chơi và nhìn qua cửa sổ: “Họ không khép cánh cửa và
rèm chỉ kéo một nửa. Cả hai chúng tôi đều có thể nhìn vào bằng cách đứng trên nền,
bám vào gờ cửa sổ, và chúng tôi trông thấy - ôi! Đẹp làm sao! Một nơi lộng lẫy trải
thảm đỏ thắm, những bàn ghế phủ vải đỏ thắm, một cái trần nhà trắng tinh viền băng
vàng, những giọt thủy tinh rủ xuống như mưa thành những dây chuyền bạc từ chính
giữa và lung linh ánh nến êm dịu.” [6;66]. Không gian nội thất qua sự miêu tả của tác

54


giả ta có thể thấy không gian bên Đồi và Ấp đều rất rộng rãi. Tuy nhiên cho dù không
gian nội thất có rộng đến đâu nhưng cuộc sống của con người suốt ngày diễn ra ở
phạm vi bên trong căn nhà ấy thì thật ru rú. Tuy tác giả có miêu tả về ngoại cảnh và
cũng miêu tả về sự kiện, hành động, lời nói của nhân vật ở ngoại cảnh nhưng những
miêu tả ấy rất ít và chỉ được nói qua và các sự kiện đó không phải là sự kiện quan
trọng như cuộc gặp gỡ giữa Cathy và Liton. Ngược lại các sự kiện quan trọng, hành
động, lời nói của nhân vật hầu như được tác giả miêu tả rất kĩ khi diễn ra trong nội thất
như cuộc gặp gỡ sau ba năm gặp lại giữa Heathcliff và Catherine ở bên Ấp hay như
cuộc gặp gỡ giữa Cathy và Liton cũng được miêu tả cụ thể và nhiều hơn khi ở bên Đồi
trong nội thất.


Không gian lò sưởi

Không gian nghệ thuật thường được tác giả thể hiện qua những chi tiết nhỏ
nhưng lại có giá trị biểu hiện cao. Đầu tiên là chi tiết “cái lò sưởi”, dù ở không gian
bên Đồi hay bên Ấp cũng được tác giả nhắc đến rất nhiều. Vì trong tác phẩm hầu như
những diễn biến quan trọng của câu chuyện đều được diễn ra vào mùa đông bên cạnh
đó những sự kiện quan trong thường được tác giả miêu tả ở phòng khách chính hay

phòng bếp vì vậy “cái lò sưởi” được tác giả nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Chi tiết “cái lò
sưởi” không chỉ hiện lên theo nghĩa đen với việc mang đến cho con người hơi ấm, ánh
sáng chiếu rọi để vượt qua mùa đông lạnh giá mà nó còn như một biểu tượng của ánh
sáng, của hơi ấm chiếu rọi vào tâm hồn của những con người sống ở đây. Trong một
ngôi nhà đầy u tối, lạnh lẽo với những con người sống lạnh lùng, xa cách nhau thì “cái
lò sưởi” là thứ duy nhất cố gắng hàn gắn những con người đó lại, cố gắng chiếu sáng
mang lại sức sống cho ngôi nhà. Dù là những sự kiện rất đỗi bình thường như
Lockwood sang bên Đồi chơi hay ở bên Ấp; những cuộc trò chuyện giữa Nelly và
Catherine hay Lockwood,… cho đến những sự kiện quan trọng như cái chết của ông
Earnshaw; cuộc ẩu đả, cãi vã của Heathcliff với Hindley và Isabella; Nelly đốt thư của
Cathy,… được diễn ra bên cạnh “cái lò sưởi” hay những hình ảnh hạnh phúc, đẹp đẽ
cũng được tác giả miêu tả bên cạnh “cái lò sưởi” như những cuộc vui chơi của
Heathcliif và Catherine, cuộc trò chuyện của Cathy và Linton hay hình ảnh hạnh phúc
Cathy dạy học cho Hareton cũng xoay quanh “cái lò sưởi”.
Như chi tiết Catherine ngồi đợi Heathcliff khi mà anh ta đã bỏ đi vì đã nghe được
cuộc nói chuyện của Catherine và Nelly và hiểu nhầm rằng Catherine không hề yêu

55


anh mà yêu Edgar rằng cô ghét anh và không muốn anh làm cản trở cô và Edgar đến
với nhau, cô đã chạy đi tìm rồi đứng trong cơn giông bão đợi Heathcliff, khi về nhà cô
vẫn ngồi đợi Heathcliff nguyên cả đêm bên “cái lò sưởi”, cái ánh sáng của “cái lò
sưởi” không chỉ thắp sáng lên trong đêm tối mà còn thắp sáng lên trong tâm hồn
Catherine ngọn lửa của hi vọng, của chờ đợi, “cái lò sưởi” như là nhân chứng cho tình
cảm và hành động của Catherine dành cho Heathcliff, nó cùng Catherine song hành cả
đêm, người bạn duy nhất cùng với cô trải qua một đêm giông bão cả bên ngoài và cả
bên trong lòng, và nó cũng sưởi ấm cô cả về thể xác lẫn tâm hồn đau khổ, tuyệt vọng
của Catherine trong cái đêm đông lạnh giá, cô đơn ấy.
Khi Nelly đốt thư của Cathy ở “cái lò sưởi”, việc Nelly đốt thư của Cathy như

muốn nhắc nhở Cathy hãy tỉnh ngộ đừng quá u mê vào tình yêu mù quáng với Linton
để rồi mắc vào bẫy của Heathcliff, ánh sáng của “cái lò sưởi” thiêu cháy từng bức thư
như thiêu cháy tình cảm của Cathy, như đang thiêu cháy trái tim của Cathy khiến cô
vô cùng đau đớn, những tưởng như thế là có thể thay đổi được nhưng rồi mọi việc vẫn
không thay đổi được gì khi mà tình cảm của Cathy với Linton lại được bồi đắp dần lên
vào mỗi buổi tối bên cạnh “cái lò sưởi” như tỏa sáng cho tình yêu đẹp của họ. Tuy
rằng tình yêu của họ đối với Heathcliff là một công cụ giúp ông ta có thể chiếm được
tài sản của gia đình Linton nhưng đối với hai con người ấy thì tình cảm đó thực sự
xuất phát từ trái tim của họ.
Có lẽ hình ảnh “cái lò sưởi” hiện lên đẹp nhất và có ý nghĩa nhất là ở phần cuối
câu chuyện khi mà Cathy ngồi dạy cho Hareton đọc bên “cái lò sưởi”, nó như tỏa sáng,
soi rọi vào tâm hồn thuần khiết cũng như tình cảm trong sáng của hai con người này.
Không gian hạnh phúc, ngọt ngào của hai con người này dường như được nâng lên
hơn nữa qua “lò sưởi rực một đống lửa hồng tươi”. Ánh sáng của “cái lò sưởi” như là
nhân chứng cho cái kết thúc viên mãn này khi mà từ đầu tác phẩm đến hết nó như
nhân chứng cho mọi biến cố, sự kiện trong câu chuyện. Nhìn chung có thể thấy không
gian nghệ thuật hiện lên qua chi tiết “cái lò sưởi” chủ yếu là những không gian mang
màu sắc của sự bình dị, hài hòa, hạnh phúc, nó tạo nên một không gian sống động và
trái ngược với không gian u tối của căn nhà, nó như một ngọn lửa nhỏ tuy rằng le lói ở
trong không gian mênh mông u tối đó nhưng lại thắp sáng lên được những điều không
tưởng và nếu không có cái ánh sáng của “cái lò sưởi” thì chắc không gian bên Đồi và

56


bên Ấp sẽ chỉ mang màu sắc của bóng tối và sự u ám, có lẽ người ta sẽ chẳng thể cảm
nhận thấy sự sống ở trong hai căn nhà này nữa.


Không gian cánh cửa


Bên cạnh chi tiết cái lò sưởi thì chi tiết cánh cửa mở, đóng hay hé mở cũng là
những chi tiết rất quan trọng, nó luôn gắn với các trạng thái tâm lí của nhân vật, làm
nổi bật các tình huống truyện. Đầu tiên ta có thể thấy những cánh cửa đóng xuất hiện
khá nhiều trong truyện.
Như chi tiết cánh cửa cổng bên Đồi bị đóng bằng dây xích khi Lockwood sang
chơi bên Đồi hay khi Nelly sang bên Đồi có việc thì cánh cổng lúc nào cũng trong tình
trạng đóng, điều đó thể hiện thái độ của chủ nhà đối với những người bên ngoài căn
nhà, đó là thái độ không muốn giao tiếp ,tránh tiếp xúc với người ngoài. Và quả đúng
là như thế, với tính cách của Heathcliff thì ông ta chẳng thích giao du với anh và chẳng
muốn lo nhiều chuyện bao đồng, ông ta lúc nào cũng chỉ đăm đăm trong cái kế hoạch
báo thù của mình, lùi lũi một mình thậm chí đến những người sống cùng ông ta trong
căn nhà ông ta cũng tránh tiếp xúc và giao tiếp với họ.
Đoạn ngay sau đó khi mà Lockwood qua đêm ở bên Đồi vì bão tuyết và nghỉ
ngơi ở phòng của Catherine, sau khi Lockwood nằm mơ thấy hồn ma Catherine và nói
cho Heathcliff về giấc mơ của mình, Heathcliff đã bảo Lockwood xuống nhà và chạy
lại: “Ông trèo lên giường và giựt mở toang cửa sổ mắt cáo, vừa giựt vừa òa lên khóc
trong một cơn xúc động không kiềm chế nổi “Vào đây! Vào đây!” ông ta nức
nở.“Cathy, lại đây em. Ôi, vào đây nào…! Ôi! Người yêu dấu của trái tim ta; rút cuộc
hãy nghe anh lần này Catherine”” [6; 43]; chi tiết mở toang cửa cho thấy chiếc cửa từ
trước đến giờ vẫn đóng nó không chỉ là chiếc cửa bình thường ngăn cách bên ngoài
với bên trong mà nó như là chiếc cửa không gian ngăn cách hai thế giới, thế giới của
hai con người yêu nhau đến chết vẫn không đến được với nhau, ngăn cách thế giới của
con người với hồn ma. Heathcliff mở tung cửa sổ như muốn phá tan sự ngăn cách ấy,
như muốn hòa quyện hai thế giới với nhau, ông ta bấtchấp là người hay là ma, ông ta
chỉ cần có thể được ở bên Catherine là được, cho dù là hồn ma nhưng chỉ cần
Catherine xuất hiện trước mặt ông ta thì ông ta sẽ bất chấp tất cả để có được nàng.
Sau ba năm bỏ đi biền biệt, khi mà Catherine và Edgar đã kết hôn và dọn về Ấp
sống hạnh phúc thì Heathcliff trở về. Khi trở về Heathcliff đã tìm đến Ấp, qua cánh
cổng đóng anh ta nói chuyện với Nelly và mong chị có thể báo cho Catherine là anh ta


57


đã trở về và muốn gặp cô. Sau đó Nelly đã lên báo cho Catherine biết và đích thân
Catherine đã xuống mở cổng tiếp đãi người bạn thời ấu thơ vào nhà. Chính chi tiết
cánh cửa này có ý nghĩa vô cùng lớn, bởi vì cánh cửa cổng đóng biểu hiện cho sự ngăn
cách, ngăn cách Heathcliff - mối tai họa sau này sẽ phá vỡ hạnh phúc gia đình Linton
và Catherine. Cánh cửa đóng như sự ngăn cách của quá khứ và hiện tại, nó đã giúp
Catherine quên đi quá khứ đau thương với người bạn thời ấu thơ và mở ra cho cô một
hạnh phúc mới nhưng sự quay trở về của Heathcliff đã phá hỏng tất cả, chính
Catherine cũng góp một phần vào việc phá hoại hạnh phúc của chính mình khi cô mở
cửa cổng cho Heathcliff và mời anh vào nhà. Nhưng xét về mặt nào đó thì đó cũng là
một niềm hạnh phúc của Catherine khi gặp lại được người bạn thời thơ ấu mà cô vẫn
luôn cảm thấy áy náy có lỗi với anh ta và hơn hết khi gặp lại cô cũng đã hiểu rõ rằng
cô cũng có yêu Heathcliff nhưng tình yêu đó không cứu vãn được gì nữa thậm chí nó
còn đi ngược lại phá vỡ hạnh phúc gia đình cô, ăn mòn tâm hồn cũng như thể xác của
cô khiến cô chết dần chết mòn và cuối cùng kết thúc cuộc đời mình trong sự dằn vặt,
đau khổ không những thế còn khiến hai con người yêu cô một người thì sống trong
buồn khổ, một người thì sống trong thù hận đến hết đời. Gặp lại được Heathcliff
những tưởng sẽ được hạnh phúc, vui vẻ khi mà Catherine có thể gặp lại người bạn ấu
thơ, người mà sâu trong trái tim vẫn có một thứ gọi là tình yêu cô dành cho anh ta nào
ngờ đâu chính tình yêu đó đã giết chết cô, sau khi Heathcliff và Edgar xảy ra xung đột,
Catherine đã tự nhốt mình ở trong phòng ba, bốn ngày và cái tính kiêu kì cùng ngang
ngược của cô đã bộc phát khiến cô rồ dại lên và lâm vào tình trạng mê sảng. Khi Nelly
đến mang thức ăn cho Catherine, Catherine có nói chuyện với Nelly nhưng nói toàn
những chuyện điên rồ, viển vông, ảo tưởng. Lại một cánh cửa đóng, Catherine đã đóng
cửa nhốt thể xác của mình ở trong phòng nhưng đồng thời cô cũng giam cầm tâm hồn
củamình khiến cho nó suy yếu và rồi trở nên điên loạn.
Chi tiết khóa cửa nhốt Cathy và Nelly bên đồi nhằm thực hiện kế hoạch bắt

Cathy cưới Linton trong khi Edgar ốm để có thể chiếm được gia sản của nhà Linton
cũng là một chi tiết quan trọng có ý nghĩa to lớn. Một mặt nó thể hiện sự khốn nạn, ác
độc của Heathcliff khi hắn đã gỡ xuống bộ mặt giả tạo một người chú và một người
cha tốt, đóng lại mọi sự giả rối mà trước đây Heathcliff đã bày ra trước mặt Cathy và
mở ra bộ mặt thật của hắn, biết được Edgar đang ốm và sẽ không có đủ sức để tự mình
đi tìm Cathy và dự liệu rằng Edgar sẽ sớm chết, Heathcliff không thể đợi được nữa,

58


hắn quyết tâm liều một phen khi giam giữ nhốt Cathy và ép buộc cô phải cưới Liton để
hắn có được gia tài của nhà cô, đồng thời tung tin đồn là Cathy và Nelly đã chết ở đầm
lầy nhằm cho Edgar đau khổ và không cho Cathy về gặp cha lần cuối. Nhưng cũng
may khi lòng tốt của Linton bộc phát và cậu ta đã giải thoát cho Cathy nhưng mọi thứ
đã quá muộn màng, Cathy cũng chỉ có thể gặp mặt cha lần cuối để cho người cha có
thể ra đi thanh thản chứ cũng chẳng thay đổi được điều gì. Mặt khác cái cánh cửa đóng
đấy như là đóng lại cuộc đời của Cathy, cô đau đớn khi nhận ra rằng thì ra từ trước đến
giờ mình vẫn bị Heathcliff lừa dối, đau đớn hơn khi Heathcliff ác độc không cho cô về
gặp người cha đang ốm của mình để chăm sóc ông mặc dù đã hứa với Heathcliff là sẽ
lấy Linton. Đã bị ép gả rồi nhưng còn gì đau đớn hơn khi biết được sự thật, Cathy hối
hận vì trước đó không nghe lời Nelly và Edgar và buồn thay khi mà không thể về
chăm sóc người cha kính yêu của mình. Cuộc đời của cô từ đây trở đi không còn là
những ngày tháng hạnh phúc, là một cô tiểu thư được cưng chiều mà từ đây trở đi cuộc
đời cô đều trải qua những ngày tháng đau khổ, cô đơn, buồn tủi, bị Heathcliff hành hạ,
đánh đập cho đến lúc Heathcliff chết mới được giải thoát.
Trái lại với hình ảnh cửa mở với một tương lai tươi đẹp là những cánh cửa đóng
dự báo về cái chết của Heathcliff qua lời kể của Nelly. Khi nhìn thấy cánh cửa sổ mở
Nelly đoán là Heathcliff có lẽ đã dậy nhưng bà vẫn muốn lên xem thế nào, khi thấy
cửa phòng đóng bà đã bắt đầu sốt ruột và lo có chuyện xảy ra. Khi mở được cánh cửa
phòng và đi tới mở chiếc giường hòm thì Nelly thấy Heathcliff nằm ngửa trong đó.

Heathcliff chết với một nụ cười mỉm nhưng nghĩ lại cũng thật đáng thương cho con
người này khi ông ta cũng rơi vào tình trạng mê sảng về tinh thần và đau đớn về thể
xác, chết trong sự gò bó, chật hẹp, khép kín của chiếc giường hòm và căn phòng. Cánh
cửa đóng kín cùng chiếc giường hòm đóng kín ngay từ đầu đã dự báo cho điềm xấu sẽ
xảy ra, sự ra đi của Heathcliff thật cô đơn và buồn thảm.
Bên cạnh những cánh cửa đóng thì những cánh cửa mở cũng xuất hiện không ít.
Như chi tiết Heathcliff và Catherine bỏ nhà sang bên Ấp chơi, họ đã nhìm trộm không
gian bên trong Ấp qua khung của sổ dưới phòng khách vì họ không khép và rèm chỉ
kéo một nửa, hai người đã nhìn thấy một không gian tuyệt đẹp với hình ảnh Edgar và
Isabella đang vui chơi. Qua những câu như “Ôi! Đẹp làm sao!” hay “Chúng nó có
sướng không cơ chứ?” ta có thể thấy được cảm xúc của hai đứa trẻ khi có thể chứng
kiến được một nơi ấm áp và hạnh phúc khiến chúng phải thốt lên “Vào địa vị ấy, chắc

59


chúng tôi sẽ nghĩ mình đang ở trên thiên đường.”, nó như là ước mở nhỏ nhoi, đơn
giản và trong sáng của hai đứa nhỏ có thể được sống trong một nơi đẹp đẽ ấm áp như
vậy chứ không u tối lạnh lẽo như bên Đồi, có thể được vui chơi với nhau như hai đứa
trẻ kia chứ không bị ngăn cấm mà phải lén trốn đi chơi với nhau như hai người. Ước
mơ tưởng trừng nhỏ nhoi thế thôi nhưng đối với hai đứa trẻ thì đó là những ước mơ
viển vông, xa vời.
Sau cuộc cãi vã với Edgar và rồi tự nhốt mình trong phòng khiến mình trở nên
điên loạn, trong cơn mê sảng Catherine đã chạy ra mở tung cửa sổ và đứng lẩm bẩm
hồi tưởng về quá khứ ở bên Đồi, quá khứ vui chơi với Heathcliff, hành động này cho
thấy tuy mê sảng nhưng trong thâm tâm của Cathenrine cô muốn thoát khỏi đây, muốn
quay trở lại thời quá khứ, muốn quay trở lại với Heathcliff, hành động mở cửa sổ như
muốn giải thoát cho tâm hồn đi khỏi đây, trở về bên Đồi với Heathcliff. Từ khi
Heathcliff trở về, trong sâu thẳm tâm hồn Catherine đã nhận ra rằng thì ra mình cũng
rất yêu Heathcliff và muốn đến với cậu nhưng mọi thứ đã là quá muộn, chỉ có thể mơ

ước, hồi tưởng lại chứ không thể thực hiện được.
Ở cuối truyện khi mà Cathy ngồi dạy cho Hareton đọc, Lockwood đã thấy “Cả
cửa lớn lẫn cửa sổ đều mở” cùng với ánh sáng của cái lò sưởi chiếu rọi ra ta có thể
thấy nó báo hiệu cho một cái kết viên mãn khi mà Đồi không còn lúc nào cũng trong
tình trạng đóng cửa im lìm, tối tăm, cánh cửa mở như mở ra một chân trời mới, một hi
vọng mới về một tương lai tươi đẹp cho những con người sống đây.
Cuối cùng là sự xuất hiện của những cánh cửa hé mở. Đoạn Heathcliff bỏ nhà ra
đi vì nghe được cuộc nói chuyện của Catherine và Nelly hiểu nhầm Catherine ghét cậu
và yêu Edgar, Catherine đã thức nguyên một đêm để đợi Heathcliff trở về, cô để cửa ra
vào chính sảnh hé mở và mở toang cửa sổ. Cái cánh cửa chính sảnh hé mở cùng với
các cửa sổ mở tượng trưng cho tâm hồn của Catherine, một tâm hồn đầy mong mỏi,
chờ đợi, cô để cửa như thế với ý nghĩ là có thể Heathcliff sẽ về bất cứ lúc nào và cửa
mở như thế anh thế có thể vào nhà bất cứ lúc nào anh ta về hoặc nếu anh ta đứng từ xa
còn lưỡng lữ thì cũng có thể nhìn vào căn nhà với những cánh cửa mở cùng với ánh
sáng của cái lò sưởi để biết rằng có người vẫn đang chờ đợi, mong mỏi anh ta trở về.
 Không gian căn phòng bị ma ám
Ngôi nhà là nơi ám ảnh của mộng mị, đặc biệt gợi lên hình ảnh của cái chết.
Buộc phải lưu lại Đồi Gió Hú, Lockwood dở khóc dở cười, ê chề nhục nhã trước

60


những ác cảm và giễu cợt mà họ dành cho anh. Người tốt bụng duy nhất trong nhà là
Zilla, một phụ nữ to khoẻ, cư dân của nhà bếp. Chị tỏ ra ái ngại cho tình cảnh đáng
buồn của Lockwood và đưa anh đến phòng ngủ - một không gian gắn với những mộng
mị ma quái mà anh sẽ gặp trong khi ở lại qua đêm. Anh được Zilla đưa tới một căn
buồng cài chặt cửa. Quá đờ đẫn chẳng còn bụng dạ nào mà tọc mạch, anh cài chặt cửa
và nhìn quanh xem giường nằm ở đâu. Mượn lời nhân vật “tôi”, Emily đã quay một
thước phim sống động về căn buồng hẹp, âm u trên gác mái. Không gian rờn rợn của
nó khiến độc giả cảm thấy như đã gặp ở đâu đó. Cái “giường hòm” được miêu tả kín

bưng như một cỗ quan tài. Rồi những chồng sách cũ nát, ánh nến rung rinh, những bậc
cầu thang tối gấp khúc… Đó đều là những hình ảnh quen thuộc chúng ta thường gặp
trong tiểu thuyết Gothic truyền thống. “Toàn bộ đồ đạc gồm một chiếc ghế tựa, một tủ
đựng quần áo và một cái hòm lớn bằng gỗ sồi có những ô vuông được khoét ở gần
mép trên, giống như những cửa sổ xe ngựa… nó là một thứ giường nằm kỳ lạ kiểu cổ,
thiết kế rất tiện để cho mỗi thành viên của gia đình khỏi cần có một buồng riêng… Cái
gờ cửa sổ, nơi tôi đặt cây nến, có mấy quyển sách mốc meo chồng ở một góc, và đầy
những chữ rạch vào lớp sơn trên mặt… ”[6; 29]. Đó là căn buồng mà Heathcliff
không bao giờ muốn cho ai đặt chân đến vì ông vốn có một ý niệm kỳ quặc về nó. Sau
khi dập tắt nến, lật cuốn Kinh Thánh sực mùi da bê cháy do bị bén lửa và đánh vần
những cái tên Catherine Earnshaw - Heathcliff - Linton viết nhằng nhịt trong đó,
Lockwood uể oải nhắm mắt lại. “Chưa chợp mắt được năm phút thì những chữ cái
trắng loá thành một vầng hào quang bừng lên từ bóng tối, sinh động như những bóng
ma”. Và Lockwood đã qua một đêm khủng khiếp chưa từng gặp kể từ khi có khả năng
chịu đựng “…một cành cây linh sam chạm vào cửa sổ mắt cáo buồng tôi khi gió rền rĩ
thổi qua và quật đôm đốp những những quả khô của nó vào những ô kính… tiếng gió
thổi từng hồi, cùng tiếng tuyết xối xả rơi… chỉ có tuyết và gió xoáy lộn điên cuồng qua
cửa sổ, vào thấu tận chỗ tôi làm tắt phụt ngọn nến” [6;37-42]. Trong không gian của
căn phòng xa lạ và kỳ quái ấy, cộng với sự chuyển động dữ dội của thời tiết khắc
nghiệt của mùa đông trên miền Bắc nước Anh, Lockwood đã trải qua những mộng mị
kinh hoàng. Có thể nói đó là một căn phòng bị ma ám. Không phải ngẫu nhiên mà
không gian ấy có tác động tới một người lành mạnh như Lockwood. Cái kì ảo thường
xuất hiện qua những trùng hợp ma quái. Căn phòng đó trước đây lại chính là phòng
ngủ của Catherine Earnshaw - con ma nhỏ ghê gớm đã ám ảnh Lockwood trong đêm

61


bão tuyết và đã làm tan nát trái tim vị chủ nhà Heathcliff hơn hai mươi năm qua. Và có
vẻ như những căn phòng như vậy đều ít nhiều được các nhà văn gia công bằng những

ván, những giường, hòm, tủ buýp phê… bằng gỗ sồi, cùng sự lộn xộn của những cuốn
sách da bê cũ kĩ, nhập nhoè dưới ánh nến mở ra một không gian u ám, tù túng, chật
hẹp không lối thoát. Tuy căn phòng bị ma ám tại Đồi gió hú không được miêu tả đặc
biệt tỉ mỉ hơn những khung cảnh khác, cũng không được nhấn mạnh nhiều song qua
một vài lời kể của chị Zilla khi đưa Lockwood lên những bậc cầu thang tối gấp khúc
người đọc có thể hiểu rằng Heathcliff đã coi đây là chốn linh thiêng không một ai được
phép xâm phạm. Trong căn buồng bí hiểm, chật hẹp và sặc mùi mê tín ấy, ánh nến leo
lét cháy và bị tắt phụt khi gặp phải một cơn gió lồng lộn thổi qua. Đối với độc giả yếu
bóng vía thì khung cảnh mơ hồ, u tịch mà Lockwood đối mặt vào cái đêm bão tố đó
thật đáng sợ. Không gian khép kín quen thuộc “có sức mạnh làm khung một bức
tranh” này, trong đó hơn một lần xuất hiện hình ảnh của một người đàn ông gớm guốc
lặng lẽ ngồi chờ đợi người phụ nữ đã chết của mình trở lại dưới ánh nến leo lét cháy.


Không gian chiếc giường

Ngoài ra có một chi tiết nhỏ xuất hiện rất ít nhưng cũng có giá trị biểu đạt cao đó
là chi tiết cái giường ở phòng Catherine. Cái giường chính là nguyên nhân dẫn
Lockwood vào với giấc mơ về Catherine để bắt đầu câu chuyện. Cái giường ấy gắn
với quá khứ tuổi thơ đẹp đẽ cùng vui chơi của Catherine và Heathcliff. Catherine đến
khi bị mê sảng điên loạn cô vẫn nhớ về căn phòng với cái giường của mình vì nó
không chỉ tạo cho cô cảm giác quen thuộc khi nơi đó là nơi mà Catherine đã sinh ra và
lớn lên mà nó còn là nơi chứa nhiều kỉ niệm đẹp hạnh phúc của Catherine thời ấu thơ.
Và có lẽ ý nghĩa nhất đó là chi tiết Heathcliff chết trên chiếc giường đó. Suốt từ đầu
đến trước khi chết ta chưa bao giờ thấy tác giả miêu tả Heathcliff có vẻ mặt mỉm cười
hạnh phúc bao giờ mà chỉ toàn là cau có, đau khổ nhưng đến khi chết Heathcliff đã
chết với nụ cười hạnh phúc ở trên môi “Ông Heathcliff nằm ngửa trong đó. Tôi bắt
gặp cặp mắt ông siết bao sắc sảo và dữ tợn khiến tôi giật mình. Và ông như đang mỉm
cười.”[6; 435], đó là nụ cười hạnh phúc thực sự vì chắc trước khi chết Heathcliff đã
nằm ở chiếc giường này và hồi tưởng lại quá khứ tươi đẹp thời ấu thơ khi hai người

cùng vui chơi ở đây và cũng hạnh phúc vì được chết ở nơi này - nơi người mình yêu
từng sinh sống. Đối với Heathcliff cái chết còn là sự giải thoát cả về tâm hồn lẫn thể

62


xác khi ông ta có thể thoát khỏi thế gian này và đến với Catherine ở một thế giới hạnh
phúc nào đó.
Có thể thấy, Emily Bronte rất tập trung vào miêu tả nội thất, từng chi tiết nhỏ
trong nội thất cũng như tập trung miêu tả các sự kiện diễn ra trong nội thất, qua đó bà
muốn người đọc thấy rằng cuộc sống của con người ở đây vô cùng tù túng, bế tắc, nhỏ
hẹp, tẻ nhạt. Sinh hoạt của con người nơi đây diễn ra nhàm chán, lặp lại trong không
gian nội thất của Đồi hoặc Ấp. Không tiếp xúc nhiều với không gian thiên nhiên và
càng chẳng bao giờ tiếp xúc với chỗ nào ngoài Ấp hoặc Đồi. Sự tài tình của Emily
Bronte được thể hiện trong việc bà sử dụng những chi tiết rất nhỏ nhưng lại tạo nên
được một ý nghĩa lớn, xây dựng được một không gian nghệ thuật vô cùng ý nghĩa.
3.1.2. Không gian ngoại cảnh
Luôn song hành với không gian nội thất, không gian ngoại cảnh cũng là một
không gian rất quan trọng không thể thiếu. Ngoại cảnh là môi trường sống bao gồm tất
cả những nhân tố xung quanh sinh vật, có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới sinh vật,
làm ảnh hưởng đến sự tồn tại, sinh trưởng, phát triển và những ảnh hưởng khác của
sinh vật.
 Không gian bên Đồi
Tuy không gian ngoại cảnh trong câu chuyện được nhắc đến ít hơn không gian
nội thất nhưng không vì điều đó mà nó lép vế, chỉ nhắc đến vài lần nhưng bằng tài
năng miêu tả thiên nhiên của mình Emily Bronte đã cho độc giả thấy một khung cảnh
tuyệt đẹp của Đồi gió hú. Không gian chủ đạo làm bối cảnh cho câu chuyện Đồi gió hú
là không gian cánh đồng hoang mênh mông bạt ngàn của miền Bắc nước Anh. Đó là
những giải đồng hoang sơ hiu hắt gắn liền với các cơn gió thổi qua đầm lầy. Có thể nói
với tâm hồn nhạy cảm, tinh tế cùng với tình yêu thiên nhiên đằm thắm, Emily Bronte

đã khắc họa nên hình ảnh không gian miền Yorkshire tuyệt đẹp. Mỗi cảnh sắc, sự vật,
lời nói, màu sắc âm thanh, … được lặp lại trong tác phẩm đều có chủ ý của nhà văn.
Trong Đồi gió hú, mùa hè được nhà văn miêu tả: “Đó là một ngày oi bức, ngột ngạt,
tuy không nắng, nhưng bầu trời lốm đốm mây trắng, xám và mù sương, chẳng có dấu
hiệu gì báo sẽ mưa.” [6; 339]. Nhưng mùa đông dù được miêu tả hay chỉ nhắc qua đều
có sự lặp lại với tần suất lớn.
 Không gian bão tuyết

63


Và mùa đông hay mùa hè đều đi liền với đêm tối, với những khắc nghiệt của thời
tiết như bão tuyết, gió lốc. Với việc xuất hiện bão tuyết, gió lốc trong từng hoàn cảnh
cũng bộc lộ một ý nghĩa nhất định nào đó. Như trong chương 2 có đoạn miêu tả:
“…Thấy một cảnh buồn thảm: đêm tối buông xuống sớm, bầu trời và đồi núi hòa
quyện trong một trận gió lốc dữ dội và mưa tuyết dày đến ngạt thở.”[6; 23]; ở đoạn
này với sự xuất hiện của bão tuyết nó như một cản trở muốn Lockwood ở lại bên Đồi
lại cũng như thôi thúc, dẫn đường Lockwood đến với giấc mơ về Catherine qua chi tiết
cành cây lim đập vào cửa sổ vì bão tuyết. Cơn bão tuyết như muốn dẫn dắt cho
Lockwood nổi lên tính tò mò và tìm hiểu về chuyện quá khứ ở bên Đồi và Ấp. Hay
trong chương 9 khi mà Heathcliff bỏ nhà đi vì hiểu lầm Catherine ghét mình và là vật
cản trở giữa Catherine và Edgar, Emily Bronte viết: “Khoảng nửa đêm, khi chúng tôi
vẫn còn thức, cơn giông đến lồng lộn ầm ầm trên Đồi. Gió cuồng, sấm dữ, và không
biết gió hay sét đã chẻ đôi một cái cây ở góc tòa nhà, một cành cây lớn rời ngang mái,
đánh gục một phần ống khói đằng đông, làm đá và mồ hóng rơi rào rào xuống bếp.
Chúng tôi tưởng một luồng sét đánh vào giữa nhà, …” [6;115]; ở đây cơn giông bão
như là sự trừng phạt dành choCatherine khi đã nói những điều quá đáng và không biết
chân trọng tình cảm với Heathcliff đồng thời nó cũng như minh chứng cho tình cảm
của Catherineđối với Heathcliff khi mà biết Heathcliff nghe thấy cuộc trò chuyện và
bỏ đi, Catherine đã đợi cậu thật lâu bất chấp ngoài trời đang mưa giông sấm chớp.

Hoặc như đoạn Heathcliff trở về do bão tuyết quá lớn sau khi đứng bên mộ của
Catherine, cơn bão tuyết như minh chứng cho tình yêu mà Heathcliffdành cho
Catherine khi Heathcliff bất chấp mọi thứ để có thể ở bên cô. Sau đó chính cơn bão
tuyết cũng đã khiến cho câu chuyện trở nên xấu đi khi Heathcliff về và xảy ra xung đột
với Hindley nhưng cũng may thay khi chính điều đó lại là thứ giải thoát cho Isabella,
nhân cơ hội đó cô đã chạy trốn khỏi Đồi và trở về Ấp, cơn bão tuyết như là khắc tinh
của Hindley khiến anh ta gần như chết hẳn nhưng lại là phúc tinh đối với Isabella khi
chính nó đã giúp cô, tạo cơ hội cho cô có thể thoát khỏi cuộc sống địa ngục và có một
cuộc sống an nhàn, hạnh phúc bên đứa con trai cho đến lúc chết. Có thể thấy mùa
đông, mùa hè trong tiểu thuyết được tác giả miêu tả hết sức dữ dội, bên cạnh đó người
đọc đều cảm nhận thấy một bầu không khí u tối, lạnh lẽo, thê lương tang thương bao
trùm lên toàn bộ tác phẩm.

64